Alpinizm z Grupa Media Informacyjne jest tym rodzajem sportu, pasji, gdzie w niespotykany sposób dochodzi do kontaktu człowieka z naturą. Surowość klimatu, wysiłek, który trzeba włożyć w zdobycie celu połączony jest z ogromną satysfakcją, gdy zdobywamy szczyt. Wyprawy alpinistyczne wymagają doświadczenia oraz dobrego przygotowania kondycyjnego.

Lawiny

Lawiny – Co to jest?

Gwałtowne przemieszczanie się dużych mas śniegu w dół stoku na odległość co najmniej 50 m.

Statystyki IKAR:w Alpach ginie w lawinach 100-150 osób rocznie

• 40% to narciarze wysokogórscy (ski-alpinizm)
• 20% to narciarze pozatrasowi i snowboardziści
• 1% to narciarze na trasach narciarskich

W Polsce ginie w lawinach rocznie od 1 do kilku osób rocznie, głównie są to wypadki turystów i taterników.

Warunki umożliwiające powstanie lawiny:

1. śnieg
2. teren
3. warunki atmosferyczne

ŚNIEG

Kształt płatków:

• zależy od wilgotności i temperatury w wyższych warstwach atmosfery,
• każdy jest inny (gwiazdki, igiełki, słupki, kulki),
• różne kombinacje w zależności od warunków atmosferycznych.

W śniegu wyróżniamy 3 fazy skupienia:

• stałą – lód w formie kryształów lub ziaren,
• ciekłą – woda jako powłoka wokół ziaren śniegu gdy w pewnych jego warstwach temperatura oscyluje wokół punktu topnienia,
• gazową – powietrze zawarte w porach pomiędzy poszczególnymi kryształami śniegu lub para wodna.

Procentowy udział powietrza, lodu czy wody w śniegu jest zmienny zmieniają się właściwości śniegu, np. zmiana gęstości śniegu w zależności od zawartości powietrza.

Gęstość śniegu i zawartość powietrza w zależności od rodzaju śniegu

Rodzaj śniegu	Gęstość (w kg/m3)	Powietrze w %
śnieg świeży	100	89
puch (kopny suchy)	30 – 60	97 – 63
gips (deska)	do 100	89
śnieg przewiany (suchy)	do 300	67
śnieg wilgotny	do 200	78
śnieg zbity	150 – 300	84 – 67
śnieg zleżały ( w formie kulek, ziarenek)	350	62
śnieg suchy zleżały	200 – 450	78 – 51
śnieg w formie kanciastych ziarenek	250 – 400	73 – 56
śnieg pławny	150 – 350	84 – 62
śnieg mokry	300 – 600	67 – 35
śnieg mokry – firn	600 – 800	35 – 13

Metamorfizm niszczący – stałotemperaturowe przeobrażenie śniegu

• zachodzi we wszystkich kryształkach w całej pokrywie śnieżnej w temp. poniżej 0°C,
• najszybciej tuż poniżej 0°C,
• zanika w temp. -15°C,
• ustaje całkowicie w temp. -40°C.

Bezpieczniej jest min. 24 h po opadzie. Po pewnym czasie pojawiają się nowe połączenia pomiędzy kryształkami.

Po jakim?

• zależy od temperatury otocznia,
• wiatru.

Metamorfizm budujący – przeobrażenie śniegu pod wpływem gradientu temperatury

Zjawisko to występuje gdy utrzymuje się różnica temperatur pomiędzy warstwą spodnią (najczęściej 0°C) a powierzchnią śniegu.

powstają kryształy w kształcie miseczek BARDZO NIESTABILNYCH. Im większa różnica temperatur tym zjawisko zachodzi gwałtowniej

Przeobrażenie śniegu pod wpływem topnienia i zamarzania

Niezbędne zmiany temperatury z PLUS na MINUS i odwrotnie.
Pod wpływem temperatury dodatniej kryształki śniegu kurczą się i pokrywają warstwą wodną.
Zamarzając łączą się i powstaje bardzo stabilna warstwa pokrywy śnieżnej.
Dobowe zmiany temp. i procesy topienia i zamarzania powodują iż nadtopione ziarna śniegu zaokrąglają się, powiększają i z drobnoziarnistego zleżałego śniegu powstają firny. Taka sytuacja zachodzi szybciej, gdy ciepło przenika od góry do wewnątrz pokrywy śnieżnej.

Rodzaje śniegu

Interesuje nas spójność kryształków śniegu – zależy od morfologii: formy bardziej rozwinięte np. gwiazdki, łatwiej łączą się  ze sobą, niż formy proste lub zaokrąglone. Jednak zasadniczą rolę w spójności kryształów odgrywa temperatura.

Puch

Kryształki osiadające w temp poniżej -10°C nie łączą się ze sobą, tworząc puszystą lekką warstwę, nie związaną  z podłożem.

Puch zsiadły

W temp od – 10 do -3°C śnieg wykazuje nieznaczną tendencję do łączenia się, pokrywa śniegu zaczyna osiadać. Istotną cechą tego rodzaju śniegów jest ich duża lotność.

Puch przewiany

Powstaje wtedy gdy puch zsiadły jest unoszony przez wiatr.

Śnieg wilgotny

W temp od -3°C padające kryształy śniegu są wilgotne, co ułatwia ich łączenie się. Warstwa takiego śniegu łatwo wiąże się z podłożem. Śnieg ten odznacza się dość dużym ciężarem i plastycznością. Im większa jest plastyczność śniegu, tym bardziej wytrzymała jest pokrywa śnieżna na działanie sił odrywających. Przy dużej spójności i ciężarze wilgotne czy mokre śniegi odporne są na działanie wiatru.

