Znakowanie składu środków spożywczych w prawie Unii Europejskiej
Obecne prawo żywnościowe (patrz piśmiennictwo) nakłada obowiązek zamieszczania na etykiecie wykazu wszystkich składników zawartych w produkcie żywnościowym włącznie z wodą i dodatkami wyliczanymi wg masy tych składników w porządku malejącym. Należy wymienić również komponenty bardziej złożonych składników, chyba że zostały one już wcześniej wymienione jako składniki produktu lub ich zawartość jest na niskim poziomie, uznanym za nie oddziaływujący potencjalnie alergizująco.
Dodatkowo ustalona jest lista 12 potencjalnie działających alergizująco składników żywności, których obecność musi być jasno zaznaczona na etykiecie (tabela 1). Ponadto istnieją specyficzne zasady znakowania substancji dodatkowych do żywności, substancji słodzących, aromatów oraz składników pochodzących z organizmów modyfikowanych genetycznie, podobnie jak składników poddanych napromieniowaniu
Jeśli jakieś składniki pojawiają się w nazwie produktu, są naturalnie związane z tym produktem lub gdy są w jakiś sposób wyróżnione na etykiecie (podkreślone, narysowane etc.) należy ilość tych głównych składników produktu spożywczego wyrazić jako procent całości składu.
Poniżej podajemy informacje o kilku wybranych, popularnych ale dla wielu osób zagadkowych składników żywności.
- Mączka chleba świętojańskiego (karob) - produkowana z jadalnych nasion pochodzących ze strąków drzewa chlebowca świętojańskiego. Słodki przecier jest stosowany jako alternatywa czekolady a z nasion ekstrahowana jest guma karobowa używana jako stabilizator, emulgator i substancja żelująca (E410) w produkcji wyrobów cukierniczych, napojów i piekarniczych.
- Karagen jest naturalnie występującym węglowodanem, który jest ekstrahowany z czerwonych wodorostów morskich. Jest używany jako substancja żelująca, zagęstnik lub stabilizator (E407) i można go znaleźć w deserach, sosach i przetworach mięsnych.
- Guma guar jest polisacharydem wyekstrahowanym z nasion guar. Dokładnie oczyszczona guma guar jest stosowana w produktach żywnościowych jako zagęstnik i stabilizator (E412), zwłaszcza w żelkach, lodach i sosach sałatkowych.
- Uwodorniony olej roślinny jest nazwą rodzajową określającą oleje roślinne poddane utwardzeniu do stanu stałego lub półstałego w procesie zwanym uwodornieniem. Wszystkie uwodornione oleje roślinne (np. słonecznikowy, sojowy i in.) są określane tym jednym terminem. Uwodornienie sprzyja powstaniu bardziej pożądanej tekstury (np. w produktach piekarniczych), ale może również powodować powstawanie kwasów tłuszczowych trans, które są czynnikiem ryzyka chorób serca. Konsumenci są często uprzedzeni w stosunku do słów uwodorniony lub częściowo uwodorniony umieszczanych na liście składników, bowiem podejrzewają obecność w produkcie kwasów tłuszczowych trans. Jednak taki tok myślenia jest tylko częściowo uzasadniony. Częściowo uwodornione oleje zawierają pewną ilość kwasów tłuszczowych trans (zależnie od stopnia uwodornienia), ale w pełni uwodornione oleje są wolne od tych związków. Obecnie w produkcji twardych margaryn i innych stałych teksturowanych tłuszczów i olejów stosowane są coraz częściej metody alternatywne.
- Hydrolizat białka roślinnego jest otrzymywany z białka kukurydzy, soi lub pszenicy, które zostało poddane procesowi kwaśnej lub enzymatycznej hydrolizy (podział białka na pojedyncze aminokwasy). Substancja ta ma mięsny aromat i często jest stosowana w produktach pikantnych.
- Lecytyna jest substancją tłuszczową, którą można znaleźć np. w nasionach soi, żółtku jaja i oleju słonecznikowym. Używana jest głównie jako emulgator (E322) w produktach takich jak czekolada, sosy do sałatek i mrożone desery.
- Skrobia jest naturalnie występującym węglowodanem pochodzącym ze źródeł roślinnych (ziarno, warzywa korzeniowe, nasiona roślin strączkowych).
