 Parsęta
Parsęta, mimo, że reprezentuje typ meandrującej rzeki nizinnej średniej wielkości, jest największą rzeką Przymorza przybierającą miejscami charakter rzeki górskiej.
Wskaźnik jej krętości wynosi 1,55, a łączny spadek 1,05‰, przy czym ze względu na dużą dynamikę rzeźby terenu w górze dorzecza spadki rzek miejscami dochodzą nawet do 3‰.
Duże spadki spowodowały, że w przeszłości funkcjonowało na Parsęcie ponad 100 różnych spiętrzeń z których prawie wszystkie uległy dewastacji, dzięki czemu znaczna część rzeki zachowuje w miarę naturalny charakter podlegając naturalnym procesom hydrologicznym. Z większych budowli funkcjonuje jeszcze elektrownia w Rościnie, obiekt o tyle interesujący, że wybudowano ją w 1936 r. jako elektrownię z wierzchnim przepływem mającym na celu maskowanie elektrowni przed zwiadem lotniczym. Mało sprawna przepławka na tej elektrowni częściowo ogranicza swobodne przemieszczanie się ryb. Jednak przy wysokich stanach wody troć oraz łosoś przedostaje w górę rzeki dochodząc aż do miejscowości Żarnowo w pobliżu Grzmiącej. Mniejsze młyny i inne małe obiekty zostały zlikwidowane. Pomimo funkcjonowania elektrowni w Rościnie Parsęta posiada najdłuższy na Pomorzu wolny nurt rzeki, bez przeszkód hydrotechnicznych, mający długość ok. 65 km. Natomiast na dopływie Parsęty - Radwi funkcjonuje kaskada zbiorników Hajka i Rosnowo wykorzystywanych do celów energetycznych. W Bardzlinie istnieje jaz przegradzający rzekę i piętrzący wodę do zasilania dużego ośrodka hodowli ryb, głównie pstrąga. Od jazu w Bardzlinie w górę rzeka jest praktycznie zamknięta dla wędrówek ryb.
W ramach inwentaryzacji rzek dla potrzeb Polskiego Związku Wędkarskiego dokonano podziału rzeki Parsęty na trzy odcinki:
I - od źródeł do stopnia elektrowni w Rościnie;
II - od elektrowni w Rościnie do ujścia Radwi
III - Od ujścia Radwi do ujścia Parsęty do Bałtyku
Odcinek I (górny) - uważany za krainę pstrąga i lipienia.
Parsęta, zwana wcześniej Prośnicą bierze swój początek na łąkach powstałych w czaszy całkowicie zarośniętego a następnie zmeliorowanego niewielkiego jeziora w pobliżu wsi Parsęcko położonej w gminie Szczecinek (na zachód od miasta Szczecinek) na wysokości 137 m npm. Początkowy odcinek ma postać uregulowanego rowu melioracyjnego szerokości ok. 1,5 m, odwadniającego podmokłe tereny (szczególnie jej pierwszy prawobrzeżny dopływ Żegnica odwadniający Chwalimskie Bagno), w związku z czym prowadzi wody o zabarwieniu lekko brunatnym ze względu na dużą zawartość substancji humusowych. Poniżej tego miejsca Parsęta przybiera bardziej naturalny charakter, pięknie meandruje zwiększając szerokość do ok. 4 m. przy ujściu Gęsiej. Rzeka przepływa przez tereny zalesione a drzewostan obrzeży tworzy głównie olcha. Spadek w górnym biegu wynosi ok. 1,4 ‰. W pobliżu mostu między Nowym Chwalimiem a Storkowem Parsęta jest przegrodzona spiętrzeniem zasilającym dawny młyn. Obecnie w jego pomieszczeniach funkcjonuje Stacja Badawcza Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu prowadząca pod kierunkiem prof. Andrzeja Kostrzewskiego intensywne badania funkcjonowania geoekosystemów zlewni rzecznych a w miejsce kołą młyńskiego zostałą zainstalowana turbina elektryczna. Poniżej kolejnego dopływu - Perznicy Parsęta zwiększa swoją szerokość do 6 m. przy głębokości 0,5 m. Wysokość piaszczystych brzegów nie przekracza 1,3 m a brzegi aż do mostu w Krosinie są gęsto porośnięte olchą i wierzbiną. Koryto rzeki meandruje a w nurcie spotyka się dużo zwalonych pni drzew. Na odcinku rzeki do młyna w Doblu brzegi obniżają się z 1m w km 117 do 0,1 m w km 112 stając się bagnistymi i trudno dostępnymi. Na tym odcinku, a także dalej aż do Wicewa w pobliżu głównego koryta często spotyka się rozlewiska z charakterystycznymi kępami olesu oraz liczne starorzecza. Teren ten ma bardzo dziewiczy i urzekający charakter a szerokość rzeki osiąga ok. 10 m.. Poniżej Starego Dębna do Parsęty uchodzi Dębnica niosąca wody dopływu Wogry. W okolicach wsi Osówko następuje wypłycenie rzeki , jej koryto poszerza się osiągając przed zakolem w Osówku szerokość 20 m. Od tego miejsca zaczyna się tzw. przełom Parsęty charakteryzujący się dużymi spadkami a rzeka głęboko wcina się we wzniesienia morenowe. Dno jest tu twarde z licznymi kamieniami a szybkość dochodzi do 0,9 m/s. W miejscowości Osówko znajduje się zniszczony jaz betonowy dawnego młyna. Brzegi są twarde, piaszczyste