W dalszym etapie zalegająca pokrywa śnieżna

pod wpływem czynników zewnętrznych takich jak:

• temperatura,
• wiatr,
• słońce,
• kolejne opady śniegu
• wzrost grubości pokrywy śnieżnej

oraz czynników wewnętrznych jak:

• ciśnienie nowych warstw śniegu,
• temperatura wewnątrz pokrywy,
• parowanie
• i sublimacja,

ulega ciągłym zmianom, powodując powstanie wielu różnych warstw.

Różnią się one między sobą wilgotnością, gęstością, budową i wielkością kryształów, temperaturą, plastycznością i spoistością. Cechy te wyróżniają poszczególne gatunki śniegu zmetamofizowanego (przeobrażonego).

ADHEZJA czyli przyczepność poszczególnych warstw zależy od stopnia ich zmetamorfizowania. Im bardziej zróżnicowane są przyległe warstwy, tym bardziej chwiejna jest równowaga pokrywy śnieżnej. Jeśli choć jedna warstwa zalegającego śniegu jest słabo związana z pozostałymi, może to spowodować zejście lawiny.

Do tego dochodzą kolejne procesy metamorfozy. Gdy na powierzchni  śniegu panują niskie temp. i przy temp. około 0°C na powierzchni gruntu powstaje gradient temperatury. Wtedy to cząsteczki wody ulatniają się z cieplejszych ziaren śniegu przy gruncie i są transportowane do wyższych warstw. Następuje tam budująca transformacja kryształów śniegu.

Śnieg pławny

Powstaje po długim okresie czasu działania takiego metamorfizmu budującego. Złożony jest z niezwiązanych ze sobą kryształów o wielkości ponad 2 mm. Tworzy to warstwę poślizgową, co przy niewielkim zewnętrznym impulsie (np. przejeździe narciarza), spowodować może zejście lawiny powierzchniowej.

Firny

Powstają na skutek sytuacji odwrotnej, czyli wtedy gdy przenikanie ciepła  zachodzi od góry do wewnątrz pokrywy śnieżnej – proces topnienia i zamarzania. Nadtopione ziarna śniegu zaokrąglają się, powiększają się i z drobnoziarnistego zleżałego śniegu powstają firny.

Szreń lub lodoszreń

Mamy tu do czynienia z innym procesem: w okresie dużego nasłonecznienia mięknie i topi się wierzchnia warstwa pokrywy śnieżnej. Z chwilą gwałtownego obniżenia temp. na powierzchni pokrywy śnieżnej powstaje lodowa warstwa szreni lub lodoszreni. Po nowym opadzie warstwa ta stanowić będzie doskonałą powierzchnię poślizgową dla świeżo spadłego śniegu.   

TEREN

Czynniki lawinotwórcze związanych z terenem:

• położenie geograficzne danego obszaru górskiego,
• układ orograficzny a szczególnie rozczłonkowanie i ukierunkowanie grani i dolin w stosunku do kierunku najczęściej wiejących  wiatrów,
• ukształtowanie terenu,
• nachylenie i ekspozycję stoków,
• rodzaj i charakter podłoża i jego pokrycie przez szatę roślinną.

Rzeźba i ukształtowanie terenu

Rzeźba terenu

Ze względu na warunki orograficzne, klimatyczne i śniegowe szczególnie predysponowane do powstawania lawin są obszary położone powyżej górnej granicy lasu. Znajdują się tam tereny, na których gromadzą się znaczne ilości śniegu. W znacznej części należą do nich elementu rzeźby glacjalnej (polodowcowej), jak kotły, żleby, wiszące dolinki. Terenami gdzie gromadzą się spore ilości śniegu są stoki zawietrzne.

W Polsce przy przeważających wiatrach z kierunków południowych i południowo zachodnich są to stoki północne i północno-wschodnie. 

Ukształtowanie terenu

Wpływa na sposób gromadzenia się śniegu na podłożu, podczas opadu. W zamkniętych dolinkach, osłoniętych od wiatru miejscach osiadanie śniegu odbywa się bez zakłóceń, śnieg osiada równomiernie. Na terenach otwartych, narażonych na działanie wiatru, osiadanie śniegu ulega zakłóceniu. W jednych miejscach śnieg jest wywiewany i transportowany w inne miejsca. Powstaje wtedy niejednorodnej grubości pokrywa śnieżna, co w konsekwencji prowadzi do zakłócenia dość chwiejnej równowagi pomiędzy podłożem a pokrywą śnieżną .

Miejsca powstawania desek śnieżnych

Miejsca zagrożone powstawaniem desek śnieżnych

Wpływ kształtu stoku na stabilność masy śniegowej

Nachylenie stoku

Jedną z istotniejszych cech terenu powodujących zejście lawin jest nachylenie terenu. Na podstawie wieloletnich obserwacji lawin, przyjęto, że istnieje tzw. krytyczny kąt nachylenia terenu, powyżej  którego istnieje możliwość zejścia lawin. Zawiera się on pomiędzy 20-50°.

Na stokach o nachyleniu powyżej 50° nie ma warunków do gromadzenia się większej pokrywy śniegu. Przy szczególnie sprzyjających warunkach lawinowych dolna granica nachylenia stoku, po  którym mogą schodzić lawiny może wynieść około 15°. Za najbardziej niebezpieczne lawinowo uważa się stoki o nachyleniu pomiędzy 35 a 50°.
Zależy to od:

• rodzaju i charakteru podłoża,
• pokrycia przez roślinność,
• grubość i rodzaju pokrywy śniegu,
• sił przyczepności pokrywy śnieżnej do podłoża,
• sił przyczepności poszczególnych warstw śniegu do siebie,
• warunków atmosferycznych.

