- Żołądek
- Żółć
- Żółtaczka
- Żółtaczka hemolityczna
- Żółtaczka noworodków
- Żylaki powrózka nasiennego
- Żylaki przełyku
- Żyła główna dolna
- Żyła wrotna
- Żyły
- Żywienie enteralne w przygotowaniu
- żywienie parenteralne w przygotowaniu
- żywinie parenteralne w przygotowaniu
Słownik terminów medycznych
A
acetaminofen – aktywny składnik niektórych leków przeciwbólowych i obniżających gorączkę, dostępnych bez recepty.
albuminy – wytwarzane w wątrobie białka osocza, które odgrywają ważną rolę w utrzymaniu właściwego ciśnienia onkotycznego (wiązanie wody), przenoszeniu bilirubiny, ich niedobór powoduje miedzy innymi powstawanie obrzęków.
ALAT – Alanine aminotransferase GPT – Glutamyl pyruvic transaminase (ang.) – aminotransferaza alaninowa – enzym wskaźnikowy (enzym indykatorowy) zawarty głównie w komórkach wątroby i mięśnia sercowego.Zwiększenie jego aktywności w krwi powyżej dopuszczalnej granicy przemawia za uszkodzeniem rozlanym lub martwicą jednego z tych narządów.
aminotransferazy – (transaminazy) – enzymy katalizujące przeniesienie grupy aminowej alfa-aminokwasów na alfa-ketony. Koenzymem jest fosforan pirydoksalu. Znaczenie diagnostyczne mają aminotransferaza alaninowa (ALAT) i aminotransferaza asparaginianowa (AspAT). Enzymy wskaźnikowe (enzymy indykatorowe), których zwiększenie aktywności we krwi wskazuje na uszkodzenie struktur komórkowych i jest proporcjonalne do jego stopnia.
amylaza – jeden z grupy hydrolitycznych enzymów trawiennych, które rozkładają skrobię i inne węglowodany na cukry proste, występujących w ślinie, soku trzustkowym i jelitowym.
antygen – antygeny – wszystkie substancje rozpoznawane przez układ odpornościowy organizmu. Antygeny mogą powodować powstawanie przeciwciał lub uczulonych limfocytów, reakcję antygenu z „pasującym” do niego przeciwciałem nazywa się odpowiedzią immunologiczną. Oprócz antygenów rozpoznawanych jako obce, każda komórka ciała ma na powierzchni specyficzne białka (tzw. antygeny zgodności tkankowej ), które również są rozpoznawane przez układ odpornościowy, ale w normalnych warunkach nie tworzą się przeciwko nim przeciwciała ani uczulone limfocyty (zjawisko to nazywane jest tolerancją immunologiczną na własne antygeny). Brak tej cechy prowadzi do niszczenia własnych tkanek (autoagresja).
artecholin – Wyciąg płynny z : Abrotani herba, Sylibi mariani fructus, Menthae piperitae folium, Cnici benedicti herba, Chelidonii herba, Millefolii herba, Taraxaci radix. Preparat zawiera nie mniej niż 0,02% hydroksykumaryn w przeliczeniu na izofraksydynę. Zawiera etanol. Działanie : preparat działa żółciotwórczo i żółciopędnie, pobudza zdolności regeneracyjne wątroby oraz czynności wydzielnicze przewodu pokarmowego. Łagodzi bóle brzucha. Działa rozkurczowo i łagodząco w obrębie jelit. Wskazania : leczenie przewlekłych zaburzeń trawiennych związanych z niedostatecznym wytwarzaniem soku żołądkowego i żółci, przede wszystkim przewlekłego zapalenia pęcherzyka żółciowego, kamicy żółciowej, zaburzeń czynności dróg żółciowych, przewlekłych schorzeń wątroby, zaburzeń trawienia jelitowego. Producent : Phytopharm Klęka.
AspAT – [ AST – Aspartate aminotransferase, GOT – Glutamyl oxaloacetic transaminase (ang.) ] – aminotransferaza asparaginianowa – enzym wskaźnikowy (enzym indykatorowy) zawarty gł. we włóknach mięśnia sercowego i mięśni szkieletowych, a także w komórkach wątroby i in. narządów. Znaczny wzrost enzymu przemawia raczej za uszkodzeniem mięśnia sercowego (np. przy zawale w pierwszych dniach po nim), przy chorobach wątroby odnotowuje się mniejszy wzrost.
B
badania kliniczne – szczegółowo kontrolowane badania testujące bezpieczeństwo i skuteczność leków i innych metod leczenia.
badania przesiewowe – poszukiwanie choroby u osób, które nie mają objawów. Zazwyczaj wykonywane na znacznym odsetku losowo wybranej populacji.
białko – stanowi podstawę budowy wszystkich elementów organizmu. Znaleźć je można we wszystkich tkankach i komórkach. Białka używane są do wzrostu i naprawy kości, mięśni, tkanki łącznej, skóry, narządów wewnętrznych i krwi. Również hormony, enzymy i inne substancje regulujące procesy życiowe zbudowane są z protein. Zaburzenia białkowe wpływają więc na złe funkcjonowanie wszystkich narządów i układów. W sytuacji awaryjnej, gdy podaż cukrów i tłuszczów jest zbyt niska, do celów odżywczych zużywane są zapasy białkowe. Wszystkie białka, czyli proteiny, zbudowane są z elementów składowych zwanych aminokwasami, które połączone są w łańcuchy różnej długości. Każda dorosła osoba potrzebuje około 50 gramów białka na dobę. Źródłem jego może być nie tylko mięso, drób, czy ryby, lecz także: fasola, groch, mleko, jaja, nasiona, orzechy, czy produkty sojowe. W większości krajów rozwiniętych dobowe zapotrzebowanie na białko jest pokrywane z naddatkiem. Nie jest więc trudno zabezpieczyć pożądaną ilość białka w diecie dobowej. Na przykład przeciętna porcja mięsa pokrywa około połowę dziennej racji białka. Istotną rzeczą jest natomiast, by skład spożywanych pokarmów białkowych odpowiadał realnemu zapotrzebowaniu organizmu na poszczególne aminokwasy. Należy więc dbać o dobrze zbilansowaną dietę.
bilirubina – żółty barwnik powstający w toku fizjologicznego rozkładu hemoglobiny uwalnianej z rozpadłych krwinek czerwonych. Z osocza krwi bilirubina przedostaje się do wątroby, gdzie zostaje estrowo związana z kwasem glukuronowym, a następnie zostaje wydalona do dróg żółciowych, zagęszczona w pęcherzyku żółciowym, nadając żółci jej charakterystyczną barwę.
biopsja – pobranie fragmentu tkanki lub narządu żywego osobnika w celu przeprowadzenia badania. Biopsja wątroby (cienkoigłowa) to badanie polegające na pobraniu komórek wątroby w celu przeprowadzenia badania mikroskopowego oceniającego stan tego narządu.
