Znaczenie wody w organiźmie człowieka
Na nadwagę i otyłość cierpi aż 53% Polaków. Trwała utrata masy ciała jest jednak niezwykle trudna – wiedzą o tym najlepiej otyli. Wymaga to od pacjenta wiedzy, samodyscypliny i przede wszystkim wielu wyrzeczeń. Zapewne z tych powodów sukces w odchudzaniu osiągają tylko nieliczni. Wykorzystują to oczywiście różne firmy promujące produkty wspomagające odchudzanie. Pisma pełne są reklam preparatów odchudzających, które zachęcają, obiecują, zapewniają. Zamawiamy preparat i oczekujemy na nadzwyczajne efekty jego działania...
Otyłość jest chorobą
Otyłość stanowi poważny problem społeczny i zdrowotny w krajach wysoko rozwiniętych. Dane statystyczne wskazują, że dotyczy ponad 20% ludzi w Europie i Stanach Zjednoczonych. Również w Polsce wskaźniki dot. nadwagi i otyłości są alarmujące.
Otyłość
Otyłość rozwija się w konsekwencji dodatniego bilansu energetycznego, tj. przewagi spożycia energii nad jej wydatkowaniem. W wyniku tego w organizmie gromadzi się zbyt dużo tłuszczu. Przeciętnie tłuszcz stanowi około 15% masy ciała. Z otyłością mamy do czynienia jeśli ilość tłuszczu w organizmie stanowi więcej niż 30% masy ciała u kobiety i 25% masy ciała u mężczyzny.
Rodzaje otyłości
W zależności od rozmieszczenia tkanki tłuszczowej w ciele rozróżniamy:
- otyłość wisceralną (brzuszną, centralną, androidalną) – cechą charakterystyczną jest duży brzuch i kark przy stosunkowo szczupłych kończynach (apple-shaped - kształt jabłka); tkanka tłuszczowa jest zlokalizowana wewnątrz jamy brzusznej,
- pośladkowo-udową (obwodową, ginoidalną) – cechuje ją odkładanie się tkanki tłuszczowej w okolicach pośladków i kończyn dolnych (pear-shaped - kształt gruszki).
Najprostszym sposobem odróżnienia otyłości centralnej od pośladkowo-udowej jest obliczenie stosunku obwodu talii do obwodu w biodrach (WHR – waist to hip ratio).
U mężczyzn wartość tego stosunku powyżej 1,0 daje podstawę do rozpoznania otyłości centralnej, natomiast poniżej 1,0 do rozpoznania otyłości pośladkowo-udowej. U kobiet wartością różnicującą jest 0,85.
Podstawowe parametry diagnostyczne w otyłości
Określając wagę docelową należy wziąć pod uwagę:płeć, wiek, ogólną budowę ciała.
- Miernik stopnia nadwagi - BMI (ang. body mass index) – obliczamy, dzieląc masę ciała w kilogramach przez wzrost w metrach do kwadratu. Prawidłowe BMI powinno oscylować między 20 a 24, 9 kg/m².
Wartość wskaźnika:
poniżej 18,5 kg/m².- – to niedowaga,
25-29,9 kg/m².- nadwaga,
powyżej 30 kg/m².- – otyłość.
- Wzór Broca - może być stosowany dla osób o wzroście od 160 cm do 190 cm:
waga należna to wzrost minus 100.
- Miernik typu otyłości - wskaźnik WHR (ang. waist to hip ratio, wskaźnik talia-biodra) – stosujemy w przypadku dużej otyłości brzusznej. Obliczamy go dzieląc obwód talii w centymetrach przez obwód bioder na poziomie krętarzy. Dla kobiet norma wynosi poniżej 0,85; dla mężczyzn poniżej 1,0.
- Pomiar grubości fałdu tłuszczowego – należy ująć fałd skóry na brzuchu między dwa palce i zmierzyć jego grubość linijką.