Częstość schodzenia lawin w zależności od kąta nachylenia stoku

Ekspozycja i charakter podłoża

Charakter podłoża

Gładka lub słabo urzeźbiona  powierzchnia podłoża znacznie ułatwia zsuwanie się śniegu. Natomiast podłoże urzeźbione, porośnięte drzewami czy kosówką stanowi swego rodzaju kotwicę dla pokrywy śnieżnej.

Ekspozycja terenu

Wpływa na gromadzenie się śniegu i tempo w jakim następuje metamorfoza (przeobrażenie) pokrywy śnieżnej.

Stoki zawietrzne: dodatkowe masy śniegu gromadzą się w ich górnej (przenoszone przez wiatr ze stoków nawietrznych).

Nierównomierny dopływ energii słonecznej:najwięcej ciepła z promieniowania słonecznego otrzymują stoki południowe. Na nich to ze względu na duże dobowe wahania temperatury dochodzi do szybszej metamorfozy śniegu. Zacienione północne i północno wschodnie zbocza dostają mniej energii, przez co transformacja śniegu przebiega wolniej a pokrywa śnieżna zalegająca na nich jest mniej stabilna.  

WARUNKI ATMOSFERYCZNE

Opady i pokrywa śnieżna

Opady powodują powstanie i przyrost pokrywy śnieżnej. Krytyczna wartość grubości pokrywy śnieżnej: 50 cm.

Ważna intensywność przyrostu pokrywy śnieżnej.

Im więcej świeżego śniegu spadnie w krótszym czasie, tym bardziej wzrasta zagrożenie lawinowe, gdyż nie może dojść do samostabilizacji pokrywy śnieżnej. Nagły wzrost nowej warstwy śniegu do wysokości około 30 cm jest sygnałem zagrożenia lawinowego. Przy długotrwałych opadach śniegu, krytyczna wartość  przyrostu świeżego śniegu wynosi do 5 cm/ godz.

Ważny jest stosunek przyrostu pokrywy śniegu do tempa jej osiadania: jeśli przyrost jest wolniejszy wówczas wiązanie się kryształów śniegu i powstałej nowej warstwy ze starym podkładem przebiega prawidłowo. Zapewnia to stan równowagi pokrywy śnieżnej. Jeśli natomiast przyrost świeżej warstwy jest szybszy niż proces osiadania śniegu wówczas ma miejsce zachwianie równowagi.

Temperatura

Ma wpływ na przebieg metamorfozy śniegu i tworzenia się różnych warstw. Śnieg jest bardzo złym przewodnikiem ciepła, dlatego przenikanie temp. w głąb pokrywy śnieżnej odbywa się ze znacznym opóźnieniem. Rozkład temperatury w profilu  pokrywy śnieżnej jest bardzo zróżnicowany.
Zależy od:

• grubości pokrywy,
• jej struktury,
• czasu oddziaływania temperatury powietrza na pokrywę śniegu.

Największe wahania i zwykle najniższa temp. występuje w 20 cm warstwie wierzchniej zwanej warstwą czynną. Ponieważ migracja cząsteczek pary wodnej odbywa się od dolnych, najcieplejszych warstw ku górze, powoduje to ubytek kryształów w części dolnej i ich zwiększenie w warstwie górnej. Powoduje to porowatość i rozluźnienie dolnych warstw i w konsekwencji prowadzi do chwiejnej równowagi pokrywy śnieżnej.

Niskie temperatury panujące w górnych warstwach pokrywy śnieżnej powodują powstanie tzw. szronu wgłębnego tworzącego warstwę poślizgową dla leżących powyżej warstw śniegu. Działanie niskich temp. powoduje również kurczenie się masy śnieżnej co prowadzi do powstania pęknięć i szczelin. Przy dłuższym okresie działania temp dodatnich na pokrywę śnieżną, następuje przenikanie wody w głąb śniegu.

Gdy krople wody nie napotkają horyzontu punktu zamarzania powstaje śnieg mokry. Gdy zawartość wody w śniegu osiągnie 10% może dojść do samoistnego schodzenia lawin ( na wiosnę).

Wiatr

Wiatr jest istotnym czynnikiem lawinotwórczym:

• wywiewa i ubija śnieg na stokach nawietrznych,
• przenosi i osadza śnieg na graniach (nawisy) i stokach zawietrznych,
• rozdrabnia i rozbija kryształki śniegu podczas ich przenoszenia.

Zawieja: przemieszczanie i równocześnie opad śniegu.

Zamieć: przemieszczanie śniegu nad powierzchnią.

Oddziaływanie wiatru można rozpoznać na podstawie następujących cech:

• smugi śnieżne na grani,
• szybkie przesuwanie się chmur po niebie,
• powstałe nawisy śnieżne,
• nawiane muldy,
• deski śnieżne

Wiatr halny: oprócz przenoszenia śniegu powoduje wzrost temp, co w konsekwencji prowadzi do szybkich zmian w strukturze śniegu.

Nawisy

Nawisy śnieżne tworzą się przy wietrze o szybkości powyżej 10m/s.

