 Nagłe wypadki
PIERWSZA POMOC W NAGŁYCH WYPADKACH
Zasady ogólne.
Ocena stanu poszkodowanego.
Zaburzenia w oddychaniu.
Zatrzymanie czynności serca.
Złamania i urazy.
Krwotoki i ich tamowanie.
Wstrząs pourazowy
1.Zasady ogólne
Podczas udzielania pierwszej pomocy należy działać energicznie, zdecydowanie ale ze spokojem i w taki sposób, aby nie pogorszyć stanu zdrowia chorego, zachowując zawsze następującą kolejność:
- wyeliminować działanie czynnika uszkadzającego, jak np. wyciągnąć z wody, czy uwolnić spod przygniatającego przedmiotu.
- przywrócić prawidłowe oddychanie i krążenie krwi (sztuczne oddychanie "usta-usta" i masaż serca),
- zatrzymać ewentualny krwotok (, zatamować krwotok, płasko ułożyć poszkodowanego z uniesieniem nóg powyżej tułowia),
- nałożyć niezbędny opatrunek, unieruchomić uszkodzoną kończynę,
- zabezpieczyć poszkodowanego przed wilgocią i utratą ciepła, (okryć kocem lub nieprzemakalnym tworzywem),
- wezwać lekarza lub pogotowie ratunkowe - akcję ratowniczą prowadzić do czasu przybycia fachowego personelu medycznego.
Pamiętaj, że mamy tylko trzy minuty zanim dojdzie do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu. Pierwsza pomoc na miejscu wypadku ratuje życie, gdy u poszkodowanego wystąpią:
- zaburzenia w oddychaniu,
- zatrzymanie krążenia,
- krwotok,
- wstrząs pourazowy.
2.Ocena stanu poszkodowanego
W celu dokonania oceny podstawowych funkcji życiowych pacjenta, należy sprawdzić: czy poszkodowany:
Sprawdzenie stanu przytomności poszkodowanego.
- Ratownik powinien głośno odezwać się do pacjenta (np. "Jak Pan/Pani się czuje") oraz sprawdzić reakcję na mocne dotknięcie (potrząsanie, klepnięcie w policzek) lub ból - uszczypnięcie płatka usznego,
- jeśli mamy do czynienia z urazami głowy lub szyi poszkodowanego można poruszyć tylko wtedy, jeśli jest to absolutnie niezbędne - nieprawidłowe poruszenie może doprowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego.
Sprawdzenie czy poszkodowany oddycha
Zatrzymanie oddechu stwierdza się w następujący sposób:
- objawem nasuwającym podejrzenie jest sine zabarwienie skóry,
- przy dokładnej obserwacji nie widać ruchów oddechowych klatki piersiowej; ruchy te nie są wyczuwalne również po przyłożeniu dłoni ratownika do klatki piersiowej i brzucha ratowanego,
- niesłyszalny i niewyczuwalny jest strumień powietrza wydychanego z ust i nosa poszkodowanego,
- przy częściowej niedrożności dróg oddechowych słychać odgłosy chrapania i bulgotu.
Sprawdzenie czy poszkodowany ma zachowane krążenie
Objawy nagłego zatrzymania krążenia występują w następującym porządku czasowym:
- natychmiast: brak tętna na tętnicy szyjnej,
- po 10-20 sekundach: utrata przytomności,
- po 15-30 sekundach: zatrzymanie oddechu lub "chwytanie powietrza",
- po 60-90 sekundach: szerokie źrenice, bez reakcji na światło (należy pamiętać, że bladość lub sinica skóry oraz szerokie źrenice nie stanowią jedynych wiarygodnych objawów zatrzymania krążenia, gdyż mogą towarzyszyć one także innym stanom chorobowym.
Brak tętna na tętnicy szyjnej rozstrzyga o zatrzymaniu krążenia. Kontrola czynności życiowych poszkodowanego musi przebiegać możliwie szybko. Dlatego należy sprawdzać wszystkie kliniczne objawy życia jednocześnie:
- próba nawiązania kontaktu słownego z poszkodowanym,
- obserwacja ruchów klatki piersiowej i zabarwienia skóry,
- badanie tętna na tętnicy szyjnej.
