 Wspinaczka skałkowa - liny
Dawniej, liny których używali wspinacze były wytwarzane z włókien pochodznia roślinnego: z konopii, bawełny, sizalu, manili, juty, itp. Włókna tych lin po nasiąknięciu wodą i złym wysuszeniu gniły, co w oczywisty sposób obniżało i tak niewystarczającą wytrzymałość tych lin – u początków alpinizmu lina w czasie wspinaczki pełniła głównie rolę wsparcia
psychicznego – w czasie lotu wspinacza zwykle pękała.
Współcześnie liny wspinaczkowe maja konstrukcję rdzeniową i produkowane są z nylonu, czyli z syntetycznych włókien poliamidowych – podobnie jak uprzęże wspinaczkowe, taśmy i repiki.
Poliamid jest materiałem bardzo wytrzymałym na rozciąganie, a poprzez specjalne zaplatanie pozwala wytworzyć bardzo wytrzymałą linę.
Konstrukcja liny: lina zbudowana jest z rdzenia, osłoniętego oplotem. Ponad 80% wytrzymałości liny przenosi rdzeń liny.
Liny wspinaczkowe dzielimy na:
• statyczne
• dynamiczne
• pomocnicze (repsznury, taśmy)
Lin statycznych używamy w ratownictwie, speleologii, pracach na wysokości (w stuacjach, gdzie lina jest obciążana wyłącznie statycznie, czyli, gdy nie ma potrzeby pochłaniania energii upadku). Liny statyczne świetnie nadają się do wspinania na „wędkę”. Liny statyczne służą również do poręczowania w czasie wielodniowych przejść ścian skalnych lub śnieżno-lodowych w górach wysokich.
Lin statycznych nie wolno używać do wspiaczki z dolną asekuracją!
Lin dynamicznych używamy przy wspinaczce z dolną asekuracją – mają one zdolność do pochłaniania energii (rozciągają się).
Oczywiście można też używać liny dynamicznej do wspinania i asekuracji „na wędkę”. Warto jednak pamiętać, że lina dynamiczna znacznie się rozciąga i gdy „bieżemy na niej blok”, zazwyczaj zatrzymujemy się poniżej miejsca, w którym chcielibyśmy zawisnąć.
Przy „wędkach” z wykorzystaniem znacznej długości liny, warto zachować ostrożność, gdy odpadamy nisko nad ziemią – mimo górnej asekuracji, łatwo wylądować na ziemi.
Pośród lin dynamicznych wyróżniamy:
• pojedyncze - używamy ich do wspinaczek jednowyciągowych, gdzie istnieje możliwość łatwego zjechania na ziemię. Lina pojedyńcza, musi więc być co najmniej dwa razy dłuższa od drogi, na której się z tą liną wspinamy - inaczej nie będzie możliwości bezpiecznego zjechania na ziemię, po skończonej wspinaczce
• podwójne - używamy ich na długich drogach skalnych oraz w górach, gdzie drogi mają zwykle skomplikowany przebieg
- liny te pozwalają na dwukrotnie dłuższy zjazd niż analogiczna lina pojedyncza
- liny podwójne pozwalają na dwutorowe prowadzenie asekuracji, co zmnejsza tarcie (blokowanie) liny o skałę oraz zmniejsza ryzyko przecięcia liny przez spadające kamienie. Żyły liny podwójnej mogą być wpinane do oddzielnych karabinków - można rozdzielać bieg żył
• bliźniacze - mają bardzo małą siłę graniczną (są dobre do asekuracji tam, gdzie mamy do czynienia ze słabymi przelotami.
- żyły liny bliźniaczej nie mogą być rozdzielane.
 |
 |
 |
 |
| LINA STATYCZNA (ZWYKLE BIAŁA, ALE MOŻE TEŻ BYĆ KOLOROWA) |
LINA DYNAMICZNA POJEDYNCZA (RÓŻNE KOLORY I WZORY OPLOTÓW) |
LINA PODWÓJNA |
LINA DYNAMICZNA POJEDYNCZA Z OZNACZONĄ FABRYCZNIE KOŃCÓWKĄ ORAZ POŁOWĄ LINY |
WSPÓŁCZYNNIK ODPADNIĘCIA
Współczynnik odpadniecia to stosunek długości lotu wspinacza to długości pracującej liny, mierzonej od węzła przy uprzęży wspinacza do przyrządu, na którym asekurowany jest wspinacz.
