 Podstawowe pojęcia zwiazane z jeździectwem
Anglezowanie - rytmiczne unoszenie się jeźdźca w siodle podczas jazdy kłusem. Polega na tym, że przy stawianiu jednej pary nóg przekątnych siada się w siodle, a przy stawianiu drugiej pary nóg unosi się.
Ganasze - dolna część tylnych krawędzi żuchwy konia, będące zarazem miejscem przyczepu mięśni żuchwy.
Bilardowanie - wadliwa akcja nóg konia polegająca na wyrzucaniu kończyn przednich na zewnątrz.
Hipologia - nauka o koniu domowym, jego budowie, fizjologii, filogenezie, hodowli i chowie, obejmuje także historię hodowli.
Cob - nomenklatura stosowana podczas określania rozmiaru sprzętu jeździeckiego. Cob, nazywany też „2" jest to rozmiar średni.
Czołowy - to pierwszy koń w zastępie. Jeździec dosiadający konia czołowego nadaje tempo oraz jako pierwszy wykonuje polecenia instruktora.
Inochód - zalicza się go do chodu dwutaktowego konia. Jest podobny do kłusa, jednak nogi stawiane są następująco: raz prawa przednia i prawa tylna, na zmianę z układem: Lewa przednia i lewa tylna. Niektóre konie, np. rasa paso fino, poruszają się inochodem naturalnie niezależnie od prędkości.
Dosiad fotelowy - nieprawidłowe ułożenie sylwetki jeźdźca w siodle. Charakteryzuje się nadmiernym odchyleniem tułowia, przesunięciem łydek w przód oraz zwiększoną kifozą piersiową.
Kadencja - określenie sposobu poruszania się konia, który uwidacznia się szczególnie podczas fazy zawieszenia konia. Wykrok tylnych nóg musi znacznie sięgać pod kłodę.
Dosiad stiplowy - odciążenie grzbietu konia w większym stopniu niż półsiad. Dosiad ten jest stosowany w zawodach WKKw oraz podczas wyścigów. Jeździec pozostawia koniowi największą swobodę ruchu.
Konny - dawniej jeździec, żołnierz kawalerzy sta.
Koziniec - wada postawy kończyn konia, polega na wysunięciu napiąstka w przód.
Dosiad widłowy - nieprawidłowe ułożenie sylwetki jeźdźca w siodle. Dosiad ten charakteryzuje się pochyleniem tułowia, cofnięciem łydek oraz pogłębieniem lordozy lędźwiowej.
Księga stadna - podstawowy dokument hodowlany zawierający opis pochodzenia i informacje o wartościach hodowlanych koni wykorzystywanych do rozrodu.
Dresaż - inaczej ujeżdżenie.
Kurtyzowanie ogona - podcięcie ogona konia na wysokości 3.-5. kręgu ogonowego.
Foulee - jeden krok wykonany przez konia w galopie. Po każdym foulee konia następuje faza zawieszenia.
Lonża - długa lina stosowana do trenowania konia i ćwiczeń woltyżerskich.
Fuli - nomenklatura stosowana podczas określania rozmiaru sprzętu jeździeckiego. Fuli, nazywany też „3" jest to rozmiar duży.
Lordoza lędźwiowa - nadmierne pogłębienie fizjologicznej krzywizny kręgosłupa w odcinku lędźwiowym w płaszczyźnie strzałkowej.
Maneż - ujeżdżalnia, zwykle kryta, a także specjalne pomieszczenie w stadninie, gdzie przeprowadza się krycie klaczy.
Miękki kontakt - polega na prawidłowym utrzymaniu wodzy. Jeździec świadomie operuje pomocą, dzięki czemu koń nie odczuwa dyskomfortu.
Odmiany - białe wybarwienia sierści konia, miejsca pozbawione pigmentu odpowiadającego za kolor umaszczenia konia. Odmiany występują na głowie oraz na kończynach wierzchowca.
Okser - przeszkoda szeroko-wysoka, która wygląda jak połączenie dwóch stacjonat. Najwyższy drąg budujący przeszkodę musi być ułożony równolegle w stosunku do podłoża.
