Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Cietrzew zwyczajny (Lyrurus tetrix)

Występowanie

Zamieszkuje strefę lasów iglastych północnej i środkowej Eurazji, od Europy Zachodniej i Wielkiej Brytanii po Wschodnią Syberię. Jego zasięg ograniczony jest występowaniem lasów, które od północy przechodzą w tundrę, a od południa w stepy. Cietrzew na swoim areale, głównie w Europie Zachodniej i Środkowej, przez ostatnie dekady powoli ustępuje, czemu sprzyja człowiek, którego działalność przetwarza jego naturalne biotopy w mniej dla niego odpowiednie. To ptak osiadły - nie odbywa wędrówek.

W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy na wschodzie i południu, jego liczebność szybko się zmniejsza. W 2003 roku szacowano łączną liczebność na ok. 2000–2500 osobników. Występuje wyspowo w północno-wschodnich lub wschodnich regionach kraju, również w Karpatach Zachodnich, Sudetach Zachodnich, na Kielecczyźnie oraz w Borach Dolnośląskich. Zostaje na zimę. Do 1 kwietnia 1995 r. był ptakiem łownym, poza okresem ochronnym.

Jeszcze w średniowieczu i do końca XIX wieku ptak ten był dość mocno rozpowszechniony na terenie Polski. Obecnie mimo prób prawnej ochrony jego populacja stale maleje.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec czarny z granatowym, metalicznym połyskiem. Skrzydła ciemnobrązowe z dwiema białymi pręgami. Pokrywa podogonowa (czasem podłużnie nakrapiana czarnymi cętkami) i podskrzydłową również biała. Sterówki są sierpowate i wygięte do zewnątrz. Nad okiem wyraźny czerwony fragment gołej skóry, tzw. róża, które na wiosnę (w okresie godowym) wyraźnie się powiększają. Ogon w kształcie liry, co odróżnia go od pokrewnych gatunków. Koguty mają czarny dziób i siwo-brązowe nogi, które są upierzone aż po palce. Podobnie jak głuszec, ma nawet na palce małe piórka - pomagają ptakom chodzenie zimą po śniegu. U młodszych samców grzbiet bez połysku z domieszką barwy brązowej.

Samica cietrzewia (cieciorka) jest mniejsza. Wierzch brunatny z gęstym poprzecznym, rdzawym prążkowaniem. Spód i boki jaśniejsze, a prążkowanie staje się mniej regularne. Podogonie białe, ogon wcięty. Kury są mniejsze od kogutów. Młode są podobne do samicy. Samce przechodzące na upierzenie dorosłe w gwarze myśliwskiej określa się mianem "murzynów". W odróżnieniu od większej kury głuszcza, samica cietrzewia ma lekko rozwidlony ogon.

Na terenach, gdzie zasięg występowania cietrzewia pokrywa się z zasięgiem zasiedlanym przez głuszca, mogą występować bezpłodne mieszańce międzygatunkowe – Skrzekoty, których ojcem zazwyczaj jest samiec cietrzewia, a matką samica głuszca (głusza). Samce skrzekota ubarwione są podobnie do samców głuszca, lecz mniejsze i o wciętym ogonie. Samice podobne są do samic cietrzewia.

Cietrzew jest prawie takiej wielkości jak kura domowa. Podobnie jak te udomowione ptaki lubi kąpać się w piasku. Wczesną jesienią ptaki gromadzą się w stadach, by zimą rozbić się na jednopłciowe grupy. W czasie dużych mrozów i wysokiej pokrywy śnieżnej potrafią zakopywać się w śniegu. Dożywają 15 lat.

Rozmiary ciała

Kogut cietrzewia w górach

długość ciała

ok. 45 cm (samica), ok. 62 cm (samiec)

rozpiętość skrzydeł

72 cm (samica), 95 cm (samiec)

długość ogona

9–10 cm (samica), 10–14 cm (samiec)

Masa

ok. 750-1400 g

Głos

Wiosną samce tokują o świcie na otwartych przestrzeniach, wydając bełgoczące i syczące tony bul-got bul-got bul-got czu-szyyy. Samice wykrzykują głośne gagag. W stadach nawołują się przeciągłym jok.

