 Wspinaczka skałkowa - teren działania
STYL WSPINANIA
We wspinaniu wyróżniamy dwa główne style ze względu na techniczą stronę pokonywania wysokości, zdobywania metrów na skale: wspinaczkę klasyczną oraz wspinaczkę hakową (metodę sztucznych ułatwień).
Wspinaczka klasyczna (free climbing) polega na pokonywaniu trudności skalnych (mikstowych, śnieżno-lodowych) dzięki sprawności fizycznej alpinisty. Wspinaczka odbywa się po naturalnej rzeźbie skalnej, a punkty asekuracyjne nie mogą być obciążane. Sprzęt wspinaczkowy służy jedynie do asekuracji w razie odpadnięcia.
Wspinaczka hakowa (aid climbing, metoda sztucznych ułatwień) polega na pokonywaniu ściany skalnej z pomocą punktów zakładanych w skale - wspinacz obciąża asekurację i dzięki niej zdobywa wysokość.
We wspinaczce klasycznej rozróżniamy style przejść ze względu na sposób klasycznego pokonania drogi, przy czym tylko OS, FLASH i RP są traktowane jako style sportowe:
OS (on sight) - to najlepszy styl przejścia drogi z dolną asekuracją. Wspinacz pokonuje drogę bez jej wcześniejszego rozpoznania. Styl ten niedopuszcza również zjazdu drogą, w celu obejrzenia chwytów, miejsc odpoczynkowych itp. Wypytywanie o kwestie techniczne przejścia osób, które wcześniej wspinały się drogą również nie mieści się w stylu OS. Przejście musi odbyć się bez odpadnięcia.
FLASH - oznacza klasyczne pokonanie trudności drogi, przy czym dopuszczalne jest dokładne teoretyczne rozpoznanie: obserwowanie innego wspinacza na drodze, wypytywanie o patenty na pokonanie kluczowych trudności, położenie dobrych chwytów,
miejsc odpoczynkowych itp. W czasie przejścia wspinacz może być nakierowywany na właściwe pozycje. Przejście musi odbyć się w ciągu, bez odpadnięcia.
RP (red point, rot punkt) - oznacza klasyczne przejście drogi bez odpadnięcia, ale po wcześniejszym rozpoznaniu ruchów na drodze. Styl ten polega więc, na "patentowaniu drogi" z górną asekuracją, a następnie prowadznie z dolną asekuracją. Pozwala na trudne prowadznia dróg, które znacznie wykraczają poza możliwości wspianacza we wspinaczce OS. Wspianacze sportowi rozróźniają tzw. "szybkie RP", uznawane za lepsze stylowo, od "męczenia" drogi do upadłego - czym innym jest poprowadzenie drogi po 2-3 próbach "na wędkę", a czym innym po całym sezonie prób na drodze z kilkudziesięcioma próbami wspięć treningowych. Styl ten zrodził się we Frankenjurze w Niemczech, gdzie pokonane w ten sposób (trudne) drogi wspinacze oznaczali maleńką czerwoną kropką, co wyjaśniało genezę drogi - przygotowanie stałej asekuracji ze zjazdu, próby na drodze i wreszcie jej prowadzenie.
PP (pink point) - oznacza klasyczne przejście drogi z założonymi wcześniej przelotami, z wcześniejszym rozpoznaniem drogi "na wędkę" lub wcześniejszych nieudanych prób prowadzenia (OS lub flash). Dziś takie określenie stylu przejścia drogi jest raczej rzadkie. Styl ten jest adekwatny dla klasycznych przejść na własnej asekuracji, gdy trudności drogi uniemożliwiają wspinaczowi zakładanie punktów asekuracyjnych w czasie prowadzenia. Przejścia rozpoznanych dróg (zapatentowanych) z wiszącymi ekspresami jest powszechnie uznawany jako RP - w wielu rejonach wspinaczkowych, na mocno przewieszonych drogach (dachach) ekspresy są powieszone na stałe.
AF (all free) - to klasyczne pokonanie drogi, gdy podczas przejścia wspinacz odpada lub "bierze blok", czyli zawisa w przelocie, aby odpocząć. Taki styl przejścia drogi podawany jest raczej dla trudnych przejść klasycznych w górach, gdzie zazwyczaj nie ma czasu na opatentowanie drogi lub nawet powtórzenie jednego, kluczowego wyciągu w celu pokonania trudności jednym ciągiem. AF jest stylem mało precyzyjnym - czym inym jest przejście klasyczne drogi z zawisaniem w każdym lub wielu przelocie/przelotach (wtedy podawanie stylu wydaje się nie mieć sensu), a czym innym zawiśnięcie w przelocie jeden raz.
RK (rot kreis) - oznacza poprowadzenie drogi w następujący sposób: gdy wspinacz odpadnie na drodze jest opuszczany do stanowiska i powtarza drogę, bez wyciągania liny z przelotów - do miejsca odpadnięcia wspina się "na wędkę" i dalej kontunuuje wspinaczkę do stanowiska.
