 Charakterystyka ras koni najczęściej występujących w Polsce
AQH - konie rasy American Quarter Horse to najczęściej spotykana rasa na amerykańskich ran-czach i na zawodach westernu sportowego. 98% koni startujących w zawodach westernowych to właśnie AQH. Rasa powstała dzięki krzyżowaniu ras koni przybyłych do Ameryki w XVII w., między innymi arabów i pełnej krwi angielskiej. Dążono do wyhodowania konia szybkiego, wytrzymałego, o spokojnym charakterze, ale inteligentnego. Charakteryzuje je tzw. krowi zmysł, pozwalający im pracować z bydłem. Konie te spisują się dobrze nie tylko w zawodach westernowych, ale i w klasycznej jeździe ujeżdżeniowej, w skokach czy rajdach.
W Europie konie tej rasy pojawiły się na początku lat 70. XX w., w Polsce w latach 90.
Czysta krew arabska - to najstarsza i najczystsza rasa koni na świecie. Pochodzi z Półwyspu Arabskiego, konie tej rasy zaczęto hodować już 2000 lat p.n.e. Wraz z podbojami muzułmanów konie arabskie rozprzestrzeniły się po świecie i miały wpływ na kształtowanie się większości współczesnych ras. Obecnie hodowane są prawie na całym świecie. Duże pogłowie utrzymywane jest w Stanach Zjednoczonych. W Polsce konie czystej krwi arabskiej, z wielkimi sukcesami, hodowane są od XVIII w. Duże stadniny znajdują się w Janowie Podlaskim, Michałowie i Białce.
Jest to koń niewielki, o wzroście od 145 do 155 cm w kłębie. Araby są uważane za najpiękniejsze ze wszystkich ras, mają niezwykle zgrabną sylwetkę, wynikającą z budowy ich szkieletu. W odróżnieniu od pozostałych przedstawicieli gatunku koń ten ma 17 zamiast 18 par żeber, 5 zamiast 6 par kręgów lędźwiowych i 16 zamiast 18 kręgów ogonowych. Dzięki takiej budowie ogon jest wysoko osadzony i często noszony w podniesieniu do góry. Rasa ta oznaczana jest symbolem oo.
Araby charakteryzują się niezwykłą wytrzymałością i odpornością, są waleczne i ogniste, ale ich charaktery są zwykle łagodne. Zwierzęta te ruszają się z ogromną lekkością i gracją.
Konie rasy arabskiej predysponowane są do rajdów długodystansowych, ale wykorzystywane są też w wyścigach, i użytkowane do jazdy wierzchem.
Fiording {fiord, koń fiordzki) - kuc pochodzenia norweskiego, którego Europa poznała dzięki wikingom. Prawdopodobnie historia rasy sięga epoki lodowcowej. Obecnie hodowane są głównie w Skandynawii i Niemczech.
Koń ten charakteryzuje się wzrostem 130-145 cm, mocną budową i krągłymi kształtami, krótką i silną szyją. Bardzo łatwo go rozpoznać dzięki bułanej maści i dwukolorowej (czarno-białej) obfitej grzywie, często obcinanej na krótko, tak aby widoczne były oba kolory. Przez grzbiet przebiega charakterystyczna, brązowo-czarna pręga, świadcząca o tym, że jest to rasa prymitywna. Na nogach często pojawia się pręgowanie, tzw. zebra.
Kuce te są bardzo wytrzymałe, silne i „charakterne". Są niedrogie w utrzymaniu i mają małe wymagania żywieniowe i klimatyczne. Nadają się do wszechstronnego wykorzystania, zarówno jako konie wierzchowe, jak i pociągowe. Coraz częściej wykorzystywane są do hipoterapii.
Haflinger - rasę tę wyhodowano w Austrii (w południowym Tyrolu) w miejscowości Hafling. Są to konie długowieczne, ale późno dojrzewają i pracę dla człowieka powinny zaczynać, gdy osiągną 4 lata.
