Dział ekonomia To dział w całości poświęcony ekonomii, zależnościom i powionzaniom pomiędzy zjawiskami ekonomicznymi.

Słownik terminów giełdowych

akcja – papier wartościowy, dokument zaświadczający o udziale jego właściciela w kapitale właścicielskim spółki akcyjnej; uprawnia m.in. do otrzymywania dywidendy i uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

akcje aportowe – wydawane za pokryciem w formie aportu niepienięż­nego, muszą być akcjami imiennymi, przy czym nie mogą być zbywane ani za­stawiane do czasu zatwierdzenia przez walne zgromadzenie akcjonariuszy spra­wozdania za drugi rok działania spółki.
akcje gotówkowe – wydawane są tylko w zamian za wkłady pieniężne, mogą być zarówno imienne, jak i na okaziciela.

akcje imienne – zawierają w treści oznaczenia akcjonariusza. Przeniesienie własności akcji imiennych wymaga ich wręczenia oraz pisemnego oświadcze­nia. Warunkiem skuteczności zbycia akcji jest wpis do księgi akcyjnej.

akcje na okaziciela – nie wymagają przy zbywaniu żadnych dodatkowych formalności poza koniecznością ich wręczenia nabywcy.

akcje uprzywilejowane – z reguły akcje uprzywile­jowane otrzymują założyciele spółki; dają inwestorowi dodatkowe uprawnienia w porów­naniu z akcjami zwykłymi.

akcje zwykłe – na każdą akcję zwykłą przypada je­den głos na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

akcjonariusz – właściciel akcji emitowanych przez spółkę akcyjną, któremu przysługują prawa majątkowe i korporacyjne, przy czym niektórych z tych praw akcjonariusz może się zrzec.

alternatywny koszt kapitału – stopa zwrotu, jaką osiągnęłoby się z inwestycji charakteryzującej się podobnym poziomem ryzyka.

Alternatywny System Obrotu – patrz: NewConnect.

Autoryzowani Doradcy Rynku Papierów Wartościowych CeTO – instytucje wspierające emitentów publicznego rynku pozagiełdowego MTS-CeTO SA w drodze na rynek kapitałowy (tzw. autoryzowanych doradcami). Zadaniem autoryzowanego doradcy jest szeroko rozumiana pomoc przy przeprowadzeniu spółki przez proces upublicznienia. W ramach przygotowania emitenta do notowania na rynku autoryzowany doradca może m.in. sporządzić prospekt emisyjny, zająć się doradztwem prawno-finansowym, doradztwem w zakresie kształtowania ładu korporacyjnego, organizowaniem emisji papierów wartościowych oraz oceną sytuacji finansowej emitenta.

bessa – długotrwała, silna tendencja spadkowa na rynku papierów wartościowych.

bon skarbowy – papier wartościowy emitowany przez państwo, stanowiący potwierdzenie zobowiązania państwa z tytułu zaciągniętego kredytu; z reguły są lokowane w bankach centralnych i wykorzystywane do prowadzenia operacji otwartego (wolnego) rynku.

BVPS – (Book Value Per Share) wartość księgowa przypadająca na jedną akcję.

byk – symbol giełdowej hossy.

CAPM – (Capital Asset Pricing Model) model wyceny aktywów i pasywów wiążący ryzyko mierzone przy udziale współczynnika beta z oczekiwaną stopą zwrotu z danego papieru wartościowego.

cena emisyjna – cena, po której papiery wartościowe sprzedawane są na rynku pierwotnym.

cena emisyjna obligacji – Cena, po jakiej obligacje sprzedawane są na rynku pierwotnym, to cena emisyjna obligacji. Cena ta może, lecz nie musi, być równa wartości nominalnej. Może być ona od niej zarówno niższa jak i wyższa.

cena kontraktu na kurs – kurs kontraktu w przeliczeniu na jeden USD lub EUR (kurs kontraktu podzielony przez 100) pomnożony przez wielkość kontraktu.

cena kontraktu na obligacje – kurs kontraktu terminowego przemnożony przez mnożnik i wyrażony w złotych.

cena rozliczeniowa = odsetki skumulowane + (wartość nominalna obligacji * kurs zamknięcia).

cena zamiany – cena, jaką nabywca obligacji zamiennej zapłaci za jedną akcję zwykłą w momencie dokonywania zamiany.

CEPS – suma zysku netto i amortyzacji przypadająca na jedną akcję.

certyfikaty Raiffeisen Centrobank – w dniu 13 września 2007 r. na GPW zadebiutowały certyfikaty strukturyzowane Raiffeisen Centrobank AG (RCB) z Wiednia. Pierwszymi certyfikatami RCB notowanymi na GPW są: 8 serii certyfikatów strukturyzowanych zwykłych, które są certyfikatami otwartymi (open-end). W późniejszym terminie emitent zamierza wprowadzić do obrotu 2 serie certyfikatów strukturyzowanych gwarantowanych mających zdefiniowany termin zapadalności (lata 2011 i 2012). Wszystkie produkty notowane będą na GPW w PLN na rynku równoległym. Łącznie emitent planuje wprowadzić do obrotu 13 mln sztuk certyfikatów o wartości 1 mld złotych. Inwestując tylko w jeden papier wartościowy uzyskuje się niespotykane dotąd możliwości partycypacji w zmianach zagranicznych indeksów i cenach surowców takich jak złoto lub ropa naftowa. Nowością jest również możliwość partycypacji w zmianach na rynkach ukraińskim i kazachskim. Tą szansę daje certyfikat „Eastbasket Ukraine & Kazakhstan”. Płynność certyfikatów strukturyzowanych RCB zapewnia poprzez permanentne kwotowanie ich emitent.

Certyfikaty UniCredit – są kolejnym produktem strukturyzowanym, który wkrótce pojawi się na giełdzie. Emitentem produktów jest Bank HVB należący do grupy UniCredit. Certyfikaty strukturyzowane opiewają na różne instrumenty bazowe, którymi są indeksy spółek z Polski, Bułgarii, Kazachstanu, Rumunii, Rosji, Ukrainy i Serbii. Certyfikaty nie posiadają określonego terminu wykupu przez emitenta (open-end). Cena emisyjna certyfikatów wynosi 100 zł. Liczba certyfikatów, które emitent zamierza wprowadzić do obrotu na GPW jest zróżnicowana i wynosi: od 300 tys certyfikatów (na indeksy KTX,ROTX,SOFIX i BELEX15) do 1 mln (certyfikaty na indeksy WIG20, RDX i PFTS). Emitent ma zamiar wprowadzić certyfikaty do obrotu na giełdzie na rynku równoległym w systemie notowań ciągłych.

cesja – przeniesienie wierzytelności, przelew; dochodzi do skutku w wyniku umowy pomiędzy wierzycielem (cedentem) a osobą trzecią (cesjonariuszem); z reguły może być wykonywana bez zgody dłużnika; wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

CP – (Average Collection Period) rotacja należności; iloraz wartości należności krótkoterminowych na koniec okresu i przychodów ogółem (przychody ze sprzedaży, pozostałe przychody operacyjne i przychody finansowe) w tym okresie, pomnożony przez ilość dni w okresie.

CR – (Current Ratio) wskaźnik płynności bieżącej; iloraz majątku obrotowego i sumy: zobowiązań krótkoterminowych i funduszy specjalnych, rezerw, rozliczeń międzyokresowych biernych i przychodów przyszłych okresów.

cykl operacyjny – liczba dni potrzebnych na zamianę gotówki w zapasy, zapasów w należności i należności w gotówkę.

cykl życia przedsiębiorstwa – zespół faz rozwoju przedsiębiorstwa, na które składają się: dojrzewanie, wzrost, dojrzałość i schyłek.

Członek Rynku NewConnect – to podmiot będący członkiem giełdy w rozumieniu postanowień Regulaminu Giełdy, uprawniony do zawierania transakcji w alternatywnym systemie.

DB Magiczna Trójka – obligacja strukturyzowana wyemitowana przez Deutsche Bank Londyn, pojawiła się na giełdzie 25 sierpnia 2006 r. Był to pierwszy produkt strukturyzowany (obligacja strukturyzowana) notowany na rynku równoległym GPW w systemie kursu jednolitego z dwukrotnym określeniem kursu (2 krotnym fixingiem), zgodnie z harmonogramem sesji dla tego typu notowań. Obrót produktem odbywa się na identycznych zasadach jak w przypadku zwykłej obligacji zerokuponowej.

db Obligacja WIG20 – obligacja strukturyzowana wyemitowana przez DB Londyn, która jest notowana na GPW. Trzyletnia obligacja strukturyzowana powiązana z indeksem WIG20 jest notowana jest na rynku równoległym w systemie kursu jednolitego z dwukrotnym określeniem kursu (2 krotnym fixingu), zgodnie z harmonogramem sesji dla tego typu notowań. Obligacja notowana jest tak jak obligacja zerokuponowa.

