Akwarium morskie
Oświetlenie
Zakładając nasze akwarium musimy pamiętać o prawidłowym oświetleniu. W większości gatunków ryb nie wystarcza zwykłe światło z dnia, a o roślinach już nie ma co wspominać.
Podświetlenie akwarium podkreśla jego piękno i barwy jego mieszkańców. Dostarczenie estetycznych wrażeń patrzącym nie jest jednak jedynym celem oświetlenia. Jest ono niezbędne do zachowania równowagi ekologicznej w zbiorniku. Akwarium musi być, zatem wyposażone w źródło światła, którego promieniowanie jest jak najbardziej zbliżone do światła naturalnego, zarówno pod względem intensywności, jak i czasu ekspozycji.
Rola oświetlenia
Rośliny rozwijają się pod wpływem światła, wzbogacając jednocześnie wodę w tlen (dzięki fotosyntezie). Światło oddziałuje również na innych mieszkańców akwarium i ogólnie biorąc, na wszystkie istoty żywe. Następowanie po sobie dnia i nocy, określane jako rytm dobowy, wpływa na aktywność i zachowanie zwierząt. Na przykład w środowisku naturalnym niektóre ryby składają ikrę wczesnym rankiem. Oświetlenie akwarium powinno, więc odtwarzać ten naturalny cykl dnia i nocy, światła i ciemności. Powinno przez część doby być nieoświetlone, aby pozwolić roślinom i zwierzętom na nocny odpoczynek.
Idealne oświetlenie
Idealne byłoby oświetlenie akwarium wyłącznie światłem naturalnym, czyli słonecznym. Niestety, nie można regulować ani jego intensywności, ani czasu trwania. Ponadto światło słoneczne sprzyja rozwojowi niepożądanych glonów, które trudno usunąć. Radzimy w związku z tym bezpośrednio nie wystawiać akwarium na działanie promieni słonecznych. Oświetlenie jednak samego pomieszczenia, w którym znajduje się akwarium, jest niewystarczające. Natężenie i jakość światła nie są odpowiednie dla roślin. Ponadto akwarium nie zostaje należycie wyeksponowane. Pozostaje, więc zastosować sztuczne źródło światła, umieszczone nad zbiornikiem w specjalnie przygotowanym uchwycie.
Oświetlenie sztuczne
Oświetlenie jest odpowiednie, jeśli pokrywa zapotrzebowanie roślin na światło, a także zapewnia rytm dnia i nocy. Powinno też podkreślać urodę akwarium i jego mieszkańców. Z łatwością znajdziemy systemy oświetleniowe odpowiadające tym wymaganiom. Wytwarzają one światło odpowiedniej jakości, ale nie ma sztucznego oświetlenia, które dorównywałoby promieniowaniu słonecznemu, choć oczywiście sprzęt jest coraz doskonalszy.
Świetlówki
Od lat osiemdziesiątych wybór dostępnych źródeł światła jest bardzo szeroki. Dawno już minęły czasy, kiedy zbiorniki pionierów akwarystyki oświetlały tylko klasyczne żarówki. Wydzielają one za dużo ciepła, a długość fal emitowanego światła nie jest odpowiednia dla roślin, toteż nie stosuje się ich już w akwarystyce. Lampy halogenowe, czasem wyposażone w czujnik dawkowania światła, ale ogólnie najbardziej zbliżone do zwykłych żarówek, są rzadko wykorzystywane. Najpraktyczniejsze i najbardziej rozpowszechnione są świetlówki. Istnieją oczywiście także inne lampy stosowane do oświetlania akwariów morskich.
Świetlówki
Świetlówki, nazywane często neonówkami, (choć zupełnie niesłusznie, bo nie zawierają neonu), zawierają jeden lub kilka gazów, które pod wpływem prądu elektrycznego emitują promienie świetlne. Barwa światła zależy od proszku luminescencyjnego, którym powleczone jest wnętrze rury szklanej. Świetlówki wytwarzają znacznie mniej energii cieplnej niż normalne żarówki, nie ma, więc ryzyka oparzenia się przy dotknięciu. Ostatnio pojawiły się na rynku akwarystycznym świetlówki o lepszych napyleniach (trzyskładnikowych, a nawet pięcioskładnikowych), dzięki czemu wydzielają więcej fal świetlnych jednakowej długości niż klasyczne lampy tego typu. Lampy jarzeniowe są podłączone do transformatora i wyposażone w przycisk, umożliwiający ich bezpieczne włączenie. Bardzo często są sprzedawane łącznie z wyposażeniem akwarium. Należy jednak sprawdzić, czy ich moc jest wystarczająca.