TR (top rope) - czyli wspinaczka klasyczna z górną asekuracją ("na wędkę").
SKALE TRUDNOŚCI
Skale trudności są próbą określenia trudności dróg wspinaczkowych i schierarchizowania ich w funkcjonalny system. Wspinacze określają trudność dróg na podstawie subiektywnych odczuć. Jedną z pierwszych skal stosowanych na świecie, była skala UIAA, rozwinięta przez Wilo Welzenbacha w skalę sześciostopniową: od I do VI z wyróżnieniem dolnej (-) i górnej (+) granicy. Kolejne stopnie skali UIAA, w polskiej adaptacji W.H. Paryskiego funkcjonują jako skala tatrzańska i mają brzmienie: 0 - bez trudności, I - nieco trudno, II - dość trudno, III - trudno, IV - bardzo trudno, V - nadzwyczaj trudno, VI - skrajnie trudno, na granicy odpadnięcia. Stopnie 0 i I to trudności szlaku turystycznego, II to teren w którym użycie rąk nie musi być konieczne, ale teren może być znacznie eksponowany. Od III zaczyna się wspinaczka, co oznacza, że do przemieszczania się w terenie niezbędne jest uzycie rąk - do podtrzymywania się, utrzymania równowagi lub podciągnięcia w górę.
Przez wiele lat w górach Europy obowiązywała skala UIAA - jest istotną cechą było to, że była zamknięta od góry. Skoro kończący skalę VI-sty stopień oznacza skrajnie trudną wspinaczkę na granicy odpadnięcia, oznacza to, że nie może być nic trudniejszego niż VI. Wraz z rozwojem techniki wspinania, użyciem lżejszego obuwia (ciężkie buty podkute gwoźdźami, były w latach 30-stych zastępowane butami do tenisa) oraz treningiem okazało się, że drogi określone przez różnych wspinaczy jako VI diametralnie różnią się od siebie. Z czasem zdecydowano o otwarciu skali i do VI stopnia zostały dodane kolejne
stopnie: VII, VIII, IX, X, XI itd.
Przyznanie drodze danego stopnia trudności oparte jest na porozumieniu między wspinaczami - wycena drogi ustala się wraz z kolejnymi przejściami drogi. Wycenę drogi po jej pierwszym przejściu, traktuje się jako propozycję. W latach 70-tych Wojciech Kurtyka zaproponował, aby do wyceny trudności sportowych w skałkach używać skali opartej na VI stopniu skali UIAA (tatrzańskiej), do którego dodawane są kolejne cyfry arabskie: np.: VI.1, VI.1+, VI.2, itd. W ten sposób powstała tzw. skala krakowska (Kurtyki), która uszanowała górską tradycję wyceny trudności drogi skalnej, a za razem powstała łatwa w użyciu skala, do wyceny skrajnie trudnego wspinania. Obecnie skala krakowska sięga stopnia VI.8
W latach 80-tych rozpowszechniła się na świecie skala francuska, w której do kolejnych cyfr arabskich dodawane są litery: a,b,c oraz górna granica danego stopnia: np.: 7a+ Aby zyskać rozeznanie w opisie danej skali, najlepiej używać tabeli, w któej łatwo można poróznać poszczególne stopnie różnych skal.