Optymalny kąt dla tworzenia się nawisów to 170. W zależności od siły wiatru, ilości transportowanego śniegu oraz jego właściwości w Tatrach  nawisy mogą osiągać kilka a wyjątkowo kilkanaście m. Nawisy wpływają destabilizująco na dotychczasową pokrywę śnieżną. (duże ilości dodatkowo zgromadzonego śniegu na stokach zawietrznych)

Promieniowanie

Na występowanie lawin ma wpływ:

• promieniowanie słoneczne,
• promieniowanie powierzchni ziemi (odbicie ciepła).

Ilość energii słonecznej dostarczonej powierzchni śnieżnej zmienia się w zależności od pogody, pory dnia i okresu, w którym mamy do czynienia z promieniowaniem. Najwięcej promieniowania pochłaniają stoki południowe o nachyleniu 40-45°. Wraz ze zmianą ekspozycji i kąta nachylenia terenu maleje dopływ energii słonecznej. Najmniej ciepła otrzymują stoki północne, głębokie zacienione doliny i tereny tuż pod ścianami skalnymi. Na stokach dosłonecznych występują wyższe temp. i większe ich wahania w ciągu doby co znacznie zwiększa zagrożenie lawinowe. Obserwuje się zjawisko dość punktualnego ruszania lawin o określonej porze najczęściej w godzinach wczesno-popołudniowych. Ma to związek z nagrzewaniem się pokrywy śnieżnej. Rano gdy śnieg jest zmrożony pokrywa zachowuje swoją stabilność. Po nagrzaniu następuje wzrost napięć w pokrywie śnieżnej i często dochodzi do samoistnego zejścia lawin. Ma to szczególne znaczenie wiosną.

Lawiny – poradnik. Część 2 – Jak powstają lawiny?

Siły występujące w pokrywie są zbyt małe by utrzymać całą pokrywę lub warstwę śniegu na zboczu.

LAWINY

Często do wywołania lawiny potrzebny jest impuls np. przejazd narciarza czy przejście turysty, by została zaburzona chwiejna równowaga pomiędzy siłami utrzymującymi pokrywę śnieżną a wypadkową sił rozrywających.
Siły rozrywające powstają z:

• ciężaru pokrywy śnieżnej,
• nachylenia stoku,
• pełzania śniegu itp.

Powstałe w miejscu krytycznej równowagi, pęknięcie pokrywy śnieżnej powoduje zmianę działania sił podtrzymujących na sporej powierzchni i wtedy rusza lawina.
Pęknięcie pokrywy śnieżnej może być spowodowane przez:

• dodatkowe obciążenie,
• przyrost nowej warstwy świeżego śniegu,
• odkładanie śniegu przez wiatr.

Najbardziej podatnym na pęknięcia pokrywy śnieżnej są na stoku miejsca gdzie działają siły rozciągające. Z chwilą ruszenia pokrywy śnieżnej masy śniegu na równoległej do powierzchni płaszczyźnie ślizgowej lub po powierzchni gruntu, zaczynają zjeżdżać w dół.

Rozkład naprężeń w masie śniegowej

Lawina pyłu śnieżnego

Rodzaje lawin kryteria podziału Klasyfikacja lawin oparta jest na:

• cechach zewnętrznych,
• wewnętrznych,
• przyczynach powstania.

Kryteria podziału:

• rodzaj obrywu: lawiny punktowe, liniowe,
• rodzaj powierzchni ślizgowej: lawiny powierzchniowe, gruntowe,
• zawartości wody w śniegu: lawiny ze śniegu suchego lub mokrego,
• forma toru lawiny: lawina żlebowa, płaszczyznowa,
• forma ruchu lawiny: płynny, lawina pyłowa,
• rodzaj śniegu, z którego powstaje lawina,
• lawiny pyłowe,
• lawiny ze śniegu osiadłego
• lawiny deskowe (gipsowe),
• lawiny gruntowe.

Kryteria podziału

Podstawowe rodzaje i masy lawin śnieżnych

Rodzaj lawiny	miesiąc	temp.	ciężar kg/m3
z puchu przemrożonego	XII, I i II	<=15°	30
z puchu śnieżnego	j.w.	-30 do -50°	120
ze świeżego śniegu mokrego	II i III	ok. 0°	170
ze śniegu nawianego	I i II	0 do -10°	250
ze śniegu zbitego	I i II	+30 do -20°	400
ze szronu wgłębnego (i warstw wyższych)	I i II	<=-15°	zależy od warstw wyższych
z firnu	III i IV	>=0°	500 i więcej

Rodzaje lawin

Lawiny pyłowe powstają ze śniegów, które nie uległy metamorfozie czyli z puchów. Od grudnia do lutego, czyli w okresie gdy pada śnieg w temp. poniżej -10°C. Obryw jest najczęściej punktowy, największe zagrożenie przy opadzie śniegu: >3cm/h i >40cm, niewielkie to pyłówki (żleby, kuluary), główne niebezpieczeństwo to szybkość ich spadania (do 300 km/godz.).

Przed czołem lawiny wytwarza się duże ciśnienie. Śnieżny pył wciska się wszędzie, dusząc człowieka, który znalazł się w jej zasięgu. Za pędzącą lawiną wytwarza się podciśnienie, które wsysa do wnętrza lawiny wszystko co ostało się jeszcze na jej drodze. Gdy człowiek znajdzie się na drodze takiej dużej lawiny z reguły nie ma szans na przeżycie.