DCF – (Discounted Cash Flows) zdyskontowane przepływy gotówkowe.

dezinwestycje – proces wyzbywania się przez przedsiębiorstwo aktywów o niskiej produktywności lub uznanych za zbędne.

dłużne papiery wartościowe – papiery wartościowe reprezentujące wierzytelności pieniężne na sumy oznaczone, płatne we wskazanych terminach, a w szczególności obligacje oraz bony skarbowe, jak również papiery wartościowe reprezentujące wierzytelności pieniężne uwarunkowane przez zaistnienie zdarzeń losowych, między innymi – losy loteryjne, polisy ubezpieczeniowe.
due diligence – analiza służąca wszechstronnej weryfikacji działalności podmiotu-kandydata do nabycia oraz ustaleniu jego ostatecznej wyceny jako podstawy do negocjacji.

DY – stopa dywidendy; iloraz wartości dywidendy i wartości rynkowej spółki; pozwala na porównanie efektywności inwestycji w akcje, w porównaniu z zyskownością innych lokat przynoszących stałe dochody.

dyskonto za brak płynności – stopa zmniejszenia wartości rynkowej przedsiębiorstwa nie notowanego na rynku publicznym (ograniczona możliwość zamiany akcji na gotówkę).

dyskontowanie – określanie wartości bieżącej na podstawie wartości przyszłej.

dywidenda – część zysku netto spółki przypadająca na wypłaty n a jedną akcję, określana uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy.

dzienna cena rozliczeniowa – cena wyrażona w złotych polskich, służąca do codziennych rozrachunków rynkowych, uzyskana z przemnożenia dziennego kursu rozliczeniowego (w przeliczeniu na jeden USD) przez wielkość kontraktu.

dzienny kurs rozliczeniowy – wyrażony w złotych kurs kontraktu będący podstawą dziennych rozliczeń. Wyznaczany jest przez Giełdę na zasadach określonych w standardzie kontraktu.

dzień wygaśnięcia kontraktu na kurs – dzień ustalenia ostatecznej ceny rozliczeniowej.

dzień wygaśnięcia kontraktu na obligacje – dzień ustalenia ostatecznego kursu rozliczeniowego, dzień tożsamy z ostatnim dniem obrotu daną serią kontraktu.

dzień wykonania kontraktu na obligacje – dniem wykonania kontraktu danej serii przez dostawę obligacji jest czwarty dzień roboczy następujący po ostatnim dniu obrotu. W sytuacji szczególnej, w przypadku rozliczenia pieniężnego kontraktu, dniem wykonania jest trzeci dzień roboczy następujący po ostatnim dniu obrotu.

EBI – Europejski Bank Inwestycyjny utworzony w 1958 r.; instytucja finansowa Unii Europejskiej, która uruchomiła Krajowy Program Emisji Dłużnych Papierów Wartościowych w złotych. Wstępna kwota Programu wynosi 3 miliardy złotych (około 800 mln Euro).

emitent – podmiot wystawiający albo emitujący papiery wartościowe we własnym imieniu.

EPS – (Earnings Per Share) zysk netto przypadający na jedną akcję.

erste certyfikaty NTX – strukturyzowane certyfikaty indeksowe na indeks NTX emitowane przez ERSTE Bank; to pierwszy tego typu instrument na warszawskiej Giełdzie. Certyfikaty indeksowe są najprostszym instrumentem finansowym pozwalającym na inwestycje w portfel akcji wchodzących w skład danego indeksu. Certyfikaty na indeks NTX pozwalają na efektywną inwestycję w akcje największych spółek notowanych na rynkach Europy środkowo-Wschodniej jak również, poprzez spółki austriackie w spółki inwestujące w tym regionie. W skład indeksu wchodzi 30 największych pod względem kapitalizacji i free float’u spółek z Austrii, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Słowenii, Rumunii, Bułgarii i Chorwacji.

factoring – technika zabezpieczająca bieżące finansowanie działalności przedsiębiorstwa, połączona ze świadczeniem specyficznych usług finansowych.

FCF – (Free Cash Flows) wolne przepływy gotówkowe; przepływy pieniężne przed finansowaniem, czyli całkowity przepływ pieniężny po opodatkowaniu dostępny wszystkim dostawcom kapitału; suma wolnego operacyjnego przepływu gotówkowego i wolnego nieoperacyjnego przepływu gotówkowego.

FIFO – (First In First Out) metoda księgowania zapasów: „pierwsze weszło-pierwsze wyszło”.

Fixing – Na otwarcie i zamknięcie notowań odbywa się fixing, podobnie jak w przypadku innych instrumentów notowanych w systemie ciągłym.

FOCF – (Free Operating Cash Flows) wolne operacyjne przepływy gotówkowe; suma zysku na sprzedaży pomniejszona o skorygowany podatek dochodowy i koszty nie będące wydatkami oraz pomniejszona o wydatki na inwestycje w majątek trwały i kapitał obrotowy netto.

forfaiting – umowa nienazwana prawa cywilnego, jej trzon stanowi sprzedaż przez przedsiębiorcę na rzecz instytucji forfaitingowej wierzytelności za cenę odpowiadającą wartości wierzytelności, pomniejszoną o prowizję oraz o koszty instytucji forfaitingowej.

franchising – umowa nienazwana prawa cywilnego, o charakterze kooperacyjnym; w ramach umowy dawca franchisingu zobowiązuje się do udostępnienia podmiotowi korzystającemu z franchisingu: swojej firmy, godła, emblematu, znaków towarowych, know-how itp.

fundusz leasingowy – instytucja finansowa prowadząca działalność w zakresie finansowania inwe­stycji w formie leasingu oraz dzierżawy dóbr majątkowych; zorganizowana w formie funduszu.

fundusz zagraniczny – fundusz inwestycyjny, który nie posiada siedziby na terenie danego państwa członkowskiego UE (np. w Polsce), a który zgodnie z zasadą jednolitej licencji ma możliwość działania w tym państwie samodzielnie lub za pośrednictwem spółki nim zarządzającej.

fundusze akcji – najbardziej agresywna, wśród tradycyjnych, forma lokaty kapitału, ale w sprzyjających okolicznościach dająca bardzo zadowalające rezultaty. Udział akcji w portfelu zwykle przekracza 70%, wobec czego ich wyniki ściśle uzależnione są od koniunktury giełdowej. Niektóre z funduszy skupiają się na akcjach dużych i płynnych spółek, inne wybierają firmy o mniejszej kapitalizacji, za to szybko się rozwijające. Możliwy jest także dobór spółek według sektorów gospodarki – np. informatycznych, energetycznych, producentów dóbr konsumpcyjnych itp.

fundusze hedgingowe – przedmiotem ich inwestycji może być wszystko, a zysk może pochodzić zarówno ze wzrostu, jak i spadku cen akcji, surowców, towarów czy kursów walut. W założeniach fundusze hedgingowe mają chronić inwestorów przed ryzykiem, w praktyce wykorzystywane są one do spekulacji na wielką skalę. Ocenia się że tego rodzaju instytucje zarządzają aktywami o wartości 1,6 biliona dolarów! Ich podstawowym zadaniem jest wypracowywanie zysków bez względu na bieżącą koniunkturę na rynkach finansowych.

fundusze inwestycyjne z ochroną kapitału (capital protected funds) – fundusze inwestycyjne, które zapewniają uczestnikom w określonym czasie zwrot zainwestowanego kapitału, a jednocześnie dają możliwość partycypowania w ewentualnych zyskach, jakie w przypadku korzystnej koniunk­tury mogą wypracować instrumenty rynku finansowego, bądź niefinansowego.

fundusze mieszane – mogą modyfikować swoje strategie w zależności od wydarzeń rynkowych i stać się funduszami stabilnego wzrostu lub funduszami akcji. Ich portfele mogą zawierać nawet 100% akcji lub 100% obligacji – wszystko zależy do tego, jak na koniunkturę patrzy analityk zarządzający funduszem. W praktyce jednak sytuacje, w których fundusze stawiają wszystko na jedną kartę (100% zaangażowania w akcje lub obligacje) w zasadzie się nie zdarzają. Zmienia się tylko udział danej klasy aktywów w portfelu, a osiągane stopy zwrotu osiągają wyniki zbliżone do funduszy stabilnego wzrostu i zrównoważonych.

fundusze nieruchomości – fundusze te inwestują w nieruchomości komercyjne typu biurowce, centra handlowe czy magazyny lub mieszkaniowe. Niektóre z nich łączą wszystkie elementy rynku. Przeważnie są to inwestycje obliczone na wiele lat – pieniądze są wypłacane uczestnikom co pięć lub nawet 10 lat. Fundusze te mają charakter zamknięty – przystąpić do nich można tylko w okresie prowadzenia zapisów, a nie w dowolnym momencie. Inwestorzy otrzymują nie jednostki uczestnictwa, które można w każdej chwili umorzyć, lecz certyfikaty inwestycyjne, którymi zwykle można obracać na giełdzie, choć trzeba pamiętać, że ich płynność jest przeważnie znikoma i sytuacja w której dochodzi zaledwie do kilku transakcji w miesiącu nie należy do rzadkości.