DŁUGOŚĆ LOTU WSPINACZA
F = —–——–——–——–——–——–——–— = 1,78
DŁUGOŚĆ PRACUJĄCEJ LINY
Wartość 1,78 współczynnika odpadnięcia jest wartością przyjętą to testów laboratoryjnych, w których określa się wytrzymałość i parametry dynamiczne lin wspinaczkowych.
Warto wiedzieć, że:
F < 1 oznacza lekkie odpadnięcie
F > 1 oznacza ciężkie odpadnięcie
• im dłuższy odcinek pracującej liny tym mniejszy współczynnik i tym mniejsze szarpnięcie (udar) skierowany na wspinacza i cały układ asekuracyjny
• na drogach wielowyciągowych bardzo ważną rolę pełni wpięcie liny do tzw. punktu wysyłowego, czyli przepięcie liny przez karabinek (krótki ekspres) wpięty w jeden z punktów stanowiskowych (gdy punkty te są solidne) lub lepiej w niezależny punkt asekuracyjny założony tuż nad stanowiskiem - w przypadku lotu tuż, z nad stanowiska powoduje to znaczne zmniejszenie współczynnika odpadnięcia, czyli udaru, który przyjmuje stanowisko
• na drogach wielowyciągowych należy wpinać linę w punkt wysyłowy oraz jak najwcześniej i starannie zakładać pierwsze 2-3 przeloty, które chronią stanowisko, zmniejszając współczynnik odpadnięcia poniżej krytycznej wartości (2)
Wobec tego wartość testowa (F=1,78) oznacza bardzo niekorzystne warunki wyłapywania lotu wspinacza, gdy lina wychodząca z przyrządu jest wpięta do punku asekuracyjnego tuż nad tym przyrządem. Ciężar stosowany w testach to 80kg dla lin pojedynczych i 55kg dla pojedynczej żyły liny podwójnej.
NAJWAŻNIEJSZE PARAMETRY LINY
Parametry lin są określane dla współczynnika odpadnięcia o wartości 1,78
Należą do nich:
• siła graniczna: parametr mówiący o tym, jaka siła zadziała na wspinacza i układ asekuracyjny przy odpadnięciu o współczynniku testowym (1,78). Im mniejsza siła graniczna, tym mniejszy udar na stanowisko i tym mniejsze odczuwalne szarpnięcie
(przy odpadnięciu i asekuracji partnera)
• liczba rwań: parametr mówiący ile statycznych odpadnięć, o współczynniku testowym (1,78) jest w stanie wytrzymać lina
oraz:
• wytrzymałość statyczna: dla większości lin około 2500kg
• długość: obecnie od 50 do 70m w przypadku lin pojedynczych
• posuw oplotu na rdzeniu: powinien wynosić 0
• ciężar właściwy: w gramach na metr – im mniejszy, tym lżej prowadzić długie wyciągi
• średnica: im mniejsza, tym mniejszy ciężar właściwy... ale tym trudniej wyhamować lot (mniejsze tarcie w przyrządzie)
Aby lina otrzymała certyfikat UIAA musi spełniać następujące wymagania, co do najważniejszych jej parametrów:
• siła graniczna mniejsza od 1200kg czyli 12 kN dla lin pojedynczych oraz 750kg, czyli 7,5 kN dla lin podwójnych
• ilość rwań większa lub równa 5
We wspinaniu należy używać wyłącznie lin atestowanych: posiadających certyfikat UIAA i CE.
Co osłabia wytrzymałość liny:
• widoczne przetarcia na koszulce - zwracaj na nie uwagę, w czasie rozwijania i zwijania liny
• przegięcie liny na ostrej krawędzi - szczególnie niebezpieczne w czasie odpadnięcia: to potencjalna przyczyna zerwania się liny w czasie wspinaczki (ostra krawędź skalna).
Przegięcie liny na karabinku zmniejsza jej wytrzymałość o około 30%
• węzły wiązane na linie w różnym stopniu osłabiają wytrzymałość liny: o 20-40%
• wielokrotne odpadnięcia jedno po drugim - po locie należy poluzować węzeł lub przewiązać się drugim końcem liny - należy to zrobić zawsze po kilku lotach lub po jednym locie, ze znacznym współczynnikiem odpadnięcia (powyżej wartości 1).
