Sadzonka
Siewka wyjęta z gleby w szkółce lub pochodząca z samosiewu, przeznaczona do podsadzenia w lesie lub do odnowienia lasu.
Sadzonki kontenerowe, sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym, sadzonki z bryłką, sadzonki doniczkowe
Sadzonki produkowane w szkółce w różnego rodzaju pojemnikach z podłożem (kontenerach, doniczkach), w różnym stopniu przerośniętym systemem korzeniowym (w zależności od długości produkcji). Stosowanie takich sadzonek w uprawie i hodowli lasu pozwala osiągnąć wiele korzyści, np.: zabezpieczenie korzeni przed obsychaniem i uszkodzeniami mechanicznymi, ułatwienie mikoryzowania sadzonek, podniesienie stopnia tzw. udatności upraw, znaczne wydłużenie okresu zakładania upraw poza terminy przyjęte dla sadzonek z odsłoniętym systemem korzeniowym.
Samosiew
Sposób odnowienia lasu wykorzystujący zjawisko naturalnego obsiewu, czyli kiełkowania nowego pokolenia drzew z nasion opadających na glebę z drzew macierzystych; samosiew górny – opadłe nasiona pochodzą z drzew stojących na powierzchni odnowieniowej (niekiedy drzew specjalnie pozostawionych na zrębie); samosiew boczny – nasiona zostały przeniesione przez wiatr z drzewostanów sąsiadujących z powierzchnią odnowieniową.
Samura
Samica dzika żyjąca samotnie, nie prowadząca młodych.
Saprofagi
Drobne organizmy zwierzęce, głównie bezkręgowce, odżywiające się szczątkami roślinnymi i zwierzęcymi znajdującymi się w glebie, ściółce leśnej, wodzie, mule dennym zbiorników wodnych, np. nicienie, dżdżownice, rureczniki, małże i larwy niektórych owadów; rozdrabniają martwą materię organiczną, którą z kolei reducenci rozkładają na proste związki mineralne.
Saprofity, roztocza
Organizmy cudzożywne czerpiące pokarm z rozkładu martwych szczątków organicznych; saprofitami są m.in. liczne bakterie oraz grzyby; roztocza spełniają podstawową funkcję w krążeniu pierwiastków w przyrodzie – rozkładają materię organiczną na związki proste, z których część zużywają, a część pozostawiają w przyrodzie.
Sąg
Stos zawierający 4 metry przestrzenne drewna.
Scypuł
Delikatna, silnie unerwiona i ukrwiona, owłosiona skóra pokrywająca poroże samców zwierzyny płowej w czasie jego wyrastania, później ścierana o pnie drzew i gałęzie.
Selekcja zwierzyny
Usuwanie z populacji osobników słabych, chorych, najmniej przydatnych do rozrodu; selekcja naturalna – eliminacja dokonywana przez drapieżniki, warunki naturalne, choroby; selekcja sztuczna – eliminacja przeprowadzana przez człowieka, zwykle przez odstrzał.
Selekcjoner
Myśliwy z uprawnieniami do odstrzału selekcyjnego zwierzyny grubej.
Sieć Natura 2000
Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000 wyznaczona na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej w celu ochrony cennych i zagrożonych zarazem składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego – siedlisk oraz rzadkich gatunków roślin i zwierząt; obszary ich występowania nazwano ostojami. Polska, jako kraj kandydujący do UE, także przystąpiła do tego programu, typując 141 obszarów specjalnej ochrony (OSO) w celu ochrony populacji awifauny oraz 277 specjalnych obszarów ochrony (SOO) dla zachowania najcenniejszych siedlisk; zajmują one łącznie 17,6% powierzchni kraju, w większości duże kompleksy leśne, takie jak Bory Tucholskie, puszcze Augustowska czy Białowieska.
Siedlisko
Całokształt warunków glebowych, klimatycznych, wodnych, urzeźbienia powierzchni itp. czynników abiotycznych środowiska odpowiadający wymaganiom ekologicznym określonych formacji roślinnych (np. tundra, sawanna, dżungla), zespołów roślinnych (np. bór sosnowy) lub określonego gatunku roślin; pojęcie „siedlisko zwierząt” obejmuje również roślinność.
Siewka
Młoda roślina wyrosła z nasienia; ma korzeń i łodygę zakończoną pączkami i liścieniami.
Skaryfikacja nasion
Sztuczne uszkodzenie grubej i nieprzepuszczalnej łupiny nasienia w celu przyspieszenia procesu kiełkowania; skaryfikacja może być wykonywana mechanicznie, chemicznie lub termicznie.
