 Bardzo pracowity narząd
Przez 24 godziny serce pracuje bez chwili przerwy, żeby każdej komórce organizmu zapewnić dostawę świeżej krwi oraz odbiór krwi nieco zużytej, bo zawierającej dwutlenek węgla i inne szkodliwe produkty przemiany materii. Gdy serce staje, proces ten nie jest niemożliwy. Swoim kształtem przypomina spłaszczony stożek podstawą zwrócony ku górze. Leży niemal pośrodku klatki piersiowej, pomiędzy dwoma płucami, i jest tylko lekko przesunięte w lewo. Wielkością mniej więcej odpowiada pięści swojego właściciela. U dorosłego mężczyzny waży ok. 320 g, u kobiety - ok. 270 g.
BUDOWA
Serce jest otoczone osierdziem zbudowanym z dwuwarstwowej błony (zewnętrzna tworzy luźny worek osierdziowy, wewnętrzna przylega bezpośrednio do serca). Pomiędzy warstwami znajduje się płyn pełniący rolę amortyzatora. Chroni on serce przed urazami mechanicznymi. Ściany serca mają budowę warstwową:
nasierdzie - błona zewnętrzna będąca jednocześnie przylegającą do serca wewnętrzną warstwą osierdzia;
śródsierdzie - zbudowane ze specyficznej tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej, tworzącej mięsień sercowy;
wsierdzie - błona wyścielająca od wewnątrz jamy komór i przedsionków. Samo serce składa się z dwóch przedsionków (lewy i prawy) i z dwóch komór (lewa i prawa). Przedsionki są od siebie oddzielone przegrodą między przedsionkową, a komory - przegrodą międzykomorową. Przedsionki od komór oddzielają przegrody, w których znajdują się zastawki przedsionkowo-komorowe, uniemożliwiające cofanie się krwi podczas skurczu serca.
Pomiędzy prawym przedsionkiem i prawą komorą znajduje się zastawka trójdzielna, a pomiędzy lewym przedsionkiem i lewą komorą - zastawka dwudzielna. Zastawki umiejscowione są też przy ujściu głównej tętnicy - aorty (lewa komora) oraz pnia płucnego (komora prawa). Rolą wszystkich zastawek jest otwieranie się i zamykanie w odpowiednich momentach oraz zapewnienie prawidłowego przepływu krwi we właściwym kierunku. Do lewego przedsionka uchodzą żyły płucne, a do prawego żyły główne (górna i dolna).
Serce oplatają naczynia wieńcowe, które wnikają w jego tkankę. Zaopatrują one mięsień sercowy w tlen i substancje odżywcze.
ŻYCIODAJNE POMPOWANIE
Serce pełni funkcję pompy tłoczącej krew. Jego praca polega na wykonywaniu rytmicznych skurczów. Okres od początku jednego skurczu do początku następnego nazywany jest cyklem pracy serca, który trwa ok. 0,8 s i składa się z trzech faz: skurczu przedsionków, skurczu komór i spoczynku. Cykliczna praca serca jest pobudzana przez impulsy elektryczne powstające w obrębie mięśnia sercowego, inaczej niż w przypadku mięśni gładkich czy szkieletowych, które kurczą się w wyniku pobudzenia przez układ nerwowy. Funkcję naturalnego rozrusznika pełni węzeł zatokowy położony w prawym przedsionku. Z tego miejsca prąd elektryczny rozprzestrzenia się na cały mięsień sercowy. Najpierw obejmuje przedsionki, a potem komory, umożliwiając im naprzemienną pracę. Dzięki temu krew z przedsionków trafia do komór, po czym z lewej komory jest wyrzucana do aorty, a z prawej - do pnia płucnego.
O codziennej rytmicznej pracy serca w największym stopniu decyduje stan tętnic. Jeśli są niedrożne (zarośnięte blaszką miażdżycową), układ krwionośny, w tym serce, nie działa sprawnie. Wtedy pojawiają się liczne dolegliwości - od zadyszki podczas wchodzenia po schodach do ostrego bólu w klatce piersiowej.
OBIEG KRWI W MIĘŚNIU SERCOWYM
Odtlenowana krew z organizmu wpływa żyłami głównymi do prawego przedsionka, a utlenowana - żyłami płucnymi do lewego przedsionka. Gdy krew zgromadzi się w przedsionkach, bodziec elektryczny zmusza je do skurczu. I krew przepycha się przez otwarte zastawki: trójdzielną do prawej komory i dwudzielną do lewej. Gdy obie komory napełnią się krwią, znowu powstaje bodziec elektryczny. Komory kurczą się, a zastawki trójdzielna i dwudzielna zamykają. Otwierają się natomiast zastawki: pnia płucnego w komorze prawej i aorty w komorze lewej. Z komory prawej krew płynie do płuc, gdzie zostaje utlenowana, po czym wraca żyłami płucnymi do serca - do lewego przedsionka. Zaś krew z lewej komory jest rozprowadzana tętnicami po wszystkich narządach, gdzie zostawia tlen (odtlenowana wraca żyłami do serca - do prawego przedsionka).
W RYTMIE SERCA
Zdrowe serce u osoby dorosłej uderza (kurczy się i rozkurcza) z częstością 60-80 razy/minutę. W nocy częstość ta maleje do 40-60. W czasie wysiłku lub emocji praca serca przyśpiesza do 90-120 uderzeń/minutę. A forsowny wysiłek lub stres może przyśpieszyć bicie nawet do 170-180 uderzeń.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