3.Zaburzenia w oddychaniu
Zaburzenia w oddychaniu ściśle wiążą się z zaburzeniami czynności krążenia. Aby uratować życie poszkodowanego należy przywrócić czynność obu układów. Bezdech może stanowić bezpośrednią przyczynę zgonu ofiary wypadku. Do śmierci dochodzi po kilku minutach od jego wystąpienia. Poszkodowanemu można uratować życie w trakcie udzielania pierwszej pomocy, pamiętając o prostych regułach:
- U nieprzytomnych leżących na plecach, najczęstszą przyczyną niedrożności dróg oddechowych jest zapadnięty język lub ciało obce zatykające drogi oddechowe.
- Ciałami obcymi mogą być: krew, wymiociny, szczątki ubrania, złamana proteza zębowa, itp.
- Z zapadniętym językiem radzimy sobie w prosty sposób, odchylając głowę poszkodowanego do tyłu. Wówczas język przesuwa się do góry i drogi oddechowe udrażniają się. Czynność tą wykonujemy następująco:
-- podkładamy jedną rękę pod szyję ratowanego i unosimy ją do góry,
-- jednocześnie układamy drugą rękę na czole i odchylamy głowę do tyłu.
- W przypadkach podejrzanych o złamanie kręgosłupa szyjnego, zatkane językiem drogi oddechowe udrażniamy poprzez uniesienie żuchwy lub wyciągnięcie języka.
- Ciała obce usuwamy z ust i gardzieli po odwróceniu poszkodowanego na bok i otworzeniu jego ust. Podczas usuwania ciał obcych z jamy ustnej wkładamy między zęby poszkodowanego przedmiot, który zabezpiecza nasz palec przed odgryzieniem na wypadek szczękościsku.
- Przy przywracaniu czynności oddechowych najskuteczniejszą metodą jest sztuczne oddychanie "usta-usta", przy której ratujący wdmuchuje swoje powietrze wydechowe bezpośrednio do ust ratowanego.
Sztuczne oddychanie.
Najskuteczniejszą metodą jest metoda "usta-usta" i jej odmiana stosowana u dzieci "usta-nos"
- ułożonemu na plecach ratowanemu pod barki podkłada się wałek (z koca, ubrania), co ułatwia odchylenie głowy do tyłu, zapobiegając zwężeniu dróg oddechowych przez zapadającą się u nieprzytomnych nasadkę języka,
- wykonujemy głęboki wdech i obejmując szczelnie wargami usta ratowanego wdmuchujemy powietrze,
- sztuczne oddychanie należy prowadzić z częstotliwością ok. 15 do 20 oddechów na minutę a ratujący musi mieć pewność, że w czasie wydechu powietrze wydostaje się na zewnątrz, bowiem inaczej oddech nie jest skuteczny,
- przy metodzie "usta-nos", ratownik ręką zatyka szczelnie usta, a powietrze wdmuchuje przez nos z większą siłą niż w metodzie "usta-usta" - ze względu na większy opór podczas wdmuchiwania i przepływu powietrza.
- u dzieci i niemowląt sztuczne oddychanie można prowadzić także metodą "usta-usta, nos". Ratujący obejmuje swoim ustami zarówno usta, jak i nos ratowanego dziecka,
- Gdy poszkodowany odzyska własny oddech, należy ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej.
4.Zatrzymanie czynności serca
Zatrzymanie czynności serca powoduje zatrzymanie krążenia krwi w ustroju. Objawia się ono nagłą utratą przytomności, bezdechem pojawiającym się po kilku sekundach od zatrzymania krążenia krwi, brakiem tętna na dużych tętnicach w okolicy szyi i poszerzonymi, nie reagującymi na światło źrenicami oraz bladosinym wyglądem chorego.
Zatrzymanie krążenia krwi wymaga natychmiastowego przystąpienia do masażu zewnętrznego serca z równoczesnym prowadzeniem sztucznego oddychania.