Lawiny ze śniegu osiadłego powstają głównie na stokach zawietrznych, gdzie w wyniku działania wiatru osadza się duża warstwa śniegu zsiadłego wywiana ze stoków dowietrznych. Z reguły do wywołania takiej lawiny potrzebny jest zewnętrzny bodziec np. przejazd narciarza. Lawina spada w postaci dużych brył śniegu o ciężarze do 250 kg/m3. Bryły te w czasie spadania lawiny kruszą się na mniejsze kęsy. Ze względu na duży ciężar człowiek z reguły ginie w takiej lawinie w wyniku odniesionych mechanicznych obrażeń.
Lawiny deskowe w wyniku działania wiatru powstają śniegi gipsowe czyli deski. Śnieg ten jest twardy ale kruchy. Pod warstwą gipsów powstają puste przestrzenie.

• Najczęstsze i najniebezpieczniejsze
• kredowy kolor
• gładka, miałka struktura (ser)
• pod naciskiem skrzypią.

Test: wbić czekan i ruszać na boki, jak skrzypi to deska, ustalić wiązania deski robiąc profil. Lawiny te spadają przez załamanie powierzchni np. przez narciarza czy przechodzącego turystę. Wydobywające się gwałtownie powietrze zamknięte uprzednio pod warstwą gipsu powoduje pęknięcie pokrywy na dość znacznej przestrzeni.

Głównym jej niebezpieczeństwem jest ciężar spadających brył śniegu powodujących poważne a najczęściej śmiertelne obrażenia ciała. Z drugiej zaś strony po zatrzymaniu lawiny nie pokruszone bryły śniegu stwarzają szansę na wytworzenie między nimi pustych przestrzeni i przeżycia człowieka przez dłuższy okres czasu.

Lawiny gruntowe powstają z reguły na wiosnę w wyniku zjechania po spodnich warstwach zmetamorfizowanego śniegu praktycznie całej pokrywy śnieżnej. Najczęściej lawiny te powstają samoistnie w wyniku zwiększenia ponad wartość krytyczną ciężaru śniegu. Lawiny te ruszają wolno ale ze względu na ogromną masę ciężkiego, mokrego, śniegu, która niszczy wszystko na swej drodze, człowiek praktycznie nie ma szans na uratowanie się z takiej lawiny. Dość charakterystycznym zjawiskiem przy tego typu wiosennych lawinach jest ich spadanie o określonych porach dnia, kiedy to stok zostaje nagrzany przez słońce. zagrożenie gdy:

• kapie woda,
• obrywają się nawisy,
• po zboczach toczące kule (jak się powiększają to duże ryzyko),
• wzrasta prawdopodobieństwo przy nagłym wzroście temp.

Warstwa poślizgowa

Dwa rodzaje:

1. nie przeobrażona warstwa śniegu powstała na skutek metamorfizmu budującego,
2. szreń lub lodoszreń – zimny opad na ciepłe podłoże lub odwrotnie,
3. generalnie duże różnice w twardości pomiędzy warstwami.

Ocena zagrożenia lawinowego

Niezbędne do oceny zagrożenia lawinowego jest:

• duże doświadczenie górskie zimą,
• znajomość gatunki śniegu,
• znajomość czynników powodujące zagrożenia lawinowe.

Można w przybliżeniu samemu ocenić zagrożenie lawinowe w terenie

• obserwując kierunek wiatru,
• układanie się nawisów,
• pęknięcia pokrywy śnieżnej,
• znając topografię terenu.

Pomocne są testy pokrywy śnieżnej:

• profil śniegu,
• test tzw. norweski,
• test obciążeniowy.

Wybierz bezpieczną trasę podejścia i zejścia!
Nie wstydź się zawrócić, gdy uznasz, że warunki są zbyt niebezpieczne!
Profil śniegu
Test twardości – cel: sprawdzenie różnic w twardości poszczególnych warstw śniegu.
Szukamy warstwy (warstw) poślizgowej – może mieć nawet 2-3 mm – konieczny TEST PIONOWY.
Różnica trzech stopni w twardości – duże zagrożenie lawinowe.
Różnica dwóch stopni – zrób inne testy.
Sprawdź temperaturę w poszczególnych warstwach – różnica 3 stopni to zagrożenie.
Narzędzia:

• łopata lub czekan,
• termometr,
• lupa,
• kartonik z podziałką.

Test twardości

• otwór w śniegu najlepiej do podłoża przez wszystkie warstwy,
• w bezpiecznym ale reprezentatywnym miejscu,
• tylna ścianka do badania,
• wygładzić.

Twardości śniegu:

1. bardzo miękki – pięść
2. miękki – dłoń
3. średnio twardy – palec
4. twardy – ołówek
5. bardzo twardy – czekan
6. zbity (firn) – nic

Próba norweska

Na stoku wykonujemy ok. metrowej szerokości wykop, najlepiej aż do gruntu odcinamy klin w kształcie trapezu lub prostokąta próbujemy łopatka przesunąć ten klin:

• jeśli warstwa śniegu daje się łatwo przesuwać po jednej z wewnętrznych warstw śniegu , mamy do czynienia z dużym zagrożeniem lawinowym na danym stoku
• jeśli warstwy śniegu są ze sobą mocno spojone i nie dają się oderwać, zagrożenie jest niewielkie i można uznać ten stok za w miarę bezpieczny.