Różne modele
Do oświetlenia akwarium służy wiele świetlówek o rozmaitych barwach. Uwaga: świetlówki o zimnym białym świetle i używane w pracowniach i halach przemysłowych nie nadają się do akwarystyki. Dominująca barwa w widmie światła, którego większość jest niewidzialna dla oka ludzkiego, odpowiada określonej temperaturze mierzonej w stopniach Kelvina (K), np. światłu słonecznemu odpowiada 5500 K. Świetlówkom dającym światło żółte lub różowe przyporządkowuje się niższą temperaturę (3000-5000 K), choć ich światło określamy jako ciepłe. Świetlówkom dającym światło zimne, w którym przeważa barwa niebieska, odpowiada wyższa (6000-10 000 K).
-Świetlówki różowe. Świetlówki przypominające lampy używane w szklarniach, są stosowane również w akwarystyce. Łatwo je rozpoznać po charakterystycznym różowym świetle, wywołanym przewagą barw czerwonej i niebieskiej, wykorzystywanych przez rośliny do fotosyntezy. Używane w akwarystyce, dają znakomite wyniki: rośliny, bowiem doskonale rosną, a światło podkreśla barwę ryb Świetlówki daylight. Ta angielska nazwa oznacza, że wytwarzają światło zbliżone do dziennego, bardziej "naturalne" niż różowe. Coraz częściej można je spotkać w handlu. Niektóre z nich mają niewielką przewagę pasma różowego, słabo postrzeganego przez oko ludzkie i nie tak wyraźnego jak w świetlówkach ogrodniczych, ale także dają dobre rezultaty, jeśli chodzi o wzrost roślin i walory estetyczne.
o Świetlówki niebieskie. Używa się ich głównie w akwariach morskich. W połączeniu z innymi źródłami światła umożliwiają odtworzenie szczególnych warunków głębin mórz tropikalnych, sprzyjając wzrostowi koralowców.
Trwałość świetlówek
W normalnych warunkach okres użytkowania świetlówki wynosi około 1 roku. Zużycie objawia się czasem poczernieniem końcówek świetlówki, co oznacza, że trzeba ją koniecznie wymienić. Mówi to także o tym, że jakość wytwarzanego światła zaczęła się pogarszać już kilka miesięcy temu i zastąpiwszy starą świetlówkę nową, na pewno zaobserwujemy znaczną różnicę intensywności światła i barwy. Z uwagi na to nie powinno się jednocześnie wymieniać wszystkich świetlówek w akwarium. Należy zrobić to stopniowo, z piętnastodniowymi przerwami, aby rośliny mogły się przystosować do zmiany warunków.
Lampy rtęciowe i jodowe (HQL i HQI)
>Są droższe od jarzeniówek i używane raczej do najgłębszych akwariów, dla których światło świetlówek nie jest wystarczające. Są najlepsze do dużych akwariów morskich. Lampy te, określane jako HQL, działają dzięki parom rtęci, są mocne i wydzielają dużo ciepła. Powinny być umieszczone w odległości, co najmniej 20 cm nad powierzchnią wody; ich trwałość wynosi około 15 miesięcy. Lampy jodowe, (czyli lampy działające dzięki jodkom metali) są jeszcze mocniejsze od rtęciówek - ich moc może przekraczać 500 W. Trwałość wynosi około roku. Wytwarzają światło dobrej jakości, ale z lekką przewagą barwy żółtej, choć słabo widoczną. Można to zrekompensować, dodając jedną świetlówkę niebieską.
