 Alergie
Choroby alergiczne są niezwykle rozpowszechnione, a ich objawy - nieprzyjemne. Co więcej, obserwuje się tendencję wzrostową dotyczącą liczby zachorowań. Specjaliści oceniają, że na różnego rodzaju alergie cierpi w krajach rozwiniętych prawie jedna czwarta dorosłych i ponad jedna trzecia dzieci. Alergia co prawda czasami znika sama z siebie, jednak w większości przypadków musimy się z nią pogodzić i nauczyć się nad nią panować.
Arystokratyczna choroba
Już od czasów antycznych znamy zapisy, świadczące o niezwykłych (a także śmiertelnych) reakcjach ludzi na poszczególne substancje. Najczęstsze są opisy silnych reakcji na użądlenia os i pszczół oraz na żywność. Medycyna chińska, która jest jednym z najstarszych znanych zapisanych systemów medycznych, korzysta ze sprawdzonych już od wielu tysiącleci sposobów leczenia dolegliwości o podłożu alergicznym, objawiających się m.in. swędzeniem nosa i oczu, wyciekiem z nosa, zaczerwienieniem oczu. W wieku XVIII i XIX alergie, a szczególnie katar sienny, były ideologicznie związane z wyższymi klasami społeczeństwa – opisywano je o dziwo nawet jako „atrakcyjny stan”, który wskazywał na wyższy poziom wykształcenia i kultury. Tylko ten, kto jest „czysty i szlachetny”, prowadzi elitarny, miejski styl życia, może mieć alergię. Podobnie jak wcześniej podagra, także katar sienny stał się oznaką szlachetności, który dotyka tylko cywilizowane, wykształcone i kulturalne osoby z elity społeczeństwa. Niektórzy alergię nazywali wprost chorobą arystokratyczną. Dzisiaj jest przeciwnie. Wrażliwość alergiczna częściej jest kojarzona z nieumiejętnością dostosowania się jednostki do warunków współczesnego świata, kiedy śmiertelne mogą się okazać dlań takie codzienne i zwykle nieszkodliwe substancje jak np. truskawki, orzechy, kwitnące trawy, mleko itp. Dzisiaj znamy już ponad 38 000 substancji, na które człowiek może być nadwrażliwy (uczulony). Zatem choroby alergiczne w żadnym wypadku nie są całkiem nowymi dolegliwościami.
Czym jest alergia i jakie są przyczyny jej powstania?
Słowo alergia pochodzi z języka greckiego i oznacza „reagować inaczej”. Alergia jest niewłaściwą, względnie nadmierną reakcją ludzkiego systemu immunologicznego na określone substancje w środowisku, które nazywamy alergenami, i które dla większości ludzi mogą być nieszkodliwe. Podczas pierwszego kontaktu z takimi substancjami dochodzi do uwrażliwienia organizmu – wytworzenia szczególnych przeciwciał. System immunologiczny reaguje w ten sposób, że tworzy przeciwciała, które sprawiają, by obce dla organizmu substancje stawały się nieszkodliwe. Kiedy organizm ponownie wchodzi w kontakt z tymi alergenami, łączą się one z już posiadanymi przeciwciałami, co przy alergii powoduje gwałtowną reakcję. Uwalniają się przy tym duże ilości histaminy i innych substancji, odpowiedzialnych za pojawianie się objawów alergicznych: swędzenia, zaczerwienienia, obrzęku śluzówek, łzawienia, kichania, a także biegunki, wymiotów, zaburzenia świadomości, a nawet duszności. Objawy chorób alergicznych pogarszają jakość życia chorego. Szczególnie narażeni na alergie są ludzie w rozwiniętych miastach i ośrodkach przemysłowych, charakteryzujących się nowoczesnym stylem życia (większe zanieczyszczenie środowiska, stres itp.) Choroby alergiczne mogą się pojawić w dowolnym okresie życia, choć większość alergii pojawia się już w dzieciństwie.
Gdzie kryją się najczęściej występujące alergeny?
Alergeny to substancje, z którymi spotykamy się na co dzień. Mogą to być związki pochodzenia naturalnego lub wytworzone przez człowieka. W środowisku mogą występować stale lub też ich obecność może być związana z porą roku.