Słoje roczne
Współśrodkowe pierścienie w przekroju poprzecznym drewna; najstarszy słój roczny otacza rdzeń, najmłodszy leży na obwodzie pnia.
Słupek oddziałowy
Betonowy lub drewniany słupek, niekiedy z kamienia, ustawiony najczęściej w południowo-zachodnim narożniku oddziału; na słupku umieszczone są numer oddziału, na którym słupek jest ustawiony, oraz numery oddziałów sąsiednich.
Służba leśna
Pracownicy Lasów Państwowych zajmujący się, w myśl ustawy o lasach z 28 września 1991 r., zarządzaniem lasami należącymi do LP, prowadzeniem gospodarki leśnej i ochroną lasów, zwalczaniem przestępstw i wykroczeń zaliczanych do szkodnictwa leśnego oraz ochroną mienia. Pracownicy Służby Leśnej mają obowiązek noszenia munduru w czasie pełnienia obowiązków służbowych, korzystają przy tym z ochrony prawnej przewidzianej w przepisach prawa karnego dla funkcjonariuszy publicznych.
Smolarstwo
Dawna dziedzina gospodarki leśnej dostarczająca głównie smoły i dziegciu w wyniku rozkładowej destylacji drewna, nazywana w wiekach XVII i XVIII budnictwem (od rozmieszczonych w lesie zakładów wytwarzających węgiel drzewny, smołę, dziegieć i potaż, zwanych budami); przez wieki w smolarstwie używano mielerzy, potem pieców do pirolizy drewna, a od połowy XIX wieku retort.
Sokolnictwo
Rodzaj łowiectwa obejmujący utrzymywanie i układanie do łowów niektórych ptaków drapieżnych, głównie jastrzębi (dawniej również orłów, sokołów, krogulców) oraz polowanie z nimi na drobną zwierzynę; sokolnictwo, rozpowszechnione od starożytności w Azji i Afryce Północnej, trafiło do Europy w IV wieku i było popularne do wieku XVIII, obecnie w wielu krajach obserwuje się udane próby jego odrodzenia, m.in. w Polsce.
Sortyment
Drewno będące przedmiotem obrotu towarowego, odpowiadające określonym wymaganiom pod względem gatunku drewna, jakości, wymiarów i przeznaczenia.
Sozologia
Nauka o zmianach zachodzących w środowisku przyrodniczym, zwłaszcza pod wpływem postępu technicznego, oraz o sposobach zapobiegania lub łagodzenia ich ujemnych skutków.
Spadź
Gęsta, słodkawa i lepka ciecz pojawiająca się latem, czasami wiosną, na liściach, zielonych pędach i gałązkach niektórych drzew liściastych, stanowiąca wydalinę mszyc i czerwców, oraz sok komórkowy wyciekający z liści nakłutych przez te owady; spadź jest pożytkiem pszczelim, z którego pochodzi miód spadziowy.
Spała
Powierzchnia pnia drzewa uszkodzona przez niektóre zwierzęta kopytne na skutek zdzierania kory zębami.
Spała żywiczarska
Część pnia rosnącego drzewa (najczęściej sosny), okorowana i ponacinana ukośnymi żłobkami na głębokość około 4 mm w celu spowodowania wycieku żywicy, zbieranej do specjalnych zbiorniczków.
Spałowanie
- zdzieranie zębami przez zwierzęta kopytne kory z drzew stojących lub ściętych w celu zdobycia pokarmu; najczęściej spałowane drzewa to: sosna, jodła, świerk, jesion i dąb, najwięcej spałują: jelenie, łosie, żubry, daniele i muflony)
- usuwanie wierzchniej warstwy kory na odziomkowym fragmencie pnia drzewa, które ma być ponacinane w związku z pozyskiwaniem żywicy.
Stan sanitarny lasu
Aktualny poziom higieny lasu wynikający z działania różnych czynników biotycznych, abiotycznych i wykonywanych w nim czynności gospodarczych, przejawiający się występowaniem drzew zamierających i martwych; o stanie sanitarnym lasu decyduje procent drzew martwych w ogólnych zasobach drzew, ich miąższość i struktura.
Stanowisko dokumentacyjne
Forma ochrony przyrody nieożywionej obejmująca nie wyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do udostępnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych oraz fragmenty eksploatowanych i nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Utworzenie stanowiska dokumentacyjnego następuje w drodze rozporządzenia wojewody lub decyzji rady gminy.
Starodrzew
Drzewostan, który osiągnął naturalny kres życia – wykazuje osłabienie funkcji życiowych, utratę zdolności wytwarzania masy drzewnej i reprodukcji; w urządzaniu lasu – drzewostan przeszłorębny, którego wiek przekroczył wiek rębności.