Lina odzyskuje swoje parametry dynamiczne po około 10-15 minutach od udaru (odpadnięcia)
• tarcie liny o linę, liny o taśmę, taśmę o taśmę - włókna poliamidowe nie są odporne na tarcie - należy unikać silnego tarcia, które może spowodować nadtopienie się włókien poliamidowych i osłabienie liny, taśmy, łącznika w uprzęży itp. Ma to znaczenie np. w czasie zjazdów, gdy wykonujemy dużo operacji przeciągania liny, a jednocześnie wisimy w napietych lonżach, które są narażone na "piłowanie" przez szybko ściąganą linę - należy dbać o porządek na stanowisku!
UWAGA !
Mimo że producenci podają ilość rwań przy współczynniku testowym większą niż 5, wycofujemy każdą linę, której przytrafiło się wyłapanie choćby jednego tzw. ciężkiego odpadnięcia, tzn. o współczynniku większym niż 1!
Wycofaj linę z użycia, jeśli nosi widoczne oznaki zużycia, osłabiające jej wytrzymałość i bezpieczną asekurację w czasie wspinaczki:
• widoczne przetarcia oplotu - rdzeń wystaje spod koszulki liny
• znaczne "zmechacenie" liny, co utrudnia przesuwanie liny w przyrządzie (utrudnia asekurację, przesztywnia lot)
• natdopienia oplotu w postaci gładkich, twardych smug (osłabienie wytrzymałości liny, utrudnienie asekuracji, przesztywnienie lotu)
• lina jest sztywna, widoczne są zgrubienia lub/i pocienienia na linie, wyczuwalne pod oplotem nierówności lub miejscowe, znaczne zmiękczenia rdzenia
Kontrola liny - pamiętaj, aby kontrolować stan swojej liny: przed sezonem, przed każdą wspinaczką i na koniec sezonu, gdy odkładasz linę do szafy.
Konserwacja liny:
• znacznie zabrudzoną linę można płukać w ciepłej wodzie (30oC). Mycie powinno mieć na celu głównie wypłukanie drobin piasku, który przyspiesza zużycie liny
• mokrą linę suszyć należy w przewiewnym, zacienionym miejscu (nie na słońcu)
• należy chronić linę przed promieniowaniem UV
• chronić linę przed kontaktem z rozpuszczalnikami, kwasami i innymi chemikaliami - ważne zwłaszcza w czasie transportu liny w bagażniku auta, przepakowywania sie na parkingu itp. nie kładź liny w miejscu gdzie parkują samochody!
• używaj płachty na linę, unikaj kładzenia na ziemii i piasku, uważaj na rozbite szkło!
• nie depcz po linie (wgniatają się wtedy w linę drobinki piasku i brud)
LINY POMOCNICZE - repiki i taśmy
Repiki i taśmy są cieńsze od lin wspinaczkowych (3-8mm). Używa się ich do budowy stanowisk, autoasekuracji (lonże, węzły samozaciskowe), zakładania przelotów, transportu sprzętu, itd.
Są produkowane z włókien poliamidowych (jak liny i uprzęże) oraz ze spectry (repiki) lub dyneemy (taśmy). Spectra i dyneema mają częściowo właściwości dynamiczne, są też cieńsze/węższe przy tej samej lub większej wytrzymałości statycznej.
Bardzo wytrzymałym materiałem jest kevlar, z którego produkuje się repiki - dzięki temu, można używać stosunkowo małych średnic repików z kevlaru (3-6mm) przy dostatecznej wytrzymałości. Kevlar jest mało odporny na częste rozwiązywanie i zawiązywanie, co zmniejsza jego wytrzymałość (łamanie włókien kevlarowych).
Taśmy mają konstrukcję rurową lub płaską. Zwykłe taśmy poliamidowe mają szerokość około 20mm, zaś taśmy z dyneemy około 10mm (przy tej samej wytrzymałości).
Taśmy i repiki można kupować "na metry" i wiązać pętle odpowiedniej długości. Do wiązania taśm używamy węzła taśmowego (równoległego), do wiązania repików: kluczki na rozrywanie lub podwójny zderzakowy.
