 Ogólna charakterystyka rozwoju fizycznego dzieci
Proces zmian rozwojowych zachodzących w życiu ludzkim rozpatrywać możemy w różnych aspektach: w aspekcie rozwoju fizycznego, motorycznego lub psychicznego.
Ogólna charakterystyka rozwoju fizycznego dzieci w młodszym wieku szkolnym i okresie dojrzewania.
Zainteresowanie problematyką rozwoju ontogenetycznego jest powszechne, bowiem bardzo często można na rozwój osobniczy wpłynąć drogą pośrednią, a nawet w pewnym stopniu nim kierować.
Znajomość biologicznego rozwoju człowieka pozwala zrozumieć jakie czynniki są dla niego optymalne, a jakie mu szkodzą. Daje możliwość zaobserwowania czy rozwój danego dziecka jest prawidłowy, pozwala zwrócić uwagę na to, jak kształtuje się jego rozwój fizyczny na tle większej grupy.
Poprzez pojęcie rozwoju w najogólniejszym tego słowa znaczeniu rozumiemy określony proces zmian prowadzących do powstania ciągle nowych form, ponieważ nie stwierdzamy powrotu do stanu wyjściowego , możemy z pojęciem rozwoju łączyć stały postęp.
Okresy rozwoju człowieka możemy rozpatrywać w aspekcie rozwoju fizycznego, motorycznego lub psychicznego. Są one ze sobą ściśle powiązane.
Podział ontogenezy na okresy jest różny w ujęciu różnych badaczy, a wyznaczenie granic poszczególnych okresów jest dość trudne, z uwagi na płynność przejść miedzy nimi.
Najbardziej rozpowszechnionym jest podział na dwie fazy:
1) Embrionalną – trwającą od zapłodnienia jaja do narodzin dziecka.
2) Postembrionalną – trwającą od urodzenia do śmierci.
Faza ta dzieli się zwykle na siedem okresów
I. Okres noworodka – trwa zwykle około 3- 4 tygodni, tzn. do ustąpienia objawów związanych z porodem.
II. Okres niemowlęcia – trwa od zakończenia okresu noworodka do około 1 roku życia, tzn. do momentu kiedy dziecko przyjmuje postawę pionową.
III. Okres dzieciństwa – który można podzielić na cztery podokresy:
a) Podokres wczesnego dzieciństwa – trwający do 3 – 4 roku życia, który cechuje się zmniejszeniem tempa wzrastania. Znamiennym jest tu rozwój układu kostnego, dalszy rozwój układu pokarmowego, układ nerwowy zaś osiąga pełną stabilizację.
b) Podokres przedszkolny – trwa od 3 – 4 roku życia do około 7 roku życia. W tym okresie znamiennym jest pierwsze intensywne wydłużanie organizmu, zmieniają się proporcje głowy, tułowia i kończyn. Dziecko w tym okresie jest bardzo aktywne, co przejawia się nie tylko w emocjonalności psychicznej, lecz także w aktywności ruchowej. W tym podokresie rozpoczyna się różnicowanie morfologiczne chłopców i dziewcząt.
c) Podokres szkolny młodszy – trwa od 7 do 12 – 13 roku życia, a kończy się dojrzewaniem płciowym. W jego początkowej fazie 8 – 10 rok życia obserwujemy zahamowanie wzrastania, a w końcowej fazie skok wzrostowy. Najważniejszym procesem tego okresu jest zakończenie strukturalnego rozwoju większości narządów wewnętrznych, jak również ustalanie się ich funkcji do typu podobnego jak u organizmów dorosłych. Ruchy dziecka są skoordynowane, zręczne różnorodne , co jest w pewnym stopniu wynikiem dobrego ukrwienia ciał, ponieważ mięsień sercowy około 8 roku życia kończy swój pierwszy wzrost. Układ nerwowy cechuje wzmożone rozrastanie się płatów czołowych, wielkich półkul mózgowych, a także rozwój nowych dróg nerwowych, zwiększa się również rola kory mózgowej w hamowaniu procesów nerwowych.