Jest to kuc, łatwy do rozpoznania ze względu na swoją maść (jasnokasztanową z obfitą białą grzywą i ogonem). Koniki te mają w sobie wiele wdzięku, duże oczy, szlachetną jak u araba głowę i silną szyję, co powoduje, że można się w nich zakochać od pierwszego wejrzenia. Haflingery znakomicie nadają się do pracy w terenie górskim, najczęściej wykorzystywane są do jazdy wierzchem lub jako konie lekkopociągowe.
Kłusak - typ konia obejmujący kilka ras: standarbred (wyhodowaną w USA), kłusaki orłowskie (pochodzące z Rosji), kłusaki rosyjskie (wyhodowane w Rosji po skrzyżowaniu z rasą standarbred) i kłusaki francuskie (wyhodowane we Francji). Norwegowie wyhodowali własną rasę kłusaków zimnokrwistych. Kłusaki amerykańskie często poruszają się inochodem (p. str. 418). W hodowli kłusaków najistotniejsza jest naturalna predyspozycja do szybkiego tempa kłusa, nawet do 70 km/h. Po wielu latach hodowli powstał ideał kłusaka: długi tułów, umięśniony zad i nogi i nieduży wzrost (ok. 155 cm).
Kłusaki są wykorzystywane głównie do wyścigów w powożeniu w sulkach (specjalnych, bardzo lekkich dwukołowych wózkach skonstruowanych do wyścigów kłusaków). W czasie gonitwy konie poruszają się jedynie szybkim kłusem, a przejście w galop na dystans dłuższy niż 25 m oznacza dyskwalifikację.
W Polsce zawody kłusaków są jeszcze mało popularne, a jedyny tor wyścigowy, na którym odbywają się zawody ogólnopolskie w tej dyscyplinie, znajduje się we Wrocławiu Partynicach. Pierwsze zawody odbyły się w 2004 r. z udziałem koni hodowli francuskiej. Od 1997 r. działa w Polsce Towarzystwo Hodowców i Użytkowników Kłusaków, którego głównym celem jest wprowadzenie do Polski tej hodowli. SHiUK organizuje też kursy przygotowujące do zdobycia licencji powożącego i trenera kłusaków.
W USA i krajach zachodnich wyścigi kłusaków cieszą się taką samą popularnością jak wyścigi koni pełnej krwi angielskiej już od przełomu XIX i XX w. Pierwsze wyścigi datowane są na XVIII w., kiedy to powstała rasa kłusaków amerykańskich. Pierwszym ogierem rasy kłusak był siwy Messenger, który w 1788 r. został przywieziony do USA z Anglii i liczne jego potomstwo dało początek kłusakom. W 1871 r. powstał Amerykański Rejestr Kłusaków.
Konik polski - typowo polska rasa kucy, blisko spokrewnionych z dzikim tarpanem. Ostatnie dziko żyjące tarpany wyłapano w Puszczy Białowieskiej w 1780 r. i przeniesiono je do zwierzyńca Zamoyskich koło Biłgoraja. Na początku XIX w. rozdano je okolicznym chłopom, którzy krzyżowali je z innymi rasami koni. Na początku XX w. dwaj hipolodzy, J. Grabowski i S. Schuch, znaleźli konie bardzo przypominające z opisu tarpany. Odkryciem tym zainteresował się profesor Uniwersytetu Poznańskiego, Tadeusz Vetulani, który odtworzył rasę i wprowadził pojęcie „konik polski". Podczas odtwarzania rasy dążono do zachowania jak największej liczby cech wspólnych konika polskiego i tarpana. Są to: wzrost 110-130 cm, myszate umaszczenie z ciemną pręgą na grzbiecie, czasem pręgowane nogi. Tarpany cechowała stojąca sztywna grzywa, a koniki polskie mają bujne, długie grzywy kładące się na szyję. Mają bardzo łagodne charaktery, są ciekawskie i odważne.