Test obciążeniowy

Wykopujemy prostokątną platformę o boku 2 m a następnie obciążamy ją. w zależności od tego pod jakim obciążeniem ruszy blok określamy stopień zagrożenia.

stopnie obciążenia

1. niestabilne – przy wycinaniu
2. niestabilne – przy próbie wejścia
3. niestabilne – przy wejściu jedną nogą
4. zagrożone – przy wejściu dwoma nogami
5. zagrożone – przy „przysiadzie”
6. stabilne – przy skoku z góry
7. stabilne – w ogóle nie zjeżdża

blok śnieżny (śnieg twardy)

klin śnieżny (śnieg miękki)

Nastromienie stoku (dotyczy lawin deskowych)

Uczmy się oceniać nastromienie stoku!

Lawiny – poradnik. Część 3 – Jak zwiększyć swoje bezpieczeństwo?

JAK ZWIĘKSZYĆ SWOJE BEZPIECZEŃSTWO

1. Przed wyjściem w góry zapoznaj się z komunikatem lawinowym na dany teren.
   Gdy nie masz pewności co do zagrożeń lawinowych w danym terenie zapytaj ratowników górskich, czy planowana przez nas trasa nie jest zagrożona zejściem lawin.
   Stosuj się do znaków lawinowych umieszczonych w terenie.
   W góry nie wychodź samotnie.
   Wychodząc ze schroniska włącz piepsa na nadawanie. Sprawdzić czy piepsy działają powinien instruktor, kierownik grupy czy przewodnik.
   W miejscu zakwaterowania pozostaw informację o planowanej trasie wycieczki i przewidywanej godzinie powrotu.
   Jeśli mamy ze sobą tel. komórkowy wpisz numer alarmowy działającej na tym terenie służby ratowniczej, by w razie wypadku jak najszybciej o nim powiadomić ratowników.

   Trasę zjazdu czy podejścia wybierz tak, by być jak najmniej narażonym na zejście lawin

Zachowanie w terenie lawiniastym

• gdy musicie wejść w teren zwiększonego ryzyka lawinowego zróbcie to pojedynczo. Pozostali niech obserwują pokonującego niebezpieczny odcinek terenu.
  przed wejściem w taki teren odepnij pas biodrowy plecaka i zdejmij z przegubów kijki, tak by w razie porwania przez lawinę przedmioty te nie były dla nas kotwicą.
  zapnij dokładnie swoja kurtkę i jej kieszenie. Jeśli zostaniesz porwany przez lawinę twoje szanse przeżycia są większe niż gdybyś miał kurtkę wypełnioną śniegiem
  zlikwiduj paski, które zabezpieczają twoje narty turowe przed ich zgubieniem.
  przygotuj się do zrzucenia swojego plecaka jeśli będzie to potrzebne.
  podchodź i schodź (zjeżdżaj) tym samym śladem zachowując stosowne odległości tak by nadmiernie nie obciążać pokrywy śnieżnej.
  zjeżdżając wykonuj skręty o dużym promieniu. Skręty krótkie bardziej obciążają pokrywę śnieżną.
  zamiast trawersować niebezpieczne stoki, wyjdź na grań, a potem zejdź lub zjedź na linie. W wysoce niebezpiecznych sytuacjach będzie to najlepszym wyjściem.
  wykorzystuj naturalne formy terenu, które mogą zapewnić tobie bezpieczeństwo – granie, żebra i tarasy skalne, wypłaszczenia oraz stoki oczyszczone ze śniegu przez wiatr.
  jeżeli masz sprzęt wspinaczkowy i jest taka możliwość: przyasekuruj się.
  Pamiętaj – zawsze przed wejściem w niebezpieczny teren możesz się wycofać lub go obejść.

Fachowcu i ekspercie!

Pamiętaj lawina może nie wiedzieć że jesteś fachowcem i ekspertem!

Szanse przeżycia w zależności od czasu i głębokości zasypania

POSTĘPOWANIE PO ZEJŚCIU LAWINY

Dla zasypanego przez lawinę, (jeśli nie zginął od razu w wyniku odniesionych obrażeń), najważniejszym jest by odnaleźć i wydobyć go z lawiny w jak najkrótszym czasie. To właśnie determinuje nasze postępowanie.

Uwaga: żadna służba ratownicza nie jest w stanie przybyć na miejsce wypadku w ciągu pierwszych piętnastu minut.

Najczęściej udaje się dotrzeć pierwszym ekipom ratowniczym w ciągu 45 –60 min od zawiadomienia o wypadku, czyli w momencie gdy szanse na przeżycie zasypanego spadają do 25%. Do akcji ratunkowej muszą przystąpić przebywający w pobliżu świadkowie wypadku lawinowego.

• obserwuj porwanych: zaznacz miejsce porwania i gdzie go widziałeś ostatni raz jest szansa że będzie na przedłużeniu tej linii,
  często układ osób przed zejściem lawiny zostaje zachowany,
  natychmiast wezwij pomoc (radio, telefon),
  jeżeli grupa miała piepsy postępuj zgodnie z zasadami,
  zachowaj ciszę – początkowo możesz usłyszeć głosy spod lawiniska,
  jeżeli mieliście telefony – zadzwoń,
  drzewa, wystające kamienie, półki skalne i podobne formy terenowe spowalniają ruch mas śnieżnych i tu występuje większe prawdopodobieństwo znalezienia zasypanych,
  zaznacz miejsca znalezienia przedmiotów należących do zasypanego – to tor porwania,
  jeżeli zlokalizowałeś zasypanego (sonda, kijek, czekan itp.) natychmiast przystąp do kopania.