w dużej części zalesione aż do Ryszczewa. Za tą miejscowością szybkość przepływu spada do 0,4-0,5 m/s. Za Byszynem wzrasta krętość koryta rzeki a jej szerokość wynosi około 19 m. W korycie pojawiają się płycizny i łachy. Brzegi są tutaj porośnięte wierzbą i olchą. Zadrzewienia te nie mają już zwartego charakteru jak w górze rzeki. Zbliżając się do Białogardu rzeka ponownie zwiększa swoją prędkość a przepływ osiąga 0,8 m/s, głęboko wcinając się w teren. W okolicy ujścia lewobrzeżnego dopływu Mogilicy (wnoszącej wody o podwyższonej mineralizacji) pod Dębczynem szerokość koryta rzeki spada do około 10 m i tworzy się strefa silnie rozwiniętego meandrowania. Piaszczyste brzegi osiągają wysokość ok. 2 m i podlegają silnej erozji bocznej. Przed mostem drogowym w Białogardzie spadki dna i wysokość brzegów maleją. W 62 km rzeki znajduje się kamienny przewał wysokości ok. 1,5 m, całkowicie przykryty przepływającą wodą, tworzący wcześniej ujęcie wody dla elektrowni parowej. Na kolejnym odcinku rzeki od Białogardu (od prawobrzeżnego dopływu - Leśnicy) po zaporę elektrowni w Rościnie Parsęta jest uregulowana a prędkość przepływu maleje do 0,2 m/s. Parsęta płynie obwałowanym korytem właściwie stanowiącym kanał kierujący jej wody na turbiny hydroelektrowni. Wysokość piętrzenia wynosi maksymalnie 3,75 m. Próg piętrzący ma 2,75 m. Hydroelektrownię tworzy zapora betonowa szerokości 22 m wewnątrz której mieści się czynna elektrownia. Urządzenia elektrowni są już wyeksploatowane i z dwóch turbin najczęściej pracuje tylko jedna. Nadmiar wody przepływa wierzchem elektrowni. Konstrukcja z 1936 r. miała na celu zamaskowanie urządzeń elektrowni przed zwiadem lotniczym. Dawne koryto stanowi łachę nad lewym brzegiem doliny.
Dalsze dwa odcinki Parsęty uważane są przez wędkarzy za trociowe.
Odcinek II (od elektrowni w Rościnie do ujścia Radwi w Karlinie)
Poniżej zapory w Rościnie rzeka Parsęta ma stopniowo wzrastającą szerokość od około 15 m do 30 m przed Karlinem. Głębokość w niektórych miejscach dochodzi tu do 2 m a prędkość przepływu wody waha się od 0,3 do 0,4 m/s. Dno na tym odcinku jest twarde i niezamulone. Odcinek ten ma ok. 12 km. Między Białogardem a Karlinem wpadają dwa lewobrzeżne dopływy Topiel i Pokrzywnica. W Karlinie do Parsęty uchodzi jej największy dopływ - rzeka Radew i dodatkowo dwa kanały młyńskie.
Na tym odcinku w sierpniu i wrześniu gromadzą się liczne trocie wędrujące w górę rzeki. Przejście przez przepławkę w Rościnie możliwe jest jedynie przy wysokich stanach wody stąd na tym odcinku występuje większa ilość ryb. Teren jest jednak trudny do łowienia, gdyż w nurcie rzeki znajduje się dużo zwalonych pni drzew, bystrzyn, zaczepów (Nyk 1997). Teren wokół rzeki jest zalesiony a brzegi rzeki gęsto zadrzewione.
Odcinek III (od Karlina do ujścia do Bałtyku)
Poniżej Karlina rzeka osiąga szerokość do 40 m i ma dno twarde, miejscami kamieniste a prędkość przepływu do 0,4 m/s. Brzegi są porośnięte nielicznymi drzewami wierzby i olchy, a w niektórych miejscach występują zwarte płaty zakrzewień. Dalej koryto rzeki w kierunku ujścia zmniejsza swoją szerokość do 25, by w rejonie ujścia dopływu z Kłopotowa wzrosnąć ponownie do 37 m. Poniżej mostu kolejowego Gościno-Karlino prędkość wody maleje do 0,3 m/s, by przed ujściem Rowu Stójkowskiego spaść do 0,2 m/s. Poniżej miejscowości Wrzosowo wpada do Parsęty jej prawobrzeżny dopływ Pysznica, a nieco niżej lewobrzeżny dopływ Gościnka. Pomiędzy tymi dopływami znajduje się na moście wodowskaz Bardy stanowiący punkt reperowy państwowego monitoringu hydrologicznego. Szerokość rzeki zaczyna wyraźnie wzrastać, by przed Kołobrzegiem osiągnąć od 40 do 60 m. Od Karlina do Kołobrzegu Parsęta płynie coraz bardziej rozszerzającą się doliną z szeroką terasą. Zbocza doliny porośnięte są pięknymi lasami, których fragmenty, np. w okolicach Wrzosowa mają charakter reliktowy. W końcowym odcinku brzegi są tu zwykle niskie, zakrzewione z pojedynczymi drzewami. Przy moście kolejowym w Kołobrzegu kończą się określane umownie wody śródlądowe Parsęty. Poniżej mostu kolejowego rozpoczynają się wewnętrzne i terytorialne wody morskie (Hesse 1998). Na tym odcinku Parsęty znajdują się znane łowiska trociowe: Daszewska Łąka ( za mostem kolejki wąskotorowej Karlino-Gościno, najlepsze łowisko), Poczernino, Wrzosowo, Jazy, Pyszka, Miechęcino (Nyk 1997).
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