Jeśli grubość fałdu jest większa niż 2,5 cm – świadczy to o otyłości.
Rozpoznanie typu i stopnia nasilenia otyłości jest ważne dla określenia stopnia zagrożenia zaburzeniami metabolicznymi i krążeniowymi
Czy nadwaga jest groźna dla zdrowia?
Otyli żyją krócej. Badania epidemiologiczne prowadzone w USA w 1995 r. dowodzą, że długość życia osób otyłych spada o 22 % przy nadwadze 5-14% masy ciała, a aż o 44% przy nadwadze 15-25% masy ciała. Jak twierdzą lekarze, otyłość sprzyja rozwojowi wielu chorób. W otyłości brzusznej częściej występują zaburzenia metaboliczne: oporność na insulinę, nietolerancja glukozy, hiperlipidemia, nadciśnienie.
Otyłość biodrowa obciąża układ kostno-stawowy, sprzyja występowaniu żylaków, powikłań położniczych, raka macicy.
Otyłość może prowadzić również do zaburzeń psychicznych, sprzyjać depresji. Ludziom z nadwagą trudniej znaleźć pracę, przyjaciół, partnera życiowego. Czują się nieakceptowani, zamykają się w sobie.
Profilaktyka i leczenie otyłości
Najogólniej profilaktyka i leczenie otyłości sprowadza się do wypracowania ujemnego bilansu, tzn. przewagi wydatkowania energii nad jej dostarczaniem. Zmniejszenie o 10% masy ciała stanowi realny cel, który pacjent powinien sobie wytyczyć rozpoczynając terapię odchudzającą. Najczęściej osiąga się to poprzez:
- postępowanie dietetyczne, które ma na celu ograniczenie spożycia energii;
- zwiększoną aktywność fizyczną, która ma na celu zwiększone wydatkowanie energii;
- farmakoterapię, która stanowi uzupełnienie leczenia dietetycznego – pod nadzorem lekarza;
- edukację pacjenta, która powinna prowadzić do zmiany niewłaściwych przyzwyczajeń żywieniowych i stylu życia.
Leczenie otyłości
Leczenie otyłości zależy od:
- nasilenia otyłości;
- jego przyczyn;
- dotychczasowego sposobu odżywiania;
- ogólnego stanu zdrowia.
Przed przystąpieniem do leczenia otyłości pacjenci wykonują najczęściej badania w kierunku: cukrzycy, hiperlipoproteinemii, nadciśnienia tętniczego. Lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych, np. EKG, ultrasonografii jamy brzusznej lub badań endokrynologicznych. Do oceny stopnia nadwagi stosuje się wskaźnik masy ciała (BMI).
Istotnym elementem terapii odchudzającej jest określenie wielkości oczekiwanych ubytków masy ciała uzyskiwanych wraz z upływem czasu. Wskazane jest chudnięcie nie większe niż około ½ do1 kg tygodniowo. Aby uzyskać taki efekt, należy zmniejszyć spożycie energii o 500 – 1000 kcal dziennie.
Aktywność fizyczna
Stanowi ważny element wspomagający odchudzanie. Regularne ćwiczenia fizyczne korzystnie wpływają na występujące w otyłości zaburzenia metaboliczne, np. obniżają poziom insuliny oraz poziom ciśnienia tętniczego krwi. Ponieważ jednak te korzystne efekty są krótkotrwałe, bardzo ważne jest, aby ćwiczyć regularnie.
Leczenie farmakologiczne
Traktowane jest jako metoda wspomagająca leczenie dietetyczne. O tym sposobie leczenia decyduje lekarz. Działanie leku polega na hamowaniu wchłaniania tłuszczu w przewodzie pokarmowym.