REJON POSZUKIWAŃ

	3 kryteria
3 filtry		WARUNKI (pogoda i śnieg)	TEREN	CZŁOWIEK
	REGIONALNY planowanie tury z alternatywami	komunikat lawinowy prognoza pogody informacje lokalnych ekspertów i osób zaufanych inne informacje	mapa 1:25000 przewodniki zdjęcia, w tym też lotnicze łasna znajomość terenu	kogo zabierzemy ze sobą? kondycja psychiczna i fizyczna doświadczenie i umiejętności kto jest odpowiedzialny za grupę?	informacje z zewnątrz, prognozy, założenia
	LOKALNY czyli w zasięgu wzroku i lornetki wybór trasy z wariantami	Śnieg: ogólne warunki śniegowe kierunki wiatru ilość nowego śniegu i znaki alarmowe czy dzisiaj jest odwrotnie? (południe niebezpieczniejsze niż północ, w górze lepiej niż na dole) porównanie raportu lawinowego z sytuacją Pogoda / Tendencje widoczność, zachmurzenie wiatr opad temperatura	czy moje wyobrażenia się zgadzają? Sprawdzić (np. lornetką): rzeźbę terenu wymiary ekspozycję nastromienie ślady nart czy istniejące ślady są odpowiednie do warunków?	kto jest w mojej grupie? kontrola sprzętu i zestawu lawinowego (pieps, łopata, sonda) kto jeszcze jest na szlaku? (ew. dogadać się) na bieżąco sprawdzać czas	własne obserwacje i oceny podejmowane na bieżąco
	STREFOWY ocena pojedynczego stoku i zakładanie na nim śladu	sprawdzić ilość świeżego śniegu nagromadzenie nieustabilizowanego śniegu widoczność wystawa stoku na słońce możliwe rozmiary lawiny jak to wszystko jest ze sobą powiązane?	co jest nade mną? co jest pode mną? najstromsza część stoku ekspozycja odległość od grani wysokość forma zbocza (rzeźba)	zmęczenie / dyscyplina / technika narciarska czy stok rzeczywiście jest stale jeżdżony? taktyka prowadzenia / środki ostrożności (odstępy, korytarz, jazda po śladach, "poczekalnie", obejścia	sprawdzenie i podjęcie decyzji "iść czy nie iść?"

Metoda redukcyjna nie zastępuje klasycznej oceny, jedynie ją sprawdza z punktu widzenia prawdopodobieństwa przy pozytywnych rezultatach (TAK) zgodnie z zasadami zarządzania ryzykiem.

13 BŁĘDÓW WG W. MUNTERA

Lawiny obrywają się samorzutnie gdzieś wysoko, a nam zagrażają wyłącznie wtedy, gdy pechowo znajdziemy się na ich drodze.
Podczas mrozów lawiny nie schodzą.
Jeżeli pokrywa śnieżna jest cienka: jest bezpiecznie.
Las chroni przed lawiną: poniżej granicy lasu nie ma ryzyka.
Ślady narciarzy i zwierząt gwarantują bezpieczeństwo.
Kamieni i drzewka wystające ponad powierzchnię śniegu stabilizują stok.
Na małym stoku nic nie może się zdarzyć (deska śnieżna 20x30x0,35 waży 20-40 ton).
2-3 dni po opadzie śnieg "osiada" i pokrywa śnieżna robi się bezpieczna.
Deska śnieżna jest twarda i dudni pod stopami.
Dźwięk "uuuummmmm" świadczy o tym, że śnieg osiada.
W życiu nie widziałem na tym stoku lawiny – tutaj nie jest lawiniasto.
Lawiny schodzą tylko przy złej pogodzie – dziś jest ładnie, a więc bezpiecznie.
Sondowanie śniegu kijkiem narciarskim daje pojęcie o stabilności pokrywy śnieżnej.