C
cholamid – nicotinyl methylamide – Lek zawiera 500 mg hydroksymetyloamidu kwasu nikotynowego. Działanie : preparat o działaniu żółciopędnym. Po podaniu doustnym ulega hydrolizie do kwasu nikotynowego i formaldehydu. Oba związki osiągają duże stężenia w żółci. Kwas nikotynowy działa żółciotwórczo, żółciopędnie i spazmolitycznie w stosunku do dróg żółciowych. Formaldehyd, działając bakteriobójczo, odkaża drogi żółciowe. Preparat wywiera również działanie ochronne na hepatocyty. Wskazania : stany zapalne pęcherzyka i dróg żółciowych, kolka wątrobowa i kamica żółciowa. Stosowany również w zaburzeniach trawienia wynikających z upośledzonego wydzielania żółci oraz w zespołach poresekcyjnych pęcherzyka żółciowego. Przeciwwskazania : nadwrażliwość na formaldehyd lub kwas nikotynowy. Działanie niepożądane : długotrwałe podawanie leku może wywołać biegunkę.
cholesol – Preparat zawiera wyciągi z : Cortex Frangulae, Herba Equiset, Fructus Rosae, Anthodium Chamomillae, Fructus Coriandri, Fructus Juniperi, Inflorescentia Helichrysi, Herba Polygoni avicularis, Herba Hyperici, Intractum Taraxaci. Działanie żółciotwórcze i żółciopędne związane jest z obecnością wyciągów z kocanki, mniszka, jałowca, kruszyny. Preparat posiada także właściwości spazmolityczne, wiatropędne (surowce olejkowe), moczopędne (ziele skrzypu, owoc jałowca) oraz przeczyszczające (kora kruszyny). Wskazania : schorzenia wątroby z uszkodzeniem miąższu, marskością, zaburzeniami czynności wydzielniczej. Stany zapalne dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego; zaburzenia trawienne. Producent : Herbapol-Wrocław.
cholesterol – składnik pokarmowy, substancja należąca do związków lipidowych o budowie pierścieniowej spełniająca wiele funkcji w organizmach zwierząt i człowieka. Jest prekursorem hormonów sterydowych (hormonów płciowych, kory nadnerczy), kwasów żółciowych, wchodzi w skład błon komórkowych i jest składnikiem lipoprotein osocza krwi. Razem z białkami i fosfolipidami tworzy półprzepuszczalne błony komórkowe.
cholestil – Hymecromone – Lek zawiera hymekromon. Działanie : posiada silne działanie spazmolityczne, szczególnie na zwieracz bańki wątrobowo-trzustkowej oraz łagodne żółciotwórcze i żółciopędne. Łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego i szybko osiąga skutek leczniczy. Nie zaburza wchłaniania jelitowego pokarmów i nie upośledza działania gruczołów trawiennych. Wskazania : Hiperkinezy dróg żółciowych. Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Kamica żółciowa przebiegająca bez powikłań. Zespoły po usunięciu pęcherzyka żółciowego. Zaburzenia trawienia i wchłaniania oraz przewlekłe zaparcia uwarunkowane niedoborem żółci, zaburzenia dyspeptyczne. Czynnościowa niewydolność komórek wątroby (np. po zatruciu alkoholem lub innymi związkami chemicznymi, w WZW, żółtaczce mechanicznej). Przeciwwskazania : Nadwrażliwość na lek, niedrożność dróg żółciowych, ciężkie uszkodzenie wątroby.Działanie niepożądane : czasami może wystąpić biegunka. Producent : Polfa-Pabianice.
cholina – azotowa substancja org. wchodząca w skład lecytyn i neurohormonu acetylocholiny otrzymywana m.in. przez hydrolizę żółci. Naturalny lek pobudzający wątrobę i pęcherzyki żółciowe do prawidłowego wydzielania, stosowany głównie w chorobach przewodu żółciowego, kamicy żółciowej.
consensus – alfacon-1 – interferon alfa – (Inferegen – Yamanouchi) jest całkowicie syntetycznym, rekombinowanym interferonem alfa, nie istniejącym w warunkach naturalnych. W organizmie człowieka występuje prawie 30 różnych podtypów interferonów alfa. Różnią się one między sobą sekwencją aminokwasów. Interferon alfakon-1 składa się z najczęściej występujących, w danej pozycji łańcucha białkowego, aminokwasów w naturalnych interferonach alfa. Mechanizm działania jest taki sam, jak innych interferonów alfa. Interferon alfakon-1 ma co najmniej 5 razy większą aktywność in vitro niż interferony alfa-2a i alfa-2b. Wynika to z silniejszego wiązania się z receptorami na powierzchni komórek docelowych. Interferon alfakon-1 podawany jest podskórnie.
cytokiny – białka przypominające działaniem hormony, kontrolujące reakcje immunologiczne (odpornościowe). Cytokiny są wytwarzane przez wiele różnych komórek.
czas protrombinowy – badanie które mierzy zdolność krwi do krzepnięcia, co świadczy również o czynności watroby.
D
depresja – stan psychiczny, który trwa przez długi czas (tygodnie i mieiące), objawiający się uczuciem smutku i bezradności, zniechęceniem, trudnością w skupieniu uwagi i brakiem aktywności (ale także poddenerwowaniem, frustracją).
dietetyk – wykwalifikowana osoba, która pomaga w planowaniu zdrowego odzywiania się, zarówno pojedynczym osobom, jak i instytucjom (szpitale, szkoły).
dlugotrwała odpowiedź na leczenie – pozytywny skutek leczenia (np. przeciwwirusowego) utrzymujący się przez długi czas.
DNA (kwas dezoksyrybonukleinowy) – obecny w żywych komórkach związek, który przechowuje informację genetyczną.
E
ekspozycja – narażenie na kontakt z wirusem, bakterią itp., które może prowadzić do infekcji (zakażenia).
ELISA – (enzymatyczny odczyn immunoadsorbcyjny) – badanie krwi, za pomocą którego mozna wykryć przeciwciała antyHCV. To samo badanie co EIA (odczyn immunoenzymatyczny).
encefalopatia – jedna z form zespołu psychoorganicznego. Jej przyczynami mogą być uszkodzenia okołoporodowe, choroby infekcyjne, stany zapalne mózgu i opon mózgowych, alkoholizm, miażdżyca naczyń mózgowych, urazy. Encefalopatia charakteryzuje się współistnieniem zaburzeń psychicznych i neurologicznych. Przeważnie stwierdza się objawy ogniskowe uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, patologiczny zapis EEG, objawy organicznego uszkodzenia mózgu w testach psychologicznych, czasami zanik mózgu. W encefalopatii występują zarówno zaburzenia intelektu (otępienia) różnego stopnia, jak i zaburzenia charakterologiczne.
enzym – złożona cząstka białkowa wytwarzana przez komórki organizmu (wydzielana i działająca także poza jej wnętrzem) mająca właściwość katalizowania (przyspieszania) danego rodzaju reakcji chemicznych zachodzących w organizmie żywym. Każdy enzym katalizuje tylko jeden rodzaj lub typ reakcji, przy określonej wartości pH i temperatury, np. pepsyna rozkłada białka. (biokatalizator, ferment)
enzymy wskaźnikowe – wytwarzane w wątrobie (i nie tylko) białka, których steżenia można badać w kierunku wykrycia uszkodzenia danego narządu
epidemiologia – nauka o chorobach: ile przypadków zachorowań występuje w dużych grupach ludzi, np. w mieście lub kraju, kto jest narażony na choorobę itp.
erytrocyty – krwinki czerwone, składniki krwi kręgowców zawierające we wnętrzu barwnik krwi – hemoglobinę. Mają postać krążków dwuwklęsłych o średnicy 6-8 žm.