Padok- ogrodzona kwatera pastwiska lub miejsce na torze wyścigowym, gdzie prezentuje się konie przed gonitwą.
Postawa krowia - patologiczne ułożenie nóg konia w wyniku kości niewłaściwie kątowo ułożonych względem siebie. Kończyny tylne są nadmiernie zbliżone w okolicy stawu skokowego, natomiast stawy pęcinowe nadmiernie oddalone.
Powodowanie koniem - prowadzenie konia w pełnej harmonii i równowadze pomiędzy stosowanymi pomocami jeździeckimi, tj. łydka, wodza, dosiad.
Półparada - krótkie przytrzymanie konia będące przygotowaniem go do wykonania określonego zadania. Jest to krótki sygnał polegający na działaniu łydkami i dosiadem oraz ułamek sekundy później przytrzymującej wodzy, po czym wodza natychmiast ustępuje przy najmniejszej reakcji konia. W razie potrzeby stosuje się serie krótkich półparad, które wykonuje się w rytm ruchu konia.
Parada - seria półparad prowadzi do parady, czyli zatrzymania konia w pełnej równowadze. Pomoce do zatrzymania są takie same, jak do półparady, lecz zatrzymanie uzyskuje się przez zamknięcie ręki na moment, w którym ma nastąpić zatrzymanie. Gdy koń zatrzyma się, należy rękę nieco otworzyć, by nie cofnął, czy odstawił tylnej nogi.
Rama - można ją określić w ustawieniu konia w neutralnej pozycji stojącej bez ruchu. Rama wskazuje stosunek ułożenia poszczególnych segmentów ciała względem siebie.
Stacjonata - przeszkoda pionowa. Górny drąg przeszkody musi być ustawiony równolegle w stosunku do podłoża.
Podstawienie - charakterystyczne ułożenie zadu konia, przez który przechodzi impuls, siła nośna. Zad konia podstawionego jest głównym napędem dla całego łańcucha kinematycznego konia.
Ujeżdżenie - konkurencja jeździecka prezentująca stopień wyszkolenia konia i jego porozumienie z jeźdźcem. Ujeżdżenie stanowi też jedną z prób w WKKW i powożeniu.
Pomoce jeździeckie - podstawowymi pomocami, którymi jeździec operuje w czasie jazdy są wodze, łydki oraz dosiad. Ich korelacja oraz współdziałanie są istotą jazdy konnej.
Wałach - ogier pozbawiony jąder poprzez zabieg kastracji. Spełnia funkcje użytkowe, nie służy do rozrodu.
Pony - nomenklatura stosowana podczas określania rozmiaru sprzętu jeździeckiego. Pony, nazywany też „1" jest to rozmiar mały.
Zastęp - sposób ułożenia koni poruszających się po maneżu. Wierzchowce są ustawione jeden za drugim w rzędzie. Ich kolejność ustala instruktor prowadzący zajęcia.
Biegalnia - rodzaj stajni przeznaczony dla klaczy ze źrebakami; nie ma w niej stanowisk ani boksów, klacze mogą być przywiązywane do żłobów, a źrebaki biegają swobodnie.
Bonitacja - punktowa ocena budowy konia.
Chód - sposób poruszania się konia w zależności od tego, w jaki sposób stawia kończyny i w jakim tempie się porusza. Podstawowe chody to stęp, kłus i galop.
Czworobok - prostokątny plac o wymiarach 20x40 m lub 20x60 m, na którym rozgrywają się konkursy ujeżdżeniowe.
Hipoterapia - metoda leczenia różnego typu schorzeń za pomocą jazdy na koniu i przebywania z nim.