Koniki polskie są bardzo wytrzymałe na zmienną pogodę i cały rok mogą spędzać na powietrzu, są też odporne na choroby i bardzo płodne. Mają małe wymagania paszowe i są długowieczne, a także bardzo silne w stosunku do swojej masy. Konie te hodowane są w systemach stajennych i rezerwatowych, gdzie trzymane są w możliwie naturalnych dla nich warunkach i żyją w tabunach. Hodowle rezerwatowe prowadzone są w PAN Popielno i w Roztoczańskim Parku Narodowym, w Zwierzyńcu. System stajenny stosowany jest w: Popielnie, Stadninie Koni Racot, Stadninie Koni Dobrzyniewo i Stadzie Ogierów Sieraków. Koniki polskie są wykorzystywane do jazdy wierzchem, jako konie pociągowe i do hipoterapii.
Koń angloarabski - koń wierzchowy o predyspozycjach sportowych, wyhodowany ze skrzyżowania koni czystej krwi arabskiej z pochodzącym od nich koniem pełnej krwi angielskiej, skąd oznaczenie rasowe xo. Chciano w ten sposób otrzymać konia wytrzymałego i odpornego jak arab, i szybkiego, o zdolnościach sportowych jak folblut. Rasa została stworzona w Wielkiej Brytanii, a udoskonalona we Francji, gdzie obecnie hoduje się największą liczbę przedstawicieli tej rasy. Największe hodowle utrzymywane są w Anglii, Francji i w Polsce; wyróżnia się angloaraba angielskiego, angloaraba francuskiego, angloaraba polskiego. Angloaraby przypominają wyglądem raczej konie pełnej krwi, są dużo większe i masywniejsze od arabów, w kłębie mające 155-165 cm wysokości, ale zwykle ok. 160 cm. Konie te wykorzystywane są pod wierzch, w sporcie, szczególnie w dyscyplinie skoków przez przeszkody i WKKW oraz w wyścigach swojej rasy.
Koń huculski - jest to niewielki (130-140 cm wysokości w kłębie), prymitywny kuc górski, będący jedną z najstarszych ras w Polsce. Po raz pierwszy hucuły zostały wyhodowane na Huculszczyźnie (Wschodnie Karpaty). Nazwa rasy pochodzi od górali ruskich - Hucułów, dla których konie te odgrywały bardzo ważną rolę w codziennym życiu. Rasa ta ukształtowała się pod wpływem trudnego klimatu górskiego, przy ubogiej paszy i w bardzo prymitywnych warunkach bytowania. Większą część roku konie przebywały na połoninach i tylko w czasie dużych mrozów i śniegów chroniły je szałasy górskie lub zabierano je do stajni. Trudne warunki życia utrwaliły w nich odporność na choroby, wytrzymałość, żywotność i dobry charakter.
Kuce te mają bardzo różną maść, bujną grzywę i ogon, pręgę na grzbiecie i często na nogach. Są to konie idealne do rekreacji, świetnie sprawdzają się w rajdach długodystansowych, turystyce górskiej, rekreacji jeździeckiej i zaprzęgach.
Hucuły hodowane są głównie w Polsce (w Gładyszowie, Odrzechowej, Wołosatem i wielu hodowlach prywatnych), w Rumunii (na Bukowinie), na Ukrainie, na Słowacji (stadnina wTopolczankach).
Koń fryzyjski (fryz) - rasa koni o pochodzeniu starożytnym, często mówi się o nich, że są to konie barokowe. Ich hodowla wywodzi się z Fryzji, krainy historycznej obejmującej obszary nizinne nad Morzem Północnym i Wyspy Fryzyjskie (obecnie w Holandii i Niemczech).