Diety odchudzające
Podstawową metodą leczenia otyłości jest dieta ubogoenergetyczna, która powinna:
- dostarczać mniej energii niż wynosi zapotrzebowanie organizmu,
- zabezpieczyć zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne dla organizmu składniki odżywcze,
- być dostosowana do zwyczajów żywieniowych pacjenta,
- być łatwa do przygotowania zarówno w domu, jak i poza domem,
- być odpowiednia do długotrwałego stosowania,
- powinna stanowić model żywienia w przyszłości.
Dieta odchudzająca nie powinna zawierać mniej niż 100g węglowodanów, gdyż chroni to przed zużywaniem białka wewnątrzustrojowego na potrzeby energetyczne, zapobiega i chroni przed zakłóceniem bilansu wodnego.
Lekarze nie zalecają diet o bardzo niskiej kaloryczności, głodówki ani reklamowanych powszechnie pseudodiet o niesprawdzonej wartości.
Bezpieczne odchudzanie polega na ograniczeniu ilości dostarczanej energii w ciągu dnia i jednoczesnym wzmożeniu aktywności fizycznej.
Efekt jo -jo – pamięć metaboliczna organizmu
Stanowi zmorę odchudzających się, gdy wreszcie wskutek diety pozbyliśmy się nadmiaru kilogramów i wracamy do normalnego odżywiania, to mimo iż nie objadamy się nadmiernie – waga znowu rośnie!
Pamięć metaboliczna, żywieniowa organizmu zależy od tego jak bardzo radykalnie odchudzaliśmy się i jak to długo trwało. W sytuacji, gdy proces odchudzania był rozciągnięty w czasie nawet na okres kilku lat, to efekt jo-jo może po zakończeniu diety nie nastąpić w ogóle, gdyż organizm zdążył przyzwyczaić się do nowego poziomu żywienia.. Jeżeli jednak zastosowaliśmy radykalne odchudzanie w krótkim czasie – pamięć metaboliczna spowoduje, że efekt jo-jo wystąpi na pewno.
Jednocześnie należy pamiętać, że wahania masy ciała powodowane powtarzanymi kuracjami o przemijającym efekcie mogą powodować nasilenie zaburzeń metabolicznych i przyspieszenie rozwoju miażdżycy.
Preparaty pojędrniające i wyszczuplające
Preparaty te – dostępne w postaci kremów i żeli - nie odchudzają. Kremy tego typu robione są na bazie zielonej herbaty, kofeiny i alg. Każdej skórze dobrze jednak zrobi zadbanie o nią o nią poprzez systematyczny masaż z użyciem nawilżających lub natłuszczających preparatów.
Preparaty ułatwiające spalanie tłuszczów
To tak zwane “pożeracze tłuszczu”. Ich efekt odchudzający jest
niestety wątpliwy. Zlikwidowanie komórek tłuszczowych, o których
często zapewniają producenci pigułek odchudzających, jest w
rzeczywistości niemożliwe.
Preparaty ułatwiające walkę z głodem
Preparaty tego typu zawierają w swym składzie efedrynę. Działa ona
stymulująco na ośrodkowy układ nerwowy. W połączeniu z kofeiną
może pobudzić przemianę materii i zmniejszyć apetyt. Jednak u
niektórych pacjentów zażywających środki zawierające efedrynę
mogą wystąpić zaburzenia rytmu serca, wzrost ciśnienia krwi, zmiany
w psychice.
Wypełniacze żołądka
Ich mechanizm polega na efekcie wypełnienia żołądka, w którym
pęcznieją. W wyniku tego pacjent odczuwa sytość, co powoduje
mniejsze spożycie posiłków.
Niestety, aby schudnąć nie wystarczy jeść mniej.
Kursy odchudzające
Decydując się na kurs odchudzający nie można liczyć na
natychmiastową utratę masy ciała. Zdrowo i bezpiecznie traci się w
granicach 1 kg na tydzień. Jeśli więc pragniemy stracić 8-10 kg, to
musimy przeznaczyć na to minimum dwa miesiące. Przed wyborem
odpowiedniego kursu odchudzającego należy:
- skonsultować się z lekarzem, czy nie ma przeciwwskazań do wysiłku fizycznego,
- zapoznać się z programem kursu,
- sprawdzić, czy podczas kursu można liczyć na stałą opiekę lekarską.
