 Krew też choruje
Gdy jest zdrowa, narządy wewnętrzne są dobrze odżywione, system obronny działa sprawnie. Lecz krew może chorować. Wówczas pogarsza się samopoczucie i cały organizm przestaje prawidłowo funkcjonować.
NIEDOKRWISTOŚĆ (ANEMIA)
We krwi znajduje się za mało hemoglobiny i czerwonych ciałek krwi (erytrocytów).
OBJAWY: Zwykle zaczyna się od przewlekłego zmęczenia, które nie ustę¬puje po wyspaniu się i odpoczynku. Pojawiają się trudności ze skupieniem uwagi, zawodzi pamięć (dzieci z niedokrwistością zaczynają mieć kłopoty w nauce). Niektórym dokuczają zawroty głowy, kołatanie lub pobolewanie w okolicy serca, mroczki przed oczami, szum w uszach. Obserwuje się skłonność do omdleń i siniaków, krwawienia z nosa, brak apetytu, trudności w połykaniu. Cera i błony śluzowe bledną, skóra jest sucha, szorstka, nie pomagają kremy i balsamy. Włosy tracą połysk, wypadają i rozdwajają się na końcach. Paznokcie łamią się, pojawiają się na nich podłużne rowki, w kącikach ust robią się zajady. Konsekwencją anemii jest też osłabiona odporność i częste infekcje.
CO SPRZYJA NIEDOBOROM ŻELAZA
■ Obfite miesiączki lub nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych.
■ Utajone krwawienia z przewodu pokarmowego (polipy, wrzody żołądka i dwu-nastnicy, hemoroidy, choroby nowotworowe), rzadziej z nosa, płuc, nerek.
■ Nieprawidłowe przyswajanie na skutek tzw. zespołu złego wchłaniania, celiakii, nadwrażliwego jelita, przewlekłych biegunek, wycięcia części jelit lub żołądka. Dotyczy to także operacji stosowanych w leczeniu otyłości. Wędrówka pokarmu „na skróty" z ominięciem żołądka czy zmniejszenie jego objętości pogarsza przyswajanie produktów odżywczych. Jedną z dróg walki z otyłością jest wycięcie części żołądka odpowiedzialnej za uczucie głodu - zjada się mniej, więc dostawa żelaza może być za mała w stosunku do potrzeb.
■ Infekcje bakteryjne lub wirusowe oraz przewlekłe choroby o charakterze zapalnym, np. reumatoidalne zapalenie stawów. Cytokiny (związki wytwarza¬ne podczas stanów zapalnych) zaburzają przyswajanie żelaza.
■ Niektóre leki stosowane w leczeniu chorób reumatycznych i nowotworów.
■ Złe odżywianie (fastfoody, żywność przetworzona pozbawiona witamin i minerałów), brak apetytu, zwiększone zapotrzebowanie (szybki wzrost, ciąża, poród, karmienie piersią), drastyczne diety odchudzających, dieta roślinna.
PRZYCZYNY: Utrata krwi, niedostateczna produkcja erytrocytów lub ich przyspieszony rozpad, niedobór witaminy B]2, kwasu foliowego, nowotwór szpiku, ale w 80 proc. przypadków powodem jest za mała ilość żelaza w organizmie. O niedokrwistości mówimy wtedy, gdy ilość ferry-tyny (białko zawierające zapasy żelaza w organizmie) spada poniżej 12-15 mikrogramów na litr surowicy krwi (norma dla mężczyzn: 15-200 ug/1, dla kobiet: 12-150 ug/1).
LECZENIE: Zależy od przyczyny choroby. Często wystarczą preparaty z żelazem i odpowiednia dieta. W cięższych przypadkach trzeba przetoczyć krew. Jednak warunkiem opanowania anemii jest zawsze -leczenie choroby podstawowej, która wywołała niedobór żelaza, np. wrzodów, celiakii. Dopóki nie zlikwiduje się przyczyny niedokrwistości, żadne preparaty nie pomogą.
DLACZEGO ŻELAZO JEST TAKIE WAŻNE?