d) Podokres szkolny starszy – zwany także okresem dojrzewania płciowego zaczyna się około 12 roku życia, lecz indywidualne odchylenia są stosunkowo duże, u chłopców zaczyna się zwykle 2 lata później niż u dziewcząt. Trwa on do zakończenia dojrzewania płciowego. Obserwujemy zanik grasicy, zmniejszenie czynności tarczycy i zakończenie rozwoju narządów płciowych. Pod koniec tego okresu układ krążenia zbliża się do rozmiarów właściwych osobnikom dorosłym.
Okres dojrzewania płciowego rozpoczyna bardzo intensywny przyrost długości ciała, określony jako „skok przedpokwitaniowy”. Zmieniają się także proporcje ciała. W okresie dojrzewania zwiększa się aktywność dziecka, zwiększa się pobudliwość i znaczna zmienność nastrojów. W motoryce dziecka obserwujemy znaczną niezgrabność ruchów, która jest w znacznym stopniu rezultatem braku koordynacji poszczególnych grup mięśniowych.
IV. Okres młodzieńczy – trwa od uzyskania dojrzałości płciowej do końca procesu wzrastania, co u kobiet przypada na około 20 rok życia, u mężczyzn na około 23 rok życia. W tym okresie przyrosty długościowe ciała są nieznaczne, zwiększa się masa ciała.
V. Okres wieku dorosłego – trwa od uzyskania ostatecznej długości ciała do pierwszych objawów starzenia się, co u mężczyzn ma miejsce między 35 a 40 rokiem życia, a u kobiet około 30 – 35 roku życia. W tym okresie występuje pełnia fizycznej dojrzałości.
VI. Okres dojrzały – nasilają się procesy starzenia organizmu, odkładania się tkanki tłuszczowej, siwienie, wypadanie włosów, marszczenie się skóry itp.
VII. Okres starości – dzielimy na trzy stopnie:
• Stopień pierwszy – trwa od około 65 do70 roku życia.
• Stopień drugi – trwa do około 80 roku życia.
• Stopień trzeci trwa po 80 roku życia.
Wraz z rozwojem fizycznym dziecka rozwojowi ulegają również cechy motoryczne. Badacze wyłonili pewne prawidłowości występujące w rozwoju poszczególnych cech motorycznych człowieka, wyszczególniono określone fazy rozwojowe i połączono ściśle z rozwojem psychicznym człowieka. Dlatego też mówiąc o rozwoju motoryki dzieci używa się raczej sformułowania „rozwoju psychomotorycznego”.
Roman Trześniowski w swoich badaniach nad kształtowaniem i rozwojem sprawności fizycznej przedstawił dynamikę zmian jakie zachodzą w poszczególnych elementach sprawności fizycznej, wykazał ich zależność od poszczególnych czynników : budowy ciała, płci, wieku kalendarzowego, stanu zdrowia, warunków socjalnych.
Przedmiotem rozważań mojej pracy są trzy cechy sprawności fizycznej: szybkość, siła i wytrzymałość. Ponieważ sprawność fizyczna na przestrzeni życia człowieka ulega nieustannym zmianom wraz z rozwojem ontogenetycznym, poszczególne elementy sprawności fizycznej rozwijają się wraz z wiekiem. Optymalny zaś poziom osiągają w różnych latach.
Proces zmian rozwojowych zachodzących w życiu ludzkim rozpatrywać możemy w różnych aspektach: w aspekcie rozwoju fizycznego, motorycznego lub psychicznego. Są one ściśle ze sobą powiązane, a odrębne ich rozpatrywanie wynika tylko z chęci prostszego ujęcia omawianego problemu.