Żywność funkcjonalna
Jest to żywność, która posiada korzystny wpływ na organizm poprzez poprawę stanu zdrowia i samopoczucia lub zmniejsza ryzyko choroby. Żywność funkcjonalna musi pozostawać żywnością i wykazywać korzystne oddziaływanie w ilościach, które będą normalnie spożywane z dietą. Nie są to jednak ani tabletki, ani kapsułki, czy inne środki farmaceutyczne. Podwyższona jakość zdrowotna tej żywności wynika z obecności w jej składzie substancji bioaktywnych, które stymulują właściwy przebieg przemian metabolicznych w organizmie.
Składnikami typowymi żywności funkcjonalnej są:
- błonnik pokarmowy,
- probiotyki,
- prebiotyki,
- wielonienasycone kwasy tłuszczowe (WNKT) np. omega-3,
- witaminy- C, E, ß – karoten,
- fitozwiązki w tym – Polifenole, Bioflawonoidy, Fitosterole,
- składniki mineralne: wapń, żelazo.
Do produktów o charakterze żywności funkcjonalnej zaliczyć można:
- produkty fermentowane z czynną mikroflorą,
- produkty zawierające bioflawonoidy – owoce jagodowe, cebula szczególnie czerwona,
- produkty o zredukowanej zawartości tłuszczu, wartości energetycznej lub cukru,
- prodkuty o wysokiej zawartości prozdrowotnych składników, np. błonnika pokarmowego (chleby z ciemnych mąk z ziarnami, płatki zbożowe).
Można wyróżnić cztery podstawowe kierunki oddziaływania żywności funkcjonalnej na poprawę psychofizycznego komfortu życia konsumentów:
- wpływ bezpośredni przez hamowanie zmian degeneracyjnych ustroju lub działanie lecznicze w przebiegu niektórych schorzeń,
- zwiększenie podaży składników odżywczych w stanach fizjologicznych zwiększonego zapotrzebowania (np. intensywny wzrost, ciąża, okresy rekonwalescencji, sport),
- komponowanie prawidłowej diety w specyficznych stanach chorobowych (np. w alergiach i nietolerancjach pokarmowych, cukrzycy itp.),
- poprawę nastroju i zwiększenie wydolności psychofizycznej organizmu.
Kilka praktycznych rad, jak uniknąć oszustwa reklamowego
Reklama jest narzędziem marketingu, służącym zwiększeniu sprzedaży reklamowanych produktów. Jej zasadniczym celem jest pomnażanie zysku firmy.
Reklama nie jest więc źródłem obiektywnej informacji skierowanej do konsumenta.
Dlatego zanim zdecydujemy się powierzyć nasze zdrowie preparatowi, który jak głosi reklama zapewni “Szybkie i skuteczne odchudzanie! Bez wysiłku!” , pomyślmy przez chwilę, czy jest ona wiarygodna.
Czy możliwe jest, aby można było bez wysiłku i łatwo schudnąć? Gdyby tak było, zapewne nie istniałby problem otyłości, a po ulicach spacerowaliby wyłącznie szczupli, szczęśliwi ludzie objadający się czekoladkami i innymi kalorycznymi przysmakami. Zastanówmy się również, jakie są przyczyny “naszej” otyłości i udajmy się najpierw z tym problemem do... lekarza. Zapytajmy go również o specyfik, którym chcemy wspomóc odchudzanie.
