 Puchar Federacji
Pierwsza edycja : 1963 rok
Uczestniczki : 82 reprezentacje
Terminy rozgrywania : 9.02-12.02 / 20.04-21.04 / 2.11-3.11
Charakterystyka turnieju
Puchar Federacji to obecnie największy i najbardziej prestiżowy drużynowy turniej międzynarodowy w kobiecym tenisie. Jego odpowiednikiem w męskich rozgrywkach jest turniej o Puchar Davisa. Turniej organizowany jest przez Międzynarodową Federacją Tenisa (ITF), a wyniki uzyskiwane przez zawodniczki startujące w rozgrywkach nie są brane pod uwagę przy sporządzaniu rankingu WTA. Puchar Federacji posiada sponsora głównego, którym jest francuski bank BNP Paribas, ale premie za występy w imprezie nie dorównują nagrodom w największych kobiecych turniejach tenisowych. Między innymi dlatego z udziału w turnieju często rezygnują najlepsze zawodniczki, narzekające na i tak napięty kalendarz. W 2009 roku finał Pucharu Federacji zostanie rozegrany tydzień po turnieju o Mistrzostwo WTA.
Trofeum Pucharu Federacji Pierwszą edycję Pucharu Federacji rozegrano w 1963 roku, w celu uczczenia 50 rocznicy powstania Międzynarodowej Federacji Tenisa (ITF). Impreza początkowo nosiła nazwę Federation Cup, ale w 1995 roku została skrócona do Fed Cup. Główną inicjatorką powstania rozgrywek była australijska tenisistka Neill Hopman, żona sławnego kapitana australijskiej drużyny daviscupowej Harrego Hopmana. Nagrodą za zwycięstwo jest okazały srebrny puchar, pozostający w posiadaniu ITF.
Przed 1963 rokiem rozgrywane były jedynie oficjalne mecze pomiędzy kobiecymi reprezentacjami Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, które rywalizowały o Puchar Wightman. Rozgrywki te rozegrano po raz pierwszy w 1923 roku z inicjatywy Hazel Hotchkiss Wightman, znanej amerykańskiej tenisistki, 17-krotnej zwyciężczyni turniejów wielkoszlemowych w singlu, deblu i mikście, która ofiarowała srebrną okazałą wazę jako nagrodę dla zwyciężczyń meczu. Whightman chciała na wzór rozgrywek o Puchar Davisa zorganizować turniej z udziałem większej ilości kobiecych reprezentacji, ale ten projekt został odrzucony przez władze ITF. Zamiast tego udało jej się doprowadzić do zorganizowania corocznych potyczek między amerykańskimi i brytyjskimi tenisistkami, które dominowały w latach 20-stych na światowych kortach. Obie reprezentacje spotkały się łącznie 61 razy i rywalizowały ze sobą do 1989 roku. W jednym roku gospodyniami meczu były Amerykanki, w następnym roku Brytyjki i tak na zmianę. Mecze składały się z siedmiu spotkań, w tym pięciu singlowych i dwóch deblowych. Aż 51 edycji Pucharu Wightman wygrały Stany Zjednoczone, a 10 edycji padło łupem Wielkiej Brytanii. Rozgrywki zostały zlikwidowane, gdy Amerykanki wygrały 11 edycji z rzędu w latach 1979-89.
Uczestniczki
Począwszy od pierwszej edycji, w której wystartowało 16 krajów, liczba reprezentacji uczestniczących w rozgrywkach o Puchar Federacji stale rosła, a gwałtowny wzrost nastąpił w 1976 roku, kiedy korporacja Colgate Group została sponsorem głównym imprezy. W latach 1981-1994 funkcję tą przejęła z kolei japońska firma NEC. W 1992 roku chęć udziału w Pucharze Federacji zgłosiło 68 reprezentacji i z tego powodu postanowiono rozgrywać najpierw turnieje kwalifikacyjne dla słabszych drużyn w trzech strefach kontynentalnych. Decydowały one o awansie do głównej imprezy, w której uczestniczyło szesnaście najlepszych reprezentacji. W 1995 roku nastąpiła kolejna reforma rozgrywek, umożliwiająca poszczególnym reprezentacjom rywalizację w swoim rodzinnym kraju. Format turnieju i większość zasad zapożyczono z męskich rozgrywek Pucharu Davisa i po raz pierwszy mecze z udziałem najlepszych kobiecych reprezentacji, zaczęły się składać z czterech spotkań singlowych i jednego deblowego. Od tego czasu w regulaminie rozgrywek zachodziły niewielkie zmiany, a obecny format turnieju o Puchar Federacji istnieje od 2005 roku, kiedy to powołano drugą grupę światową.