fundusze obligacji – uważane za bezpieczne, jednak nie aż tak jak fundusze pieniężne, ale w specyficznych warunkach mogą przynosić straty – jeśli ceny obligacji spadają. Lokują one swoje aktywa głównie w obligacje i bony skarbowe, ale konsekwencją takiego postępowania jest fakt, że wartość jednostek uczestnictwa zależy nie tylko od oprocentowania obligacji, lecz także od trendu na rynku papierów skarbowych. To propozycja dla osób, które zdecydowanie stronią od ryzyka. Stopa zwrotu w obecnych warunkach powinna sięgać 4-6%. Najkorzystniej kupować je, kiedy stopy procentowe w kraju są wysokie, ale są szanse na ich spadek. Ryzykowne są kiedy stopy są niskie, a mogą iść w górę.

fundusze pieniężne – to propozycja dla osób myślących przede wszystkim o ochronie kapitału, polecane są dla krótkoterminowych inwestycji. Uważane są za najbezpieczniejsze z wszystkich funduszy, ponieważ głównym obszarem ich inwestycji są lokaty bankowe, bony skarbowe oraz obligacje krótkoterminowe. Ryzyko poniesienia strat w ich wypadku jest bliskie zeru, natomiast wiąże się to także ze stosunkowo niewielką stopą zwrotu, która nieznacznie przewyższa oprocentowanie lokat bankowych. Stopa zwrotu jest niska 4-5% w skali roku, ale za to pewna.

fundusze stabilnego wzrostu – fundusze obligacji, lecz z niewielkim udziałem akcji w portfelu (do 30%), co pozwala im na powiększanie dochodów przy korzystnej koniunkturze na rynku akcji i osiągać wyższe zyski w długim terminie. Jest to dobre rozwiązanie dla osób, które nie chcą ponosić wysokiego ryzyka, ale chętnie skorzystałyby choćby w niewielkim stopniu z dobrej koniunktury giełdowej. Jeśli zaś koniunktura jest niekorzystna, to spadek cen akcji nie jest zbyt dotkliwie odczuwalny, ponieważ udział akcji w portfelu jest stosunkowo niewielki.

fundusze surowcowe – opierają się na lokowaniu na bardzo płynnych rynkach surowcowych. Przedmiotem handlu stają się kontrakty terminowe np. na ropę, miedź, złoto lub inne metale, a bardziej wyspecjalizowane fundusze dokonują także transakcji na giełdach towarowych handlując np. kontraktami na kawę, kukurydzę, sok pomarańczowy czy półtusze. Polskie giełdy towarowe są zbyt małe, by można było prowadzić tego typu działalność na większą skalę.

fundusze zamknięte – inwestują w mało płynne aktywa jak np. nieruchomości, lub udziały firm, które nie są notowane na giełdzie.

fundusze zagraniczne – mogą to być fundusze skupione wyłącznie na obligacjach, mogą to być fundusze akcji, które skupiają się bądź na poszczególnych sektorach gospodarki światowej, bądź na różnych regionach świata – np. fundusze azjatyckie, fundusze akcji Europy Środkowej, fundusze akcji japońskich czy amerykańskich. Wariantów i odmian dostępnych funduszy jest bardzo wiele, nie sposób ich wszystkich wymienić. Choć fundusze zagraniczne są często polecane choćby dla dywersyfikacji ryzyka inwestycyjnego, w praktyce niewielu inwestorów korzysta z ich możliwości.

fundusze zrównoważone – bardziej agresywna forma inwestowania, ponieważ udział akcji w portfelach może sięgać nawet do 60%, przez co są one bardziej podatne na wydarzenia na giełdzie. W praktyce więc wyniki takich funduszy bardziej zależą od koniunktury na rynku akcji niż obligacji. Część obligacyjna ma tylko stabilizować wyniki w dłuższym okresie. Fundusze tego typu są w stanie wypracować kilkanaście procent zysku rocznie (w ekstremalnie korzystnych warunkach nawet 30%), jednakże jeśli na giełdzie mamy bessę, stopa zwrotu może być ujemna. To raczej propozycja dla osób o długoterminowym podejściu do inwestycji. Nie bez znaczenia jest też sam moment jej rozpoczęcia. Jeśli trend na giełdzie zmieni się na spadkowy, lepiej przenieść środki do bezpieczniejszych funduszy.

giełda – giełda papierów wartościowych prowadzona przez spółkę akcyjną Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.

GNMA (Govemment National Mortgage Association), FNMA (Federal National Mortgage Association), FHLMC (Federal Home Loan Mortgage Corporation) – trzy organizacje, które mają najwięk­szy udział w emisji MBS, przy czym GNMA jest organizacją rządu Stanów Zjednoczonych, a po­zostałe dwie pomimo prywatnego kapitału zostają pod nadzorem rządu Stanów Zjednoczonych.
GPW – Giełda Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie.

greckie współczynniki – stanowią miarę zmiany wartości opcji w wyniku zmiany wartości czynników wpływających na wartość opcji. Odpowiadają na pytanie, o ile zmieni się wartość opcji w wyniku:  1) zmiany wartości instrumentu bazowego – współczynnik delta (), 2) upływu czasu do terminu wygaśnięcia – współczynnik theta (), 3) zmiany zmienności instrumentu bazowego – współczynnik Kappa (lub Vega) (), 4) zmiany wolnej od ryzyka stopy procentowej – współczynnik Rho (). Dodatkowo istnieje współczynnik gamma (), który mierzy o ile zmieni się wartość współczynnika delta w wyniku zmiany wartości instrumentu bazowego.

grupa kapitałowa – jednostka dominująca wraz ze wszystkimi jednostkami zależnymi i stowarzyszonymi.

hedging – sposób zachowania się inwestorów podejmujących ryzyko polegający na tym, żeby zneutralizować ryzyko: ceny, kursu, waluty lub procentu; metoda ograniczania ryzyka przy użyciu różnorodnych instrumentów i technik zabezpieczających.

hossa – długotrwała, silna tendencja wzrostowa na rynku papierów wartościowych.

Ijara Wa Iktina – określenie transakcji leasingowej, dzierżawy lub sprzedaży ratalnej występujących w świecie islamskim; prawo islamskie określa iż przedmiot transakcji musi być wykorzystywany w celach produkcyjnych.

indeks cenowy mWIG40 – indeks ciągły średnich spółek obejmujący stałą liczbę czterdziestu spółek; publikacja co 60 sekund; wspólny ranking z indeksem WIG20 i sWIG80; udział spółki w indeksie ograniczany do 10% podczas każdej zmiany okresowej.

indeks cenowy sWIG80 – indeks ciągły osiemdziesięciu spółek mniejszych w stosunku do spółek objętych indeksami WIG20 i mWIG40; publikacja co 60 sekund; wspólny ranking z indeksem WIG20 i mWIG40; udział spółki w indeksie ograniczany do 10% podczas każdej zmiany okresowej.

indeks cenowy TechWIG – indeks spółek informatyczno-technologicznych.

indeks cenowy WIG – opisuje przeciętną zmianę cen na całym krajowym rynku akcji, wyłączając te spółki, które nie spełniają kryterium uczestnictwa w żadnym indeksie; jest trójstopniowy (WIG20, mWIG40 i sWIG80); np. w mWIG40, literka „m” oznacza mid-caps, liczba 40 to zakres indeksu, natomiast „WIG” jest uniwersalną marką warszawskich indeksów. Analogicznie – „s” w nazwie indeksu oznacza small-caps, a liczba 80 – jego zakres. Indeks WIG20 obejmuje 20 spółek typu large-caps.

indeks cenowy WIG20 – indeks ciągły dwudziestu największych i najbardziej płynnych spółek; publikacja co 15 sekund; wspólny ranking z indeksem mWIG40 i sWIG80; udział spółki w indeksie ograniczany do 15% podczas każdej zmiany okresowej.

indeksy dochodowe – tworzą: WIG, WIG-PL oraz subindeksy sektorowe.

indeksy giełdowe GPW – wzorowane na giełdach europejskich.

instrument bazowy (underlying asset) – instrument finansowy bądź indeks odzwierciedlający kilka instrumentów finansowych, od którego zmiany wartości zależna jest wielkość końcowego zysku z inwestycji w produkt strukturyzowany.

instrument bazowy kontraktu ma obligacje – obligacje skarbowe o oprocentowaniu stałym emitowane przez Ministra Finansów o terminie wykupu nie krótszym niż 2 lata i 9 miesięcy i nie dłuższym niż 5 lat i 6 miesięcy, licząc od dnia wykonania kontraktu, spełniające kryteria obligacji do dostawy.

instrument bazowy kontraktu na akcje – akcje spółki publicznej, notowanej na Giełdzie, które stanowią podstawę do określenia wartości praw pochodnych.

instrument bazowy kontraktu na indeks – odpowiednio: Warszawski Indeks Giełdowy Dużych Spółek WIG20; Indeks TechWIG; Warszawski Indeks Giełdowy Średnich Spółek mWIG40.

instrument bazowy kontraktu na kurs – odpowiedni kurs (USD lub EUR) wyrażony w złotych.

instrument finansowy – lokata kapitału w formie papierów wartościowych, obcej waluty, metali szlachetnych itp. dokonana jako inwestycja w celu pomnożenia dochodu.

instrumenty finansowe – to akcje, prawa do akcji (PDA), prawa poboru, kwity depozytowe oraz inne udziałowe papiery wartościowe emitowane na podstawie przepisów prawa polskiego lub obcego.