Bo aż 70 proc. tego pierwiastka wchodzi w skład hemoglobiny (ok. 10 proc. jest w enzymach i białkach, które biorą udział w przemianie materii, 20 proc. to żelazo zapasowe zgromadzone w wątrobie, szpiku kostnym, śledzionie, mięśniach).. Gdy go brak, spada produkcja hemoglobiny, w efekcie nie jest ona w stanie związać odpowiedniej ilości tlenu, by zapewnić jego stały transport do tkanek. Organizm zaczyna sięgać do rezerw. Wraz z kurczeniem się zapasów powstaje mniej zdrowych czerwonych krwinek. Zawartość żelaza w organizmie ocenia się na podstawie badania krwi.
JAK PRZYJMOWAĆ ŻELAZO
Preparaty żelaza najczęściej podaje się doustnie. Tabletki należy zażywać na czczo lub między posiłkami ze względu na lepsze wchłanianie. Inaczej niż w przypadku większości leków, można je popijać sokiem pomarańczowym lub z porzeczek - zawierają witaminę C, która poprawia wchłanianie. Nie należy za to popijać mlekiem, bo to osłabia efekt leczenia. Żelazo wchodzi też w inte¬rakcję z niektórymi lekami, np. antybiotykami, upośledzając ich wchłanianie. Dlatego o przyjmowaniu tabletek z żelazem trzeba zawsze informować lekarza. Jeśli minerał jest źle przyswajany z przewodu pokarmowego, wówczas potrzebne są zastrzyki. Samopoczucie poprawi się po tygodniu kuracji. Wzrost hemoglobiny następuje zwykle po miesiącu brania leku. Terapię trzeba nieraz kontynuować nawet kilka miesięcy od ustabilizowania się wyników. Nie przekraczaj zalecanej dawki. Nadmiar żelaza powoduje mdłości i uporczy¬we zaparcia. Niektóre badania wykazują związek przedawkowania ze zwiększo¬nym ryzykiem zawału serca i chorób nowotworowych (w wyniku połączenia jonów żelaza z nadtlenkiem wodoru powstają wolne rodniki, które odpowiadają za rozwój miażdżycy oraz uszkadzają błony i jądra komórek). Już kilka tabletek dużej dawki żelaza u małego dziecka może wywołać poważne zatrucie.
NATURALNE ŹRÓDŁA ŻELAZA
Jego skarbnicą są wątroba, mięso, ryby, jajka, warzywa liściaste, fasola, pełnoziamiste produkty zbożowe. Żelazo zawarte w warzywach jest gorzej wchłaniane niż to pochodzące z produktów zwierzęcych. Wchłanianie pogarszają kawa i herbata, dlatego lepiej je pić między posiłkami. Wielkim sojusznikiem żelaza jest witamina C (poprawia przyswajanie nawet 3-krotnie). Warto łączyć bogate w nią warzywa i owoce z produktami pochodzenia zwierzęcego, wędliny i mięso urozmaicać papryką, pomidorem, natką pietruszki, a do popicia wybierać sok z czarnej porzeczki (zawiera najwięcej witaminy C).
NADKRWISTOŚĆ (CZERWIENICA)
To nadmierna produkcja krwinek czerwonych.
OBJAWY: Czerwone (czasem z odcieniem sinym) zabarwienie skóry
twarzy, przekrwienie jamy ustnej i spojówek.
PRZYCZYNY: Choroba może być wywołana długotrwałym niedotlenieniem organizmu lub zmianami rozrostowymi szpiku kostnego.
LECZENIE: Jeżeli przyczyną jest niedotlenienie - trzeba leczyć chorobę, która je spowodowała (płuca, serce). W przypadku zmian rozrostowych podaje się łagodne leki cytostatyczne w tabletkach.
BIAŁACZKA (LEUKEMIA)
To choroba nowotworowa krwi wywołana zaburzeniem ilości i jakości białych ciałek (leukocytów). Gdy odpowiedzialne za odporność leukocyty nie funkcjonują prawidłowo, organizm staje się bezbronny.