Obecnie w rozgrywkach o Puchar Federacji, każdego roku rywalizuje około 80 narodowych kobiecych reprezentacji, podzielonych na grupy według rankingu i wyników osiąganych w poprzednich latach. Osiem najsilniejszych reprezentacji rozgrywa spotkania w systemie pucharowym w pierwszej grupie światowej i tylko one mają możliwość wygrania tych prestiżowych zawodów w danym roku. Kolejnych osiem reprezentacji znajduje się w drugiej grupie światowej, a pozostałe kraje są przydzielone do trzech stref kontynentalnych : euroafrykańskiej, amerykańskiej oraz Azji i Oceanii. Strefa euroafrykańska jest podzielona na grupę pierwszą (16 krajów), grupę drugą (8 krajów) i grupę trzecią (8-14 krajów). Strefa obu Ameryk jest podzielona na grupę pierwszą (8 krajów) i grupę drugą (2-8 krajów). Strefa Azji i Oceanii również podzielona jest na dwie grupy : pierwszą (8 reprezentacji) oraz drugą (1-6 krajów). Ilość krajów w ostatnich grupach każdej ze stref zależy od ilości uczestników w Pucharze Federacji i liczby reprezentacji w grupach światowych z konkretnej strefy.
Zasady awansu i degradacji
Rozgrywki odbywają się trzy razy w ciągu roku, a w tygodniach kiedy rozgrywane są ćwierćfinały i półfinały pierwszej grupy światowej, nie odbywają się turnieje z cyklu WTA Tour. Każda kobieca reprezentacja tenisowa rywalizuje w ciągu roku jedynie w obrębie swojej grupy i walczy o awans do wyższej grupy lub broni się przed spadkiem do niższej. W obu grupach światowych, po rozstawieniu najmocniejszych krajów, odbywa się losowanie i tworzy się drabinki pucharowe. W każdej grupie poszczególnych stref kontynentalnych odbywają się najpierw turnieje grupowe, rozgrywane w jednym kraju, po których następuje runda pucharowa rozstrzygająca ostatecznie o awansach i spadkach.
W pierwszej grupie światowej rozgrywane są najpierw ćwierćfinały z udziałem ośmiu reprezentacji, następnie półfinały i finał, który rozstrzyga o zwycięstwie w całych rozgrywkach. W ćwierćfinałach rozstawionych jest cztery reprezentacje, w tym z numerem jeden grają zdobywczynie Pucharu Federacji z poprzedniego roku, a z numerem dwa finalistki tej imprezy. Dodatkowo w ćwierćfinałach nie mogą się spotkać te same reprezentacje przez trzy lata z rzędu. W drugiej grupie światowej rozgrywana jest tylko jedna runda pucharowa. Cztery reprezentacje, które wygrały w tej rundzie swoje mecze, spotykają się następnie z jedną z czterech reprezentacji, które odpadły w ćwierćfinale rozgrywek pierwszej grupy światowej. Wygrane zespoły w tej potyczce w następnym roku występują w pierwszej grupie światowej, a przegrane trafiają do drugiej grupy światowej. Cztery reprezentacje, które przegrały w rundzie pucharowej drugiej grupy światowej, grają o pozostanie w niej z czterema reprezentacjami, które uzyskały awans z pierwszych grup stref kontynentalnych (dwa kraje ze strefy euroafrykańskiej i po jednym kraju ze strefy amerykańskiej i strefy Azji i Oceanii). Zwycięzca meczu gra w następnym roku w drugiej grupie światowej, a przegrany trafia do grupy pierwszej jednej ze stref kontynentalnych. W niższych grupach każdej ze stref, nie rozgrywane są spotkania między najsłabszymi zespołami z wyższej grupy i najlepszymi zespołami z niższej grupy, tylko zwycięzcy każdej z grup automatycznie awansują do wyższej grupy, a najsłabsze zespoły spadają do niższej grupy w następnym roku.