Instrumenty pochodne – instrument finansowy mający postać kontraktu, którego wartość zależy od wartości innego instrumentu finansowego (np. akcji czy waluty) lub towaru, zwanego instrumentem podstawowym. Innymi słowy, instrument pochodny „pochodzi” od instrumentu podstawowego. Mówi się również, że instrument pochodny jest wystawiony na instrument podstawowy. Instrumenty pochodne na GPW: 1) kontrakty terminowe na indeksy WIG20, MIDWIG i TechWIG, akcje dziewięciu spółek, waluty USD i EURO oraz na obligacje skarbowe, 2) opcje kupna i sprzedaży na indeks WIG20 i akcje spółek, 3) jednostki indeksowe: oparte na indeksie WIG20, odzwierciedlającym zmiany cen 20 największych i najbardziej płynnych spółek giełdowych. Stopa zwrotu z inwestycji w MiniWIG20 odpowiada procentowym zmianom indeksu WIG20. Wszystkie instrumenty pochodne notowane są w systemie notowań ciągłych w godzinach 9.00 – 16.35.

inwestor – dokonuje inwestycji i nabywa w związku z tym pewne prawa, inkorporowane w papierach wartościowych.

inwestycje alternatywne – klasa aktywów nie zaliczających się do tradycyjnych form inwestowania; do inwestycji alternatywnych zalicza się fundusze hedgingowe, produkty strukturyzowane, fun­dusze Private Equity, inwestycje na rynku forex, nieruchomości oraz dzieła sztuki.

inwestycje rozpoczęte – ogół poniesionych kosztów pozostających w bezpośrednim związku z nie zakończoną jeszcze: budową, montażem lub przekazaniem do używania nowego lub ulepszeniem już istniejącego środka trwałego.

jednostka transakcyjna – przedmiot transakcji (jedna sztuka) niezależnie od rodzaju instrumentu i systemu notowań.

kapitalizacja rynkowa – całkowita wartość wszystkich papierów wartościowych lub wybranej ich grupy, notowanych na rynku publicznym, liczona według kursu ustalanego na tym rynku.

kapitał akcjonariuszy (udziałowców) mniejszościowych – akcje (udziały) jednostek zależnych należące do podmiotów spoza grupy kapitałowej.

kapitał organizacyjny – wartość zarządzania, kwalifikacji, kompetencji i innych składników niematerialnych tworzących wartość reputacji firmy (goodwill).

KDPW – Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., którego zadaniem jest przechowywanie i rejestrowanie papierów wartościowych będących w publicznym obrocie, rozliczanie i gwarantowanie transakcji, prowadzenie kont depozytowych.

klasa kontraktu – klasa obejmuje wszystkie serie kontraktów terminowych mające ten sam instrument bazowy i odpowiadające temu samemu standardowi.

konsolidacja pełna – rachunkowa metoda sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych jednostki dominującej i jednostek zależnych.

konsolidacja przedsiębiorstw – szczególna odmiana fuzji, która występuje wówczas gdy łączące się przedsiębiorstwa tracą osobowość prawną, a zamiast nich powstaje nowy podmiot; do konsolidacji przedsiębiorstw dochodzi zwykle gdy ich siła ekonomiczna jest względnie wyrównana.

konto indywidualne – zbiór kont podstawowych oznaczonych tym samym identyfikatorem posiadacza rachunku praw pochodnych rozliczanych przez danego uczestnika rozliczającego w określonym typie uczestnictwa.

konto podstawowe – podstawowe konto ewidencyjne, oznaczone co do kodu instrumentu (prawa) pochodnego, kodu uczestnika, kodu funkcji, rodzaju konta, numeru identyfikacyjnego klienta oraz identyfikatora portfela.

kontrakt – umowa zawarta na giełdzie pomiędzy sprzedającym prawo na termin a kupującym to prawo na termin, na warunkach określonych przez Giełdę w standardzie instrumentów pochodnych, w której strony ustalają wartość instrumentu bazowego, po której nastąpi wykonanie umowy.

kontrakt COLLAR – kombinacja kontraktów CAP i FLOOR, poprzez zawarcie której kupujący obni­ża koszty premii płaconych przy zakupie kontraktów CAP i FLOOR.

kontrakt CORRIDOR – jednoczesne zawarcie transakcji kupna i sprzedaży CAP lub jednoczesne za­warcie transakcji kupna i sprzedaży FLOOR; w kontrakcie tym nabywca osiąga zyski, jeśli stopa rynkowa będzie kształtować się pomiędzy stopą rozliczenia transakcji kupowanej i sprzedawa­nej; jeśli natomiast stopa rynkowa znacznie spadnie lub znacznie wzrośnie, nabywca kontraktu CORRIDOR odnotuje straty.

kontrakt futures – rodzaj kontraktu terminowego, którego warunki są standaryzowane co umożliwia handlowanie nimi na giełdach; kontrakty są rozliczane codziennie, a nad bezpieczeństwem obrotu czuwa izba rozrachunkowa (w Polsce funkcje te spełnia KDPW).

kontrakt parkietowy FLOOR – instrument pochodny, w którym kupujący kontrakt otrzymuje od sprzedającego gwarancję, że w sytuacji, gdy nastąpi spadek stopy rynkowej poniżej poziomu uzgodnionego w umowie, kupujący otrzyma odpowiednie wyrównanie od sprzedającego.

kontrakt pułapowy CAP – instrument pochodny, w którym kupujący kontrakt otrzymuje od sprze­dającego gwarancję, że każdy wzrost stopy procentowej ponad uzgodniony poziom zostanie zre­kompensowany przez sprzedającego.

kontrakt terminowy – jest to umowa między dwoma stronami; wystawca kontraktu zobowiązuje się do sprzedaży określonej ilości instrumentów finansowych lub innych towarów, w określonym czasie w przyszłości, na określonych warunkach; druga strona kontraktu przyjmuje te warunki zobowiązując się do nabycia przedmiotu umowy.

kontrakty opcyjnie – patrz: opcje.

konwersja akcji – zamiana akcji na okaziciela na akcje imienne lub odwrotnie, na wniosek akcjonariusza jeżeli prawo lub statut spółki dopuszcza taką możliwość.

korzyści skali – efekty polegające na obniżeniu jednostkowych kosztów wytworzenia w wyniku wzrostu rozmiarów działalności i w ten sposób zmniejszeniu jednostkowych kosztów stałych.

koszty agencji – koszty wynikające z konfliktu interesów pomiędzy akcjonariuszami (udziałowcami) i pożyczkodawcami a kierownictwem firmy.

KPWiG – Komisja Papierów Wartościowych i Giełd; centralny organ administracji rządowej w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi oraz działalności giełd towarowych, giełdowych izb rozrachunkowych, maklerów giełd towarowych, podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie na rynku towarów giełdowych, działalności domów składowych i podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa składowe.

kurs kontraktu na indeks – przyjęta przez strony transakcji terminowej w dniu zawarcia transakcji wysokość odpowiedniego indeksu.

kurs kontraktu na kurs – przyjęty przez strony transakcji terminowej w dniu zawarcia transakcji kurs (USD lub EUR) pomnożony przez 100.

kurs kontraktu na obligacje – przyjęta przez strony transakcji terminowej w dniu zawarcia transakcji, wyrażona w procentach wartość 100 zł wartości nominalnej kontraktu terminowego.

kurs zamknięcia w tabeli kursowej – to cena rynkowa obligacji. Jest ona kształtowana na codziennych sesjach giełdowych jako wypadkowa popytu i podaży. Określana jest w procentach wartości nominalnej. Jednak nie jest to ta cena, którą faktycznie płaci kupujący i otrzymuje sprzedający obligacje, ponieważ nie uwzględnia należnych w danym dniu odsetek. Aby wiedzieć, ile faktycznie trzeba zapłacić za daną obligację, trzeba do jej giełdowego kursu dodać odsetki skumulowane podawane na stronach GPW obok kursu. (tabele odsetkowe dostępne są w biurach maklerskich).

kwit depozytowy – jest to ekwiwalent akcji emitowany przez instytucję finansową pewnego kraju, repre­zentując określoną liczbę akcji. Akcje te są zdeponowane w banku w kraju, w którym znajduje się dana spółka. Z kolei kwity depozytowe mogą być noto­wane na giełdzie w innym kraju. Dają one posiadaczowi prawo do dywidendy, prawo poboru akcji nowej emisji, prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjo­nariuszy, prawo zamiany na akcje.

kwota rozliczenia – kwota, którą inwestor jest zobowiązany wnieść lub którą ma prawo otrzymać w wyniku bieżących rozrachunków rynkowych lub ostatecznego rozliczenia.

leasing – umowa nienazwana (nie uregulowana przepisami kodeksu cywilnego), jej treść kształtuje praktyka gospodarcza; przez zawarcie umowy leasingu jedna ze stron (leasingodawca) zobowiązuje się, w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, oddać drugiej stronie (leasingobiorcy) rzecz do używania, zaś leasingobiorca zobowiązuje się płacić jej z tego tytułu umówiony czynsz.