Bezpieczne i optymalne tempo chudnięcia wynosi – 1 kilogram tygodniowo, dlatego reklamy, które obiecują szybko i bez wysiłku schudnąć w krótkim czasie nawet kilkanaście kilogramów – kłamią!Proces chudnięcia wymaga czasu i wytrwałości. Żaden środek wspomagający odchudzanie nie zadziała skutecznie, jeśli “nie wesprzemy go” ruchem i odpowiednią dietą!
Nie ufajmy firmom, które nie podają adresu producenta, a tylko numer skrytki pocztowej. Brak adresu producenta uniemożliwia bowiem złożenie reklamacji produktu, w wypadku gdyby okazał się niezgodny z oczekiwaniami.
Słowniczek
Adipocyt – komórka tłuszczowa, syntetyzująca i magazynująca tłuszcze proste.
Anoreksja – choroba, tzw. jadłowstręt psychiczny, ciężkie wymagające pomocy lekarza zaburzenie percepcji powodujące, że osoba chora odbiera swoje ciało jako zbyt otyłe, podczas gdy w rzeczywistości może być bardzo szczupła. Dochodzi wówczas do drastycznego zmniejszenia przyjmowania pokarmów z następowym wychudzeniem
Bariatria – gałąź medycyny zajmująca się dietetycznym leczeniem otyłości.
Bulimia – zaburzenie o podłożu psychicznym dotyczące zwykle młodych kobiet, polegające na występowaniu regularnych i niekontrolowanych epizodów przymusowego spożywania olbrzymich ilości pokarmu, aż do pojawienia się wzdęcia i nudnościkończących się prowokacją wymiotow i dobrowolnym przeczyszczeniem.
Błonnik (celuloza) – włókno wchodzące w skład ścian komórkowych roślin. Nie jest trawiony. Korzystnie wpływa na zdrowie, gdyż przeciwdziala zaparciom i nowotworom jelita grubego, pomaga zachować równowagę flory bakteryjnej jelit, zmniejsza poziom cholesteroli we krwi, pomaga kontrolować poziom cukru, obniża ciśnienie tętnicze krwi, nie dostarcza kalorii. Dzienna dawka błonnika powinna wynosić co najmniej 20 g. Bogate w błonnik są warzywa strączkowe, natka pietruszki, suszone owoce, maliny, porzeczki, produkty zbożowe z pełnego przemiału, otręby pszenne.
Lipodystrofia – polega na lokalnym nagromadzeniu tkanki tłuszczowej (najczęściej w okolicy ramion, pośladków, ud, kolan) u kobiet, które nie mają znacznej nadwagi.
Lipoplastyka – polega na niszczeniu tkanki tłuszczowej za pomocą sondy emitującej ultradźwięki.
Liposukcja – odessanie nadmiaru tkanki tłuszczowej.
L-karnityna – aminokwas biorący udział w przemianie tłuszczowej. Organizm sam produkuje niewielką ilość L-karnityny. Naturalna L-karnityna znajduje się w mięsie wieprzowym, wołowym oraz baraninie.
Nutraceutyki (ang. Nutraceuticals) – to półprodukty i finalne wyroby żywnościowe o działaniu prozdrowotnym. Stanowią zarówno poszczególne składniki żywności, jak i substancje dodatkowe, a także gotowe produkty spożywcze oraz suplementy (tabletki, kapsułki).
Probiotyki – są to pojedyncze lub mieszane kultury żywych mikroorganizmów, które wywieraja na organizm korzystny wpływ, poprzez zapewnienie właściwej równowagi mikroflory. Jako probiotyki wykorzystywane są najczęściej bakterie należące do rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium.
Prebiotyki – oligosacharydy. Są to naturalne składniki bioaktywne stosowane do wzbogacania żywności. Stymulują rozwój probiotycznej flory jelitowej.
Żywność funkcjonalna – środki spożywcze lub ich składniki, które obok dostarczenia określonej wartości odżywczej, wywierają korzystny wpływ na stan zdrowia człowieka oraz jego aktywność fizyczną i psychiczną. |