 |
Porównanie skal trudności dróg wspinaczkowych stosowanych na świecie |
| YDS (USA) |
Brytyjska (UK) Tech/Opis |
Francuska |
UIAA(Tatrzańska) |
Ewbank (Australia) |
(GDR )Europa Wschodnia |
Fińska |
Polska (Kurtyki) |
| 5.2 |
|
M |
1 |
I |
|
|
|
I |
| 5.3 |
|
|
2 |
II |
11 |
|
|
II |
| 5.4 |
|
D |
2 |
II+ |
12 |
|
|
II+ |
| 5.5 |
|
VD |
3 |
III |
|
|
|
III+ |
| 5.6 |
4a |
S |
4 |
IV |
13 |
|
5- |
IV |
| 5.7 |
|
|
4 |
V- |
14 |
|
5 |
IV+ |
| 5.8 |
|
HS |
5 |
|
15 |
|
|
V- |
| 5.9 |
4b |
VS |
(5a) |
V |
16 |
VIIa |
5 |
V |
| 5.10a |
|
HVS |
(5b) |
V+ |
17 |
VIIb |
|
V+ |
| 5.10a |
4c |
|
(5c) |
VI- |
18 |
VIIc |
6- |
V+/VI- |
| 5.10b |
|
|
|
|
19 |
|
|
VI- |
| 5.10c |
5a |
|
6a |
VI |
20 |
VIIIa |
6 |
VI |
| 5.10d |
|
E1 |
6a+ |
VI+ |
21 |
VIIIb |
|
VI+ |
| 5.11a |
5b |
E2 |
6b |
VII- |
22 |
VIIIc |
6 |
VI.1 |
| 5.11b |
|
|
6b+ |
VII |
23 |
|
|
VI.1+ |
| 5.11c |
5c |
E3 |
6c |
VIII+ |
24 |
IXa |
7- |
VI.2 |
| 5.11d |
6a |
|
6c+ |
VIII- |
|
IXb |
7 |
VI.2+ |
| 5.12a |
6b |
E4 |
|
|
25 |
IXc |
7 |
VI.3- |
| 5.12b |
|
|
7a |
VIII |
26 |
|
8- |
VI.3 |
| 5.12c |
|
E5 |
7a+ |
VIII+ |
27 |
Xa |
8 |
VI.3+ |
| 5.12d |
|
|
7b |
IX- |
28 |
Xb |
8 |
VI.4 |
| 5.13a |
|
|
7c |
IX |
29 |
Xc |
9- |
VI.4+ |
| 5.13b |
6c |
E6 |
7c+ |
IX+ |
|
|
9 |
VI.5 |
| 5.13c |
|
|
8a |
|
30 |
|
9 |
VI.5+ |
| 5.13d |
7a |
E7 |
8a+ |
X- |
31 |
|
10- |
VI.6- |
| 5.14a |
7b |
|
8b |
X |
32 |
|
10 |
VI.6 |
| 5.14c |
7c |
|
8b+ |
X+ |
|
|
10 |
VI.6+ |
| 5.14c |
|
|
8c |
|
33 |
|
11- |
VI.7 |
| 5.14d |
8a |
E8 |
8c+ |
XI- |
34 |
|
11 |
VI.7+ |
| 5.15a |
|
|
9a |
XI |
|
|
|
VI.8 |
| OS (On sight, od strzału) |
Prowadzący nie zna drogi, nie widział nikogo wspinającego sie po drodze, nie wspinał się po drodze, nie zna „patentów” i nikt mu nie podpowiada podczas prowadzenia. Przechodzi drogę od pierwszego podejścia, samodzielnie zakładając przeloty i bez odpadnięcia. |
STYLE KLASYCZNE |
| FLASH |
Prowadzący nie wspinał się po drodze, może obejrzeć drogę i słuchać podpowiedzi przed i podczas prowadzenia. Przechodzi drogę od pierwszego podejścia bez odpadnięcia. |
| Rp (Red Point) |
Prowadzący zna drogę z wcześniejszych prób (próba prowadzenia, wędka). Prowadzi drogę bez odpadnięcia, samodzielnie zakładając przeloty. |
| PP (Pink Point) |
Prowadzący zna drogę z wcześniejszych prób (próba prowadzenia, wędka). Prowadzi drogę bez odpadnięcia, przeloty są już założone (wiszą ekspresy) |
| TR (Top Rope) |
Poczciwa „wędka”. Wspinacz pokonuje drogę z górną asekuracją i bez odpadnięć. UWAGA ! Obecnie wędka (styl TR) nie ma żadnego znaczenia sportowego. Służy jedynie do poznania drogi przed prowadzeniem, ewentualnie w celach rekreacyjnych |
| RK (Rot Kreis) |
Prowadzący po odpadnięciu jest opuszczany do stanowiska (niegdyś było to do punktu „No hand rest”, ale w epoce łapania nhr-ów w dachu zarzucono ów pomysł) i prowadzi bez odpadnięć, nie wyciągając liny z przelotów (do miejsca poprzedniego odpadnięcia wspina się na wędkę). |
STYLE
ZMIERZAJĄCE DO
KLASYCZNYCH |
| AF (All Free) |
Prowadzący wszystkie ruchy na drodze wykonuje klasycznie, ale odpada pomiędzy przechwytami. Prowadzi wyciąg bez czynnego używania asekuracji (łapania się haków, ekspresów itp.), ale z odpadnięciami |
| A0 A1 A2 A3 A4 A5 |
Trudności stylu wspinaczki hakowej (czyli pokonywania dróg z wykorzystaniem sztucznych ułatwień). A0, to zwykłe stawanie na haku, w pętli, łapanie się haka, ekspresa itp. A5 z kolei definiowane jest jako „Niezwykle wymagająca wspinaczka hakowa, na granicy odpadnięcia, mprzy czym odpadnięcie prowadzącego oznacza jego śmierć i najprawdopodobniej także śmierć całego zespołu”. Co na „ludzki” język można sobie wytłumaczyć, jako bardzo trudną wspinaczkę hakową z wykorzystaniem bardzo słabych haków specjalnych i z iluzorycznym stanowiskiem. Jak widać wycena uwzględnia tutaj aspekt „moralny” drogi. |
STYL HAKOWY |
|
|