essentiale forte – phospholipids – fofolipidy – Lek zawiera niezbędne fosfolipidy EPL (estry glicerolowe kwasu cholinofosforowego i nienasyconych kwasów tłuszczowych – linolowego, linolenowego, olejowego). Fosfolipidy zawarte w preparacie są wbudowywane w błony uszkodzonych komórek wątroby przywracając w ten sposób aktywność enzymatyczną i prawidłową funkcję hepatocytom. Biorą udział w procesie różnicowania się i proliferacji komórek. Redukują proces fibrynogenezy w wątrobie poprzez zmniejszenie produkcji kolagenu i zwiększenie aktywności kolagenazy. Poprzez wbudowywanie się w błony komórkowe hepatocytów powodują obniżenie ich wrażliwości na czynniki cytotoksyczne. Nienasycone kwasy tłuszczowe wchodzące w skład fosfolipidów są prekursorami prostaglandyn i innych eikozanoidów. Fosfolipidy są wydzielane do żółci co powoduje obniżenie stosunku cholesterol/fosfolipidy i wzrost rozpuszczalności cholesterolu. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe zmniejszają stężenie cholesterolu, normalizują stężenie lipoprotein we krwi, działają przeciwmiażdżycowo; poprawiają przepływ naczyniowy poprzez działanie antyagregacyjne i poprawę elastyczności erytrocytów. Wskazania : ostre i przewlekłe choroby wątroby o różnej etiologii. Kamica żółciowa. Wspomagająco w leczeniu zaburzeń czynnościowych wątroby i dróg żółciowych. Przeciwwskazania : nadwrażliwość na którykolwiek ze składników preparatu.
esteraza cholinowa – cholinoesteraza – enzym wytwarzany w wątrobie (enzymy wątrobowe) i wydzielany do krwi. Jest to enzym wydzielniczy (enzym sekrecyjny). Zmniejszenie jego aktywności w osoczu krwi może być jednym ze wskaźników uszkodzenia miąższu wątroby.
F
fałszywie dodatni/ujemny – wynik badania jest fałszywie dodatni, gdy mówi, że dana choroba występuje, a w rzeczywistości nie występuje, fałszywie ujemny – odwrotnie – gdy wynik wskazuje na brak choroby, a dana choroba występuje.
fibrynogen – białko osocza krwi (globulina) wytwarzane w wątrobie. Fibrynogen przechodzi pod wpływem enzymu – trombiny we włóknik, stanowiący sieć – rusztowanie dla skrzepu krwi.
fosfataza – fosfataza zasadowa(FZ), fosfataza alkaliczna (FA) – enzym wydalniczy (enzym ekskrecyjny) wytwarzany głównie w osteoblastach szpiku kostnego, a także i w komórkach różnych innych narządów. Wydalana wraz z żółcią przez wątrobę.
fosfataza kwaśna (FK) enzym wytwarzany głównie w gruczole krokowym, ale również i w komórkach innych narządów. Inne enzymy wydalnicze to gammaglutamylotranspeptydaza (GGTP)i aminapeptydaza leucynowa (LAP). Zwiększenie aktywności tych enzymów w surowicy krwi, zwłaszcza fosfatazy zasadowej, przemawia za niewydolnością miąższu wątroby lub za niedrożnością dróg żółciowych.
flawiwirusy – grupa wirusów, które powodują m.in. żółtą gorączkę, zapalenie mózgu i zapalenie wątroby typu C.
G
genotyp – różnice w budowie genetycznej wirusa HCV pozwalające na wyróżnienie sześciu jego (głównych) typów, niekiedy w zależności od rodzaju genotypu podejmuje się różne od siebie terapie przeciwwirusowe.
globuliny – frakcja białek osocza krwi, zawartych w nim w ilości ok. 2,7 g/100 ml. Ich rola polega głównie na przenoszeniu wraz z prądem krwi różnych ciał wiążących się z nimi luźno i przejściowo oraz na czynnościach obronnych i odpornościowych ustroju (odporność).
glutarsin e – (roztwór do wlewu dożylnego) – Roztwór zawiera argininę, kwas glutaminowy, sód, potas, chlor. Działanie : preparat do wlewów dożylnych zawierający aminokwasy argininę i kwas glutaminowy, które posiadają właściwości obniżające stężenie amoniaku we krwi poprzez udział w procesach transaminacji oraz w biosyntezie mocznika. Zawiera ponadto podstawowe elektrolity osocza, co umożliwia jednoczesne wyrównywanie zaburzeń gospodarki elektrolitowej w organizmie. Posiada właściwości obniżające pH. Wskazania : niewydolność wątroby z hiperamonemią. Zapobieganie śpiączce wątrobowej u osób z marskością wątroby i nadciśnieniem wrotnym, krwawieniem z żylaków przełyku, samoistnym lub chirurgicznym zespoleniem wrotno-systemowym. Zaburzenia czynności wątroby w okresie pooperacyjnym. Serce płucne w okresie niewyrównania z towarzyszącymi objawami i hiperamonemią. Zatrucia amoniakiem. Przeciwwskazania : kwasica, upośledzenie czynności nerek, hipernatremia, śpiączka z całkowitym wyłączeniem czynności wątroby, ciąża i okres karmienia piersią. Zawartość mocznika w moczu całodobowym poniżej 5 g jest wskazaniem do odstawienia preparatu. Ostrożnie stosować w hiperkaliemii. Działanie niepożądane : nudności, wymioty. Interakcje : nie podawać z narkotycznymi lekami przeciwbólowymi, barbituranami, izoniazydem, diuretykami.
granulocyty – krwinki białe – leukocyty zawierające ziarnistości (granulacje) w cytoplazmie, stanowią ok. 60% wszystkich krwinek białych we krwi. W zależności od barwnikochłonności wyróżnia się granulocyty obojętnochłonne (neutrolile, mikrofagi), kwasochłonne (eozynofile) i zasadochłonne (bazofile).
H
hav – hepatitis a virus – wzw A – wirus (RNA) zapalenia wątroby typu A, przenoszony drogą jelitową (pokarmowš).
hbv – hepatitis b virus – wzw b – wirus (DNA) zapalenia wątroby typu B, przenoszony drogą pozajelitową.
hcv – hepatitis c virus – wzw c – wirus (RNA) zapalenia wątroby typu C, przenoszony drogą pozajelitową.
hdv – hepatitis d virus – wzw d – wirus (RNA) zapalenia wątroby typu d, replikuje tylko w obecności hbv, przenoszony drogą pozajelitową.
hev – hepatitis e virus – wzw e – wirus (RNA) zapalenia wątroby typu e, przenoszony drogą jelitową – fekalno – oralną ( t. zw. „pokarmową”) u nas występuje niezmiernie rzadko, możliwe jest jednak zawleczenie z podróży zagranicznych (np. Pn. Afryka, Meksyk,Indie)
hgv – hepatitis g virus – GBV-C – wirus (RNA) zapalenia wątroby typu g, wirus spokrewniony z HCV, podejrzwa się, że jest on odpowiedzialny za piorunujące zapalenia wątroby. Pokrewne wirusy to GBV-A i GBV-B – nie powodujące prawdopodobnie zapalenia wątroby
hematokryt – stosunek ciał morfotycznych (masy krwinkowej, krwinek czerwonych) do osocza. Podwyższony hematokryt występuje w czerwienicy oraz w chorobach przebiegających z dużą utratą płynów (oparzenia, biegunki, niedrożność jelit). Zmniejszone stężenie hematokrytu występuje w krwotokach, chorobach przebiegających z wyniszczeniem organizmu (nowotwory), w stanach septycznych, niedokrwistościach i innych.
hemofilia – choroba dziedziczna, w której krzepnięcie krwi jest znacznie zwolnione, co powoduje obfite krwawienia nawet z drobnych skaleczeń. Hemofilia występuje tylko u mężczyzn; kobiety są tylko nosicielami choroby.
hemoglobina – fizjologiczna substancja organiczna złożona w około 95 % z białka – globiny oraz w ok. 5 % z barwnika krwi – hemu zawierającego atom żelaza. Składnik krwinek czerwonych uczestniczący w organizmie w transporcie tlenu i dwutlenku węgla. Z tlenkiem węgla (czadem) tworzy połączenie uniemożliwiające przenoszenie tlenu.