Masaż serca. Wykonuje się go równocześnie ze sztucznym oddychaniem w przypadku stwierdzenia nagłego zatrzymania krążenia. Pamiętajmy, że:
- ratowanego należy położyć na plecach na twardym podłożu,
- lewą rękę układa się w 1/3 dolnej wysokości mostka ratowanego, a prawą poprzecznie do niej - przy czym obie powinny być wyprostowane w łokciach,
- przy odpowiedniej ostrożności, aby nie połamać żeber, należy szybkimi, energicznymi ruchami naciskać mostek z taką siłą, by uginał się 3-4 cm, co powoduje mechaniczne wyciskanie krwi z serca do dużych tętnic ,
- jeżeli akcję ratowniczą prowadzi jeden ratownik, powinien po każdym wdechu wykonać 10-15 ucisków mostka. Jeżeli natomiast jest dwóch ratowników - jeden wykonuje 1-2 wdechy, po czym drugi 4-5 ucisków mostka itd. ,
- w ciągu każdej minuty należy wykonać 12-15 oddechów oraz 60-80 ucisków mostka. Sztuczne oddychanie i masaż serca wymaga od ratowników znacznego wysiłku fizycznego, wobec czego konieczne jest ich zastępowanie przez innych,
- akcję reanimacyjną należy prowadzić obowiązkowo do czasu przywrócenia funkcji życiowych lub przyjazdu pogotowia ratunkowego.
5.Złamania i urazy
Złamaniem nazywamy odpryśnięcie, pęknięcie lub przełamanie kości, czyli każde przerwanie ciągłości tkanki kostnej. Najczęstszymi przyczynami złamań są urazy mechaniczne, np. silne uderzenie. Może także zaistnieć złamanie samoistne, np. u osób starszych.
Pierwsza pomoc w razie złamania kończyny:
- sprawdzić tętno,
- sprawdzić, czy poszkodowany oddycha,
- w razie potrzeby przystąpić do reanimacji,
- dowiedzieć się od rannego, czy doznał innych urazów,
- usunąć z miejsca złamania wszystkie przedmioty, które mogłyby powodować ucisk np. części garderoby, biżuterię itp.
- tymczasowo unieruchomić dwa sąsiednie stawy,
- jeśli jest to złamanie otwarte - opanować krwotok.
Aby prawidłowo usztywnić kończynę należy:
- do usztywniania kończyny stosuje się szyny, łubki, bandaże, plastry, gazy, trójkątne chusty lub inne przedmioty, które mogą spełniać funkcje wyżej wymienionych.
- dopasować zastosowany do usztywniania przedmiot - w tym celu należy przymierzyć ją na sobie lub zdrowej kończynie ratowanego,
- owinąć stosowany przedmiot chustą lub bandażem,
- umieścić gazę lub inny materiał izolujący w okolicach stawów,
- zabandażować tak, aby naczynia krwionośne nie były zbyt długo uciśnięte i nie był zablokowany dopływ krwi do kończyny.
Nie wolno:
- zostawiać poszkodowanego samego,
- samemu nastawiać złamanych kończyn (chyba, że jest się specjalistą lub jest to sytuacja krytyczna np. walka o przetrwanie),
- przenosić poszkodowanego bez uprzedniego unieruchomienia kończyny,
- podawać jedzenia ani napojów.
Złamania żeber:
- Przy złamaniu górnych żeber należy polecić ratowanemu wstrzymanie oddechu i nakleić dwa długie odcinki plastra przechodzące przez ramię po stronie złamania.
- W przypadku złamania dolnych żeber należy przyłożyć na miejsce złamania kawałek filcu lub gumy piankowej. Należy kazać pacjentowi wstrzymać oddech i okleić plastrem tę stronę klatki piersiowej, gdzie znajduje się złamanie.
- Alternatywną metodą postępowania w przypadku złamań dolnych lub górnych żeber jest obwiązywanie bandażem elastycznym klatki piersiowej na całym jej obwodzie i na wysokości od żeber dolnych do wysokości sutków.
