 Pojecia związane z wspinaczką
Asekuracja - zabezpieczenie wspinającego się przed skutkami odpadnięcia.
Asekuracja może być:
- stanowiskowa - gdy przemieszcza się tylko jeden ze wspinających się. Asekuracja stanowiskowa dzieli się z kolei na: - statyczną - gdy lina w momencie wyłapania jest blokowana na stanowisku przez asekuranta; - dynamiczną - gdy w momencie wyłapania asekurant wypuszcza nieco liny, aby zmniejszyć maksymalną siłę, działająca na partnera;
- lotna - gdy wspinają się równocześnie wszyscy członkowie zespołu wspinaczkowego;
- przesztywniona - albo sztywna - gdy prowadzący źle poprowadził linę (ma ona zbyt duże kąty przegięcia w karabinkach, albo trze o skałę) i trzeba ją wybierać z dużym trudem. Przesztywnienie asekuracji jest częstym błędem początkujących wspinaczy, ale zdarza się także bardziej zaawansowanym;
- przez ciało - klasyczna asekuracja bez przyrządu, którą dotychczas nazywano: z ciała;
- z ciała - asekuracja przy użyciu przyrządu wpiętego w uprząż asekuranta. Jego ciało stanowi wtedy dodatkowy amortyzator;
Asekurant - słowo na określenie tego z partnerów, który asekuruje.
Blokowanie - bardzo prosta czynność polegająca ogólnie na zatrzymaniu ruchu liny. Bez opanowania tej czynności nie powinno dopuszczać się nikogo do jakiegokolwiek kontaktu z liną. Jak wszyskie proste czynności wymaga inteligencji, doświadczenia, wiedzy i o czym się notorycznie zapomina, rękawic.
Bouldering - wspinaczka uprawiana na małych formach skalnych, murkach, nasypach itp. (zob. Wspinaczka bez liny)
Buły - w wolnym tłumaczeniu: mięśnie :)
Dach - duży (najczęściej poziomy) okap
Droga - dla przeciętnego śmiertelnika odpychająca stroma skała. Dla wspinającego się - wprost przeciwnie. Dawniej był to jeden ze sposobów dotarcia na szczyt, obecnie niekoniecznie
Ekspres - pętla z dwoma karabinkami umożliwiająca szybkie wpięcie liny w punkt asekuracyjny. Więcej w dziale Sprzęt do wspinaczki
Glebować - wejść w bliski (zazwyczaj niezbyt miły) kontakt z najbardziej zewnętrzną warstwą skorupy ziemskiej czyli glebą. Pochodne: przyglebić, zaglebić, przyglebować, itp. Zwykle używane w skałkach
Granit - mocna twarda skała znakomicie nadająca się przede wszystkim do wspinania. Najwspanialsze na świecie obeliski skalne (wiele szczytów i iglic znajduje się w Karakorum, Fitz Roy i Cerro Torre w Argentynie, w Alpach - Les Drus itd.), są zbudowane z granitu. Tylko dolomit może niekiedy przewyższyć granit pod względem zalet wspinaczkowych. Najpiękniejszy jest granit tatrzański o granatowym zabarwieniu
Jura - największy region występowania jaskiń w Polsce, ponad 1000 jaskiń i schronisk skalnych. To też (a może przede wszystkim) bardzo popularny rejon wspinaczkowy. W warunkach polskich swoiste przedszkole wszystkich wspinaczy. Więcej w dziale Rejony wspinaczkowe w Polsce
Karabinek - niezbędny element wyposażenia wspinaczkowego. Jest to przyrząd umożliwiający połączenie np. dwóch pętli. Jest on także głównym elementem ekspresów. Więcej w dziale Sprzęt do wspinaczki
Klama - dobry lub wyjątkowo dobry chwyt (miejsce którego można się złapać w czasie wspinaczki)
Korker - but piłkarski, który - po odcięciu z jego przedniej części korków i ewentualnym podklejeniu mikrogumą - staje się namiastką buta wspinaczkowego
Kotwa - rodzaj stalowego kołka (nitu) osadzanego w skale stanowiącego potem stały punkt zaczepienia dla stanowiska lub asekuracji. Kotwy można osadzać w otworach wierconych za pomocą wiertarki lub ręcznie z wykorzystaniem samej kotwy podobnie jak spit. Kotwa trzyma się w otworze przez rozklinowanie fragmentu koronki lub z pomocą specjalnego kleju. Różnica pomiędzy kotwą a spitem biorąc pod uwagę ich budowę często jest prawie niezauważalna. Jednak kotwy inaczej przenoszą siły i w odróżnieniu do spitów są bardziej wytrzymałe na siły działające poosiowo
Lina - specjalny rodzaj sznura do ratowania egzystencji wspinających
Lina alpinistyczna splatana jest w taki sposób aby:
- Była maksymalnie wytrzymała;
- Rozciągała się w momencie wyłapywania lotu w odpowiedni sposób amortyzując siłę uderzenia, dobre współczesne liny są konstruowane tak, że siła działająca na wspinacza nawet przy współczynniku odpadnięcia równym 2 - nie przekraczała 1200 daN (czyli po staremu 1200kG);
- nie skręcała się podczas używania;
Lot - przemieszczanie się wspinającego się w kierunku Ziemi
Luz: - zapas liny;
- określenie elegancji, łatwości wspinania; objaw posiadania przez wspinającego się mocnej psychiki
Na żywca - przejście samotne bez asekuracji. Tylko dla ludzi o mocnej (i często zachwianej) psychice :)
Okap - maksymalnie duże przewieszenie
Ósemka: - rodzaj mocnego węzła, używanego do przywiązywania liny do uprzęży. W taternictwie jaskiniowym ósemka jak i jej liczne modyfikacje (ósemka rzymska, ósemka podwójna, osiem i pół) jest podstawowym węzłem służącym do poręczowania;
- popularny przyrząd do zjeżdżania i asekuracji dynamicznej;
Patentowanie - przechodzenie jednej drogi z górną asekuracją (wędka) aż do nauczenia się na pamięć optymalnej sekwencji ruchów, umożliwiającej jej przejście przy użyciu ryzykowniejszych sposobów asekuracji (lub bez asekuracji). Według jednych patentowanie umożliwia w ogóle postęp w technice wspinania - według innych niszczy sens i wartość wspinaczki
Podchwyt - chwyt od dołu, którego utrzymanie wymaga przeważnie dużej siły
Półwyblinka - węzeł używany do asekuracji dynamicznej i - rzadko - do zjazdu. Inaczej: węzeł Baumgartnera, węzeł UIAA, węzeł włoski, węzeł Muntera itp.