Najczęstszymi alergenami są:
- roztocza kurzu domowego,
- pyłek kwiatowy traw, drzew, chwastów,
- pleśń,
- sierść i pierze zwierząt domowych,
- pokarmy (jaja, mleko i nabiał, zboża i produkty zbożowe, owoce, owoce morza, orzechy arachidowe, soja),
- produkty tekstylne i futra,
- wyroby kosmetyczne,
- środki czyszczące i chemikalia,
- metale (chrom, nikiel, platyna),
- jad owadów,
- niektóre leki.
Rozróżniamy wiele rodzajów chorób alergicznych
Najczęściej występującymi chorobami alergicznymi są:
- choroby alergiczne dróg oddechowych (alergiczny nieżyt nosa, astma),
- choroby alergiczne skóry (atopowe i kontaktowe zapalenie skóry, ostra i przewlekła pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy),
- alergia na użądlenia owadów,
- alergia pokarmowa,
- uczulenie na leki,
- anafilaksja (ostra forma reakcji alergicznej, która może się zakończyć nawet śmiercią).
Na pojawianie się chorób alergicznych mogą wpływać różne czynniki: czynniki genetyczne, wiek, płeć, rasa, palenie tytoniu (czynne i bierne), częstotliwość kontaktu z danymi alergenami, higiena życia (przesadna higiena i sterylność sprzyja pojawieniu się alergii!), zanieczyszczenie powietrza, częstotliwość i rodzaj zakażeń oraz czynniki pokarmowe. Prawdopodobieństwo, że alergikami będą także dzieci alergicznych rodziców, wynosi aż 70%. Jeżeli alergikiem jest tylko jeden z rodziców, prawdopodobieństwo rozwinięcia się alergii u dziecka wynosi mniej niż 30%, a u dziecka rodziców niecierpiących na uczulenia wynosi mniej niż 10%.
Alergia krzyżowa – co powinniśmy wiedzieć?
Może się zdarzyć, że ktoś, kto jest uczulony na daną substancję, zareaguje tak samo alergicznie na kontakt z inną - pokrewną substancją. Jeżeli ktoś jest uczulony na mleko krowie i wykazuje podobną reakcję wtedy, kiedy je wołowinę, wtedy możemy mówić o alergii krzyżowej. Na określone alergeny, które są spokrewnione, organizm może reagować podobnie. Co ciekawe, alergeny brzozy, olchy, leszczyny, buku i dębu są prawie jednakowe i powodują reakcję krzyżową. Między pyłkami brzozy i olchy oraz owocami pestkowymi – czereśniami, morelami, brzoskwiniami i jabłkami oraz orzechami laskowymi istnieje tak zwane powinowactwo botaniczne (zawierają podobne białka), dlatego one także powodują alergie krzyżowe.
Najczęściej występujące alergie krzyżowe:
- pyłki kwiatowe drzew (brzoza, leszczyna, olcha): jabłka, owoce pestkowe, kiwi, orzechy laskowe, migdały, orzechy arachidowe, ziemniaki, seler, pomidor, papryka i przyprawy (anyżek, curry, pieprz)
- pyłki kwiatowe traw: zboża, owoce pestkowe, seler, pomidor, ziemniaki, soja, groch
- roztocza kurzu domowego: owoce morza
- lateks: banany, awokado, kiwi, kasztany
Profilaktyka anty-alergiczna
Kiedy już ustalimy, co powoduje u nas uczulenie, powinniśmy, o ile to tylko możliwe, unikać tych substancji (alergenów). Jeżeli mamy uczulenie na pyłek kwiatowy, starajmy się w czasie kwitnienia jak najczęściej przebywać w zamkniętych pomieszczeniach i unikajmy rejonów kwitnienia. Koncentracja pyłków jest szczególnie wysoka przy suchej, słonecznej i wietrznej pogodzie. Przy uczuleniu na roztocza żyjące w kurzu domowym, szczególnie istotne jest częste sprzątanie mieszkania (czyszczenie i trzepanie dywanów, zmiana pościeli, pranie materacy itp.) W przypadku alergii pokarmowych, na środki czyszczące i kosmetyki, musimy zwracać uwagę na właściwy dobór składników tego, czego używamy w codziennym życiu. Przed alergiami na użądlenia owadów zabezpieczamy się m.in. środkami odstraszającymi owady.