hepacom – timonacic – lek zawierający kwas tiazolidyno-4-karboksylowy ulega w organizmie przemiany do cysteiny, która będąc nośnikiem wolnych grup SH jest ważnym czynnikiem skutecznej czynności detoksykacyjnej wątroby. Chroni wątrobę przed szkodliwym wpływem toksyn bakteryjnych, wirusów, trucizn jak alkohol, związki benzenowe metale ciężkie. Regeneruje miąższ wątroby, obniża stężenie lipidów we krwi. Wskazania: ostre i przewlekłe choroby wątroby różnego pochodzenia, różne postacie wirusowego zapalenia wątroby, zapalenie wątroby po zatruciach substancjami chemicznymi, w tym alkoholem, schorzenia zwyrodnieniowe wątroby. Przeciwskazania: nadwrażliwość na lek, ciąża, niedrożność dróg żółciowych, dzieci do 6 r. ż. Działanie niepożądane: nudności, wysypki skórne.
hepadnawirusy – grupa wirusów, nalezy do nich HBV powodujący wirusowe zapalenie wątroby typu B.
hepatocyt – pojedyncza komórka wątroby
hepa-merz – ornithine aspartate – pancreatin – Lek zawiera L-asparaginian L-ornityny, pankreatynę (wyciąg z trzustki wieprzowej), lipazę, amylazę, proteazę. Działanie : preparat zawiera kwas asparaginowy i ornitynę – aminokwasy, które biorą udział w syntezie mocznika z amoniaku w wątrobie, przyspieszając procesy odtruwania organizmu z amoniaku; preparat zawiera ponadto zespół enzymów trawiennych biorących udział w trawieniu tłuszczów, białek i węglowodanów. Wskazania : zaburzenia trawienia spowodowane niedoborem enzymów w przebiegu schorzeń wątroby i trzustki. Przeciwwskazania : ostre zapalenie trzustki. Ciąża i okres karmienia piersią (brak badań odnośnie bezpieczeństwa).
heparegen – timonacic – lek (tabletki) zawiera kwas tiazolidyno-4-karboksylowy. Lek ulega w organizmie przemianie do cysteiny, która będąc nośnikiem wolnych grup SH jest ważnym czynnikiem skutecznej czynności detoksykacyjnej wątroby. Chroni wątrobę przed szkodliwym wpływem toksyn bakteryjnych, wirusów, trucizn jak: alkohol, związki benzenowe, metale ciężkie. Regeneruje miąższ wątroby, obniża stężenie lipidów we krwi. Działa żółciopędnie. Wskazania : ostre i przewlekłe choroby wątroby różnego pochodzenia: różne postacie wirusowego zapalenia wątroby, zapalenie wątroby po zatruciach substancjami chemiczymi, w tym alkoholem, schorzenia zwyrodnieniowe wątroby. Przeciwwskazania : nadwrażliwość na lek, ciąża, okres karmienia piersią, niedrożność dróg żółciowych, dzieci do 6 r.ż. Działanie niepożądane : nudności, wysypki skórne.
heparyna – wielocukrowy ester siarczanowy (mukopolisacharyd) o działaniu hamującym krzepnięcie krwi (antykoagulanty, układ krzepnięcia), poprzez hamowanie przekształcenia protrombiny w trombinę.
hepatil – ornithine aspartate – Lek zawiera asparaginian ornityny. Aminokwas, biorący udział w powstawaniu mocznika z amoniaku w wątrobie. Przyspiesza procesy odtruwania w komórkach wątroby, zwiększa wydalanie toksycznego amoniaku. Wpływa również na przemiany cukrów, tłuszczów i białek w organizmie. Wskazania : pomocniczo w zaburzeniach czynności wątroby różnego pochodzenia (wirusowego, poalkoholowego, polekowego, toksycznego). Przeciwwskazania : nadwrażliwość na preparat. Ciężka niewydolność nerek. Zaburzenia metabolizmu aminokwasów (np. defekty enzymatyczne). W ciąży i okresie karmienia piersią stosować jedynie w zdecydowanej konieczności. Działanie niepożądane : sporadycznie: dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty) i alergiczne zmiany skórne.
I
ibuprofen – składnik niektórych leków dostępnych bez recepty, zmniejszających ból, obrzęk i goraczkę.
IgG – immunoglobulina związana z odpowiedzią immunologiczną typu humoralnego (odporność humoralna). Jest monomerem o masie cząsteczkowej 160 000, posiada zdolność wiązania dopełniacza, przechodzenia przez łożysko. U człowieka wyróżniamy cztery podklasy IgG.
IgA – główna immunoglobulina wydzielin (ślina, łzy, wydzieliny błon śluzowych), gdzie występuje jako dimer połączony z cząsteczką transportującą (wydzielnicza IgA). Występuje również w surowicy jako monomer lub w formie spolimeryzowanej (surowicza IgA). IgA syntetyzowana jest przez plazmocyty należące do układu immunologicznego. IgA blokuje fazę adherencji drobnoustrojów do nabłonka hamując ich namnażanie na powierzchni błon śluzowych.
IgM – immunoglobulina o wysokiej masie cząsteczkowej 900 000, występuje w surowicy ludzkiej głównie jako pentamer zbudowany z pięciu podstawowych jednostek (2 łańcuchy lekkie i 2 ciężkie) połączonych łańcuchem wiążącym J.
IgD – immunoglobulina stwierdzana w śladowych ilościach w surowicy ludzkiej i płynach ustrojowych, wykrywana na powierzchni limfocytów B.
IgE – reaginy – swoiste immunoglobuliny należące do klasy typu E, występujące u osób uczulonych (alergia, anafilaksja) m.in.: na pyłki kwiatów i pyłki traw (alergeny roślinne, alergen pyłkowy), złuszczony naskórek, sierść lub pióra. Z tego względu miano IgE wzrasta w stanach uczuleniowych, natomiast u atopików są one stale podwyższone.
immunoglobuliny – przeciwciała – białka surowicy i płynów ustrojowych syntetyzowane przez komórki układu immunologicznego (limfocyty B i plazmocyty). Białka posiadające zdolność swoistego rozpoznania antygenu i wiązania się z jego determinantami (determinanta antygenowa) poprzez antydeterminantę zlokalizowaną w obrębie fragmentu Fab.
Wyróżniamy 5 klas immunoglobulin: IgG, IgA, IgM, IgD i IgE. Elementami strukturalnymi wszystkich klas są dwa rodzaje łańcuchów o budowie polipeptydowej i określonym ciężarze cząsteczkowym: ok. 50000 D – łańcuchy ciężkie oraz 20000 D – łańcuchy lekkie. Wszystkie immunoglobuliny zbudowane są z dwóch łańcuchów lekkich i dwóch ciężkich z tym, że IgM jest polimerem 5 takich podjednostek.
Wyizolowane frakcje immunoglobulin znalazły zastosowanie w lecznictwie do uodparniania biernego (immunizacja) przeciw chorobom zakaźnym (odra, świnka – zapalenie przyusznicy nagminne, żółtaczka zakaźna -WZW B i A). Immunoglobuliny podaje się także w stanach nabytych lub wrodzonych niedoborów odporności (immunodepresja).
immunologia – nauka o odporności i mechanizmach biorących udział w reakcjach odpornościowo-obronnych ustroju. Immunologia bada reakcje antygenów z przeciwciałami (immunoglobulina), mechanizmy biosyntezy przeciwciał, a także problemy związane z przeszczepianiem: reakje przyjmowania i odrzucania transplantów.
Początki immunologii wiążą się z pracami L. Pasteura, który jako pierwszy wyprodukował szczepionkę. Dzięki badaniom immunologicznym np. wykrywa się grupy krwi (L. Hirschfeld) co umożliwiło zastosowanie transfuzji krwi.
