 Polskie góry
Masyw Śnieżnika (332.62, krótko po 1945 Góry Śnieżne[1], czes. Králický Sněžník, niem. Glatzer Schneegebirge) – najwyższe pasmo górskie w polskiej części Sudetów Wschodnich, położone po obu stronach polsko-czeskiej granicy, na południowy wschód od Kłodzka.
Położenie
Od zachodu Masyw ograniczony jest rowem Górnej Nysy i Przełęczą Międzyleską od Gór Bystrzyckich, a tym samym od całych Sudetów Środkowych. Na północy granicę Masywu Śnieżnika w ścisłym sensie stanowi Przełęcz Puchaczówka oraz doliny Białej Wody i Siennej Wody, na południu zaś przechodzi w przedgórze Wysokiego Jesionika. Na wschodzie, poprzez Przełęcz Płoszczynę, graniczy z Górami Bialskimi (czes. Rychlebské hory)[2][3]. Obszar Masywu w większości należy do Polski (powiat kłodzki, województwo dolnośląskie) – w granicach kraju znajduje się ok. 200 km² – pozostała jego część (76 km²) leży w Czechach.
Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną (według Kondrackiego i Walczaka) mezoregion Masyw Śnieżnika obejmuje również Krowiarki, wtedy północną granicę stanowi dolina Białej Lądeckiej od Stronia Śląskiego, przez Lądek-Zdrój, Radochów, Trzebieszowice, Ołdrzychowice Kłodzkie, Żelazno po Krosnowice.
Rzeźba terenu
Masyw ma postać rozległego rozrogu o rozpiętości południkowej ok. 20, a równoleżnikowej ok. 30 km. Jego punktem zwornikowym jest centralnie usytuowany Śnieżnik (1425 m n.p.m.), od którego odchodzi sześć obszernych, spłaszczonych ramion, oddzielonych wyraźnie zarysowanymi, głębokimi dolinami erozyjnymi[4]:
najbardziej rozgałęziony, razem z Krowiarkami najdłuższy grzbiet północno-zachodni Czarnej Góry[4], przechodzący w sięgające aż do przedmieść Kłodzka Krowiarki; od Żmijowca odchodzi ku zachodowi krótki grzbiecik ze Smrekowcem, kończący się w centrum Międzygórza, a ku północnemu wschodowi boczny grzbiet z Rudką, Janowcem i Krzyżnikiem, dochodzący do Stronia Śląskiego; od Jaworowej Kopy odchodzi ku zachodowi grzbiet zakończony Igliczną, a od Czarnej Góry też ku zachodowi grzbiecik z Przednią i Trzema Kopkami,
najkrótsze ramię zachodnie Średniaka (1210 m n.p.m.),
najwyższy, południowo-zachodni grzbiet graniczny z Małym Śnieżnikiem i Trójmorskim Wierchem, również rozgałęziony, z bocznymi grzbietami wybiegającymi od Goworka i Puchacza,
południowy grzbiet Sušiny i Podbělki, położony w całości w Czechach,
wschodni grzbiet graniczny, z Rykowiskiem, schodzący do Przełęczy Płoszczyna,
północne ramię góry Stromej (1166 m n.p.m.)[4] oraz Młyńska.
Grzbiety mają kręte linie grzbietowe i silnie zróżnicowane wysokości oraz boczne odnogi. Większość z nich ma strome zbocza, zwłaszcza te, które opadają w kierunku Rowu Górnej Nysy. Dość licznie występują skałki, a bardzo liczne są bloki skalne. Na niektórych szczytach znajdują się gołoborza.
Budowa geologiczna
Obejmuje południowo-zachodnią część metamorfiku Lądka i Śnieżnika. Zbudowany jest w większości z gnejsów (gnejsy śnieżnickie i gnejsy gierałtowskie) i łupków łyszczykowych[5] serii strońskiej. W Krowiarkach i okolicach Kletna występują zmetamorfizowane skały węglanowe – soczewy marmurów kalcytowych i dolomitowych. W położonym w jednej z nich kamieniołomie Kletno III, w 1966 odkryto największą jaskinię Sudetów – Jaskinię Niedźwiedzią[4], będącą rezerwatem ścisłym (zob. Jaskinia Niedźwiedzia). Wśród łupków łyszczykowych występują ponadto wkładki łupków łyszczykowych z granatami, łupków grafitowych, kwarcytów, amfibolitów i łupków amfibolitowych i in., natomiast wśród gnejsów – eklogitów.
Wody
Obszar Masywu Śnieżnika należy do zlewisk trzech mórz: Morza Bałtyckiego, Morza Północnego i Morza Czarnego[4]. Północną i zachodnią część odwadniają Nysa Kłodzka wraz z dopływami, wpadająca do Odry. Południowo-wschodnią część największa rzeka Moraw – Morawa ze swoimi dopływami, wpadająca do Dunaju. Najmniejszą, południowo-zachodnią część odwadnia Lipkovský potok, dopływ Cichej Orlicy (czes. Tichá Orlice), wpadającej do Łaby. Wymienione trzy rzeki mają swe źródła pod Trójmorskim Wierchem[3], jedynym w Polsce miejscem, gdzie zbiegają się zlewiska trzech mórz. Na potoku Wilczka w Międzygórzu znajduje się jeden z najwyższych w Sudetach wodospadów – wodospad Wilczki o wysokości 22 m[2]. Na obszarach zbudowanych ze skał wapiennych rozwinęły się zjawiska krasowe – suche dolinki, ponory, wywierzyska.
