 Eksplozja w mózgu
Udar nazywany też wylewem, zawałem mózgu czy apopleksją, jest skutkiem zaburzeń krążenia w mózgu. Zwykle atakuje bez ostrzeżenia, ale pracujemy na niego przez wiele lat. Mózg człowieka codziennie wykonuje miliardy skomplikowanych zadań. Aby wszystkie te procesy przebiegały sprawnie, potrzebuje dużej dawki tlenu i substancji odżywczych, których może mu dostarczyć tylko krew. Dlatego właśnie układ naczyń krwionośnych w mózgu jest tak bardzo rozbudowany. Jeśli przez 3-4 minuty do jakiejś komórki mózgowej nie dopłynie krew, przestaje ona istnieć.
Gdy w naczyniach dostarczających krew do mózgu dojdzie do awarii i nie dotrze ona do obszaru odpowiadającego za poszczególne funkcje czy czynności - tracimy zdolność ich wykonywania.
NIEDOKRWIENNY LUB KRWOTOCZNY
Bezpośrednią przyczyną choroby jest ogniskowe niedokrwienie w obrębie określonego obszaru mózgu (udar niedokrwienny) lub wylew krwi (udar krwotoczny).
UDAR NIEDOKRWIENNY stanowi 85 proc. przypadków choroby i jest spowodowany gwałtownym zatrzymaniem dopływu krwi do mózgu. Może być wynikiem zamknięcia (zatkania) tętnicy domózgowej (najczęściej szyjnej) lub wewnątrzmózgowej przez blaszkę miażdżycową albo przez skrzep powstały w tętnicach poza mózgiem, który z prądem krwi przemieścił się do naczynia mózgowego. Takie zatory zwykle powstają w lewym przedsionku serca.
UDAR KRWOTOCZNY, czyli krwotok mózgowy spowodowany wydosta¬niem się krwi poza naczynie mózgowe, stanowi tylko 15 proc. przypadków. Najczęściej dochodzi do niego w wyniku pęknięcia drobnych tętnic mózgo¬wych w następstwie nadciśnienia lub ciężkiego urazu głowy. Inną przyczyną mogą być tętniaki i nieprawidłowości w budowie naczyń. Wylewająca się krew niszczy tkankę mózgową. Może to być krwotok śród-mózgowy lub podpajęczynówkowy (wtedy krew dostaje się do wypełnionej płynem mózgowo-rdzeniowym przestrzeni między oponą pajęczą i miękką).
OBJAWY OSTRZEGAWCZE
Typowymi sygnałami udaru są:
■ nagłe, występujące po jednej stronie ciała osłabienie siły mięśni (niedowład); zaburzenia czucia, wykrzywienie twarzy, opadnięcie kącika ust;
■ drętwienie w obrębie jednej połowy ciała, które może być ograniczone do dwóch poziomów, np. twarzy i ręki;
■ krótkotrwałe zaburzenia widzenia objawiające się niedowidzeniem połowicznym (chory dostrzega tylko lewą lub prawą stronę pola widzenia) albo też zaniewidzeniem (najczęściej na jedno oko);
■ zaburzenia mowy - chory mówi niewyraźnie, nie rozumie, co się do niego mówi, nie wykonuje poleceń, nie potrafi nazwać przedmiotów codziennego użytku;
■ nagłe zawroty głowy i niepewny chód (jak u osoby pijanej), trudności z utrzymaniem równowagi nawet w pozycji siedzącej;
■ piorunujący (bardzo silny) ból głowy, zaburzenia świadomości.
WYŚCIG Z CZASEM
Przy leczeniu udarów liczy się każda minuta. Odroczenie terapii może mieć fatalne skutki - zakończyć się znacznym paraliżem albo śmiercią. Chory powinien jak najszybciej, najlepiej w ciągu godziny od pojawienia się objawów, trafić na oddział neurologiczny dysponujący tomografem komputerowym. Wstępem do diagnozy jest badanie kliniczne. Jeżeli jego wyniki sugerują udar mózgu, w ciągu 30 minut od przywiezienia chorego na izbę przyjęć powinna być wykonana tomografia komputerowa. Badanie to m.in. pozwala odróżnić udar niedokrwienny od krwotocznego. To istotne dla dalszego leczenia, bo np. leki przeciwkrzepliwe leczą zator, ale pogłębiają efekty krwotoku. Dalsza diagnostyka zależy od rodzaju udaru. Jeżeli u chorego objawy kliniczne wskazują, że jego przyczyną może być krwotok podpajęczynówkowy, a wynik tomografii komputerowej mózgu nie jest jednoznaczny, należy wykonać punkcję lędźwiową, by zbadać płyn mózgowo-rdzeniowy. Płyn pobiera się też, gdy nie można zrobić tomografii. Jeżeli jest w nim krew, to znaczy, że doszło do udaru krwotocznego.
JAK ROZPOZNAĆ UDAR
Poproś, aby osoba poszkodowana
■ uśmiechnęła się,
■ powtórzyła proste zdanie, np. „Dzisiaj jest ładna pogoda",
■ podniosła obie ręce/nogi do góry.
Jeśli stwierdzisz trudności z jednym z tych zadań, np. opadający kącik ust podczas
uśmiechu, nie zwlekaj z wezwaniem karetki reanimacyjnej.
Zanim nadejdzie pomoc, ułóż chorego na boku, by ochronić go przed
zachłyśnięciem, okryj, aby nie odczuwał zimna, mów do niego spokojnym
głosem, by nie wzbudzać paniki, na czoło przyłóż zimny okład.
Nie podawaj niczego do picia, aby uniknąć groźnego zachłyśnięcia.
CO SPRZYJA UDAROM?
Głównym czynnikiem jest wiek - im jesteśmy starsi, tym większe ryzyko choroby, ale udary przytrafiają się też osobom młodym. Udarom mózgu sprzyja:
- nadciśnienie tętnicze, choroby serca, niektóre zaburzenia rytmu serca, głównie migotanie przedsionków,
- palenie papierosów, nadużywanie alkoholu,
- cukrzyca, zaburzenia przemiany tłuszczów, miażdżyca,
- otyłość, brak ruchu,
- stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych, zwłaszcza gdy kobieta pali papierosy,
ma żylaki albo zakrzepicę żył głębokich.
OBNIŻ CIŚNIENIE I WAGĘ
Im wyższe ciśnie¬nie tętnicze, tym ryzyko udaru jest wyższe. Ustawie¬nie ciśnienia tętni-czego w granicach idealnej wartości, czyli 120/80 mm Hg, obniża ryzyko udaru aż o 20-30proc. Podobnie się stanie, gdy odzy¬skamy właściwą wagę, przestanie¬my palić papiero¬sy czy zaczniemy regularnie się gimnastykować.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