Są to kare konie zimnokrwiste, wysokości min. 155 cm (klacze) i 160 cm (ogiery). Poza maścią cechą charakterystyczną tych zwierząt jest bujne, długie owłosienie na nogach, grzywie i ogonie. Szyję mają wysoko osadzoną, bardzo mocną. Mimo dość ciężkiego wyglądu poruszają się z dużą gracją i elegancją. Konie te cenione są przez cyrkowców, coraz częściej pełnią rolę wierzchowych, ale najczęściej są wykorzystywane jako konie pociągowe. W historii często używane były przez wojsko.
Koń lipicanski (lipicaner) - rasa koni typu barokowego, z dużym wpływem ras iberyjskich, których historia sięga końca XVI w. Nazwa rasy pochodzi od pierwszej stadniny tych koni w Lipicy, w Słowenii. Lipicanery najczęściej są hodowane w krajach dawnej monarchii austro-węgierskiej i we Włoszech. Wykorzystywane są przez Hiszpańską Dworską Szkołę Jazdy w Wiedniu.
Lipicanery mają 148-162 cm wzrostu, wysoko osadzoną szyję, dobrze umięśniony zad, wyróżniają się pięknym ruchem. Umaszczenie ich jest prawie wyłącznie siwe, czasem kare lub gniade. Jest to rasa długowieczna; często w wieku przekraczającym 20 lat zwierzęta są jeszcze w pełni sprawne. Ciekawostką jest to, że wszystkie lipicanery rodzą się ciemnej maści, dopiero z wiekiem stają się siwe. Najczęściej wykorzystywane są do ujeżdżenia, rzadziej do zaprzęgów.
Koń małopolski - rasa małopolska reprezentuje typ konia anloarabskiego i oznaczana jest symbolem m. xo. Historia tych koni sięga XVII w., a wywodzą się one z terenów Lubelszczyzny. Współcześnie głównym celem hodowli jest uzyskanie koni do wykorzystania wierzchowego różnego typu, przez co często używa się domieszek koni pełnej krwi angielskiej, czystej krwi arabskiej i czystej krwi angloarabskiej.
Konie te cechuje łagodny i żywy temperament. Są one długowieczne, odporne na trudne warunki atmosferyczne i choroby. Mają wzrost od 150-165 cm i różnorodną maść, najczęściej karą. Konie małopolskie są bardzo wszechstronne, wykorzystuje je się do rekreacji i sportu. Biorą udział w zawodach w skokach przez przeszkody, ujeżdżeniu, zaprzęgach. Obecnie hodowane są głównie w południowej Polsce: w Ochabach i Trzebienicach, Janowie Podlaskim na Lubelszczyznie, oraz Walewicach na Mazowszu.
Koń Przewalskiego - jedyny obecnie żyjący dziki koń. Odkrył go w 1879 r. Mikołaj M. Przewalski, badacz Azji i oficer armii carskiej. Jest to koń, który przystosował się do życia w warunkach pustynno-stepowych. Konie te sprowadzano do Europy i rozmnażano w ogrodach zoologicznych, dzięki czemu uratowano tę rasę i reintrodukowano do naturalnego środowiska w Mongolii. Obecnie hodowlę prowadzi się głównie w ogrodach zoologicznych.
Koń Przewalskiego jest zaliczany do grupy kucy — 130—145 cm wzrostu, masywna głowa, silne nogi. Ma maść bułaną o różnych odcieniach i pręgi na grzbiecie i kończynach, a wokół pyska białą sierść.
Koń śląski (ślązak) - rasa, której powstanie datuje się na XIX w. Miały to być konie robocze i transportowe, powstałe ze skrzyżowania gorącokrwistych koni kawaleryjskich z zimnokrwistymi. W 1912 r. założono Związek Hodowców Konia Śląskiego z siedzibą w Wałbrzychu. W czasie wojny hodowlę zniszczono; odnowiono ją w 1945 r., kiedy założono stadninę ślązaków w Strzelcach Opolskich. Obecnie wyróżnia się dwie grupy koni śląskich: starego i nowego typu. Nowy typ jest lżejszy, często ma domieszkę pełnej krwi angielskiej.