Zwykle z pojęciem rozwoju fizycznego wiąże się pojęcie wzrastania, rozumiejąc przez to zwiększenie się wymiarów ciała ludzkiego, jego masy oraz różnicowanie tkanek. Z rozwojem wiąże się proces różnicowania komórek organizmu, prowadzący do tworzenia się różnych tkanek, kształtowania narządów, a także do zmian w proporcjach ciała. Nierozłącznie w parze ze wzrastaniem i różnicowaniem organizmu idzie doskonalenie funkcji, stanowiąc nierozłączne składowe rozwoju fizycznego.
Dziecko w młodszym wieku szkolnym jest pod względem rozwoju fizycznego znacznie dojrzalsze i silniejsze od dziecka, które w swoim czasie rozpoczynało okres przedszkolny. Jego mięśnie kości i układ nerwowy wzmocniły się i okrzepły. Kościec zawiera mniej tkanek chrzęstnych, proces kostnienia kości znacznie postąpił naprzód. W tym okresie zostaje prawie zakończony proces rozrostu mózgu w sensie zwiększenia się jego ciężaru.
W młodszym wieku szkolnym mięsnie duże dziecka rozwijają się wcześniej niż drobne. W związku z tym i w związku z dużą pobudliwością , dzieci w młodszych klasach szkolnych wykonują dużo ruchów zbytecznych i szybkich nie dostosowanych do tempa pracy. Są raczej dostosowane do wykonywania ruchów silnych i zamaszystych niż drobnych i wymagających dokładności.
Potrzeba ruchu i jego ćwiczenia jest w tym okresie tak duża, że niektórzy autorzy wysuwają „zręczność ruchową” jako jedną z głównych i charakterystycznych cech wieku między 8 a 12 rokiem życia.
Rozwój fizyczny w wieku dorastania polega podobnie jak i we wcześniejszych okresach życia człowieka na rozwoju struktury i funkcji organizmu. Obejmuje zmiany anatomiczne i fizjologiczne, a wiec zwiększenie się wysokości i ciężaru ciała, zmiany w proporcjach organów i ogólnym kształcie ciała oraz dojrzewanie fizjologiczne, znajdujące wyraz przede wszystkim w dojrzewaniu płciowym.
Młodszy wiek szkolny oznacza się wewnętrznym rozrastaniem i dojrzewaniem organizmu, natomiast nie ma gwałtownych skoków wzrostowych jak to miało miejsce w wieku przedszkolnym, czy też nastąpi w okresie dojrzewania. Również przyrost ciężaru ciała jest w tym okresie równomierny i powolny.
Dla okresu dojrzewania znamienne jest natomiast przede wszystkim ogólne przyspieszenie tempa rozwoju w porównaniu z okresem poprzednim.
Opierając się na badaniach R. Trześniowskiego , który przebadał dzieci i 45 tyś. młodzieży w wieku 10 – 20 lat z wszystkich województw Polski ( i chociaż badania Trześniowskiego przeprowadzone zostały w latach pięćdziesiątych i ich wyniki mogą nie być całkiem aktualne obecnie, to jednak obrazują dobrze ogólne prawidłowości rozwojowe w zakresie zmian wymiarów ciała) , możemy wywnioskować, że intensywny przyrost wysokości u dziewcząt zaczyna się co najmniej w wieku 11,6 i trwa do14,6 po czym gwałtownie spada, u chłopców wzrost jest najgwałtowniejszy w wieku 13,6 do 15,6. Zwiększone tempo wzrostu występuje więc u dziewcząt 2 lata wcześniej niż u chłopców .
Zjawisko wzmożonego tempa przyrostu długości ciała i jego ciężaru nazywany jest przez badaczy skokiem pokwitaniowym.1
Skok pokwitaniowy jest zjawiskiem stałym, występuje u wszystkich dzieci, istniejące różnice indywidualne i środowiskowe dotyczą jedynie intensywności, czasu występowania i trwania tego procesu. Z badań R. Trześniowskiego wnioskujemy, że skok pokwitaniowy występuje wcześniej u dziewcząt niż u chłopców w zakresie wysokości i ciężaru ciała, natomiast później w zakresie podściółki tłuszczowej. Przyrost siły mięśni jest szybszy i większy u chłopców.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