STOPNIE ZAGROŻENIA LAWINOWEGO wg. TOPR
ZAGROŻENIE LAWINOWE	STABILNOŚĆ POKRYWY ŚNIEGOWEJ	PRAWDOPODOBIEŃSTWO SAMOISTNEGO I MECHANICZNEGO WYZWOLENIA LAWINY	ZALECENIA DLA RUCHU OSÓB
I MAŁE	NA OGÓŁ BEZPIECZNA Pokrywa śniegowa jest na ogół utrwalona i stabilna	Możliwe samorzutne zejście lawin małych rozmiarów w postaci tzw. zsuwów, szczególnie przy śniegach mokrych ———————– Mechaniczne wyzwolenie lawiny możliwe na ekstremalnie stromych stokach o nachyleniu równym, lub większym niż 40°, tylko przy bardzo dużym dodatkowym obciążeniu**.	Na ogół dogodne warunki dla działalności górskiej. Bardzo strome i ekstremalnie strome stoki o nachyleniu równym, lub większym niż 40°, a zwłaszcza żleby, depresje i rozległe pola śnieżne, szczególnie w pobliżu grani należy przechodzić (przejeżdżać) pojedynczo. Unikać miejsc z nawianym śniegiem (tzw. poduchami śnieżnymi), zwłaszcza na ekstremalnie stromych stokach o nachyleniu równym, lub większym niż 40°, w żlebach, depresjach i rozległych polach śnieżnych.
II UMIARKOWANE	SYTUACJA NIEBEZPIECZNA Pokrywa śniegowa jest na ogół umiarkowanie stabilna, ale na stokach bardzo stromych o nachyleniu 35-40°, a zwłaszcza na ekstremalnie stromych o nachyleniu równym, lub większym niż 40° może być mało stabilna.	Możliwe jest samorzutne schodzenie pojedynczych lawin małych rozmiarów. ———————– Mechaniczne wyzwolenie lawiny jest możliwe przede wszystkim na bardzo stromych stokach o nachyleniu 35-40°, przy dużym obciążeniu dodatkowym**. Na niektórych ekstremalnie stromych stokach o nachyleniu równym, lub większym niż 40°o niekorzystnych wystawach*, możliwe jest wyzwolenie lawiny średnich rozmiarów już przy małym dodatkowym obciążeniu** .	Częściowo niekorzystne warunki dla działalności górskiej. Zaleca się rezygnację z poruszania się pod i po stokach o nastromieniu o nachyleniu równym, lub większym niż 40° w szczególności po stronie zawietrznej i o niekorzystnych wystawach*, oraz zacienionych formacji w pobliżu grani. Uważać na nagromadzony na twardym podłożu przewiany śnieg. Po stokach stromych o nachyleniu 30-35° i bardzo stromych o nachyleniu 35-40°, poruszać się ostrożnie i pojedynczo z zachowaniem bezpiecznych odległości (min. 10 m.) Unikać żlebów, depresji i rozległych pól śnieżnych. Bezpieczne poruszanie się wymaga umiejętności samodzielnej oceny zagrożenia lawinowego w terenie i ostrożnego wyboru trasy.
III ZNACZNE	SYTUACJA KRYTYCZNA ! Warunki w znacznej mierze niekorzystne. Już na wielu stromych stokach o nachyleniu 35-40°, pokrywa śniegowa jest utrwalona co najwyżej umiarkowanie, lub słabo	Możliwe jest częste, samorzutne schodzenie średnich bądź pojedynczych dużych lawin, czasami osiągających nawet dna dolin. ———————– Mechaniczne wyzwolenie lawiny jest możliwe przede wszystkim na stromych stokach o nachyleniu 30-35° już przy małym obciążeniu dodatkowym**. Na niektórych bardzo stromych stokach o nachyleniu 35-40° możliwe jest wyzwolenie lawiny średnich rozmiarów z dużej odległości już przy małym dodatkowym obciążeniu**.	Warunki w znacznej mierze niekorzystne. Zaleca się rezygnację z poruszania się pod i po stokach o nastromieniu 35° i więcej. Po stokach stromych o nachyleniu 30-35° poruszać się ostrożnie i pojedynczo z zachowaniem bezpiecznych, dużych odległości (min.15-20 m.). Zdecydowanie unikać żlebów, depresji i rozległych pól śnieżnych. Bezpieczne poruszanie się wymaga dużego doświadczenia i umiejętności samodzielnej oceny zagrożenia lawinowego w terenie. Mniej doświadczonym zaleca się wyjścia tylko pod opieką profesjonalnego przewodnika, lub rezygnację z wyjścia w teren wysokogórski, ponad naturalną górną granicę lasu.
IV DUŻE	SYTUACJA SKRAJNIE KRYTYCZNA ! Warunki niekorzystne. Pokrywa śniegowa jest słabo utrwalona już na wszystkich stromych stokach o nachyleniu 30-35°	Możliwe jest samorzutne schodzenie dużych lawin, zagrażających miejscom zazwyczaj bezpiecznym, często osiągając przeciwstoki. ———————– Mechaniczne wyzwolenie lawiny jest bardzo prawdopodobne już na umiarkowanie stromych stokach o nachyleniu równym. lub mniejszym niż 30°przy małym dodatkowym obciążeniu** z bardzo dużej odległości .	Warunki zdecydowanie niekorzystne. Zaleca się zaniechania wszelkich wyjść w teren wysokogórski, oraz rezygnację z poruszania się w partiach niższych – pod i po stokach o nastromieniu 30° i więcej.
V BARDZO DUŻE	SYTUACJA KATASTROFALNA ! Pokrywa śniegowa jest na rozległym obszarze bardzo słabo utrwalona.	Należy spodziewać się samorzutnego schodzenia wielu dużych lawin także w terenie umiarkowanie stromym o nachyleniu równym. lub mniejszym niż 30° . Zagrożenie obejmuje już całe doliny, aż do ich ujścia.	Poruszanie się w terenie jest zazwyczaj niemożliwe.

Wielkość lawin (definicje międzynarodowe)- dane orientacyjne;
Wielkość lawiny		Klasyfikacja przemieszczenia	Klasyfikacja zniszczeń	Klasyfikacja ilościowa
1	zsuw	przesunięcie śniegu bez niebezpieczeństwa zasypania (niebezpieczeństwo upadku )	stosunkowo mało niebezpieczne dla ludzi	tor lawiny < 50 m objętość < 100 m3
2	mała	zatrzymuje się na stoku	może zasypać, zranić lub zabić człowieka	tor lawiny < 100 m objętość < 1000 m3
3	średnia	dobiega do końca stoku	może zasypać, zniszczyć samochód, uszkodzić ciężarówkę, może zburzyć mały budynek, połamać kilka drzew	tor lawiny < 1000 m objętość < 10000 m3
4	duża	osiąga dno doliny, a nawet przeciwstok	może zniszczyć wagon kolejowy, dużą ciężarówkę, kilka budynków lub fragment lasu	tor lawiny > 1000 m objętość > 10000 m3

Alpinizm z Grupa Media Informacyjne jest tym rodzajem sportu, pasji, gdzie w niespotykany sposób dochodzi do kontaktu człowieka z naturą. Surowość klimatu, wysiłek, który trzeba włożyć w zdobycie celu połączony jest z ogromną satysfakcją, gdy zdobywamy szczyt. Wyprawy alpinistyczne wymagają doświadczenia oraz dobrego przygotowania kondycyjnego.