Zasady rozgrywania meczów (ties) i spotkań (rubbers)
W pierwszej i drugiej grupie światowej Pucharu Federacji oraz w rundach play-off rozstrzygających o awansie do obu grup, mecze pomiędzy dwoma reprezentacjami składają się z pięciu spotkań, w tym czterech spotkań singlowych i jednego spotkania deblowego.
Mecz toczy się do momentu, w którym jedna z reprezentacji wygra jako pierwsza trzy spotkania, aczkolwiek zazwyczaj odbywa się wszystkie pięć spotkań. Mecze rozgrywane we wszystkich grupach każdej ze stref kontynentalnych składają się z trzech spotkań, w tym dwóch singlowych oraz jednego spotkania deblowego.
Prawo wyboru miejsca rozegrania meczu w obu grupach światowych ma reprezentacja, która w poprzednim meczu ze swoim obecnym rywalem występowała w roli gościa. Jeżeli dla obu reprezentacji jest to pierwszy mecz między nimi od 1995 roku lub poprzednie mecze odbywały się na neutralnym terenie to prawo do wyboru miejsca rozstrzygane jest w drodze losowania. Reprezentacja, która posiada to prawo prawie zawsze wybiera miejsce w obrębie swojego kraju. Nie mniej jednak może ona także zdecydować o rozegraniu meczu na neutralnym terenie lub na terenie rywalek, jeżeli ich reprezentacja oraz komitet organizacyjny Pucharu Federacji wyrazi na to zgodę. Prawo wyboru nawierzchni ma zawsze gospodarz meczu, który powinien być znany zaraz po rozstrzygnięciu meczów poprzedniej rundy. W obu grupach światowych, nawierzchnia kortu na jakiej rozgrywane są spotkania, musi być taka sama jak nawierzchnia, na której rozgrywa się co najmniej trzy turnieje z cyklu WTA Tour w ciągu roku.
Mecze w obu grupach światowych Pucharu Federacji trwają z reguły przez dwa weekendowe dni. W pierwszym dniu rozgrywane są dwa spotkania singlowe, a na drugi dzień kolejne dwa spotkania singlowe i jedno deblowe. Do każdej reprezentacji powoływane są cztery zawodniczki, które ukończyły już 14 roku życia i są obywatelkami danego kraju. Skład musi być podany na 10 dni przed rozpoczęciem meczu, przy czym dwie zawodniczki mogą zostać zmienione na jeden dzień przed startem rywalizacji. Zazwyczaj powoływane są dwie najlepsze singlistki każdej reprezentacji oraz dwie najlepsze deblistki. Nie mniej jednak w każdym spotkaniu może wystąpić dowolna, powołana zawodniczka. Nie może jednak zaistnieć sytuacja, że dwie tenisistki przeciwnych reprezentacji, zagrają w singlu między sobą dwukrotnie podczas meczu. Dodatkowo w pierwszych dwóch spotkaniach singlowych nie mogą zagrać między sobą zawodniczki zajmujące najwyższe miejsca w rankingu WTA w swoich reprezentacjach.
Każda z reprezentacji w Pucharze Federacji posiada swojego kapitana, a rolę tą mogą pełnić również nieaktywne już zawodniczki, spełniające rolę trenerki i mentorki drużyny. Kapitan w imieniu zespołu podaje na 24 godziny przed rozpoczęciem meczu nazwiska zawodniczek, którzy wystąpią w spotkaniach singlowych oraz deblowych. Następnie odbywa się losowanie, które rozstrzyga w jakiej kolejności zagrają zawodniczki w singlu między sobą. Po losowaniu nie można dokonywać żadnych zmian w składzie pierwszego i drugiego spotkania singlowego, chyba że sędzia meczu zezwoli na zamianę, której wynikiem jest kontuzja zawodniczki lub dyscyplinarne wyrzucenie jej z reprezentacji. Taka tenisistka nie może już jednak wystąpić w kolejnych spotkaniach swojej drużyny. Zmiany w składzie trzeciego spotkania singlowego mogą być dokonywane na godzinę przed jego rozpoczęciem, a przed czwartym spotkaniem singlowym musi to zostać uczynione w ciągu 10 minut od zakończenia trzeciego spotkania singlowego. Zmiany w składzie drużyn deblowych muszą zostać zgłoszone do 15 minut od zakończenia czwartego spotkania singlowego. Sędzia może dopuścić do wykonania zmiany po upłynięciu regulaminowego czasu jeżeli uzna, że gracz wyznaczony do gry nie jest zdolny do wyjścia na kort. Zmiany najczęściej mają miejsce, gdy któraś z drużyn wcześniej zapewni sobie zwycięstwo w meczu, wygrywając trzy spotkania. Jako, że pozostałe spotkania nie mają już znaczenia w walce o awans, teoretycznie mogą być odwołane, ale zazwyczaj występują w nich zawodniczki, które nie występowały w pierwszych spotkaniach singlowych.