Prowadzenie - zaszczytna, acz niebezpieczna funkcja pierwszego w zespole, który idzie "z dołem"
Przechwyt - dowolna zmiana położenia rąk na skale. Może być statyczny - kiedy mamy trzy punkty podparcia, a zmieniamy czwarty (jedną z rąk); może być też dynamiczny - patrz strzał
Punkt asekuracyjny - zamocowane w czymkolwiek coś, do czego za pomocą pętli i karabinka przymocowana jest lina i co - w przypadku odpadnięcia wspinającego się ma wytrzymać szarpnięcie podczas wyhamowywania jego lotu. Punkt asekuracyjny przelotowy, czyli przelot jest zakładany w czasie prowadzenia wyciągu - może się składać z pojedynczej kostki, która dobrze siadła i pracuje w kierunku sił, które powstaną podczas wyłapywania. Natomiast punkt asekuracyjny stanowiskowy musi się składać z dwóch kostek, pracujących w przeciwnych kierunkach - lub musi mieć w inny sposób zapewniony wielokierunkowy charakter pracy
Roks - popularna kostka asekuracyjna; potocznie używana nazwa pojedynczej kostki "roks" - pochodzi od angielskiego slowa w liczbie mnogiej (ang.: Rocks)
Spit - nit ekspansywny, wbijany w skałę przy użyciu spitownicy. Łatwość wbijania spitów spowodowała istny zalew spitowanych dróg: w Europie Zachodniej spituje się wszystko - trzeba; czy nie trzeba; czasem rządek spitów biegnie obok rys umożliwiających klasyczną asekurację przy użyciu kostek. Spitomania opanowała świat - ostały się tylko niektóre regiony wspinaczkowe USA, oraz pewne kraje, zwykle opóźnione w stosunku do reszty świata o 5-10 lat. Nasze skałki są już także ospitowane jak się patrzy przez rodzimych ekstremalistów
Strzał - dynamiczny przechwyt, połączony często z rzutem ciała w stronę klamy
Ściana - przyrząd służący do wspinania się. Może być naturalna lub sztuczna
Trawers: - droga wspinaczkowa (lub jej część) biegnąca poziomo
- odległość mierzona w pionie między dwoma najdalej położonymi otworami jaskini
- przejście jaskini: wejście jednym a wyjście drugim jej otworem
Uprząż - ma za zadanie optymalnie rozłożyć siły w momencie wyłapywania lotu wspinacza. Składała się kiedyś z pasa górnego i dupowspora, związanych osobną pętlą. Linę przymocowuje się do uprzęży za pomocą odpowiedniego węzła, np.: ósemki. Obecnie pas górny stosuje się coraz rzadziej wśród spinaczkowców, prawie nigdy. Jeżeli się go jeszcze gdzieś spotyka, to już tylko jako integralną część dupowspora w uprzężach dla młodocianych lub do specjalnych zastosowań. Więcej w dziale Sprzęt do wspinaczki
Wędka: - lina zamocowana na wierzchołku skałki, do której jednego końca przymocowany jest wspinający się, a do drugiego - najczęściej przesuwnie - asekurant. Obecnie przejścia z wędką - czyli z tzw. górną asekuracją - nie mają znaczenia sportowego;
- niegdyś, wysięgnik z drutu, umożliwiający pominięcie kilku haków podczas haczenia. Uznana - w latach sześćdziesiątych - za niesportową (?!). Wędki osiągały ponoć długość 8-10 m.
Współczynnik odpadnięcia - określa w sposób matematyczno - fizyczny jak bardzo wspinający się odczuje skutki odpadnięcia.
WO = długość lotu / czynna długość liny
Jeżeli WO jest wysoki (ok. 2), to nawet przy krótkim locie występują potężne siły. Natomiast jeżeli wspinający się odpadnie przy końcu wyciągu - nawet długi lot może się zakończyć szczęśliwie, ponieważ WO ma wtedy niewielką wartość.
Wyblinka - najlepszy węzeł do zakładania punktu autoasekuracji, skracania haków (można go zawiązać na haku jedną ręką) itp.
Wyciąg - fragment drogi wspinaczkowej o długości nie większej od długości liny
Zbułować się - zmęczyć mięśnie do tego stopnia, że twardnieją (robią się z nich buły) i człowiek nie jest w stanie utrzymać chwytów |