Leczenie alergii
Podczas leczenia wszystkich chorób alergicznych bardzo ważne jest unikanie kontaktów z alergenem. Ponieważ jednak nie zawsze jest to możliwe, lekarz może nam przepisać leki hamujące reakcję alergiczną. Najczęściej używanymi w tym przypadku są leki antyhistaminowe, które zapobiegają wydzielaniu się histaminy i w ten sposób łagodzą objawy alergii. Pierwsze leki antyhistaminowe były co prawda skuteczne, ale powodowały pewne niepożądane reakcje, np. senność. W przypadku współczesnych leków antyhistaminowych (np. lewocetyryzyna, montelukast) zostały one jednak zmniejszone lub nie występują wcale, tak więc leki te umożliwiają skuteczne i bezpieczne leczenie alergii. W terapii można stosować także kortykosteroidy (do użytku miejscowego). Leczą one zapalenia pochodzenia alergicznego, które są skutkiem wydzielania substancji zapalnych.
Ciekawostki
- Alergiczny nieżyt nosa może być zarówno okresowy (sezonowy), jak i stały. Sezonowy alergiczny nieżyt nosa jest chorobą górnych dróg oddechowych, nosa i zatok przynosowych, która pojawia się w określonych miesiącach roku, kiedy kwitną rośliny, na które dana osoba ma uczulenie. Nazywamy ją także katarem siennym, ponieważ kiedyś ludzie mieli z nim z reguły najwięcej problemów w miesiącach, kiedy uprzątali z pól siano.
- Alergiczny nieżyt nosa może przejść także w astmę alergiczną. Między obiema chorobami istnieje silna więź, ponieważ aż 80% chorych na astmę ma także alergiczny nieżyt nosa, a 40% chorych na alergiczny nieżyt nosa cierpi także na astmę.
- Brzoza jest najsilniej alergizującym drzewem. Na pyłki brzozy jest uczulonych od 10 do 20% wszystkich ludzi.
- 20% chorych, którzy mają uczulenie na pyłki traw, wykazuje reakcję alergiczną także na surową mąkę pszenną i żytnią. U chorych tych pojawiają się dolegliwości, kiedy używają mąki do gotowania i pieczenia. Prawie wszyscy z nich mogą jednak jeść przetworzone produkty mączne.
- Niektórzy chorzy, którzy są uczuleni na pyłki traw, doznają świądu dłoni przy obieraniu surowych ziemniaków lub pomidorów, ale zazwyczaj nie mają dolegliwości, kiedy jedzą te warzywa w formie gotowanej.
- W okresie kwitnienia objawy alergii krzyżowych na pokarmy są zwykle nasilone.
- Jeżeli chodzi o alergeny zwierząt domowych, najczęściej występuje reakcja na alergeny kocie, a najsilniejsza jest reakcja na alergeny koni.
- Około pół procenta ludzi wykazuje nadwrażliwość na użądlenia owadów takich jak osy, pszczoły, szerszenie i bąki. W tych przypadkach nie tyle ważna jest moc jadu owada, ile reakcja wstrząsowa organizmu na niektóre składniki jadu. Pod względem składu wzajemne podobieństwo wykazują jad pszczoły i bąka oraz jad osy i szerszenia.
- Przeziębienie czy alergiczny nieżyt nosa? Przeziębienie powstaje na skutek wirusowego zakażenia śluzówki nosa i zazwyczaj mija po upływie 7 do 10 dni. Natomiast objawy alergicznego nieżytu nosa trwają tak długo, jak długo jesteśmy narażeni na kontakt z alergenem (np. dopóki kwitnie określona trawa lub drzewo). Różnica jest także w swędzeniu nosa, gardła i podniebienia, co jest charakterystyczne tylko dla alergicznego nieżytu nosa, zaś ból głowy i podwyższona temperatura ciała jest charakterystyczna tylko dla przeziębienia.
- U dzieci rodziców palących szanse na rozwinięcie alergii są o wiele większe, niż u dzieci rodziców niepalących tytoniu. |