Umieszczenie oświetlenia
Oświetlenie najlepiej umieścić nad zbiornikiem. Osłona powinna być wykonana tak, aby na żarówki i przewody nie chlapała woda z filtru i przewietrzacza. Należy zwłaszcza zadbać o odpowiednią izolację obsadek żarówek. Płytka szklana, umieszczona pod baterią oświetleniową, zapewnia ochronę przed wodą. Jeśli nie można jej umieścić w obudowie, należy w inny sposób oddzielić nią akwarium od oświetlenia. Jeżeli zbiornik oświetla kilka świetlówek, powinny być umieszczone równolegle, aby zajmowały mniej miejsca. Czasami są umieszczone w obudowie schodkowe W celu zmniejszenia straty światła, jego źródło nie powinno być zbytnio oddalone od powierzchni wody; zalecana odległość wynosi 8 cm. Ogólnie boki akwarium otrzymują nieco mniej światła niż jego środek.
Systemy oświetleniowe często są sprzedawane ze zbiornikiem jako jego wyposażenie, z klasycznymi świetlówkami, różowymi lub daylight, ale nic nie stoi na przeszkodzie, by wymienić jedną czy nawet kilka z nich i dobrać oświetlenie odpowiednie do naszych potrzeb. Można także samemu wymienić baterię świetlówek, aby oświetlenie idealnie odpowiadało wymaganiom roślin, ryb i bezkręgowców.
Wybór źródła światła
W zależności od typu akwarium (słodkowodnego lub morskiego), oczekiwań, co do jego estetyki oraz wielkości zbiornika można użyć świetlówek wytwarzających światło barwy, która dopełni obrazu całości. Można także zastosować inne źródła światła, np. lampy rtęciowe czy jodowe. Świetlówki są rozmaitej długości, zależnej od ich mocy, co pozwala dobrać właściwe oświetlenie dla każdego akwarium.
Akwarium słodkowodne
Do akwarium wielogatunkowego lub biotopowego, normalnie obsadzonego roślinami, wystarczą świetlówki typu daylight. Można jednak rozważyć połączenie ich z różowymi, mniejszej lub równej mocy. W gęsto obsadzonym akwarium wzrost roślin można wspomóc, stosując większość świetlówek różowych, z dodatkiem paru typu daylight. W akwariach biotopowych, odtwarzających warunki naturalne jezior Afryki wschodniej, można użyć większości świetlówek typu daylight, w połączeniu z niebieską. Całość będzie odpowiadała szczególnej atmosferze tych wód.
Akwarium morskie
Świetlówki dające światło typu dziennego najczęściej wykorzystuje się w akwariach morskich, czasem w połączeniu z jedną różową, gdy znajdują się tam rośliny. W głębokich zbiornikach (ponad 50 cm) lub w akwariach rafowych (zasiedlonych przez korale i inne bezkręgowce morskie) lepiej użyć lamp rtęciowych, z dodatkiem świetlówek o świetle niebieskim, które sprzyja rozwojowi bezkręgowców.
Regulowanie oświetlenia
Niektóre akwaria nie są dostatecznie oświetlone, choć wcale tego nie widać. Zbyt słabe oświetlenie szkodzi jednak rozwojowi roślin i nie jest właściwe dla ryb. Z uwagi na to trzeba kontrolować natężenie oświetlenia akwarium.
Moc oświetlenia
Oświetlenie jest wypadkową wielkości akwarium, a dokładniej jego głębokości i pojemności, oraz warunków życia, które ma stwarzać, zwłaszcza obecności roślin lub ich braku. Im większa jest wysokość słupa wody, tym oświetlenie powinno być silniejsze, aby docierało do dna zbiornika. W celu określenia mocy niezbędnego oświetlenia akwarium, lepiej się jednak oprzeć na jego pojemności. Ogólnie przyjmuje się normę 1 W na 2-3 I wody. W niektórych przypadkach konieczne jest jednak zwiększenie siły oświetlenia, np., jeśli akwarium jest gęsto obsadzone roślinami (holenderskie), to trzeba przewidzieć około 1 W na 1 litr. Podobnego oświetlenia wymaga też akwarium biotopowe wschodnio-afrykańskie, zasiedlone przez pielęgnice. Wody jezior, w których żyją te ryby, są bardzo przejrzyste, a więc dobrze oświetlone. W wodzie morskiej powyższą normę oświetlenia (1 W na 2-3 I wody), stosuje się w akwarium bez roślin i osiadłych bezkręgowców (korali). Dla glonów (zwłaszcza zielenic - pełzatek) i korali moc oświetlenia powinna być większa, nawet 1 W na litr.