SZPIKOWA
W białaczkach szpikowych w wyniku uszkodzenia szpiku kostnego komórki macierzyste szpiku zaczynają produkować ogromne ilości leukocytów, które są inaczej zbudowane niż normalne leukocyty oraz inaczej się zachowują. W dodatku rosnąca ich liczba wypiera inne komórki krwi, w tym erytrocyty. Najczęściej zapadają na nią dorośli. OBJAWY: Ostrą białaczkę szpikową charakteryzują częste infekcje, osłabienie, nocne poty, gorączka, powiększenie węzłów chłonnych i śledziony, bóle kości, krwotoki oraz niedokrwistość. Przebieg białaczki przewlekłej na początku jest łagodniejszy niż w białaczce ostrej, gdyż część leukocytów produkowanych przez szpik ma prawidłową budowę. Organizm nie traci więc wszystkich sił obronnych. Zaczyna się od osłabienia, złego samopo¬czucie, nocnych potów, z czasem choroba wchodzi w fazę przyśpieszenia i wtedy objawy przypominają przebieg ostrej formy choroby. LECZENIE: Terapia zależy od rodzaju i zaawansowania choroby. Zwykle stosuje się transfuzje krwinek czerwonych i płytek krwi, chemioterapię oraz przeszczep szpiku kostnego lub komórek macierzystych krwi obwodowej.
LIMFOCYTOWA
Jest spowodowana nadmiernym rozrostem limfocytów, czyli pewnej grupy leukocytów. Ostry typ choroby najczęściej występuje u dzieci.
OBJAWY: Zaczyna się od osłabienia, gorączki, bólu kości i mięśni jak przy przeziębieniu. Czasem powiększają się węzły chłonne albo śledziona. Dziecko jest podatne na zakażenia bakteryjne lub grzybicze, na błonach śluzowych robią się nadżerki.
LECZENIE: Stosuje się chemioterapię, radioterapię oraz przeszczep szpiku kostnego lub komórek macierzystych.
PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA LIMFOCYTOWA
Najbardziej zagrożone są nią osoby starsze.
OBJAWY: Częste infekcje, powiększenie węzłów chłonnych i śledziony. LECZENIE: Zależy od stopnia rozwoju choroby. Niektórzy chorzy wymagają tylko obserwacji i systematycznych badań kontrolnych. W zaawansowanych przy¬padkach stosuje się chemioterapię i radioterapię. Czasem trzeba usunąć śledzionę.
HEMOFILIA (SKAZA KRWOTOCZNA)
Dotyka głównie mężczyzn. Dzieje się tak dlatego, ponieważ mężczyźni dziedziczą chorobę po matce nosicielce (ryzyko wynosi 50 proc). Kobieta może urodzić się chora jedynie wtedy, gdy jej ojciec ma hemofilię, a matka jest nosicielką. Na skutek mutacji genu odpowiedzialnego za powstanie jednego z czynników niezbędnego do przekształcenia fibrynogenu w fibrynę dochodzi do zaburzenia krzepnięcia krwi.
OBJAWY: Pierwsze sygnały to siniaki i podskórne krwiaki występujące na ciele bez wyraźnej przyczyny. Pojawiają się samoistne krwawienia w mięśniach i stawach (kolanowych, skokowych). Czasem błahy powód powoduje obfite krwotoki, które zagrażają życiu (np. po usunięciu zęba). LECZENIE: Chorzy otrzymują preparaty przywracające prawidłowe ■krzepnięcie. Dzięki temu mogą w miarę normalnie funkcjonować.
LOKATA NA PRZYSZŁOŚĆ
Jak grzyby po deszczu powstają banki krwi pępowinowej. Przechowuje się w nich krew pobraną w czasie porodu z łożyska i części pępowiny. Taka krew stanowi cenne źródło macierzystych komórek biorących udział w produkowaniu krwinek. Magazynuje sieją na wypadek, gdyby dziecko zapadło kiedyś na chorobę wymagającą przeszczepu krwinek macierzystych. Zamrożona w ciekłym azocie może czekać na dawcę przez całe życie.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