Z naturalnej skrobi uzyskuje się:
- Dekstryny i maltodekstryny - małocząsteczkowe węglowodany powstałe w procesie hydrolizy skrobi. Dekstryny zazwyczaj wytwarzane są ze skrobi kukurydzianej, pszennej lub ziemniaczanej i stosowane jako substancje wypełniające i zagęszczające w słodyczach, produktach wygodnych (np. zupy w proszku), w żywności specjalnego przeznaczenia żywieniowego (dietetycznej) oraz jako nośnik aromatów.
- Syrop glukozowy - słodki wodny roztwór cukrów/ sacharydów uzyskany w procesie częściowej hydrolizy skrobi przy użyciu kwasów spożywczych (pochodzących z żywności) i/lub enzymów. Syrop glukozowy stosowany jest zazwyczaj jako substancja słodząca do wyrobów cukierniczych i słodkich napojów oraz jest naturalnym substratem w procesie otrzymania alkoholu.
- Skrobie modyfikowane - produkty otrzymane z naturalnej skrobi (np. skrobi kukurydzianej, pszennej i ziemniaczanej) poddanej działaniu różnych czynników chemicznych, fizycznych lub biologicznych (np. wstępne podgotowanie) w celu uzyskania pożądanych właściwości. Są one stosowane w przemyśle spożywczym jako zagęstniki, stabilizatory, substancje żelujące, wiążące oraz emulgatory w produkcji m.in. sosów, zup, dań głęboko mrożonych oraz wyrobów cukierniczych. Inną formą modyfikacji skrobi jest jej wstępne zżelowanie, które pozwala na tworzenie żelu w kontakcie z zimną wodą, co jest stosowane w wytwarzaniu wielu deserów typu instant.
- Poliole alkohole cukrowe lub uwodornione węglowodany. Znane są również jako zamienniki cukru, wypełniające substancje słodzące i bezcukrowe substancje słodzące. Niektóre poliole występują naturalnie w różnych owocach i warzywach np. sorbitol w jabłkach i gruszkach. Najczęściej używane są: sorbitol, mannitol, maltitol, izomalt, laktitol, ksylitol i erytritol. W żywności poliole stosuje się głównie jako substancje słodzące zastępujące cukier. Ponadto pełnią inne funkcje technologiczne, w tym wypełniaczy, emulgatorów, zagęstników, substancji do stosowania na powierzchnię i przeciwdziałających spiekaniu. W przeciwieństwie do pozostałych węglowodanów poliole nie powodują próchnicy zębów i nie podwyższają stężenia glukozy we krwi po ich spożyciu. Dostarczają mniej energii w porównaniu z innymi węglowodanami. Poliole można znaleźć w produktach bezcukrowych, produktach typu "light" bez dodanego lub o zredukowanej zawartości cukru, bezcukrowych słodyczach oraz gumach do żucia.
Tabela 1. Lista UE potencjalnych alergenów, które powinny być wymieniane na etykietach produktów spożywczych.
• |
Zboża zawierające gluten (tj. ziarno pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa, orkiszu, kamutu lub ich odmian hybrydowych) oraz produkty z nich wytworzone |
• |
Skorupiaki oraz produkty z nich wytworzone |
• |
Jaja oraz produkty z nich wytworzone |
• |
Ryby oraz produkty z nich wytworzone |
• |
Orzechy arachidowe oraz produkty z nich wytworzone |
• |
Soja oraz produkty z niej wytworzone |
• |
Mleko oraz produkty z niego wytworzone (włącznie z laktozą |
• |
Orzechy tzn. migdały (Amygdalus communis L.), orzechy laskowe (Corylus avellana), orzechy włoskie (Juglans regia), nerkowce (Anacardium occidentale), pekany (Carya illinoiesis), orzechy brazylijskie (Bertholletia excelsa), pistacje (Pistacia vera), orzechy makadamia (Macadamia ternifolia) oraz produkty z nich wytworzone |
• |
Seler oraz produkty z niego wytworzone |
• |
Gorczyca oraz produkty z niej wytworzone |
• |
Ziarno sezamu oraz produkty z nich wytworzone |
• |
Dwutlenek siarki i siarczany w stężeniu >10mg/kg lub 10mg/l wyrażonych jako SO2 |
|