LIFO – (Last In First Out) metoda księgowania zapasów „ostatnie weszło-pierwsze wyszło”.

lista obligacji do dostawy – lista serii obligacji skarbowych emitowanych przez Ministra Finansów, o oprocentowaniu stałym, wartości emisji nie mniejszej niż 5 mld zł i terminie wykupu nie krótszym niż 2 lata i 9 miesięcy i nie dłuższym niż 5 lat i 6 miesięcy, licząc od dnia wykonania kontraktu, spełniających kryteria obligacji do dostawy, które mogą być przedmiotem dostawy dla danej serii kontraktu terminowego. Lista jest określana przez KDPW w porozumieniu z Giełdą oraz ich emitentem. Lista obligacji jest publikowana przez KDPW.

lokaty z funduszem – gwarantują stałą i określoną już w momencie przystąpienia do inwestycji stopę zwrotu, która może zostać powiększona, jeśli inwestycje w fundusz okażą się trafione. Niewielka część środków pracuje bowiem w funduszach inwestycyjnych (mogą to być różne fundusze – np. akcji polskich, azjatyckich, surowcowe etc.) i może przynosić dodatkowy dochód. Jeśli dochodu nie udaje się wypracować, uczestnicy otrzymują tylko gwarantowany zysk. Czasem gwarancja ogranicza się wyłącznie do ochrony kapitału (zysk 0 proc.), zwykle jednak jest to jednak zysk, choć niższy niż na porównywalnej w danym okresie lokacie bankowej.

MBO – (Management Buyout) wykup menedżerski; nabycie firmy przez grupę inwestorów, w której uczestniczą członkowie kierownictwa firmy.
MBS (Mortgage Backed Securities) – instrumenty finansowe zabezpieczone należnościami hipotecznymi.

MC/S – iloraz wartości rynkowej spółki i przychodów ze sprzedaży za ostatnie cztery kwartały.

metoda praw własności – metoda sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych jednostki dominującej i jednostek stowarzyszonych oraz tych jednostek zależnych, które ze względu na całkowicie odmienny rodzaj działalności od jednostki dominującej, mogłyby zniekształcić obraz całej grupy.

mnożnik kontraktu na indeks – jednostka pieniężna przez którą pomnożona zostaje wartość jednego punktu odpowiedniego indeksu: WIG20, TechWIG, mWIG40.

mnożnik kontraktu na obligacje – wyrażony wartościowo, np. 1000 zł.

model „Charakterystycznych Benchmarków” – (fundusze akcji) metoda dekompozycji wyniku inwestycyjnego sto­sowana do oceny talentu menedżerów inwestycyjnych w zakresie odpowiedniej selekcji akcji oraz w zakresie określenia najwłaściwszego momentu zakupu lub sprzedaży poszczególnych akcji (timingu). Pomijane są koszty operacyjne i opłaty transakcyjne. W bardzo krótkim czasie metoda ta zyskała powszechną akceptację na rynku amerykańskim i wydaje się, że z dużym prawdopodobieństwem będzie powszechnie stosowana również na rynku europejskim.

Murabahah – transakcja sprzedaży występująca na islamskim rynku finansowym, w której w cenie zawarty jest pewien zysk znany obu stronom transakcji w momencie jej zawarcia.

Musharakah – w świecie islamskim określenie oznaczające spółkę, tworzoną na określony okres czasu dla realizacji z góry określonych celów.

NewConnect – rynek akcji oparty na alternatywnym systemie obrotu prowadzonym przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. Rynek ruszył 30 sierpnia 2007 r. jako rynek finansujący rozwój młodych przedsiębiorstw o wysokim potencjale wzrostu. To również nowa propozycja GPW dla inwestorów akceptujących podwyższone ryzyko, w zamian za potencjalnie wysoki zwrot z inwestycji.

niedźwiedź – symbol giełdowej bessy.

non-UCITS – instytucje wspólnego inwestowania nie podlegające dyrektywie UCITS (np. fundusze hedgingowe).

NPM – (Net Profit Margin) stopa zysku netto; iloraz zysku netto i przychodów ogółem (przychody ze sprzedaży, pozostałe przychody operacyjne i przychody finansowe).

NPV – (Net Present Value) wartość bieżąca netto.

NWC – (Net Working Capital) kapitał obrotowy netto lub kapitał pracujący; różnica pomiędzy majątkiem obrotowym a sumą: zobowiązań krótkoterminowych i funduszy specjalnych, rezerw oraz rozliczeń międzyokresowych biernych i przychodów przyszłych okresów.

obligacja – papier wartościowy emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) oraz zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym; emitent odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z obligacji. Na Giełdzie notowane są obligacje skarbowe i korporacyjne. Wszystkie obligacje notowane są w systemie notowań ciągłych, a jednostką transakcyjną jest jedna obligacja. Ze względu na sposób naliczania odsetek, obligacje notowane na GPW można podzielić na trzy grupy: o zmiennym oprocentowaniu, o stałym oprocentowaniu oraz zerokuponowe.

obligacje korporacyjne – emitowane są przez podmioty gospodarcze posiadające osobowość prawną na podstawie Ustawy o Obligacjach. Podobnie jak w przypadku obligacji skarbowych notowanych na Giełdzie, nabywcy obligacji otrzymują prawo do dwóch rodzajów świadczeń pieniężnych: z tytułu odsetek i z tytułu wykupu. Zasady obrotu obligacjami korporacyjnymi są identyczne jak dla obligacji Skarbu Państwa.

obligacje o stałym oprocentowaniu – oprocentowanie tych obligacji jest niezmienne przez cały czas trwania obligacji aż do wykupu. Z punktu widzenia posiadacza tych obligacji może to być zaletą lub wadą, w zależności od tego za jaką cenę je kupił i jaka jest inflacja w okresie życia obligacji.

obligacje o zmiennym oprocentowaniu – do tej grupy należą obligacje 3-letnie i 10-letnie. Zmienność oprocentowania oznacza, że w poszczególnych okresach „życia obligacji”, czyli tzw. okresach odsetkowych, oprocentowanie obligacji może ulegać zmianie w zależności od kształtowania się określonego wskaźnika finansowego, np. inflacji.

obligacje skarbowe – instrumenty finansowe, których sprzedaż umożliwia państwu pozyskiwanie dodatkowych pieniędzy potrzebnych do sfinansowania deficytu budżetowego. Obligacje są papierami wartościowymi o charakterze wierzycielskim, zatem ich sprzedaż oznacza zaciągnięcie przez państwo kredytu u nabywców obligacji. W zależności od terminów wykupu (czyli czasu upływającego od emisji do wykupu) i wartości nominalnej poszczególnych emisji znajdujących się w obrocie dzielą się na obligacje: 2-letnie o wartości nominalnej 1000 zł; 3-letnie o wartości nominalnej 100 zł; 5-letnie o wartości nominalnej 1000 zł; 10-letnie o wartości nominalnej 1000 zł.

obligacje zerokuponowe – żadne odsetki nie przysługują ich posiadaczowi przed okresem wykupu. Po upływie tego terminu posiadacz obligacji otrzymuje kwotę równą ich wartości nominalnej.

OBPI (option based portfolio Insurance) – strategia inwestycyjna służąca zabezpieczeniu portfela ak­tywów przy użyciu opcji sprzedaży (put) na aktywa znajdujące się w portfelu.

oferujący – dom maklerski pełniący rolę obowiązkowego pośrednika w obrocie publicznym.

off-shore – kraje z grupy off-shore to administracyjne obszary, na terenie których obowiązują przy­wileje podatkowe dla zarejestrowanych w nich podmiotów gospodarczych; uprzywilejowanie ta­kie najczęściej ma postać częściowych lub całkowitych zwolnień podatkowych.

okres rozliczeniowy – okres, w jakim fundusz z ochroną kapitału zapewnia zwrot w określonej wy­sokości ulokowanego przez uczestnika kapitału.

opcja barierowa – powstaje poprzez dodanie do opcji standardowej elementu konstrukcyjnego, zwanego barierą (ang. barrier). Jest to poziom ceny instrumentu bazowego, którego osiągnięcie decyduje o przedterminowym wygaśnięciu opcji lub też o jej aktywacji. Poziom bariery ustalany jest w momencie zawierania kontraktu opcyjnego. Opcje barierowe zaliczane są do grupy opcji uwarunkowanych, ponieważ ich wartość zależna jest od ceny instrumentu bazowego w całym okresie życia opcji.

opcje (kontrakty opcyjne) – zaliczają się do instrumentów pochodnych (derywatów). Ich wartość uzależniona jest od wartości instrumentów bazowych (podstawowych). Na GPW notowane są opcje na WIG20 – ich wartość zależy od wartości indeksu WIG20. Rolę instrumentów bazowych mogą pełnić także akcje, waluty, kontrakty futures, obligacje itd. Zgodnie z polskim prawem opcje są papierami wartościowymi.

OPM – (Operating Profit Margin) stopa zysku operacyjnego; iloraz zysku operacyjnego i przychodów ze sprzedaży.

opodatkowanie dochodów z giełdy – podatek od zysków z inwestycji na Giełdzie, jaki płacą inwestorzy.

