 Zioła opis
Wierzba Biała (Salix alba)
Syn.: wierzba pospolita, wierzbina, wierzba srebrna.
Opis rośliny i występowanie
Ładne drzewo o szerokiej koronie i szarej lub jasno brunatnej, spękanej korze pnia, osiągające wysokość do 30 cm. Gałązki ma giętkie, cienkie, często zwisające, biało owłosione, później nagie, oliwkowo-brązowe. Liście długie, lancetowate, drobno piłkowane, młode prawie białe, z obu stron owłosione, starsze z wierzchu ciemnozielone, od spodu szarawe, jedwabiście owłosione.
Kwiaty zebrane w kotkach pojawiają się jednocześnie z liśćmi. Kwitnie od kwietnia do maja. Jest drzewem dwupiennym. Owocem jest dwuklapowa torebka zawierająca nasionka rozsiewane przez wiatr. Wierzba biała występuje prawie w całej Europie i na innych kontynentach.
W Polsce jest drzewem pospolitym. Rośnie przy drogach, zabudowaniach wiejskich, nad rzekami w wilgotnych lasach łęgowych. Często sadzona w parkach, na miedzach, przy drogach. Odmianą hodowaną jest wierzba płacząca.
Surowiec i jego pozyskiwanie
Surowcem zielarskim jest kora wierzby (Salicis cortex). Jako surowiec zielarski pozyskuje się również korę z wierzby purpurowej (Salix purpurea). Jest to krzew pospolity w Polsce, tworzy miejscami zarośla nad rzekami i potokami. Pędy ma wysokie, nagie, początkowo purpurowe, później zielonkawoszare, połyskujące do 6 m wysokości. Liście łopatkowo-lancetowate długości do 12 cm, nagie na dole, całobrzegie na górze piłkowane. Często jest uprawiana na plantacjach. Surowiec pozyskuje się podobnie jak z wierzby białej. Ma zbliżony skład chemiczny, ale wyższą zawartość glikozydów fenolowych (do 11%) m.in. salicyny. Właściwości farmakologiczne tak jak kory wierzby białej.
Podstawowe substancje czynne
Kora wierzby zawiera do 3% glikozydów fenolowych (wierzby purpurowej odpowiednio więcej), a wśród nich jest m.in. salicyna i salikorty-na, populina, fragilina, grandydentatyna, salirepozyd i inne.
Ponadto w korze występują garbniki pirokatechinowe i galo taniny w ilości ok. 10% kwas elagowy. Katechina, flawonoidy (jak izosalipurpozyd) i sole mineralne.
Wierzby zawierają kwas salicylowy, który został odtworzony chemicznie w 1838 roku i stał się podstawą wytworzenia aspiryny. Należy zauważyć , że inne gatunki wierzb takie jak wierzba szara (Salix cinerea), wierzba krucha (Salix fragilis) i amerykańska – wierzba czarna (Salix nigra) i wierzba purpurowa (Salix purpurea) posiadają podobne właściwości farmakologiczne i są stosowane zamiennie.
Działanie i zastosowanie
Przetwory z wierzby stosowano w lecznictwie od najdawniejszych czasów. Kora wierzby – znana od czasów starożytnych – była pierwotnym źródłem salicyny. Wybitny lekarz grecki w służbie rzymskiej Dioskurides (w I w. n.e.) zanotował, że owoce, liście, kora i sok wierzby mają działanie ściągające. W średniowieczu Albert Wielki (XIII w.), dominikanin zalecał przetwory z wierzby w nadmiernej pobudliwości płciowej. Podobnie zalecał je francuski lekarz Dalechamp (XVI w.). Z kolei Paracelsus (XVI w.) sławny szwajcarski lekarz, chemik i filozof doby renesansu
zaliczał wierzbę do środków ściągających. Podobnie Lonicerus ((XVI w.) lekarz miejski we Frankfurcie stosował przetwory z wierzby jako lek ściągający i hamujący krwawienia. Matthiolus, włoski lekarz, też w XVI w. zalecał wierzbę jako środek antykoncepcyjny i hamujący nadmierny popęd płciowy oraz przeciw kurzajkom. Polak Krzysztof Kluk w XVIII w. zalecał korę wierzby jako skuteczny środek przeciwgorączkowy, przeciwwymiotny, przeciwrobaczy i przeciwszkorbutowy, przydatny także w chorobach żołądka, a nawet w różnych owrzodzeniach.
W lecznictwie ludowym korę wierzby podawano tak jak teraz aspirynę, tj. przy kaszlu, w gorączce, bólach głowy, reumatyzmie, także w nieżytach jelit i biegunce. Zewnętrznie stosowano ją przy trudno gojącychKora wierzby działa przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo, przeciwbólowo, napotnie, ściągająco, bakteriostatycznie i moczopędnie. Ponadto odtruwająco, przeciwreumatycznie, wzmacniająco, przeciwzakrzepowo i antyseptycznie.