Liczne dziedziny nauki korzystają z osiągnięć immunologii, m.in.: fizjologia, genetyka, medycyna (onkologia, hematologia, endokrynologia), szczególnie po odkryciu przeciwciał monoklonalnych (immunoglobulina).
immunosupresja – sztuczne blokowanie lub obniżanie odpowiedzi immunologicznej. Immunosupresja znalazła zastosowanie w leczeniu stanów alergicznych, chorób autoimmunizacyjnych, w transplantologii.
immunoterapia – leczenie zmierzające do podniesienia lub pobudzenia (immunostymulacja) naturalnej odporności organizmu, wzmocnienia jego układu immunologicznego np.: poprzez wstrzykiwanie surowic odpornościowych zawierających gotowe przeciwciała lub poprzez podanie substancji biorących udział w reakcjach immunologicznychych tj.: interleukina- 2, interferon gamma. Immunoterapia polega także na immunosupersji.
interferon – IFN – białko (glikoproteina) syntetyzowane przez komórki ssaków pobudzone różnymi czynnikami zewnętrznymi (wirusy, bakterie, cytokiny). Ze względu na budowę wyróżnia się interferon typu alfa (IFN-α), beta (IFN-ß) i gamma (IFN-γ). Interferony typu alfa powstają w leukocytach, a typu beta w fibroblastach zakażonych wirusem, natomiast interferon typu gamma jest wytwarzany przez limfocyty stymulowane antygenami lub mitogenami. Interferon alfa i interferon beta biorą udział w nieswoistej odporności przeciwwirusowej. Mechanizm przeciwwirusowego działania interferonu polega na indukcji w niezakażonych komórkach białka o charakterze inhibitora blokującego translację (biosynteza białka) kwasów nukleinowych wirusa i tym samym uniemożliwiającego rozprzestrzenianie się zakażenia. Działanie interferonu nie wykazuje swoistości antygenowej (swoistość immunologiczna), natomiast wykazuje swoistość gatunkową (interferon ludzki działa tylko na komórki człowieka). Interferon gamma należy do grupy cytokin. Uwalniany jest przez aktywowane komórki układu immunologicznego, głównie przez limfocyty T (CD4+ – TH1). Posiada właściwości immunoregulacyjne.
K
kreatynina – bezwodnik kreatyny, razem z mocznikiem jest wydalana z moczem jako jeden z najważniejszych związków azotowych (ich ilość wzrasta wraz z nasilaniem się katabolizmu białek – przemiana materii).
krioglobulinemia – to obecność we krwi immunoglobulin wytrącających się w chłodzie i ponownie rozpuszczających się po podgrzaniu. Według klasyfikacji zaproponowanej przez Broueta w roku 1974 można wyróżnić 3 typy krioglobulinemii: Typ I – monoklonalne immunoglobuliny, zazwyczaj występujące w chorobach rozrostowych układu chłonnego. Typ II – monoklonalne IgM + poliklonalne IgG. Typ III – poliklonalne IgG i IgM.
Zazwyczaj immunoglobuliny w krioglobulinemii typu II i III mają aktywność czynnika reumatoidalnego. Mieszana krioglobulinemia jest określana jako wtórna, jeżeli towarzyszy przewlekłym stanom zapalnym lub chorobom autoimmunologicznym i rozrostowym układu chłonnego. W przypadkach, w których nie można znaleźć pierwotnej przyczyny, krioglobulinemia określana jest jako samoistna. Objawy kliniczne krioglobulinemii związane są z zapaleniem drobnych naczyń, wywoływanym przez złogi krioglobulin odkładające się w ich ścianach. Są to zwykle zaburzenia układowe, manifestujące się jako: plamica, osłabienie, bóle stawów, polineuropatia obwodowa, niekiedy uszkodzenie nerek przebiegające z proteinurią i zespołem nerczycowym. Trzy pierwsze objawy nazywane są triadą Melzera.
Pojawianie się krioglobulin obserwowano w wielu stanach chorobowych: chorobach rozrostowych, zakaźnych, w ostrych i podostrych zapaleniach nerek, w przewlekłych chorobach wątroby. W przeszłości występowanie mieszanej samoistnej krioglobulinemii wiązano z zakażeniem HBV. Istotnie, u około 15% osób zakażonych HBV stwierdza się obecność krioglobulin, jednak zazwyczaj zjawisku temu nie towarzyszą objawy kliniczne . Dopiero po wprowadzeniu do powszechnego użytku testów wykrywających zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C i metody oznaczania RNA wirusa (RT-PCR) wykazano, że większość chorych z klinicznie jawną krioglobulinemią – około 90% – jest zakażona HCV. Co ciekawe, w krioprecypitacie materiał genetyczny wirusa występuje częściej i w większych stężeniach niż w nadsączu. Wyniki te sugerują bezpośrednią rolę wirusa zapalenia wątroby typu C w powstawaniu krioglobulinemii. U 20-55% pacjentów z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C występuje mieszana krioglobulinemia, lecz w większości przypadków nie wywołuje ona objawów klinicznych.
Pacjentów można podzielić na trzy grupy:
osoby z jawną klinicznie krioglobulinemią z prawidłowymi transaminazami i niewielkimi zmianami w biopsji wątroby, <
osoby z objawową krioglobulinemią i jednocześnie z zapaleniem wątroby,
osoby z zapaleniem wątroby i wykrywalnymi krioglobulinami, lecz bez objawów krioglobulinemii.
U wszystkich chorych, u których stwierdza się markery zakażenia HCV, w tym obecność HCV RNA, warto jest próbować leczenia przeciwwirusowego, najlepiej stosując jednocześnie interferon i rybawirynę. Jeżeli istnieją przeciwwskazania do zastosowania interferonu, można próbować stosować rybawirynę w monoterapii, co niekiedy przynosi znaczną poprawę kliniczną. Jednak u części pacjentów leczenie przeciwwirusowe nie daje dobrych efektów. W takich przypadkach można podawać leki immunosupresyjne.
L
leczenie skojarzone – leczenie danej choroby dwoma lub więcej lekami jednocześnie.
limfocyty – składniki komórkowe krwi i chłonka zaliczane do agranulocytów (krwinki białe) o średnicy 6-15 mikronów, z dużym jądrem i małą ilością cytoplazmy. Wyróżnia się limfocyty T, produkowane w grasicy oraz w części przykorowej węzłów limfatycznych po inwolucji tego narządu i limfocyty B, wytwarzane w grudkach chłonnych, migdałków, dróg oddechowych, przewodu pokarmowego i śledziony oraz szpiku kostnego. Biorą udział w biosyntezie przeciwciał (immunoglobuliny), w przekazywaniu informacji antygenowej do wykonawczych komórek immunologicznie kompetentnych oraz bezpośrednio w wytwarzaniu przeciwciał.
limfocyty B – jednojądrzaste komórki układu limfatycznego pochodzące ze szpiku kostnego. Funkcjonalnie limfocyty B związane są z charakterystyczną odpowiedzią immunologiczną – odpornością humoralną.
limfocyty T – funkcjonalnie heterogenna populacja limfocytów dojrzewających w grasicy. Wyróżnia się szereg subpopulacji limfocytów T:
limfocyty T pomocnicze (CD4+ – TH1 i TH2 ) współdziałające z limfocytami B w odpowiedzi immunologicznej typu odporności humoralnej,
limfocyty T – alergii typu późnego (CD4+ – TH1),
limfocyty T cytotoksyczne (CD8+ -Tc),
limfocyty T supresyjne (CD8+ – Ts) pełniące funkcje komórek regulacyjnych odpowiedzi immunologicznej.