Straż leśna
Organ pomocniczy terenowej Służby Leśnej powołany do zwalczania przestępstw i wykroczeń zaliczanych do szkodnictwa leśnego (bezprawne korzystanie z lasu, kłusownictwo, kradzież drewna z lasu państwowego, kradzież lub zniszczenie mienia nadleśnictwa). Strażą Leśną kieruje główny inspektor SL, podporządkowany dyrektorowi generalnemu Lasów Państwowych, jednostkami zaś straży są posterunki w nadleśnictwach podporządkowane nadleśniczemu oraz grupy interwencyjne w regionalnych dyrekcjach Lasów Państwowych podlegające dyrektorowi RDLP.
Strażnik leśny
Pracownik Służby Leśnej nadleśnictwa zatrudniony do zwalczania przestępstw i wykroczeń zaliczanych do szkodnictwa leśnego. Strażnik leśny przy wykonywaniu swoich zadań ma prawo m.in. do: legitymowania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, nakładania oraz pobierania grzywien w postaci mandatu karnego, zatrzymywania i dokonywania kontroli środków transportu na obszarach leśnych oraz w ich bezpośrednim sąsiedztwie, przeszukiwania pomieszczeń i innych miejsc w sytuacjach uzasadnionego podejrzenia o popełnienie przestępstwa. Uprawnienia strażnika leśnego w zakresie zwalczania szkodnictwa leśnego przysługują również nadleśniczemu, jego zastępcy oraz inżynierowi nadzoru, leśniczemu i podleśniczemu.
Stroisz
Gęsto uiglone gałązki jodły lub świerku, rzadziej inne, używane do celów dekoracyjnych; jako stroisz używane są coraz częściej także gałązki drzew i krzewów liściastych z pięknymi pączkami lub kwiatami (np. rokitnika).
Strzała drzewa
Nadziemna, regularnie wykształcona część drzewa bez gałęzi, pień; strzały wykształcają głównie gatunki iglaste, zwłaszcza świerk, sosna i daglezja, spośród liściastych – olcha.
Sucha destylacja drewna, destylacja rozkładowa drewna, piroliza drewna
Rozkład drewna przez ogrzewanie w temperaturze około 500o C, bez dostępu powietrza, w różnego rodzaju retortach; produktami suchej destylacji drewna są przede wszystkim: węgiel drzewny, smoła drzewna, terpentyna, kwas octowy i gaz drzewny; najczęściej używanym surowcem do suchej destylacji drewna są gatunki liściaste, np. buk, grab, dąb, lub iglaste w wypadku destylacji drewna w celu pozyskania terpentyny i smoły iglastej.
Suchoczub
Uschnięty na skutek działania grzybów pasożytniczych lub braku wody w glebie wierzchołek drzewa.
Sukcesja ekologiczna
Uporządkowane w czasie i przestrzeni zmiany w biocenozie na danym terenie - zmiany składu gatunkowego i ilościowego; zaczynają się od momentu kolonizacji (stadium pionierskie) danego środowiska i trwają do stadium końcowego, tzw. klimaksu, poprzez stadia pośrednie (sera). Przykładem sukcesji ekologicznej jest proces starzenia się jezior, polegający na wzroście substancji odżywczych (eutrofizacji), przekształceniu się w bagno, następnie w torfowisko i ostatecznie – w las.
Sukcesja naturalna drzewostanów
Naturalne, kolejne przemiany w składzie gatunkowym drzewostanów prowadzące do coraz lepszego dostosowania do warunków siedliskowych.
Surowiec kopalniakowy
Sortyment drewna okrągłego, głównie sosnowego i świerkowego, przeznaczony na kopalniaki służące do obudowy wyrobisk górniczych.
Symbioza, współżycie
Naturalne współżycie dwóch lub więcej organizmów należących do odmiennych gatunków (symbiontów), z którego każdy odnosi korzyść; mniej lub bardziej ścisłą więzią ekologiczną łączącą organizmy jest głównie pokarm, obrona, lokomocja, ew. powiązanie ich metabolizmu, np. symbioza roślin wyższych z grzybami (mikoryza).
Synantropizacja
Przystosowywanie się organizmów do życia w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka, także przemiany zachodzące w zbiorowiskach roślin i zwierząt pod wpływem człowieka i jego gospodarki.
