 Zioła opis
Bez Czarny – właściwości i przeciwwskazania
Zioła lecznicze / czarny bez, zioła moczopędne, zioła napotne, zioła przeczyszczające, zioła wzmacniające naczynia
Czarny bez (Sambucus nigra) jest jedną z najczęściej używanych roślin leczniczych na świecie, głównie na przeziębienie i grypę. Czy dziki bez czarny rzeczywiście ma szczególne właściwości lecznicze i korzyści dla zdrowia? Jakie są przeciwwskazania do stosowania czarnego bzu?
Inne nazwy: bez lekarski, bez apteczny, bez biały, holunder, hyczko, hyćka, bzowina, bzina.
Surowce lecznicze: kwiat czarnego bzu (Sambuci flos) i owoc czarnego bzu (Fructus sambuci), czasem kora i liście.
Substancje lecznicze w czarnym bzie:
Kwiat czarnego bzu jest bogaty w:
bioflawonoidy, głównie flawony i flawonole (rutyna, kwercetyna, izokwercytryna), które mają właściwości przeciwutleniające, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.
antocyjany, które mają również właściwości przeciwwirusowe.
kwasy chlorogenowe, takie jak kwas cynamonowy, które mogą pomóc w alergiach, regulować poziom glukozy we krwi i wywierać działanie przeczyszczające na organizm.
triterpenoidy, zwłaszcza β-amyryna, erytrodiol i kwas oleanolowy, (działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwrakowe).
Ponadto zawiera: polifenole, kwasy organiczne, aminy, olejek eteryczny, garbniki, sole mineralne (zwłaszcza potas) i niewyodrębniony dotąd związek o działaniu napotnym.
Owoce czarnego bzu są bogate w:
antocyjany: nadające owocom czarno-fioletowy kolor i silne właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne;
polifenole: związki o potencjalnych właściwościach przeciwutleniających, które mogą pomóc w zmniejszeniu szkód spowodowanych stresem oksydacyjnym w organizmie;
flawonole: antyoksydanty, w tym: kwercetynę, kemferol i izoramnetynę. Kwiaty zawierają jednak do 10 razy więcej flawonoli niż owoce.
witaminę C (6–35 mg na 100 gramów owoców, co stanowi do 60% zalecanego dziennego spożycia);
błonnik pokarmowy: ok. 7 g na 100 gramów świeżych jagód, co stanowi ponad jedną czwartą zalecanego dziennego spożycia;
także: pektyny, garbniki, kwasy organiczne oraz śladowe ilości olejku eterycznego.
Zarówno owoce czarnego bzu, liście i kwiaty są silnymi antyoksydantami (przeciwutleniaczami). Jednak ich działanie ochronne u ludzi wydaje się słabe (mała ilość badań na ludziach i zwierzętach). Ponadto przetwarzanie jagód i kwiatów może zmniejszyć ich działanie przeciwutleniające.
Czarny bez – właściwości lecznicze i działanie
Kwiat bzu czarnego:
moczopędne
napotne
wzmacniające naczynia
Owoc czarnego bzu:
napotne
moczopędne
przeczyszczające
antyoksydacyjne
przeciwwirusowe
Czarny bez – zastosowanie
Kwiaty bzu czarnego mają właściwości zwiększające ilość wydalanego moczu, a z nim produktów przemiany materii. Powodują obfite pocenie się, co może mieć zastosowanie w leczeniu przeziębień i chorób przebiegających gorączkowo.
Wyciąg z kwiatów czarnego bzu dzięki dużej zawartości rutyny uszczelnia naczynia włosowate oraz zapobiega ich nadmiernej łamliwości. Może być używany zewnętrznie do płukania gardła i jamy ustnej w przypadkach zapaleń i angin, do przemywania spojówek w przypadkach zapaleń, oraz do kąpieli zdrowotnych i kosmetycznych.
Owoce czarnego bzu także zwiększają ilość wydalanego moczu, mają działanie napotne, a także łagodne działanie przeczyszczające. Herbata z suszonego bzu czarnego może pomóc na zaparcia. Zawarty w nich antrachinon (obecny również w rabarbarze i senesie) hamuje wchłanianie wody w jelitach, a to z kolei zwiększa ciśnienie jelitowe, stymulując skurcze mięśni (perystaltykę) i ułatwia wypróżnianie.