OPPS – zysk operacyjny przypadający na jedną akcję.

osłona (tarcza) podatkowa – efekt zmniejszenia obciążeń podatkowych jednostki w wyniku poniesionych pewnych kosztów uznawanych w przepisach podatkowych za koszt uzyskania przychodów.

ostateczna cena rozliczenia pieniężnego kontraktu na obligacje – jest to cena rozliczeniowa w oparciu, o którą kontrakty terminowe na obligacje będą rozliczane pieniężnie, w sytuacji szczególnej.

ostateczna cena rozliczeniowa kontraktu na kurs – cena wyrażona w złotych polskich, służąca do rozliczenia kontraktów, uzyskana z przemnożenia ostatecznego kursu rozliczeniowego (w przeliczeniu na jeden USD) przez wielkość kontraktu.

ostateczna cena rozliczeniowa obligacji – jest to cena, jaką musi zapłacić strona długa za dostarczone obligacje danej serii w wyniku rozliczenia jednego kontraktu.

ostateczny kurs rozliczeniowy – wyrażona w złotych wartość 100 USD w dniu wygaśnięcia, służąca do ostatecznego rozliczenia kontraktu. Wyznaczany jest przez Giełdę na zasadach określonych w standardzie kontraktu.

P/BV – iloraz wartości rynkowej spółki i jej wartości księgowej.

P/CE – iloraz wartości rynkowej spółki i sumy: zysku netto i amortyzacji za ostatnie cztery kwartały.

P/E – (Price/Earnings) cena/zysk; iloraz rynkowej wartości spółki przez sumę jej zysków netto za ostatnie cztery kwartały.

P/EBIT – iloraz rynkowej wartości spółki i EBIT za ostatnie cztery kwartały.

PDA – prawo do nowej akcji; instrument finansowy wprowadzony przez GPW.

PL – (Days of Coverage – Liabilities) rotacja zobowiązań; iloraz wartości zobowiązań krótkoterminowych na koniec okresu i przychodów ogółem (przychody ze sprzedaży, pozostałe przychody operacyjne i przychody finansowe) w tym okresie, pomnożony przez ilość dni w okresie.

pochodne instrumenty procentowe – pochodne instrumenty rynku pieniężnego oparte na cenach różnych instrumentów dłużnych, np. bonów skarbowych lub na poziomach stóp procentowych.

podmiot dominujący – rozumie się przez to podmiot w sytuacji, gdy: da większość głosów w organach innego podmiotu (zależnego), także na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi lub uprawniony do powoływania lub odwoływania większości członków organów zarządzających innego podmiotu (zależnego) lub, j niż połowa członków zarządu drugiego podmiotu (zależnego) jest jednocześnie członkami zarządu lub osobami pełniącymi funkcje kierownicze pierwszego podmiotu, bądź innego podmiotu pozostającego z tym pierwszym w stosunku zależności.

portfel – zajęte pozycje w prawach pochodnych zarejestrowane na kontach podstawowych, rozliczane przez danego uczestnika rozliczającego w danym typie uczestnictwa oznaczone tym samym identyfikatorem posiadacza rachunku praw pochodnych i tym samym kodem portfela.

poziom ochrony kapitału – wartość kapitału, określona zazwyczaj procentowo w stosunku do zainwestowanej na początku okresu rozliczeniowego kwoty, jaką fundusz z ochroną kapitału zobo­wiązuje się wypłacić uczestnikom na koniec okresu rozliczeniowego.

poziom partycypacji – relacji między zmianą wartości instrumentu bazowego a przyszłym zyskiem z in­westycji, określa procentowy udział klienta we wzroście (spadku) wartości instrumentu bazowego.

pozycja długa – nabycie kontraktu terminowego.

pozycja krótka – zbycie (wystawienie) kontraktu terminowego.

pozycja przeciwstawna – pozycją przeciwstawna do pozycji krótkiej jest pozycja długa dotycząca kontraktów tej samej serii; pozycją przeciwstawną do pozycji długiej jest pozycja krótka dotycząca kontraktów tej samej serii.

pozycja skorelowana – pozycją skorelowaną do pozycji krótkiej jest pozycja długa dotycząca kontraktów innej serii w ramach tej samej klasy; pozycją skorelowaną do pozycji długiej jest pozycja krótka dotycząca kontraktów innej serii w ramach tej samej klasy.

prawa akcjonariuszy mniejszościowych – wprowadzane są w różnych państwach dla zabezpieczenia interesów tej grupy akcjonariuszy. W Polsce można wskazać prawo żądania zwo­łania nadzwyczajnego warnego zgromadzenia akcjonariuszy, prawo wyboru człon­ków rady nadzorczej w drodze głosowania grupami oraz prawo powołania rewiden­ta do spraw szczególnych.

prawa korporacyjne akcjonariusza – prawo głosu na walnym zgromadzeniu ak­cjonariuszy (uczestniczenie w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, prawo wyborcze przy wybieraniu organów spółki, prawo zaskarżania uchwał warnego zgromadzenia akcjonariuszy, prawo do kwitowania działalności organów zarządzających i nadzorczych spółki, prawo do informacji o jej stanie finansowym).

prawa majątkowe akcjonariusza – prawo do: otrzymywania dywidendy, poboru akcji nowej emisji, uczestniczenia w podziale majątku firmy w razie jej likwidacji.

prawo do dywidendy – spółka, która osiągnęła zysk, dokonuje podziału zy­sku netto na zysk zatrzymany oraz zysk podzielony tzw. dywidendę. Decyzję o podziale zysku podejmuje walne zgromadzenia akcjona­riuszy. Im więcej zysku spółka zatrzymuje, tym wyższy jest jej kapitał własny, czyli większe możliwości rozwoju, co może prowadzić do większego zysku w przyszłości. Z drugiej strony mniejszy zysk zatrzymany oznacza większą dy­widendę, a zatem większy dochód bieżący akcjonariuszy.

prawo do poboru akcji nowej emisji – jest to instrument finansowy, który daje posiadaczom akcji spółki prawo do zakupu akcji nowej emisji po ustalonej cenie emisyjnej. Posiadacz prawa poboru może sprzedać prawo poboru, skorzy­stać z prawa poboru i dokonać zakupu akcji nowej emisji, a także trzymać prawo poboru aż do dnia jego ustania i nie skorzystać z niego.

premia za kontrolę – dodatkowa opłata za nabycie kontrolnego pakietu akcji i zajęcie pozycji większościowej w spółce.

price discwery – wytwarzanie informacji na temat przyszłych cen rynkowych na podstawie rynków terminowych.

produkty strukturyzowane – to instrumenty finansowe, których cena jest uzależniona od wartości określonego wskaźnika rynkowego (np. kursu akcji lub koszyków akcji, wartości indeksów giełdowych, kursów walut). Są emitowane przez instytucje finansowe, najczęściej banki lub domy maklerskie. Emitent produktu strukturyzowanego zobowiązuje się w stosunku do nabywcy (inwestora), że w terminie wykupu instrumentu wypłaci mu kwotę rozliczenia kalkulowaną wg określonego wzoru. Formuła określająca zasady wypłaty ułatwia posiadaczom takich instrumentów śledzenie bieżącej wartości danego instrumentu.

przedstawiciel funduszu zagranicznego – podmiot działający w danym państwie członkowskim UE na podstawie umowy z funduszem zagranicznym; w szczególności reprezentuje on fundusz za­graniczny w postępowaniu przed organem nadzoru nad rynkiem finansowym oraz wobec jego uczestników, dokonuje ich obsługi, w tym przyjmuje reklamacje uczestników, zapewnia im do­stęp do informacji o funduszu, a także informuje organ nadzoru nad rynkiem finansowym o zmia­nach w dokumentach świadczących o jego działalności.

publiczny obrót papierami wartościowymi – proponowanie nabycia lub nabywanie emitowanych w serii papierów wartościowych, przy wykorzystaniu środków masowego przekazu, albo w inny sposób, jeżeli propozycja skierowana jest do więcej niż 300 osób albo do nieoznaczonego adresata.

publiczny rynek pozagiełdowy (MTS-CeTO) – organizator rynku pozagiełdowego; funkcjonujący w Polsce od ponad 10 lat publiczny rynek pozagiełdowy stwarza małym, dynamicznym spółkom możliwość pozyskania kapitału i wspomaga ich rozwój poprzez kontakty z inwestorami działającymi na rynku. Dzięki mniejszym kosztom, oszczędności czasu i mniej rygorystycznej polityce informacyjnej, znacznie łatwiej jest spółce zadebiutować na MTS-CeTO niż na GPW, a poza tym rynek nieurzędowy może być przedsionkiem przed wejściem na warszawski parkiet. Dwa podstawowe zadania MTS-CeTO to: 1) Wspomaganie rozwoju małych, dynamicznych spółek o krótkiej historii, mających dobre perspektywy rozwoju, poszukujących środków na rozszerzenie skali działalności i wzmocnienie pozycji rynkowej wobec konkurencji – poprzez zapewnienie im dostępu do szerokiej bazy inwestorów działających na rynku publicznym oraz tanich mechanizmów pozyskiwania kapitału. 2) Budowanie publicznego rynku obligacji komunalnych i korporacyjnych oraz rynku dla przedsiębiorstw użyteczności publicznej.