System informatyczny lasów państwowych (SILP)
Komputerowy system wspomagania zarządzania w PGL Lasy Państwowe, wdrażany od roku 1995, w skład którego wchodzi pięć ściśle zintegrowanych podsystemów: las, gospodarka towarowa, płace-kadry, finanse i księgowość, infrastruktura. SILP jest narzędziem informatycznym uwzględniającym zarówno złożoność opisywanych procesów gospodarczych, jak i ich integracyjne ujęcie, obrazujące spójnie stan na każdym poziomie zarządzania (leśnictwa, nadleśnictwa, zakłady, regionalne dyrekcje LP, Dyrekcja Generalna LP).
Szczapa
Drewno o długości od 0,5 m do 2,4 m otrzymane z połupania drewna okrągłego na dwie lub więcej części; szczapy opałowe – przeznaczone głównie na opał; szczapy użytkowe – przeznaczone do dalszego przerobu.
Szkodnictwo leśne
Szkody powodowane w lasach na skutek m.in.: kradzieży drewna, kradzieży oraz niszczenia mienia nadleśnictwa, kłusownictwa, bezprawnego korzystania z lasu (np. uszkadzania drzew i krzewów, zaśmiecania lasu). Zwalczanie szkodnictwa leśnego należy do podstawowych obowiązków pracowników terenowych Służby Leśnej, zwłaszcza strażników Straży Leśnej, której zadaniem jest działalność prewencyjna, wykrywanie sprawców przestępstw i wykroczeń oraz prowadzenie spraw w trybie karnosądowym.
Szkodniki pierwotne
Wśród owadów gatunki żerujące na drzewach żywych; zasiedlają przede wszystkim drzewa osłabione działaniem czynników abiotycznych – brakiem pokarmu w glebie, niedostatkiem wody, zanieczyszczeniem powietrza itp.; należą do nich m.in.: strzygonia choinówka, osnuja gwiaździsta, brudnica mniszka.
Szkodniki wtórne
Gatunki zasiedlające drzewa chore, osłabione działaniem czynników abiotycznych i szkodników pierwotnych; należą do nich m.in.: cetyniec mniejszy i większy, smolik drągowinowiec, przypłaszczek granatek.
Szkody łowieckie
Szkody wyrządzane przez zwierzynę łowną w uprawach rolnych w sąsiedztwie lasów na skutek zjadania hodowanych roślin, ich wydeptywania, łamania itp.; szkody w lasach polegają na uszkadzaniu odnowień lasu, zgryzaniu pączków, liści i pędów młodych drzewek, spałowaniu i ogryzaniu drzew starszych.
Szkółka kontenerowa
Szkółka leśna, w której produkowane są sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym (nazywane sadzonkami z bryłką lub sadzonkami kontenerowymi); cały proces produkcji lub znaczna jego część odbywa się w warunkach kontrolowanych, w namiotach foliowych bądź w szklarniach, na specjalnie przygotowanych podłożach. W połowie roku 2003 w Lasach Państwowych funkcjonowało pięć szkółek kontenerowych: w Miłkowie (Nadleśnictwo Śnieżka), Kolonii (Nadleśnictwo Oleszyce), Skierdach (Nadleśnictwo Jabłonna), Nędzy (Nadleśnictwo Rudy Raciborskie) i w Nadleśnictwie Świeradów.
Szkółka leśna
Wydzielona powierzchnia leśna, gdzie produkuje się materiał sadzeniowy (siewki i sadzonki) drzew i krzewów leśnych do odnowień i zalesień; szkółka leśna odsłonięta – zlokalizowana na otwartej przestrzeni bez drzew; szkółka leśna podokapowa – zlokalizowana pod osłoną przerzedzonego drzewostanu do hodowli gatunków cienioznośnych (jodły, buka).
Szkółkowanie
Przesadzanie jednorocznych lub starszych siewek w luźniejszej więźbie niż rosły dotychczas w celu uzyskania sadzonek proporcjonalnie wyrośniętych i dobrze ukorzenionych.
Szlak zrywkowy
Droga wyznaczona w drzewostanie, po której przemieszcza się drewno z miejsca ścinki do punktów załadowczych dostępnych dla środków transportowych.
Szyszka
Drewniejący kwiatostan drzew iglastych; składa się z osi i osadzonych na niej łusek nasiennych z nasionami i łusek okrywowych. Rozwój szyszki od zawiązku do dojrzenia nasion trwa kilka lat (np. 3 lata u sosny); po wysianiu nasion, szyszki mogą pozostawać na drzewie, opadać albo się rozsypywać, jak np. u jodły.
Szyszkojagoda
Typ szyszki powstały ze zrośnięcia zmięśniałych łusek kwiatu żeńskiego, np. jałowca.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