Pęknięcie czaszki:
- objawem pęknięcia czaszki jest płyn słomkowej barwy wyciekający z nosa lub uszu,
- poszkodowanego należy ułożyć w położeniu bezpiecznym, z wyciekiem do dołu,
- założyć opatrunek,
- unieruchomić poszkodowanego.
Obrażenia kręgosłupa:
Oznakami uszkodzenia kręgosłupa mogą być:
- ból w plecach przy braku ruchów,
- deformacja kręgosłupa,
- wrażliwość na dotyk,
- ręce wyciągnięte nad głową w niekontrolowany sposób,
- utrata kontroli nad pęcherzem moczowym.
Pierwsza pomoc:
- jeśli pacjent leży twarzą do góry, podłożyć mu pod lędźwie np. złożony koc, aby odciążyć rdzeń kręgowy od nacisku odłamków kostnych,
- jeśli poszkodowany leży twarzą w dół, podłożyć złożony koc pod klatkę piersiową,
- do transportu stosować sztywne nosze lub deskę o długości większej od wzrostu pacjenta.
6.Krwotoki i ich tamowanie
Objawy:
- pojawienie się krwi po przerwaniu ciągłości skóry,
- blade śluzówki,
- osłabienie, a nawet utrata przytomności,
- przyspieszone i słabo napięte tętno.
Pierwsza pomoc w przypadku krwotoku zewnętrznego:
- ucisk ręczny w miejscu wypływu krwi,
- uniesienie kończyny powyżej poziomu serca,
- zdezynfekowanie rany,
- założenie opatrunku,
- po opanowaniu krwotoku nałożyć dodatkowy opatrunek uciskający zranienie,
- jeśli rana jest długa i głęboka, niezbędna jest pomoc lekarska, ze względu na konieczność założenia szwów i podania odpowiednich leków.
Punkty uciskowe do tamowania krwotoków tętniczych:
- skroń przed uchem,
- twarz pod oczami, po bokach szczęki,
- ramię nad obojczykiem,
- przedramię w zgięciu łokcia,
- dłoń przed nadgarstkiem,
- udo w połowie pachwiny oraz górna część uda,
- górna część kolana,
- stopa, przednia część stawu skokowego.
Nie wolno:
- zdejmować opatrunku, w celu sprawdzenia czy krwawienie ustało,
- usuwać z ran ciał obcych, gdyż może to spowodować bardziej obfite krwawienie,
- uciskać krwawiącej gałki ocznej, rany, w której znajduje się jakieś ciało obce lub głowy - gdy nastąpiło złamanie kości czaszki,
- czyścić ran o dużych powierzchniach,
- zakładać zbyt mocnego opatrunku,
- stosować do ucisku sznurków, tasiemek i innych wąskich rzeczy.
7.Wstrząs pourazowy
Może on wystąpić z powodu intensywnego krwotoku (wstrząs krwotoczny), zmiażdżenia,. złamania, stłuczenia (wstrząs urazowy) oraz oparzenia (wstrząs termiczny).
Podstawowe objawy:
- szybko słabnące, a nawet niewyczuwalne tętno,
- bladość skóry i jej ochłodzenie,
- zimny, zlewny pot na powierzchni ciała,
- rozszerzenie źrenic,
- płytki, przyśpieszony oddech,
- niepokój poszkodowanego,
- apatia i senność.
Pierwsza pomoc polega na:
- zapewnieniu poszkodowanemu spokoju - jest on najczęściej przytomny,
- osłonięciu przed zimnem, deszczem, wiatrem,
- zapewnieniu poszkodowanemu prawidłowego oddechu,
- opanowaniu krwotoku,
- założeniu opatrunku lub unieruchomieniu złamania,
- ułożeniu poszkodowanego na wznak, z kończynami dolnymi uniesionymi ku górze,
- uspokojeniu psychicznym,
- ewentualnym podaniu do picia ciepłych płynów jeśli poszkodowany jest przytomny,
- szybkim wezwaniu kwalifikowanej pomocy medycznej. GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