Czarny bez na raka i na serce?
Bez czarny może pomóc zapobiegać występowaniu chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy. Bez czarny może mieć pewne korzyści na serce, takie jak obniżenie poziomu cholesterolu, kwasu moczowego i poziomu cukru we krwi, wzrost aktywności enzymów antyoksydacyjnych w osoczu krwi i mieć różnorodne działanie przeciwnowotworowe i przeciwzapalne.
Czarny bez ma właściwości lecznicze związane z obecnością polifenoli, które są związkami o potencjalnym działaniu przeciwutleniającym. Polifenole te mogą znacznie wpływać na przebieg procesów chorobowych poprzez przeciwdziałanie stresowi oksydacyjnemu, wywierając korzystny wpływ na ciśnienie krwi, redukcję poziomu cukru we krwi, stymulację układu odpornościowego, potencjał przeciwnowotworowy, wzrost aktywności enzymów antyoksydacyjnych (w tym glutationu) w osoczu krwi, oraz redukcję poziomów kwasu moczowego.
Bez czarny może więc pomóc zapobiegać występowaniu chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy. Jednak większość badań została przeprowadzona tylko w warunkach laboratoryjnych i nie była szeroko testowana na ludziach. Również badania nad właściwościami przeciwnowotworowymi czarnego bzu nie potwierdziły żadnej istotnej interakcji. [*]
Czarny bez na stawy?
Nalewki i maści z czarnego bzu są od dawna stosowane w medycynie ludowej do leczenia bólu, skaleczeń, obrzęków, siniaków i oparzeń. Są nawet tacy, którzy twierdzą, że syrop z czarnego bzu może leczyć rwę kulszową i inne formy bólu neuropatycznego. Rzeczywiście, zawarte w czarnym bzie antocyjany zmniejszają stany zapalne hamując wytwarzanie tlenku azotu przez komórki odpornościowe organizmu. Tlenek azotu służy jako cząsteczka sygnalizacyjna, która wyzwala stan zapalny w odpowiedzi na uraz lub chorobę. Poprzez złagodzenie tej odpowiedzi ból i obrzęk mogą zostać złagodzone. Niestety, niewiele było badań dotyczących tych przeciwzapalnych i przeciwbólowych korzyści czarnego bzu u ludzi.
Kora bzu czarnego była tradycyjnie stosowana jako środek moczopędny, przeczyszczający i wywołujący wymioty.
Czarny bez na przeziębienie i grypę
Medycyna tradycyjna zaleca spożywanie czarnego bzu przede wszystkim w chorobach układu oddechowego, takich jak grypa i przeziębienie, a także na kaszel i na katar i na odporność.
Zawarte w owocach czarnego bzu antocyjany mają przeciwdrobnoustrojowe i stymulujące układ odpornościowy właściwości. Kilka badań klinicznych wykazało, że wyciągi z czarnego bzu skracają czas trwania objawów przeziębienia i grypy, ale nie zapobiegają przeziębieniom ani grypie. Skład chemiczny tych ekstraktów i najbardziej skuteczne dawkowanie nie zostały jednak dokładnie określone. Badania te były małe i finansowane przez producentów.
W badaniach laboratoryjnych ekstrakt z czarnego bzu i zawarte w nim flawonoidy wykazał się zdolnością hamowania replikacji ludzkich wirusów grypy, w tym niektórych szczepów grypy. [*]
Nie ma dowodów na to, że ekstrakt z czarnego bzu może zapobiegać COVID-19 lub zmniejszać objawy u osób zakażonych koronawirusem.
Z czym łączyć dziki bez?
Na przeziębienia i na gorączkę: może być stosowany miętą pieprzową, krwawnikiem i hyzopem.
Przy grypie: można łączyć bez z sadźcem konopiastym.
Na katar: razem z nawłociem.
Kwiat czarnego bzu – przeciwwskazania!
Kwiat czarnego bzu przyjmowany z lekami przeciwcukrzycowymi, może powodować zbyt niski poziom cukru we krwi. Jeśli masz cukrzycę i używasz bzu czarnego, pamiętaj o uważnym monitorowaniu poziomu cukru we krwi oraz skonsultuj się z lekarzem, aby sprawdzić, czy dawka przyjmowanych leków przeciwcukrzycowych wymaga obniżenia.