Konie śląskie są raczej mocnej budowy, o wzroście powyżej 158 cm (stary typ) i powyżej 162 cm (nowy typ). Maści, w jakich występuje ta rasa, to: gniada, skarogniada, ciemnogniada, kara ewentualnie siwa. Wykorzystywane są jako konie rekreacyjne, ujeżdżeniowe, zaprzęgowe.
Koń trakeński - wysoko ceniony koń wierzchowy, którego historia sięga XIII-wiecznych stadnin rycerskich z Prus Wschodnich (obecne tereny Polski i Obwodu Kaliningradzkiego). Królewską Stadninę Trakenów założył w 1732 r. Fryderyk Wilhelm I Pruski w miejscowości Gross Trakehnen (obecnie Jasna Polana). Z początku miały to być konie zaprzęgowe, potem nacisk kładziono na przydatność dla wojska, obecnie są to świetne konie wierzchowe o predyspozycjach sportowych, szczególnie do ujeżdżenia i skoków.
Trakeny uważane są za najładniejszą z europejskich ras wierzchowych. Ich hodowla prowadzona jest w Polsce, Rosji i Niemczech. Występują we wszystkich maściach, mają szlachetną budowę i dość skąpe owłosienie grzywy i ogona. Jest to koń wysoki, 160-168 cm.
Koń wielkopolski - rasa wywodząca się od dwóch już nieistniejących polskich ras koni: mazurskiej i poznańskiej. Koń ten ukształtował się w hodowli polskiej ok. 150 lat temu i powstał z krzyżowania koni arabskich, trakeńskich, hanowerskich i pełnej krwi angielskiej. Obecnie hodowane są jedynie w Pol¬sce, w Liskach, Rzecznej, Posadowię, Racocie i wielu innych miejscach, także prywatnie.
Konie te są silne, nadają się do jazdy wierzchem i powożenia, znane są z dobrych chodów. Mają zrównoważony temperament. Konie wielkopolskie występują we wszystkich podstawowych maściach, mają wzrost 165 cm lub więcej.
Kuc feliński - kuc o cechach konia, hodowany w Polsce od niedawna. Zaczęło się od zakładu do-świadczalnego w Felinie, a rasę stworzyli naukowcy z Zakładu Hodowli Koni Akademii Rolniczej w Lublinie. Rasa istnieje ok. 30 lat, a pokrój kuca zmieniał się w zależności od potrzeb polskiego jeździectwa. Kuc feliński ma wyglądać jak miniaturka konia małopolskiego, o szlachetniej budowie, żywym temperamencie i zrównoważonym charakterze. Typowy przedstawiciel tej rasy ma 117-148 cm wzrostu i każdą możliwą maść. Koń ten miał przejąć najlepsze cechy od koni, z których mieszanki powstał. Skrzyżowano następujące rasy: konika polskiego, hucuła, konia czystej krwi arabskiej, konia małopolskiego, kuca szetlandzkiego, kuca walijskiego. Obecnie trwają prace nad ujednoliceniem pokroju konia. Celem hodowców jest, by rasa uzyskała miano polskiej.
Kuce te wykorzystywane są wszechstronnie, głównie w szkółkach jeździeckich jako konie dla dzieci.
Kuc mongolski - prymitywny kuc stepowy, przypominający konia Przewalskiego, od którego się wywodzi. W Mongolii koni tych używano do jazdy wierzchem, były też zwierzętami gospodarskimi: z ich mleka robiono kumys, wykorzystywano też skórę i mięso. Służyły także do tradycyjnych wyścigów dzieci. Występuje kilka odmian kuca mongolskiego. Nie jest to koń ładny, za to bardzo wytrzymały. Ma 135-145 cm wzrostu i rozmaite maści, często bułaną.