Przyroda
Świat roślinny i zwierzęcy Śnieżnika jest najbogatszy w całych Sudetach, ponieważ przebiegają tam granice zasięgów występowania wielu gatunków – sudeckich, karpackich, alpejskich, a nawet śródziemnomorskich.
Wyraźnie zaznaczony jest piętrowy układ roślinności:
do 500 m n.p.m. – użytki rolne, zazwyczaj łąki; występują m.in. pełnik europejski, dziewięćsił bezłodygowy,
500–1000 m n.p.m. – regiel dolny w postaci borów świerkowych lub lasów mieszanych świerkowo-bukowych,
1000–1250 m n.p.m. – regiel górny – bór świerkowy, w runie występują borówki czernica i brusznica,
powyżej 1250 m n.p.m. – łąki górskie.
Te ostatnie występują praktycznie tylko na szczycie Śnieżnika. Posiadają największą wartość przyrodniczą. Występują tu licznie gatunki roślin rzadkich i chronionych oraz sztucznie wprowadzona kosodrzewina[4]. W szczelinach skalnych spotkać można jedyny w Polsce świecący mech – świetlik.
Świat zwierzęcy również obfituje w cenne gatunki: cietrzewie, głuszce, siwerniaki[4]. Wśród płazów występują salamandra plamista i traszka górska, wśród gadów zaskroniec i żmija zygzakowata. Liczne są gryzonie: koszatki leśne, popielice, orzesznice, kuny leśne, gronostaje. Obecne są tu również borsuki, a nadto endemiczne gatunki chrząszczy, błonkówek, muchówek i pajęczaków.
Od końca XIX w. w rejonie Średniaka żyją kozice, które przywędrowały z Czech. Ich stado jest jedynym w Polsce poza Tatrami.
Roślinność
W Masywie Śnieżnika na wielu różnorodnych siedliskach występuje wielkie bogactwo roślin, w tym rzadkich i chronionych. Są to m.in.: drzewa:
buk,
jodła,
jawor,
olcha czarna,
lipa,
różne gatunki wierzb,
świerk,
modrzew,
kosodrzewina.
rośliny zielne:
trzcinnik owłosiony,
owsica spłaszczona,
kostrzewa leśna,
turzyca czarniawa,
rzeżucha trójlistkowa,
pępawa wielkokwiatowa,
lepiężnik biały,
fiołek sudecki[2],
lilia złotogłów[2],
kokoryczka okółkowa,
szarota norweska,
wierzbownica mokrzycowa,
marchwica pospolita,
miłosna górska,
modrzyk górski,
tojad smukły,
ostróżka wyniosła,
orlik pospolity,
sesleria tatrzańska,
driakiew lśniąca,
miesięcznica trwała,
gajowiec żółty,
dziewięćsił bezłodygowy,
jastrzębiec alpejski,
gółka długoostrogowa,
storczyk męski[2],
buławnik,
gnieźnik,
listera i inne storczyki,
endemit, jeden z podgatunków pierwiosnki wyniosłej,
szczwoligorz pochwiasty,
dzwonek brodaty,
żywiec dziewięciolistny,
żywiec gruczołowaty,
przytulia wonna,
przenęt purpurowy,
jęczmieniec zwyczajny,
wietlica samicza,
zachyłka oszczepowata,
nerecznica szerokolistna,
podrzeń żebrowiec,
liczne gatunki mszaków.
Ochrona przyrody
Na terenie Masywu w 1981 roku utworzono Śnieżnicki Park Krajobrazowy[3].
Istnieją tu także obszary objęte ochroną rezerwatową:
rezerwat przyrody Śnieżnik Kłodzki,
rezerwat przyrody Wodospad Wilczki,
rezerwat przyrody Jaskinia Niedźwiedzia.
Masyw Śnieżnika wchodzi w skład projektowanego Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk (SOO) sieci Natura 2000 – Góry Bialskie i Grupa Śnieżnika.
Miejscowości
Leżące u podnóża Masywu wsie posiadają dobrze rozbudowaną bazę turystyczną. Są to między innymi:
Bolesławów[5], Domaszków, Idzików[3], Jodłów, Kletno[5], Králíky, Goworów, Międzygórze[5], Międzylesie, Nowa Morawa, Sienna, Stara Morawa, Staré Město pod Sněžníkem, Stary Gierałtów, Stronie Śląskie, Wilkanów.
Turystyka
W 2015 roku gmina Stronie Śląskie uruchomiła projekt turystycznego szlaku narciarstwa biegowego z Bielic w Górach Bialskich do Siennej w Masywie Śnieżnika. GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
Grupa GMI