Hubertus, bieg św. Huberta - tradycyjny myśliwski bieg, który powinien odbywać się 3 listopada, w imieniny Huberta, patrona jeźdźców i myśliwych. Bieg ten nawiązuje do popularnych kiedyś polowań na lisa. Obecnie tradycja ta kultywowana jest w prawie każdym ośrodku jeździeckim. Jest to największe święto jeźdźców, które zawsze odbywa się zgodnie z tradycją jesienią (koniec października - początek listopada). Prawdziwy hubertus odbywa się w terenie, jeźdźcy pokonują rożnego typu przeszkody naturalne, czasem stawiane są przeszkody dodatkowe, zbudowane z naturalnych materiałów (drewno, słoma, wóz). Bieg ma charakter rekreacyjny i jest formą zabawy, dlatego przeszkody zróżnicowane są pod względem trudności, a każdą przeszkodę musi się dać ominąć. Jeźdźcy jadą w grupie, bez ustalonej kolejności. Jedynie osoby jadącej na czele nie wolno wyprzedzać. Grupa goni „lisa" - jeźdźca, który ma przyczepioną do lewego ramienia lisią kitę. Po przejechaniu trasy z przeszkodami grupa wjeżdża na otwarty teren, na którym na sygnał organizatora rozpoczyna się łapanie „lisa". Zabawę wygrywa osoba, która zerwie ogon lisa z ramienia jeźdźca uciekającego. Na koniec jeźdźcy wykonują rundę honorową, którą prowadzi zwycięzca. Z uwagi na to, że ośrodki jeździeckie nie zawsze położone są w miejscach, gdzie jest duży, bezpieczny teren otwarty i leśny, a w zabawie chcą wziąć udział nie tylko zaawansowani jeźdźcy, często formę wyścigu dostosowuje się do możliwości terenowych. Czasem zamiast gonić lisa, szuka się ukrytego w zaroślach lisiego ogona, dla dzieci organizuje się wtedy zawody sprawnościowe i poszukiwanie lisiej kity. W tym dniu wszystkich obowiązuje strój galowy (białe bryczesy i czerwona marynarka lub koszulka czarna albo granatowa). Każdy uczestnik musi mieć na głowie toczek lub kask. Hubertus zakończony jest zwykle ogniskiem z kiełbaskami i bigosem.
Inochód - jest to chód dwutaktowy, występujący u niektórych zwierząt kopytnych, polegający na unoszeniu jednocześnie obu kończyn z tej samej strony ciała, np. prawa przednia i prawa tylna, a potem lewa przednia i lewa tylna. Taki chód występuje np. u żyraf i wielbłądów, u koni jest rzadko spotykany.
Kadryl — grupowy pokaz ujeżdżeniowy wykonywany synchronicznie w rytm muzyki.
Kantar - rodzaj uzdy bez wędzidła, służący do wiązania koni w stajni lub prowadzenia na uwięzi (linka z karabińczykiem do prowadzenia konia).
Kitesurfing - to odmiana sportu wodnego podobnego do windsurfingu. Na desce pływa się z wykorzystaniem fali, ale zamiast żagla przypiętego do deski stosuje się rodzaj latawca/paralotni, który wyniesiony jest daleko ponad powierzchnię wody i przypięty do kitesurfera za pomocą specjalnej uprzęży.
Klacz stadna - dojrzała samica konia rozpłodu.
Klaczka - młoda samica konia (do 3 lat).
Lonża - taśma długości ok. 7 m, zakończona z jednej strony uchwytem do trzymania, z drugiej karabińczykiem, który można przypiąć do kantara lub ogłowia; rodzaj smyczy dla konia. Może służyć do treningów i do prowadzenia konia.
Księga stadna - dokument hodowlany prowadzony w celu ewidencji koni danej rasy.
Maść konia - jest to barwa jego sierści, grzywy i ogona.
Bułana - sierść od bardzo jasnej, typu kawa z mlekiem, żółtobrązowej do burej, grzywa i ogon są ciemne.
Dereszowata - na tle maści karej lub kasztanowatej występują białe włosy (karodereszowata lub kasztanowato-dereszowata), koń wygląda jak nakrapiany.
Gniada - sierść konia ma różne odcienie brązu, ale grzywa i ogon są czarne.
Hreczka - niewielkie, brunatne plamki na siwej maści.
Izabelowata - jasnożółta sierść, grzywa i ogon prawie białe.
Jabłkowita - na siwej maści występują małe kółka ciemnych włosów.
Kara - włosy, ogon, grzywa, skóra, oczy konia są czarne.
Kasztanowata - różne odcienie koloru rudego na ciele oraz na grzywie i ogonie.
Myszata - sierść ma kolor od popielatego do ziemistego.