Kuc szetlandzki (szetland) - kuce te pochodzą z wysp Szetlandów, gdzie panuje zimny i niegościnny klimat. Dzięki temu wykształcił się jeden z najmniejszych na świecie kuców, o niezłomnym charakterze. Te maleństwa przybyły do Wielkiej Brytanii ze Skandynawii. W XIX w. używano ich do pracy w kopalniach węgla, co spowodowało wykształcenie się ciężkiej, nieistniejącej już dziś odmiany. W 1885 r. po raz pierwszy zwierzęta wyeksportowano do USA, gdzie wyhodowano nową rasę amerykańskiego kuca szetlandzkiego. W 1890 r. założono księgę stadną. Obecnie kuce te hodowane są prawie na wszystkich kontynentach.
Szetlandy są drobne (do 102 cm), bardzo silne i wytrzymałe, co pozwala im nosić jeźdźca i ciężkie ładunki. Ich mały wzrost jest naturalnym wynikiem skarłowacenia, ale stworzony sztucznie.
Mogą mieć każą maść poza tarantowatą. Koniki te są długowieczne i dobrze znoszą trudne warunki życia. Doskonale nadają się dla małych jeźdźców i pracy w zaprzęgu, a czasem też w cyrku.
Kuc walijski - kuce te żyją w Walii od 600 r. p.n.e., a przybyły tam razem z Celtami. Na kształtowanie się rasy miały wpływ konie orientalne, a potem berberyjskie i pełnej krwi angielskiej. Od 1902 r. rozpoczęto hodowlę tych kucy w podziale na cztery sekcje, i dokłada się starań, by nie krzyżować ich między sobą. Obecnie hodowane są w Anglii i Walii.
Najpopularniejsza jest sekcja B, czyli welsh pony. Są to konie o wyglądzie eleganckim i szlachetnym, mają przeznaczenie wierzchowe i zaprzęgowe. Doskonałe konie do sportu, zwłaszcza dla dzieci (mają nie więcej niż 137 cm wzrostu). Odznaczają się predyspozycjami do skoków przez przeszkody.
Pełna krew angielska (folblui) - konie te, wyhodowane w Wielkiej Brytanii, są najszybszą i najcenniejszą rasą na świecie. Oznacza się je symbolem xx. Historia rasy sięga przełomu XVII i XVIII w., gdy miejscowe klacze zaczęto krzyżować z ogierami orientalnymi w celu stworzenia koni wyścigowych. Już w 1793 r. założono księgę stadną. Obecnie hodowla prowadzona jest na całym świecie, głównie w Anglii, Irlandii, USA, Francji, Japonii.
Konie pełnej krwi, zwane folblutami, stały się podstawą do wyhodowania koni sportowych i uszla-chetnienia wielu istniejących już ras. Dzięki tej rasie na świecie rozwinął się przemysł wyścigowy. Ko¬nie te mają przeznaczenie wierzchowe, sportowe. Ich maść może być różna: kasztanowata, gniada, ka¬ra, siwa, a wzrost waha się od 150 do 170 cm.
Mur-insulany - to niewielkie konie, ok. 140 cm wzrostu, pochodzące z terenów dawnej Jugosławii. W Polsce hodowane są na terenie Sudetów. Jest to rasa bardzo odporna, o małych wymaganiach hodowlanych i dobrym ruchu.
Polski koń szlachetny półkrwi - najpopularniejszy koń w Polsce, chociaż w dosłownym znaczeniu tego słowa nie jest odrębną rasą. Konie te nie mają wspólnych przodków ani ustalonego pokroju. Są to krzyżówki koni różnych ras z rasami gorącokrwistymi, najczęściej pełnej krwi angielskiej. Hodowane są jako wierzchowe, w celach sportowych i rekreacyjnych, rzadziej zaprzęgowych. Powinny cechować się dzielnością i łatwością szkolenia do wszechstronnego użytku. Najbardziej znanym ośrodkiem hodowli koni szlachetnej półkrwi jest Stadnina Koni Moszna. Oznacza się je symbolem sp.
®© GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