Spotkania singlowe i deblowe w Pucharze Federacji rozgrywane są do dwóch wygranych setów, przy czym w spotkaniach rozgrywanych w ramach obu grup światowych, w ewentualnym decydującym trzecim secie, przy wyniku 6:6 nie rozgrywa się tie-breaka, a gra toczy się do momentu osiągnięcia dwóch gemów przewagi przez jedną z zawodniczek. Gdy mecz jest już rozstrzygnięty, to w pozostałych do rozegrania spotkaniach, również w trzecim secie rozgrywa się tie-break.
Historia turnieju
Pierwsza edycja Pucharu Federacji odbyła się w 1963 roku na trawiastych kortach w Londynie. W jednotygodniowym turnieju wzięło udział 16 reprezentacji, co można uznać za sukces, jako że turniej nie posiadał puli nagród i wszystkie reprezentacje musiały sfinansować udział w rozgrywkach z własnej kieszeni. Mimo to impreza przyciągnęła większość ówczesnych gwiazd kobiecego tenisa, a w finale reprezentantki Stanów Zjednoczonych pokonały 2:1 tenisistki z Australii. Turniej postanowiono rozgrywać corocznie w innym miejscu, na przestrzeni jednego tygodnia, a mecze między reprezentacjami składały się z dwóch spotkań singlowych i jednego deblowego. W przeciwieństwie do rozgrywek o Puchar Davisa, zwyciężczynie imprezy nie miały zapewnionego udziału w finale w następnym roku.
Pierwsze edycje Pucharu Federacji zdominowały tenisistki Australii i Stanów Zjednoczonych, które do 1983 roku tylko dwa razy pozwoliły wygrać innej reprezentacji. W tym czasie Australijki triumfowały siedmiokrotnie (1964-1965, 1968, 1970-1971, 1973-1974), a ośmiokrotnie przegrywały w finale turnieju (1963, 1969, 1975-1980), w tym siedmiokrotnie z reprezentacją Stanów Zjednoczonych. Dodatkowo Australijki w latach 1973-1980 wystąpiły w finale osiem razy z rzędu, co do dzisiaj pozostaje nie pobitym rekordem. Amerykanki przez pierwsze dwadzieścia lat rozgrywania turnieju triumfowały aż 11 razy (1963, 1966-1967, 1969, 1976-1982), w tym siedem razy z rzędu w latach 1976-1982, ustanawiając tym samym wciąż aktualny rekord rogrywek. W 1972 roku po raz pierwszy w finale Pucharu Federacji zabrakło wspomnianych dwóch światowych potęg w kobiecym tenisie, a wygrała reprezentacja RPA pokonując w finale zawodniczki Wielkiej Brytanii.
W 1975 roku swój pierwszy triumf zanotowała reprezentacja Czechosłowacji, która w latach 1983-1985 dołożyła kolejne trzy triumfy przerywając znakomitą serię zwycięstw Amerykanek. Czechosłowaczki okazały się najlepsze także w 1988 roku, a później po trofeum sięgnęły jeszcze tylko Słowaczki w 2002 roku. Reprezentantkom Stanów Zjednoczonych udało się triumfować ponownie w 1986, 1989 i 1990 roku. Oprócz nich i Czechosłowaczek, Puchar Federacji w latach 80-tych wygrały jeszcze tylko Niemki w 1987 roku. W pierwszej połowie lat 90-tych najlepszą reprezentacją była z kolei Hiszpania, która wygrała imprezę w 1991 roku oraz w latach 1993-1995, a w 1992 roku uległa w finale Niemkom. W drugiej połowie lat 90-tych najlepiej radziły sobie Amerykanki, które triumfowały w 1996 roku oraz w latach 1999-2000. Od tego czasu reprezentacji Stanów Zjednoczonych nie udało się wygrać Pucharu Federacji, ale i tak może się ona pochwalić rekordową ilością siedemnastu zwycięstw w turnieju. W ostatnich kilkunastu latach po trofeum sięgały jeszcze reprezentantki Francji (1997, 2003), Hiszpanii (1998), Słowacji (2002), Belgii (2001), Włoch (2006, 2009, 2010), Czech (2011, 2012) oraz Rosji (2004-2005, 2007-2008).