Czas oświetlenia
Wzrost roślin, dobrostan zwierząt i ogólna równowaga w akwarium zależy od długości dnia świetlnego, a więc właściwego stosunku światła i ciemności. Rytm naturalnego oświetlenia wcale niełatwo odtworzyć. Zwykle chciałoby się oświetlić akwarium już od rana, a zaciemnić wieczorem, przed pójściem spać. Oczywiście pozwala to w pełni wykorzystać walory dekoracyjne akwarium, ale oznacza to dla niego zbyt długi dzień świetlny.
-Rozkład godzinowy. Czas oświetlenia nie powinien przekraczać 12-14 godzin (średniej długości dnia w strefie tropikalnej, skąd pochodzi większość ryb). Zwykle akwarium stoi w mieszkaniu, więc lepiej oświetlić je pod koniec dnia, aby wszyscy domownicy mogli je podziwiać. Włączenie oświetlenia od godziny 9-10 rano do 22-23 wieczorem jest rozsądnym rozwiązaniem. Do regulacji czasu oświetlenia można użyć programatora elektrycznego, który stopniowo włącza i gasi kolejne świetlówki, co trwa około kwadransa i pozwala uniknąć zbyt gwałtownej zmiany ciemności w światło dnia i odwrotnie. Nagła zmiana warunków oświetlenia mogłaby, bowiem być przyczyną stresu zwierząt i roślin. Jeśli nie mamy regulatora, pamiętajmy, że zanim włączymy oświetlenie, akwarium powinno otrzymać trochę światła dziennego z okna, a wieczorem, po zgaszeniu świetlówek, w pokoju, w którym stoi, powinno jeszcze przez jakiś czas palić się światło. Poza tym absolutnie nie wolno gasić światła w środku dnia świetlnego i zapalać go w nocy. Stresuje to, bowiem zwierzęta i rozregulowuje aktywność roślin.
-Odtworzenie warunków naturalnych. Niektórzy akwaryści przywiązują bardzo dużą wagę do odtworzenia środowiska idealnego dla mieszkańców akwarium. Pozostawiają bardzo słabe światło (prawie takie, jak światło latarki kieszonkowej) na całą noc. Imituje ono światło księżyca i gwiazd, prawie milion razy słabsze od słonecznego. Wydaje się, że ma to również dobroczynny wpływ na zachowanie ryb niektórych gatunków, zwłaszcza morskich.
Rekompensowanie straty światła
Światło rozprasza się we wszystkich kierunkach i straty już na poziomie baterii oświetleniowej są znaczne, a później światło rozprasza się na poziomie pokrywy akwarium, między punktami oświetleniowymi i wodą oraz w samej wodzie. Do podłoża akwarium, jeśli jego głębokość wynosi 40-50 cm, rzadko dociera więcej niż 15-20% światła wytwarzanego przez lampy, zwłaszcza, jeśli są to świetlówki, (których moc nie zapewnia dobrego oświetlenia poniżej tej głębokości). W celu ograniczenia tych strat należy przestrzegać pewnych zasad lub stosować parę sposobów. Obudowa lamp pochłania część promieni świetlnych. Będzie ona odbijać światło, jeśli wyłożymy jej wnętrze folią aluminiową (jak najgładszą) i pomalujemy na biało. Można także zainstalować ekrany odbijające światło wokół samych świetlówek, pozostawiając nieosłoniętą tylko część skierowaną w stronę zbiornika wody. Niektóre akwariowe systemy oświetleniowe są sprzedawane już wyposażone w taki typ lamp.
Należy także pilnować, aby szyba nakrywowa akwarium była idealnie czysta. Często znajdują się na niej matowe złogi, gdy pada na nią woda z przewietrzacza i filtru, mogą ją także porastać mikroskopijne glony. Zanieczyszczona szyba pochłania dużo światła. Jeśli powierzchnia wody jest gładka, dobrze odbija światło, którego część nie dociera wówczas do głębszych warstw akwarium. Trzeba zlikwidować ten lustrzany efekt, stosując urządzenia filtrujące lub napowietrzające. Można także ograniczyć zjawisko rozpraszania światła przez cząstki zawiesiny, (które odbijają promienie świetlne we wszystkich kierunkach), utrzymując wodę w czystości dzięki skutecznie działającym filtrom
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