Siwa - na ciemnej skórze występują włosy, które z wiekiem robią się białe. Źrebak nigdy więc nie ma jasnej sierści, jej kolor siwieje z czasem. Konie te mają ciemne oczy i chrapy.
Skarogniada - maść prawie czarna, często z podpaleniami (rozjaśnienie sierści).
Srokata - koń łaciaty, na ciemnym tle występują duże białe plamy (jak u krowy), mogą być konie gniadosrokate, karosrokate, kasztanowatosrokate.
Tarantowata - ciemne, owalne plamki, małe lub większe, na białym tle.
Maneż - miejsce do szkolenia koni, często kryta ujeżdżalnia.
Odmiany - białe plamy na głowie i kończynach konia.
Ogier - dojrzały samiec konia, zdolny do rozpłodu.
Ogierek - młody samiec konia (do 3 lat).
Ogłowie - część rzędu zakładana na głowę konia. Umożliwia kierowanie nim.
Orientalne konie - konie pochodzenia wschodniego.
Pomoce jeździeckie - sygnały, za pomocą których jeździec oddziałuje na konia; naturalne pomoce jeździeckie to łydki, dosiad i wodze, a sztuczne - to ostrogi i bat.
PTHip - Polskie Towarzystwo Hipoterapeutyczne - założone w 1992 r., na pierwszej konferencji o tematyce „Hipoterapia - teoria, praktyka, możliwości".
PZJ - Polski Związek Jeździecki - jest to jedyna polska organizacja uznawana przez Polski Komitet Olimpijski i Międzynarodowy Komitet Olimpijski, jest to też jedna ze 140 narodowych organizacji jeździeckich zrzeszonych w FEI (Międzynarodowej Federacji Jeździeckiej).
PZHK - Polski Związek Hodowców Koni - jego tradycje sięgają 1850 r., kiedy w zaborze pruskim powołano Poznańskie Towarzystwo Zapisywania Klaczy w Księgi Rodowodowe.
Reining - konkurencja jeździecka w stylu westernowym polegająca na jak najdokładniejszym przejechaniu schematu (zwanego w reiningu patternem). Cały przejazd wykonuje się w galopie, prowadząc konia jedną ręką. Reining jest często nazywany ujeżdżeniem w stylu western.
Segway — dwukołowy pojazd dwuśladowy, zasilany wbudowanymi akumulatorami, osiąga prędkość do 20 km/h, kieruje się nim poprzez przechylanie ciała w odpowiednią stronę.
Skiring - jazda na nartach za koniem.
Snowkiting - to zimowa odmiana kitesurfingu, polegająca na jeździe na nartach lub snowbordzie, za wypuszczczonym wysoko latawcem/paralotnią.
Snowtubing - zjazdy po śniegu na specjalnie do tego przygotowanym pontonie, przypominającym dużą dętkę lub koło ratunkowe.
Stadnina - miejsce, gdzie prowadzi się hodowlę koni, opierając się na klaczach stadnych, krytych odpowiednio dobranymi ogierami; rodzą się tam źrebaki i prowadzi się odchów młodzieży. Według definicji w stadninie musi być minimum 5 klaczy matek i 1 ogier oraz odpowiednie zaplecze w postaci budynków i pastwisk.
Stado ogierów - miejsce, gdzie przebywają ogiery, które wysyłane są na sezon rozrodczy do punktów kopulacyjnych w terenie lub stadninach.
Ścieżka huculska - rodzaj zawodów sprawnościowych dla koni huculskich. W zawodach startuje para (koń i jeździec), która ma do pokonania tor przeszkód długości 1000-2000 m. Na pokonania tego dystansu przewidziana jest norma czasu, w jakim można pokonywać przeszkody (określona w regulaminie zawodów). Startujący mają do pokonania 12 przeszkód obowiązkowych i 4 przeszkody dodatkowe (które sędzia wybiera z określonej puli); są to przeszkody naturalne lub sztuczne. Za ich pokonanie przyznawane są punkty bonitacyjne.
Wałach - wykastrowany samiec konia.
Wysokość w kłębie - odległość od najwyższego punktu kłębu do ziemi, liczona w pionie.
Źrebię - młody koń w wieku do 1 roku.
®© GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