lipidy – tłuszczowce, grupa tłuszczopodobnych związków organicznych, występujących zwykle łącznie z tłuszczami i olejami naturalnymi. Do lipidów należą: woski, fosfatydy, cerebrozydy, sterydy, karotenowce i lipoproteidy. Lipidy odgrywają ważną rolę w procesach odżywiania i rozmnażania komórek.
liv 52 – Lek zawiera : Capparis spinosae cortex, Cichorium intybus semen, Solani nigri herba, Terminalie arjunae cortex, Cassiae occidentalis semen, Achilleae millefolii semen, Tamarix gallicae herba, Mandur Bhasma (o zawartości żelaza Fe2+ i Fe3+ w ilości 3 mg). Działanie : preparat roślinny o działaniu ochronnym na wątrobę i pobudzającym jej czynność. Zmniejsza szkodliwy wpływ toksyn bakteryjnych, wirusów i substancji hepatotoksycznych (leki, środki chemiczne, alkohol). Stabilizuje błony komórek wątroby, pobudza procesy regeneracji uszkodzonych komórek wątroby oraz zmniejsza utlenianie lipidów i powstawanie wolnych rodników. Wskazania : wspomagająco w stanach po toksycznych zatruciach wątroby oraz w okresie rekonwalescencji. Ciąża i okres karmienia piersią : ostrożnie stosować w ciąży i okresie karmienia piersią.
leukocyty – (krwinki białe) jądrzaste komórki występujące we krwi, limfie (chłonce) a także tkance łącznej. Charakteryzują się zdolnością do pełzakowatego ruchu oraz fagocytozy i z tego względu pełnią funkcje obronne w organizmie.
M
małopłytkowość – obniżenie liczby płytek we krwi poniżej normy, tj. poniżej 150-300 tys./mm3.
małopłytkowość samoistna. – Istotą choroby jest znaczny niedobór lub nawet zupełny brak krwinek płytkowych we krwi, spowodowany mechanizmami immunologicznymi i działaniem przeciwciał (immunoglobuliny) przeciwpłytkowych (choroba Werlhofa).
Objawem choroby jest skaza krwotoczna ze skłonnością do samoistnych krwawień, łatwego siniaczenia się, występowania punktowych lub drobnoplamistych wybroczyn na skórze i błonach śluzowych. Mogą również występować krwotoki z przewodu pokarmowego, nosa lub dróg rodnych u kobiet. Czas doświadczalnego krwawienia jest znacznie przedłużony, czas krzepnięcia krwi może być prawidłowy.
małopłytkowość wtórna. – Do małopłytkowości wtórnej, zalicza się stany spowodowane:
zmniejszeniem wytwarzania krwinek płytkowych w szpiku z powodu:
toksycznego jego uszkodzenia, np. przez leki o właściwościach cytostatycznych, antymitotycznych lub przez napromienianie jonizujące (rentgen),
wypierania megakariocytów (olbrzymich komórek szpiku) ze szpiku przez inne nowotworowo rozwijające się tam tkanki, np. białaczkowe, <
samoistnego zaniku szpiku.
zwiększonym zużywaniem się krwinek płytkowych w przebiegu procesu nadmiernego śródnaczyniowego wykrzepiania włóknika.
zwiększonym niszczeniem krwinek płytkowych przez nadmiernie powiększoną śledzionę. Objawy kliniczne są podobne jak w małopłytkowości samoistnej.
marskość – rozlane zwłóknienie narządu, najczęściej przy współistniejącej martwicy lub zwyrodnieniu jego komórek, spowodowane np.: zatruciami, przewlekłymi stanami zapalnymi (wirusowe zapalenie wątroby), niewydolnością krążenia, niewłaściwym odżywianiem i alkoholizmem. Skutkami tych procesów jest postępująca niewydolność narządu (np. płuc, wątroby). Marska wątroba ma strukturę pofragmentowaną, składa się z tysięcy guzków. Zmiany dotyczą także układu naczyń wątrobowych, więc następstwem jest nadciśnienie wrotne powodujące utrudniony przepływ krwi przez krążenie wątrobowe i układ żyły wrotnej. W efekcie dochodzi do wytworzenia krążenia obocznego czego objawem są żylaki przełyku (częste źródło krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego), żylaki odbytu i tzw. głowa meduzy (poszerzone żyły powierzchowne brzucha wokół pępka).
martwica – śmierć komórek, części tkanek lub narządu, np. wątroby.
methiovit – Lek zawiera : metioninę, cholinę, witaminę B1, witaminę B2, witaminę B6, witaminę B12, witaminę E, nikotynamid, pantotenian wapniowy, kwas foliowy. Działanie : wielowitaminowy preparat o skojarzonym działaniu składników, zawierający także metioninę i cholinę. Zespół witamin uzupełnia istniejące niedobory witaminowe, usprawnia procesy przemiany materii i gospodarki lipidowej organizmu. Metionina i cholina są głównym źródłem grup metylowych do syntezy cystyny. Wskazania : toksyczne i wirusowe uszkodzenie wątroby, nacieczenie tłuszczowe i stłuszczenie wątroby, wczesna marskość wątroby, długotrwała chemioterapia.
mocznik – karbonamid, karbamid, (NH2)2CO, diamid kwasu węglowego, bezbarwne igły (układ tetragonalny) lub biały proszek, o temperaturze topnienia 133°C, bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w alkoholu. Mocznik jest końcowym produktem przemiany białkowej i jest wydalany z moczem.
monoterapia – lecznie danej choroby jednym lekiem (np. hepatitis C samym interferonem alfa).
N
nadkażenie – superinfekcja, powtórne lub wielokrotne zakażenie organizmu tym samym, lub pokrewnym zarazkiem, wirusem (np. przy istniejącym HCV HBV, HAV). W przypadku gdy organizm zetknął się jednocześnie z dwoma lub więcej wirusami dochodzi do tak zwanej koinfekcji.
niedokrwistość- spadek stężenia ilości krwi, liczby krwinek czerwonych lub hemoglobiny we krwi (np. w wyniku oddziaływania leku – rybawiryny – w terapii przeciwwirusowej).
nie odpowiadający na leczenie – (ang. non responders) – pacjenci, którzy nie reagują na zastosowanie leczenia w określonym czasie.
O
OB – Odczyn Biernackiego, pomiar szybkości opadania krwinek czerwonych w jednostce czasu.Krew pobiera się aseptycznie do strzykawki uprzednio napełnionej 3,8% roztworem cytrynianu sodu (cytrynian sodu zapobiega krzepnięciu krwi). Po pobraniu krwi zawartość strzykawki delikatnie miesza się i wprowadza do rurki szklanej przyrządu Westergreena do podziałki O. Rurkę ustawia się w statywie pionowo, a wynik odczytuje się: I – po upływie 1 godziny od chwili ustawienia rurki w statywie.
odporność – wyróżnia się odporność komórkową i humoralną (związaną z przeciwciałami tzn. immunoglobulinami). Odporność dzieli się również na odporność naturalną a więc taką, którą dysponuje każdy wyższy organizm bez kontaktu z zarazkiem, oraz odporność nabytą w wyniku kontaktu z drobnoustrojami chorobotwórczymi. Duże znaczenie praktyczne ma podział na odporność czynną i bierną. Odporność czynna rozwija się w wyniku kontaktu naturalnego z zarazkiem (przebycie choroby zakaźnej) lub sztucznego (szczepienia ochronne, szczepionka). Odporność bierna może powstać w sposób naturalny, jako skutek przechodzenia przeciwciał w czasie ciąży z ustroju matki do płodu przez łożysko oraz w sposób sztuczny po wprowadzeniu do ustroju gotowych przeciwciał wytworzonych do tego celu w innym organizmie żywym.