Przestań używać czarnego bzu co najmniej 2 tygodnie przed planowaną operacją, ponieważ może on zakłócać kontrolę poziomu cukru we krwi podczas i po operacji.
Owoc czarnego bzu – przeciwwskazania!
Zatrucie czarnym bzem
Czarny bez ma także właściwości trujące i może spowodować zatrucie! Owoce bzu czarnego mogą służyć do wyrobu konfitur i soków. Jednak surowe i niedojrzałe owoce czarnego bzu (a także kora, korzenie i liście) nie powinny być spożywane, ponieważ mogą zawierać toksyczne związki (glikozydy cyjanogenne), które mogą powodować nudności, wymioty, biegunkę, osłabienie i zawroty głowy. [*][*]
Owoce nie mogą również być wykorzystywane do wyrobu win i wódek, ponieważ w procesach fermentacji powstają toksyczne frakcje alkoholi, których trujące właściwości mogą spowodować wymioty i omdlenia.
Dziki bez czarny może potencjalnie powodować reakcje alergiczne – katar, kichanie, zatkany nos lub duszność u osób uczulonych na pyłki traw. [*]
Bez czarny może spowodować, że układ odpornościowy stanie się bardziej aktywny, co może nasilać objawy chorób autoimmunologicznych. Jeśli masz stwardnienie rozsiane, toczeń (toczeń rumieniowaty układowy), reumatoidalne zapalenie stawów, Hashimoto lub inne choroby autoimmunizacyjne, najlepiej unikać używania czarnego bzu.
Czarny bez może wchodzić w interakcje z chemioterapią raka, lekami immunosupresyjnymi, diuretykami i środkami przeczyszczającymi.
Pacjenci przyjmujący leki moczopędne z powodu nadciśnienia, zastoinowej niewydolności serca i zaburzeń czynności nerek powinni skonsultować się z lekarzem przed przyjęciem bzu czarnego. Zasadniczo diuretyki pomagają organizmowi pozbyć się nadmiaru płynu i zwiększyć ilość wydalanego moczu. Bez czarny może również działać jako środek moczopędny, więc pacjenci na lekach moczopędnych przyjmujący czarny bez ryzykują odwodnienie.
Czarny bez dla dzieci
Bez czarny jest raczej bezpieczny u dzieci w wieku 12 lat i starszych, przyjmowany doustnie przez okres do 10 dni. Nie ma wystarczających wiarygodnych informacji, czy przyjmowanie bzu czarnego jest bezpieczne dla dzieci w wieku poniżej 12 lat. Chociaż nie stwierdzono u dzieci działań niepożądanych, nie ma wystarczających danych, aby potwierdzić, że jest bezpieczny.
Czarny bez podczas ciąży
Ze względu na małą ilość badań czarny bez nie powinny być przyjmowany przez kobiety w ciąży lub karmiące piersią. [*]
Dziki bez czarny – kiedy zbierać i jak suszyć
Dziki bez czarny to pospolity w całym kraju krzew, rośnie często na skrajach lasów, łąk i w ogrodach. Kwiaty ma drobne, kremowobiałe, zebrane w kwiatostany o wyglądzie parasoli. Można je pomylić z trybulą leśną (jest jadalna, ale smakuje dość nieprzyjemnie). Owoce czarnego bzu są fioletowoczarne.
Czarny bez kwitnie w czerwcu i lipcu. Kwiaty zbieramy w pełnym rozkwicie, ścinając kwiatostany i rozwieszając je na sznurkach lub w suszarniach. Wysuszone kwiaty oddziela się od szypułek (powinny mieć barwę żółtobiałą) i przechowuje w pojemnikach szczelnie zamkniętych. Kwiaty często gotuje się z cukrem, aby przygotować słodki syrop z kwiatów bzu lub zaparza się na herbatę. Można je również jeść na surowo, np. dodawać do świeżych sałatek.
Owoc bzu czarnego zbierać należy w sierpniu i wrześniu, ścinać całe baldachy. Świeże owoce należy przechowywać w lodówce. Suszyć początkowo w temp. 30°C, potem 60°C. Po wysuszeniu obrywa się owoce z szypułek. Przechowywać podobnie jak kwiaty.
Korę zdejmuje się z 2-3-letnich pędów jesienią, a następnie suszy w miejscach przewiewnych, ocienionych, lub suszarniach.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