Środowisko

Skraje lasów, polany, poręby. Zazwyczaj w rejonach podmokłych, chętnie w pobliżu upraw gryki. Główną przyczyną zaniku, a czasem i wymarcia, cietrzewi jest zmiana składu drzewostanów leśnych. Wymaga bowiem lasów iglastych, mieszanych i czysto liściastych, ale muszą być to zbiorowiska luźne, które przecinają łąki, jak też torfowiska i poręby. Jednak to na terenach otwartych odbywają toki, kiedy to zbierają część swego pokarmu. Preferuje półotwarte obszary porośnięte jagodami, jak też doliny rzeczne. Występuje też w strefie lasów iglastych w górach, a na wyżynach na nielicznych terenach podmokłych. Unika natomiast jednowiekowych, zwartych i jednogatunkowych lasów.

Pożywienie

Żywią się one głównie roślinami - różnymi mięsistymi owocami, nasionami, młodymi zielonymi pędami, pąkami i liśćmi drzew, owocami leśnymi. Jednym z jego przysmaków są pąki brzeziny. Latem zbierają duże ilości bezkręgowców, głównie owadów (mrówki) i ślimaki, które stanowią podstawę wyżywienia piskląt. Wyszukuje je samica, a czasem wygrzebuje je też w ziemi. Młode po dorośnięciu przechodzą na pokarm roślinny, a bezkręgowce stają się tylko uzupełnieniem.

Nie tylko zmieniający się biotop, ale i dieta powoduje zmniejszenie populacji cietrzewia. Wynika to bowiem z zanikania na terenach, które zajmuje, borówki brusznicy, borówki czarnej, jałowca i malin. Poza okresem roku w którym dojrzewają te owoce, żywią się zielonymi pędami bylin i roślin drzewiastych, orzeszkami buku i żołędziami. Zimą główny pokarm stanowią pąki olch i brzóz oraz ich kotki. Cietrzewie żerują przez cały dzień, a w nocy śpią na drzewach.

Okres lęgowy

Toki

Toki samców są gromadne i odbywają się przed świtem na ziemi lub drzewach od końca marca do połowy maja, na terenach otwartych (torfowiska, pola lub łąki). Zbiera się zwykle kilka-kilkanaście kogutów. Cietrzewie szybko biegają wtedy po ziemi wydając głośne okrzyki po których następują długie modulowane odgłosy (tzw. bełkotanie i czuszykanie). Rozkładają też wachlarzowato ogon unosząc go prostopadle do ziemi, opuszczają skrzydła, wyciągają poziomo szyję i stroszą pióra. Co jakiś czas w tej postawie podskakują, podfruwają lub wzlatują, są bardzo ruchliwe. Taka postawa nadaje im potężniejszą sylwetkę niż mają w rzeczywistości. Próbują w ten sposób przestraszyć rywali, ale i imponują kurom. Te o wschodzie słońca przylatują na tokowiska. Ich przylot wywołuje u upierzonych walczących samców duże podniecenie i w czasie potyczek dochodzić może do wzajemnego wyrywania sobie piór.

Gniazdo

Płytkie zagłębienie wygrzebane w ziemi, wysłane źdźbłami, liśćmi i mchem (skąpo). Umiejscowione w trawie lub wrzosie, pod osłoną krzewu, chrustu, młodego świerku lub jałowca. Często położone nawet kilka kilometrów od tokowiska. Gniazdo jest zatem dobrze ukryte.

Jaja

Jajo podgatunku L. t. tetrix

Jeden lęg w roku, między kwietniem a czerwcem samica znosi od 6 do 14 żółto-rdzawych jaj o brązowym plamkowaniem.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez 24-26 dni tylko przez samicę. Młode, zagniazdowniki, wodzone przez kurę szybko dojrzewają, tak, że już po tygodniu - dwóch, od wyklucia mogą latać na niewielkie odległości.

Ochrona

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej. Wokół tokowisk cietrzewi od 1 lutego do 31 maja obowiązuje strefa ochronna w promieniu do 500 m. W Dyrektywie Ptasiej uznany za gatunek silnie zagrożony wyginięciem w wyniku zmian siedliskowych w lasach, gdzie dokonuje się zalesianie obszarów śródleśnych lub osusza się torfowiska. Są wrażliwe też na niepokojenie, konkurencję ze strony bażantów i ataki drapieżnych ssaków.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.

Łowiectwo razem z Grupa Media Informacyjne to sport, hobby, któremu od dawien dawna oddawały się koronowane głowy Państw. Obecnie jest również szlachetnym sposobem spędzania wolnego czasu. Pomimo upływającego czasu, techniki polowania nie zmieniły sie zbyt wiele. Wczesny poranek nadal buduje niepowtarzalną, tajemniczą atmosferę polowania potęgowaną przez spotkanie z zwierzyną. Zmianom uległ natomiast sprzęt, którym posługuja sie myśliwi.