odporność humoralna – odpowiedź immunologiczna z udziałem przeciwciał. Wnikający do organizmu antygen jest prezentowany przez komórkę prezentującą antygen. Stanowi to sygnał do proliferacji limfocytów pomocniczych Th. Część z tych limfocytów pozostanie komórkami pamięci, a część weźmie udział w odpowiedzi immunologicznej. Limfocyt B, który rozpoznał wcześniej antygen, jest aktywowany przez limfocyt Th – prowadzi to do powstania komórek plazmatycznych uwalniających specyficzne przeciwciała (skutkiem aktywacji limfocytu B jest też powstanie komórek pamięci.) Przeciwciała albo uruchamiają układ dopełniacza zabijający antygen albo opłaszczają antygen uniemożliwiając jego wejście do komórki docelowej.
odpowiedź wirusologiczna – odpowiedź obronna organizmu na atak drobnoustrojów chorobotwórczych – w tym przypadków wirusów. Stała odpowiedź wirusologiczna (SVR) to efekt terapii przeciwwirusowej w przypadku hepatitis C objawiający się ujemnym wynikiem HCV RNA pół roku po zakończeniu terapii.
P
PCR – (polimerazowa reakcja łańcuchowa) – badanie za pomocą którego mozna wykryć bardzo małe ilości wirusowego DNA i RNA we krwi. PCR RT – to samo badanie wykonywane w czasie rzeczywistym (ang. skrót RT=real time).
ponowne leczenie – (reterapia) – ponowne rozpoczecie leczenia w wyniku nawrotu choroby lub braku reakcji na poprzednie leczenie.
profilaktyka – zapobieganie chorobom; likwidowanie lub unikanie czynników i zachowań, które powodują chorobę, także podawanie szczepionek.
protrombina – białko znajdujące się w osoczu krwi, będące prekursorem trombiny. Wytwarzana jest w wątrobie przy udziale witaminy K. Zmniejszenie jego aktywności w osoczu krwi może być jednym ze wskaźników uszkodzenia miąższu wątroby.
próby wątrobowe – szereg badań krwi, które służą ocenie czynności wątroby i dróg żółciowych. (np. transaminazy alaninowa oraz asparganinowa, fosfataza alkaliczna, GGTP, czas protrombinowy, poziom albumin, poziom bilirubiny…)
przeciwciała – krążące we krwi białka, które pomagają w niszczeniu drobnoustrojów atakujących organizm. Przeciwciała są częścią układu odpornościowego (immunologicznego), w skład którego wchodzi wiele wyspecjalizowanych komórek mających za zadanie zwalczanie zakażeń.
przeszczep – (transplantacja) – przeniesienie narządu wewnętrznego lub tkanki z jednej osoby (dawca) do drugiej (biorca), np. przeszczep wątroby.
R
raphacholin – Lek zawiera wyciąg z czarnej rzodkwi (Raphanus extract), węgiel leczniczy (Activated charcoal), wyciąg z karczochów (Cynara extract), wyciąg z bożego drzewka (Artemisia abrotanum). Działanie : preparat o działaniu żółciotwórczym i żółciopędnym. Wpływa także ochronnie i odtruwająco na miąższ wątroby, działa moczopędnie i spazmolitycznie. Wskazania : niewydolność wątroby, atonia pęcherzyka żółciowego, zaburzenia trawienia związane z niedoborem żółci, zaparcia nawykowe lub przewlekłe. Producent : Herbapol-Wrocław.
remisja – całkowite lub częściowe ustąpinie objawów choroby.
RIB – powszechnie stosowany skrót, także na naszym portalu, dla leku rybawiryna.
RIBA – (rekombinowany immunobloting) – badanie krwi, które mierzy poziom przeciwciał przeciw wirusowi HCV we krwi (tak zwane miano przeciwciał).
rokowanie – przewidywanie przebiegu choroby, w tym szans na wyleczenie.
RNA (kwas rybonukleinowy) – zawarta w komórkach substancja chemiczna, która pomaga w odczytywaniu informacji genetycznej zakodowanej w DNA w celu wytwarzania białek.
rybawiryna – ribavirin (RIB) – lek, analog nukleozydów purynowych hamujący replikację RNA i DNA wielu wirusów, m.in. mykso- i paramyksowirusów, arenawirusów, bunyawirusów, retrowirusów, adenowirusów i wirusów grupy ospy. Po podaniu drogą wziewną rybawiryna działa ogólnie, okres półtrwania w krążeniu wynosi 9,5 h. Gromadzi się w erytrocytach. Rebetol (Schering-Plough, USA), kaps. 200 mg. Lek stosowany w połączeniu z interferonem w tak zwanej terapii skojarzonej.
S
sylimarol – silymarin – sylimaryna – ostropest plamisty – Lek zawiera sylimarynę (wyciąg z ostropestu plamistego – sylibinę). Działanie : preparat o działaniu hepatoprotekcyjnym. Zawarta w preparacie sylimaryna stabilizuje błony komórkowe hepatocytów, chroni przed szkodliwym działaniem substancji toksycznych. Przypuszcza się, że sylimaryna także intensyfikuje komórkowe procesy syntezy białek, prowadząc do szybszej regeneracji nowych komórek wątroby oraz aktywności przeciwutleniającej. Wskazania : stany rekonwalescencji po toksyczno-metabolicznych uszkodzeniach wątroby spowodowanych m.in. czynnikami toksycznymi (np. alkohol, środki ochrony roślin) oraz trudno strawnych pokarmów. Wspomagająco w zaburzeniach czynności wątroby i przewlekłych stanach zapalnych. Przeciwwskazania : nadwrażliwość na składniki preparatu. Środki ostrożności : nie stosować w leczeniu ostrych zatruć. Nie zaleca się stosowania u dzieci poniżej 12 r.ż. (brak badań). Ciąża i okres karmienia piersią : nie stosować. Ze względu na brak badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania lek może być podany w ciąży lub okresie karmienia piersią jedynie jeśli przewidywane korzyści dla matki przewyższają potencjalne zagrożenie dla płodu lub dziecka. Działanie niepożądane : sporadycznie obserwowano łagodne działanie przeczyszczające.
stres – obciążenie fizyczne i/lub psychiczne organizmu, które może mieć wpływ zarówno na organizm (w tym na wątrobę), jak i na psychikę.
szczepienie – podanie szczepionki, w zastrzyku, doustnie lub donosowo, w celu uodpornienia przeciwko chorobie zakaźnej.
T
tłuszcze – składnik pokarmowy, są obok węglowodanów i białek trzecią podstawową grupą składników pokarmowych spełniającą w organizmie głównie funkcję energetyczną. Wchodzą w skład tkanek organizmu i zapewniają przechowywanie substancji regulujących rozpuszczalnych w tłuszczach jak np. witaminy A, E, D i K. Tłuszcze stanowią dla organizmu skoncentrowane źródło energii dostarczając w jednym gramie 9 kilokalorii oraz mogą być, w przeciwieństwie do węglowodanów, magazynowane w organizmie. Tłuszcze to związki powstałe z połączenia glicerolu z różnymi kwasami tłuszczowymi, jedną, dwiema lub trzema cząsteczkami dając, jedno, dwu lub trójglicerydy.
trombina – enzym osocza, białko o właściwościach enzymatycznych, wytwarzające się w osoczu krwi z protrombiny, pod wpływem tromboplastyny osoczowej. Działa na fibrynogen, przekształcając go we włóknik.
trombocyty – (płytki krwi) – w swoim wnętrzu zawierają enzymy potrzebne do krzepnięcia krwi (układ krzepnięcia) – trombokinazę oraz serotoninę, co umożliwia im zatamowanie krwawienia poprzez wytworzenie czopa płytkowego.