W przypadku tasiemek, najlepiej jednak kupować gotowe, szyte taśmy - eliminujemy wtedy efekt osłabienia taśmy na węźle.
 |
 |
 |
| PĘTLE Z DYNEEMY |
POLIAMIDOWE TAŚMY DO EKSPRESÓW |
ULTRA CENKIE PĘTLE Z DYNEEMY |
ZESTAW OSOBISTY, czyli o sentymentalnym traktowaniu własnej uprzęży (i innego sprzętu)
Bardzo często widzi się w skałach i na ściankach wspinaczkowych osoby, które wspinają się w modelu uprzęży liczącym np. 10 i więcej lat. Co dziwniejsze, nierzadko widuje się wpinaczy, którzy używają jeszcze uprzęży szytych własnoręcznie (co w latach 80-tych i na początku lat 90-tych było w Polsce koniecznością), a pętle z których ci wspinacze wieszają wędki swoim rodzinom... są naprawdę bardzo stare, by nie nazwać tego inaczej.
Większość z nas przywiązuje się (dosłownie i w przeności) do ulubionej uprzęży, swojej pierwszej liny, pierwszych HMS-ów. Obdarzamy ten podstawowy zestaw sprzętu magiczną wiarą w niezawodność. Ta moja dobra, (bo)stara uprząż, te moje dobre, (bo)stare HMS-y (wycierane od 10 lat na wędkę) i ta moja dobra, ulubiona, (bo)stara lina, tyle fajnych prowadzeń na niej było, nigdy mnie nie zawiodła.
Owszem, sam widok starej uprzęży może przywołać wspomnienia niezapomnianych przygód wspinaczkowych: walki o chwyty na 30 metrze drogi, tuż pod łańcuchem zjazdowym, albo znoju wielodniowego wiszenia i emocji wyjścia na szczyt po 30
wyciągu.
Jednak coś, co jest prawdą w odniesieniu do volkswagena garbusa, w przypadku uprzęży, lin, tasiemek od lonży, a nawet karabinków zdecydowanie się nie sprawdza, co pokazuje doświadczenie. Uprząż im starsza, tym gorsza.
W 2006 roku podczas patentowania do klasycznego przejścia, ekstremalnej drogi na Leaning Tower w Dolinie Yosemite zginął w tragicznym wypadku, znany na całym świecie, doskonały amerykański wspinacz Todd Skinner. Wypadek miał miejsce w czasie rutynowego zjazdu - przyczyna niewiarygodna: zerwanie (sfatygowanego) łącznika w uprzęży. Przyrząd zjazdowy wraz z zakręconym karabinkiem został na linie, rozerwany łącznik znaleziono pod ścianą.
Nowy łącznik w atestowanej uprzęży ma wytrzymałość około 2500kg. Firma Black Diamond przeprowadziła testy na używanych uprzężach, w których po przecięciu 90% szwów w łączniku, nadal wytrzymywał on ponad 300kg. Obciążenie w czasie zjazdu, pod którym zerwał się łącznik w uprzęży Todda Skinnera, musiało być zatem dużo mniejsze! Zniszczenie łącznika było najprawdopodobniej spowodowane długotrwałym tarciem daisy-chain (lonży) założonej bezpośrednio do łącznika. Wielokrotnemu podchodzeniu w przyrządach po poręczówkach, w czasie patentowana drogi, towarzyszyło przecieranie łącznika.
Trudno jest jednoznacznie komentować i poddawać ocenie ten tragiczny wypadek, jednak daje on do myślenia.
Większość uprzęży ma 2 lata gwarancji. Mało kto wyrzuca uprząż po 2 latach używania, zwłaszcza, gdy jeździ się wspinać kilka razy w sezonie, na weekend.
Wyrzucać uprząż po okresie 2 lat czy później? Kiedy wymieniać uprząż na nową?
Praktyka pokazuje, że zależy to od naszej (subiektywnej) oceny. Jeden wspinacz widząc wystającą nitkę z łącznika wpadnie w panikę, inny uzna, że będzie się w tej uprzęży wspinać jeszcze, co najmniej 3 lata.
Można więc powiedzić, że wytrzymałość uprzęży, tasiemek itp, zależy ostatecznie od naszej własnej oceny (!), a ta jest subiektywna.
Nie warto przeceniać wytrzymałości uprzęży, lepiej pójść do sklepu i kupić nową.
To samo dotyczy tzw. sprzętu osobistego: karabinków zakręcanych, tasiemek używanych na stanowiskach i do lonży oraz liny wspinaczkowej.
O ten zestaw sprzętu warto wyjątkowo dbać i poddawać go surowej ocenie, i co najważniejsze, nie zwlekać z wymianą na nowy.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