QR – (Quick Ratio) wskaźnik podwyższonej płynności; iloraz majątku obrotowego pomniejszonego o zapasy i sumy: zobowiązań krótkoterminowych i funduszy specjalnych, rezerw, rozliczeń międzyokresowych biernych i przychodów przyszłych okresów.

rachunek szczególnych praw z papierów wartościowych – rachunek papierów wartościowych, na którym rejestrowane są prawa pochodne.

REIT (Real Estate Investment Trust) – forma funduszy inwestycyjnych rynku nieruchomości, które­go rynkiem macierzystym są Stany Zjednoczone; status REIT nadaje spółce pewne przywileje po­datkowe, jednak uzyskanie takiego statusu wymaga od spółki spełnienia określonych w ustawie warunków (np. obowiązek wypłaty inwestorom 90% zysków w formie dywidendy).

rejestr handlowy – służy do dokonywania wpisów przewidzianych prawem; prowadzi go sąd rejestrowy (rejonowy); rejestr handlowy wraz z dokumentami złożonymi do rejestru jest jawny.

rezerwa kapitałowa z konsolidacji – ujemna różnica pomiędzy wartością nabycia akcji (udziałów) a ich wartością księgową.

ROA – (Return on Assets) stopa zwrotu z aktywów; iloraz zysku netto i aktywów na koniec okresu obrotowego.

ROE – (Return on Equity) stopa zwrotu z kapitału własnego; iloraz zysku netto i kapitałów własnych na koniec okresu obrotowego.

ROIC – (Return On Invested Capital) stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału; iloraz NOPLAT i kapitału zainwestowanego w działalność operacyjną.

rynek kapitałowy – zespół instytucji i reguł umożliwiających pozyskiwanie długookresowego kapitału przez obrót, tj. kupno i sprzedaż, a więc przenoszenie praw z emitowanych papierów wartościowych.

rynek pierwotny – występuje na nim publiczny obrót polegający na tym, że emitent proponuje inwestorom objęcie swoich papierów wartościowych i uzyskuje wpływy z publicznej emisji.

rynek wtórny – występuje na nim publiczny obrót polegający na tym, że transakcje kupna-sprzedaży papierów wartościowych zachodzą pomiędzy inwestorami.

rynki notowań – obrót instrumentami finansowymi na Giełdzie Papierów Wartościowych odbywa na jednym z dwóch rynków: podstawowym lub równoległym, w zależności od spełnienia kryteriów określonych Regulaminem Giełdy.

rynkowa premia za ryzyko – element modelu CAPM, definiowany jako różnica między stopą zwrotu z portfela rynkowego a stopą zwrotu walorów pozbawionych ryzyka.

ryzyko – możliwość poniesienia nie zamierzonych strat lub nie uzyskania zamierzonych efektów.

ryzyko rynkowe – ryzyko dotyczące wszystkich przedsiębiorstw w związku z możliwością zmiany warunków gospodarowania, np. podaży pieniądza, stopy procentowej, kursów walutowych, podatków, cen.

SCPI (Societe Civile de Placement Immobilier) – jeden z rodzajów funduszy inwestycyjnych rynku nieruchomości we Francji.

segmenty rynku – podział spółek przydzielonych do jednego z trzech segmentów rynku: Segment 250 PLUS – akcje spółek o kapitalizacji przekraczającej 250 mln euro, Segment 50 PLUS – akcje spółek o kapitalizacji od 50 do 250 mln euro, Segment 5 PLUS – akcje spółek, których kapitalizacja nie przekracza 50 mln euro.

seria kontraktu – kontrakty terminowe odpowiadające określonemu przez giełdę standardowi charakteryzujące się w szczególności tym samym instrumentem bazowym i tą samą datą wygaśnięcia.

sesja giełdowa kontraktów – to handel kontraktami terminowymi, który odbywa się w systemie notowań ciągłych w godz. 9.00 – 16.30. Na otwarcie i zamknięcie notowań odbywa się fixing, podobnie jak w przypadku innych instrumentów notowanych w systemie ciągłym.

Shariah – muzułmańskie prawo mające bezpośredni wpływ na kształt zasad bankowości oraz syste­mu finansowego świata islamskiego.

składanie zleceń – na giełdę przez inwestorów za pośrednictwem domów maklerskich, w których inwestorzy rachunki inwestycyjne.

split – inaczej podział akcji, to zmniejszenie wartości nominalnej akcji przy jednoczesnym zwiększeniu ich ilości. Kapitał akcyjny pozostaje bez zmian. Celem splitu jest zwiększenie płynności w obrocie akcjami.

spółka publiczna – spółka, której akcje co najmniej jednej emisji są dopuszczone do publicznego obrotu.

spółka specjalnego przeznaczenia (Special Purpose Vehicle, SPV) – jest podmiotem, którego najważ­niejszym zadaniem jest emisja instrumentów finansowych i sprzedaż tychże walorów inwesto­rom; do SPV przeniesione zostają aktywa, na podstawie których później jest dokonywana emisja instrumentów finansowych zabezpieczonych aktywami.

stopień partycypacji – określony procentowo współczynnik udziału funduszu z ochroną kapitału w potencjalnych zyskach, które mogą wypracować instrumenty pochodne bazujące na wskaźni­kach rynku finansowego lub niefinansowego.

strategia ubezpieczenia stałej proporcji portfela (Constatnt Proporłion Portfolio Insurance – CPPI) – strategia inwestycyjna polegająca na odpowiednim rebalansowaniu (zmianie wielkości) udziałów instrumentów ryzykownych i dłużnych w portfelu inwestycyjnym wraz ze zmianą koniunktury na rynku giełdowym w celu ochrony jego wartości przed spadkiem poniżej określonego poziomu.

straty i zyski nadzwyczajne – skutki finansowe zdarzeń powstających niepowtarzalnie, poza zwykłą działalnością jednostki, a w szczególności spowodowanych zdarzeniami losowymi, zaniechaniem lub zawieszeniem pewnego rodzaju działalności (w tym również istotną zmianą metod produkcji lub sprzedażą zorganizowanej części jednostki) oraz postępowaniem układowym lub naprawczym.

subemitent inwestycyjny – nie będąca emitentem lub wprowadzającym strona umowy o subemisję inwestycyjną.

subemitent usługowy – nie będąca emitentem lub wprowadzającym strona umowy o subemisję usługową.

subindeksy sektorowe – portfele istniejących indeksów zostaną uzupełnione spółkami, które dotychczas nie były brane pod uwagę przy ich tworzeniu.

swap stopy procentowej (interest rate swap; IRS) – instrument pochodny, w którym strony zgadzają się na wymianę w ciągu ustalonego okresu periodycznych płatności, reprezentujących odsetki o danej wysokości od określonej kwoty umownej; wymieniane są jedynie odsetki od tej kwoty, a nie ogólna suma kontraktu.

systemy notowań – instrumenty finansowe są notowane w jednym z dwóch systemów notowań: w systemie notowań jednolitych lub w systemie notowań ciągłych.

transakcja FRA (Forward Rate Agreement) – instrument pochodny, w którym dwie strony ustalają wysokość stopy procentowej lokaty lub depozytu dla określonych terminów w przyszłości; opera­cja jest uznana za zakończoną, gdy zgodnie z kontraktem, strona zobowiązana do pokrycia róż­nicy stopy procentowej, dokonała stosownej wpłaty.

transakcja NewConnect – to zawarta w alternatywnym systemie obrotu umowa zobowiązującą do przeniesienia własności instrumentów finansowych wprowadzonych do obrotu w alternatywnym systemie.

UCITS – undertakings of collective investment in transfarable securities – instytucje wspólnego inwe­stowania działające w Unii Europejskiej zgodnie z przepisami dyrektywy UCITS.

umowa o subemisję inwestycyjną – umowa zawarta przez emitenta albo wprowadzającego, której przedmiotem jest zobowiązanie subemitenta inwestycyjnego do nabycia na własny rachunek całości lub części papierów wartościowych oferowanych w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej, na które nie złożono zapisów w terminie ich przyjmowania.

umowa o subemisję usługową – umowa zawarta przez emitenta albo wprowadzającego, której przedmiotem jest nabycie przez subemitenta usługowego na własny rachunek całości lub części papierów wartościowych danej emisji w celu dalszego ich zbywania w obrocie pierwotnym lub pierwszej ofercie publicznej.

venture capital – kapitał średnio- i długoterminowy, lokowany w akcjach lub udziałach przedsiębiorstw, z zamiarem ich późniejszej odsprzedaży dla realizacji zysków, których podstawowym źródłem jest wzrost wartości rynkowej przedsiębiorstwa.

WACC – (Weighted Average Cost of Capital) koszt kapitału wykorzystywanego przez przedsiębiorstwo mierzony średnią ważoną kosztów poszczególnych składników w kapitale całkowitym.