Występy reprezentacji Polski w Pucharze Federacji
Polskie tenisistki po raz pierwszy wzięły udział w turnieju w 1966 roku. Od tego czasu uczestniczyły w 31 edycjach, rozgrywając w nich łącznie 102 mecze międzynarodowe (bilans 51 wygranych i 51 porażek). Największym sukcesem Polek w Pucharze Federacji był udział w ćwierćfinale rozgrywek w 1992 roku, w którym uległy Niemkom 0:3. W 2009 roku Polkom po raz pierwszy od czasu reorganizacji rozgrywek (1995 rok) udało się awansować do drugiej grupy światowej Pucharu Federacji. W meczu decydującym o awansie Polki pokonały w Gdyni Japonki 3-2.
W rozgrywkach o Puchar Federacji, najwięcej zwycięstw odniosła Agnieszka Radwańska, która łącznie zwyciężała w 23 spotkaniach singlowych.W deblu rekordzistą jest Klaudia Jans, która może się pochwalić 20 zwycięstwami. Wśród par deblowych rekordzistkami są Klaudia Jans i Alicja Rosolska, które odniosły wspólnie 14 wygranych.
2012 Czechy : Serbia 3 : 1
2011 Czechy – Rosja 3 : 2
2010 Włochy : USA 3 : 1
2009 Włochy : USA 4 : 0
2008 Rosja : Hiszpania 4 : 0
2007 Rosja : Włochy 4 : 0
2006 Włochy : Belgia 3 : 2
2005 Rosja : Francja 3 : 2
2004 Rosja : Francja 3 : 2
2003 Francja : USA 4 : 1
2002 Slowacja : Hiszpania 3 : 1
2001 Belgia : Rosja 2 : 1
2000 USA : Hiszpania 5 : 0
1999 USA : Rosja 4 : 1
1998 Hiszpania : Szwajcaria 3 : 2
1997 Francja : Holandia 4 : 1
1996 USA : Hiszpania 5 : 0
1995 Hiszpania : USA 3 : 2
1994 Hiszpania : USA 3 : 0
1993 Hiszpania : Australia 3 : 0
1992 Niemcy : Hiszpania 2 : 1
1991 Hiszpania : USA 2 : 1
1990 USA : USSR 2 : 1
1989 USA : Hiszpania 3 : 0
1988 Czechosłowacja : USSR 2 : 1
1987 Niemcy F.R. : USA 2 : 1
1986 USA : Czechosłowacja 3 : 0
1985 Czechosłowacja : USA 2 : 1
1984 Czechosłowacja : Australia 2 : 1
1983 Czechosłowacja : Niemcy F.R. 2 : 1
1982 USA : Niemcy F.R. 3 : 0
1981 USA : Wielka Brytania 3 : 0
1980 USA : Australia 3 : 0
1979 USA : Australia 3 : 0
1978 USA : Australia 2 : 1
1977 USA : Australia 2 : 1
1976 USA : Australia 2 : 1
1975 Czechosłowacja : Australia 3 : 0
1974 Australia : USA 2 : 1
1973 Australia : RPA 3 : 0
1972 RPA : Wielka Brytania 2 : 1
1971 Australia : Wielka Brytania 3 : 0
1970 Australia : Niemcy F.R. 3 : 0
1969 USA : Australia 2 : 1
1968 Australia : Holandia 3 : 0
1967 USA : Wielka Brytania 2 : 0
1966 USA : Niemcy F.R. 3 : 0
1965 Australia : USA 2 : 1
1964 Australia : USA 2 : 1
1963 USA : Australia 2 : 1
©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