U
układ immunologiczny – (odpornościowy) – wszystkie czynności organizmu, które mają go bronić przed zakażeniem.
ursopol – ursodeoxycholic acid – Lek zawiera kwas ursodeoksycholowy. Działanie : kwas ursodeoksycholowy, fizjologiczny składnik żółci jest trzeciorzędowym kwasem żółciowym. Po podaniu doustnym w około 90% wchłania się w jelicie cienkim. Podczas metabolizmu wątrobowego (efekt pierwszego przejścia) ulega sprzężeniu z glicyną i tauryną i jest wydalany z żółcią. Pod wpływem flory jelitowej ulega licznym przemianom, po czym częściowo jest ponownie wchłaniany w jelitach. W wyniku stałego krążenia w cyklu jelitowo-wątrobowym następuje wzbogacenie żółci w kwas ursodeoksycholowy, który działa silnie żółciotwórczo, zmniejsza syntezę cholesterolu oraz rozpuszcza cholesterol żółci (tworzy rozpuszczalne kryształy). W efekcie zmniejsza wysycenie żółci cholesterolem i zwiększa jej zdolność do pozostawania w fazie płynnej, a tym samym zapobiega powstawaniu kamieni żółciowych oraz prowadzi do ich powolnego rozpuszczania. Wskazania : rozpuszczanie kamieni cholesterolowych w pęcherzyku żółciowym u chorych ze skąpo- lub bezobjawową kamicą pęcherzyka żółciowego oraz w przypadku przeciwwskazań do leczenia operacyjnego (kamienie przepuszczalne dla promieni Roentgena o średnicy mniejszej niż 20 mm). Pierwotna żółciowa marskość wątroby (stadium I-III). Przeciwwskazania : nadwrażliwość na kwas ursodeoksycholowy. Zwapnione złogi cholesterolowe, kamienie nieprzepuszczające promieni Roentgena, współistniejące zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, niedrożność żółciowa, żółciowa przetoka żółądkowo-jelitowa, czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroby zapalne jelita cienkiego i grubego, zapalenie trzustki, przewlekłe zaburzenia czynności wątroby. Nie stosować w ciąży, okresie karmienia piersią oraz u dzieci. Działanie niepożądane : przemijające zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunki). Interakcje : cholestyramina, kolestipol, leki zobojętniające zawierające glin zmniejszają wchłanianie leku. Neomycyna, estrogeny, doustne środki antykoncepcyjne, leki zmniejszające stężenie triglicerydów i cholesterolu (zwłaszcza klofibrat) zwiększają wydzielanie cholesterolu z żółcią, zmniejszając działanie leku.
W
wirus – (łac. virus = jad) – mikroskopijne żywe cząsteczki, które powodują choroby ludzi, zwierząt i roślin, przenikając do komórek i zmieniając ich czynność tak, aby umożliwiały powstawanie wirusów potomnych.
„Zła wiadomość w białkowej kopercie” – ktoś kiedyś mądrze go nazwał…
węglowodany – są najważniejszym źródłem energii pokarmowej. W zależności od ekonomicznego statusu i kulturowych uwarunkowań pokrywają 40-80% dziennego zapotrzebowania energetycznego człowieka. Oprócz dostarczania energii pełnią one szereg ważnych funkcji w organizmie ludzkim:
wpływają na poziom glukozy we krwi i wytwarzanie insuliny;
regulują poziomem sytości i głodu;
są substratami w procesach glikozylacji białek;
uczestniczą w metabolizmie cholesterolu i trójglicerydów oraz w dehydroksylacji kwasów żółciowych;
są substratami do fermentacji bakteryjnej zachodzącej w jelicie grubym (jej produkty to wodór, metan, dwutlenek węgla, kwasy tłuszczowe);
stymulują rozwój flory bakteryjnej jelita grubego i wpływają na funkcjonowanie komórek nabłonka jelita grubego;
oddziałują na motorykę jelit, mają właściwości przeczyszczające.
W przeciwieństwie do diety wysokotłuszczowej i wysokobiałkowej, wysoki poziom węglowodanów w diecie, pod warunkiem że pochodzą one z różnych źródeł, nie wpływa niekorzystnie na zdrowie człowieka. Dieta bogata w węglowodany redukuje prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości, cukrzycy, miażdżycy, raka jelita grubego i raka piersi.
W optymalnej diecie człowieka 55% zapotrzebowania energetycznego powinno być pokrywane z metabolizmu węglowodanów, występujących w diecie w różnej postaci.
Z
zachorowalność – liczba nowych przypadków danej choroby występująca w ciągu roku.
zakażenie wertykalne – przeniesienie choroby z matki na dziecko w okresie ciąży (wewnątrzmaciczne),albo w czasie porodu (okołoporodowe).
zakażenie oportunistyczne – zakażenie charakterystyczne dla pacjentów o obniżonej odporności.
zapalenie – (stan zapalny) – reakcja organizmu objawiająca się zaczerwienieniem, obrzękiem, nadmiernym uciepleniem tkanek oraz bólem i upośledzeniem funkcji.
zapalenie wątroby – (hepatitis) – stan zapalny wątroby, któremu czasem towarzyszy żółtaczka, powiększenie wątroby, znużenie i nudności. Najczęściej spowodowana zakażeniem wirusami hepatotropowymi, które atakują wątrobę (wirusowe zapalenie wątroby).
Postacie zakażenia :
ostre zapalenie wątroby (hepatitis acuta) – zakażenie wirusowe o nagłym początku, które ustepuje w ciągu maksymalnie 6 miesięcy.
przewlekłe zapalenie wątroby (hepatitis chronica) – wirusowe zakażenie wątroby, które trwa dłużej niż 6 miesięcy (z objawami lub bez).
Ż
żółtaczka – żółte zabarwienie skóry i błon śluzowych na skutek przepojenia tkanek bilirubiną, w wyniku jej nadmiaru w surowicy krwi (hiperbilirubinemia). Jest objawem różnych chorób, najczęściej wirusowego zapalenia wątroby (żółtaczka miąższowa), a także w wyniku masowego patologicznego rozpadu krwinek czerwonych, czyli hemolizy – żółtaczka hemolityczna, w następstwie utrudnionego odpływu żółci do dwunastnicy – żółtaczka mechaniczna lub przy niedojrzałości enzymatycznej wątroby u noworodka (występuje u 75% noworodków) – żółtaczka fizjologiczna.
żółć – wydzielina komórek wątrobowych, gęsta, lekko zasadowa ciecz o barwie od żółtobrunatnej do zielonawej. W jej skład wchodzą: sole kwasów żółciowych, cholesterol, barwniki żółciowe, będące produktami degradacji hemoglobiny, substancje śluzowe, lipidy, kwasy tłuszczowe i kwasy nieorganiczne. Żółć przechodzi przez system kanałów (drogi żółciowe) do pęcherzyka żółciowego, gdzie zostaje zagęszczona w wyniku usunięcia wody i soli. W momencie pojawienia się pokarmu w jelicie żółć zostaje wyciśnięta z pęcherzyka żółciowego do jelita, gdzie bierze pośredni udział w procesach trawiennych.
Hasła opracowano na podstawie: wiedzy własnej i materiałów Stowarzyszenia, encyklopedii, informacji o lekach poszczególnych producentów, a także na podstawie „Poradnika dla osób zakażonych HCV – Wygraj z HCV”, wydanego przez firmę Schering Plough w ramach Ogólnopolskiej Kampanii Informacyjno-Edukacyjnej „HCV można pokonać”. W innym przypadku pod hasłem umieszczono odrębne źródło lub autora.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
Nasi partnerzy