Kora wierzby jest stosowana w schorzeniach reumatycznych, w gorączce, w nieżytach jelit i biegunce, także w stanach nadmiernego pobudzenia nerwowego, w bezsenności i nerwobólach.
Badania kliniczne potwierdziły, że kwas salicylowy jest inhibitorem enzymu (cyklooksygenaza), który bierze udział w biosyntezie prostaglandyn, substancji powodujących reakcje zapalne i dlatego kora wierzby jest jednym z najcenniejszych naturalnych środków przeciwzapalnych i przeciwbólowych.
Flawonoidy z kolei niszczą utleniacze (wolne rodniki) powstające w procesach zapalnych. W chorobach artretycznych i reumatycznych, w których występują stany zapalne substancje czynne znajdujące się w korze wierzbowej hamują wytwarzanie czynników zapalnych – głównie prostaglandyn, ograniczając stan zapalny jak i wywołany przez niego ból.
Przetwory z kory wierzbowej opóźniają proces degeneracji tkanki chrzęstnej i dlatego nadają się bardziej do uśmierzania przewlekłych bólów i leczenia chorób reumatycznych, takich jak artrozy i reumatoidalne zapalenie stawów, a mniej do łagodzenia nagłych ataków ostrych bólów. I co jest bardzo istotne nie powodują żadnych podrażnień w przewodzie pokarmowym w przeciwieństwie do syntetycznie produkowanego kwasu acetylosalicylowego, który może takie działanie niepożądane wywoływać.
Przetwory
Odwar z kory wierzby
1 łyżkę kory zalać filiżanką wody, zagotować i trzymać pod przykryciem na małym ogniu przez 5 minut. Odstawić na 15 minut. Przecedzić.
Pić po filiżance odwaru 2–3 razy dziennie jako środek przeciwzapalny, przeciwreumatyczny i przeciwgorączkowy w dolegliwościach reumatycznych i nerwobólach. Ponadto w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów, przy lumbago i fibromialgii. Jeśli po 6–8 tygodniowym stosowaniu odwaru nie zaobserwujemy osłabienia przewlekłych bólów reumatycznych i poprawy samopoczucia wynikającego z ograniczenia stanów zapalnych można zdecydować się na stosowanie mocniejszego środka o wyższej zawartości składników leczniczych (jakimi są salicylany, kwasy fenolowe i proaritocyjanidyny), którym jest nalewka wierzbowa.
Zaleca się pić po 2–4 ml nalewki (maksymalnie do 1 łyżki) trzy razy dziennie w stanach zapalnych i bólach artretycznych i reumatycznych. Ponadto w przypadku zapalenia tkanki łącznej, szczególnie przy reumatoidalnym zapaleniu stawów i artretyzmie (dna moczanowa).
Sposób użycia, działanie i zastosowanie nalewki wierzbowej
Pić po 2–4 ml nalewki (maksymalnie do 1 łyżki), trzy razy dziennie, w stanach zapalnych i bólach reumatycznych i artretycznych, a po 40 kropli na szklankę wody, 3 razy dziennie, w przypadku gorączki, przeziębienia, grypy i bólów głowy. Nalewka obniża gorączkę i łagodzi ból. Działa też przeciwzapalnie, antyseptycznie, odtruwająco i wzmacniająco. Pobudza wydzielanie soków trawiennych. Zawarte w korze wierzby glikozydy fenolowe po przejściu do nalewki, łatwo rozpadają się w przewodzie pokarmowym i uwalniają alkohol salicylowy. Powstające przy tym, dobrze rozpuszczalne sole tego kwasu łatwo wchłaniają się do krwioobiegu i działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwgorączkowo i przeciwbakteryjnie. Związki salicylowe hamują wytwarzanie prostaglandyn wywołujących i podtrzymujących procesy zapalne w błonach, stawach i mięśniach. Nalewkę wierzbową, m.in. z tego powodu, zaleca się stosować w przypadku zapalenia tkanki łącznej, w szczególności przy reumatoidalnym zapaleniu stawów i dnie. Nalewka może okazać się też bardzo pomocna przy przeziębieniach, grypie i kaszlu różnego pochodzenia. Korzystnie działa też w zaburzeniach trawienia, nieżycie żołądka i jelit, krwawieniach z przewodu pokarmowego, nieprawidłowej przemianie materii oraz w stanach zapalnych skóry i przy łuszczycy. Może być również pomocna przy nerwobólach, migrenach, w stanach wyczerpania nerwowego.
Zewnętrznie łyżkę nalewki, rozcieńczonej w szklance przegotowanej i ostudzonej wody, można stosować do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.
Wszystko o nalewce wierzbowej (jak pozyskać surowiec i jak ją sporządzić) zostało opisane w książce “Zioła w nalewkach leczniczych”.
Ekstrakt z kory wierzby jest składnikiem wielu preparatów ziołowych, przeciwbólowych, uspokajających, przeciwreumatycznych, a także żołądkowych.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