Warranty – instrumenty pochodne nie notowane aktualnie na GPW w Warszawie. Ostatnie serie warrantów były notowane w dniu 16 grudnia 2005 r. Wszystkie notowane przed tym dniem warranty zostały przez ich emitentów wycofane z obrotu giełdowego. GPW notowała warranty europejskie i amerykańskie na akcje pojedynczych spółek, indeksy giełdowego oraz kontrakty terminowe na WIG20. Giełda jest gotowa na notowanie warrantów nowych emitentów.

wartość dodana – suma zysku zatrzymanego, dywidendy, podatków, odsetek, opłat leasingowych, amortyzacji, czynszów i płac.

wartość firmy z konsolidacji – dodatnia różnica między wartością nabycia akcji (udziałów) jednostki a ich wartością w kapitale własnym.

wartość kontraktu na akcje – kurs kontraktu pomnożony przez liczbę akcji przypadających na jeden kontrakt.

wartość kontraktu na indeks – kurs kontraktu pomnożony przez mnożnik.

wartość nominalna kontraktu na obligacje (jednostka transakcyjna) – 100 000 zł.

wartość rezydualna – wartość dochodów generowanych przez przedsiębiorstwo w latach następujących po okresie prognozy wolnych przepływów pieniężnych.

weksel – papier wartościowy, sformalizowany dokument, który powinien zostać sporządzony według zasad określonych w ustawie Prawo wekslowe; występuje w obrocie w dwóch postaciach: jako weksel własny i trasowany; głównym zobowiązanym z weksla własnego jest jego wystawca; wystawca weksla trasowanego poleca w nim zapłatę sumy wekslowej innej osobie, zwanej trasatem, która staje się dłużnikiem wekslowym po złożeniu podpisu na wekslu jako tzw. akceptant; przeniesienie weksla następuje przez indos.

wielkość kontraktu na kurs (jednostka transakcyjna) – 10.000 (USD lub EUR).

wprowadzający – właściciel papierów wartościowych składający wniosek o dopuszczenie tych papierów do obrotu publicznego.

wskaźnik Altmana – służy do przewidywania trudności finansowych lub nawet bankructwa przedsiębiorstw; łączy tradycyjną analizę wskaźników finansowych z metodą statystyczną zwaną wielowymiarową analizą dyskryminacji.

wskaźnik konwersji – oznacza liczbę akcji otrzymywanych przy zamianie papierów wartościowych; kurs wymiany jest faktyczną ceną, jaką akcjonariusze płacą przy zamianie akcji zwykłych.

wskaźnik ogólnego zadłużenia – iloraz zobowiązań i wartości aktywów.

wskaźnik rentowności brutto – iloraz zysku brutto i przychodów ze sprzedaży.

wskaźnik udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku – iloraz kapitału własnego i wartości aktywów.

współczynnik beta – jest to miara ryzyka niedywersyfikowalnego (systematycznego) związanego z pojedynczym walorem.

współczynnik delta opcji – odpowiada na pytanie, o ile zmieni się wartość opcji w wyniku zmiany wartości instrumentu bazowego. Delta przybiera wartości: dla opcji kupna od 0 do 1, dla opcji sprzedaży od -1 do 0.

współczynnik konwersji kontraktu na obligacje – służy do określenia ostatecznej ceny rozliczeniowej obligacji oraz ostatecznej ceny rozliczenia pieniężnego kontraktu terminowego. Współczynnik konwersji jest wyznaczany przez KDPW.

wystawca opcji – może być to każdy inwestor. Warunkiem wystawienia opcji (w wyniku którego następuje zajęcie krótkiej pozycji) jest wniesienie i utrzymywanie depozytów zabezpieczających.

WZA – walne zgromadzenie akcjonariuszy – najwyższy organ władzy w spółce akcyjnej.

zamknięcie pozycji – ustanie praw i zobowiązań związanych z nabyciem lub zbyciemkontraktu terminowego odpowiednio wskutek zbycia lub nabycia kontraktu terminowego. Kontrakt zamykający musi być z tej samej serii co kontrakt zamykany. Wygaśnięcie kontraktu powoduje zamknięcie wszystkich otwartych pozycji w wygasającej serii.

zapytanie o kwotowanie (Request for Quote – RFQ) – jest nową funkcją systemu giełdowego, która umożliwia złożenie na rynek zapytania o oferty dotyczące interesującej inwestora serii opcji. Dzięki zapytaniu o kwotowanie inwestor zainteresowany zawarciem transakcji instrumentem, na którym w danej chwili nie ma żadnych ofert, lub istnieją oferty nieatrakcyjne dla niego cenowo, może zapytać innych inwestorów o ich propozycje cenowe.

zasada jednolitej licencji – potocznie zwana paszportem europejskim, zasada pozwalająca fundu­szom UCITS mającym siedzibę na obszarze UE na swobodną transgraniczną dystrybucję ich ty­tułów uczestnictwa bez konieczności ubiegania się o odrębne zezwolenie w każdym z krajów członkowskich.

zasady organizacji obrotu giełdy – określone są w Regulaminie Giełdy oraz w dokumencie Szczegółowe Zasady Obrotu Giełdowego.

zlecenie maklerskie – to ofertę kupna lub sprzedaży instrumentów finansowych notowanych w alternatywnym systemie obrotu.

zlecenie po każdej cenie (PKC) – pozwala nabyć/sprzedać wszystkie akcje po najlepszej cenie. Zlecenie do natychmiastowego wyko­nania w całości po cenie rynkowej. Może być składane w każdej fazie sesji z wyjątkiem dogrywki. Może spowodować zamrożenie rynku.

zlecenie rynkowe (PCR) – pozwala nabyć akcje w trakcie notowań ciągłych po najlepszej cenie na rynku. Realizowane natychmiast po wprowadzeniu po cenie wyłącznie pierwszego najlepszego oczekującego w arkuszu zlecenia przeciwnego. Możliwe jest, że zlecenie będzie tylko częściowo zrealizowane.

zlecenie rynkowe na otwarcie/zamknię­cie (PCRO) – pozwala nabyć akcje na początku/końcu sesji giełdowej; realizowane po kursie ustalonym na otwarcie/zamknięcie notowań, kursie jednolitym.

zlecenie ważne do pier­wszego wykonania (WiN) – umożliwia kontrolę momentu realizacji; musi być realizowane natychmiast po wprowadzeniu. Może być częściowo zrealizowane.

zlecenie z limitem – najpowszechniejszy rodzaj zlecenia, który pozwala kontrolować cenę realizacji. Możliwe jest, że zlecenie będzie tylko częściowo zrealizowane, jeżeli po drugiej stronie arkusza nie ma dostatecznej ilości akcji lub zleceń przeciwnych.

zlecenie z warunkiem limi­tu aktywacji – typ stop limit – umożliwia kupno/sprzedaż instru­mentu po określonym limicie, jeżeli cena na rynku przekroczyła ustalony przez inwestora poziom. Po uaktywnieniu realizowane jak zlecenie z limitem. Kontrola poziomu reali­zacji

zlecenie z warunkiem limi­tu aktywacji – typ stop loss – umożliwia kupno/sprzedaż całej ilości papierów wartościowych, jeżeli cena instrumentu osiągnęła poziom ustalony przez inwestora. Po uaktywnieniu realizowane jak zlecenie z limitem. Kontrola poziomu reali­zacji.

zlecenie z warunkiem wielkości minimal­nej (Wmin) – umożliwia kontrolę ilości kupionych/sprzedanych papierów. Złożone zlecenie jest realizowane w całości lub częściowo co najmniej w określonej przez inwestora minimal­nej ilości. Może być odrzucone przez system jeżeli układ zleceń przeciwnych w arkuszu nie pozwala na realizację takiego zlece­nia w określonej mini­malnej ilości.

zlecenie z warunkiem wielkości ujaw­nianej (WUJ) – umożliwia ukrycie ilości papierów, które chcemy sprzedać/kupić. Realizacja przebiega zgodnie z określonymi parametrami.

zmienność historyczna – jest kalkulowana z wykorzystaniem historycznych kursów instrumentu, dla którego zmienność liczymy. Zmienność ta wskazuje jednak na zmienność, która już była, dlatego zmienność tą określa się mianem historycznej.

zmienność implikowana – różnica pomiędzy różnymi rodzajami zmienności, o których możemy usłyszeć, wynika ze sposobu ich szacowania. Możemy mówić np. o zmienności historycznej, oraz IMPLIKOWANEJ.

zmienność instrumentu bazowego – miara wskazująca, o ile dany instrument może zmienić swoją wartość w danym okresie. Zmienność najczęściej jest wyrażana w procentach w skali roku. Przy zmienności na poziomie 20% możemy z dużym prawdopodobieństwem (około 2/3) powiedzieć, że wartość danego instrumentu może w ciągu roku wzrosnąć lub spaść o 20%. A zatem im większa jest zmienność tym należy oczekiwać większej zmiany wartość danego instrumentu.

Skróty nazwy zlecenia:

DOM – zlecenie z terminem ważności Ważne bezterminowo
Dzień – zlecenie z terminem ważności Ważne do końca sesji giełdowej
LimAkt – zlecenie z limitem aktywacji
Limit – zlecenie z limitem
PCR – zlecenie po cenie rynkowej
PCRO – zlecenie po cenie rynkowej na otwarcie
PKC – zlecenie po każdej cenie
WIN – zlecenie z terminem ważności Ważne od pierwszego wykonania
Wmin – zlecenie z warunkiem minimalnej wielkości wykonania
WUA – zlecenie z terminem ważności Wykonaj lub Anuluj
WUJ – zlecenie z wielkością ujawnioną

©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA