 |
Megaregion |
Region karpacki |
| Prowincja |
Karpaty Zachodnie |
| Podprowincja |
Zewnętrzne Karpaty Zachodnie |
| Makroregion |
Beskidy Zachodnie |
| Mezoregion |
Gorce |
Zajmowane
jednostki
administracyjne |
Polska:
– woj. małopolskie
– powiat limanowski, powiat nowotarski |
 |
 Sudety
Położenie i podział Sudetów
Sudety położone są w południowo - zachodniej Polsce. Jest to stary łańcuch górski o długości ok. 300 km. i szerokości około 50 km. Niektóre pasma leżą także w Czechach - stanowią największą i najwyższą część Masywu Czeskiego- i w Niemczech. Sudety dzielą się na makroregiony:
Sudety Zachodnie - od przełomu Łaby po Bramę Lubawską, w ich skład wchodzą :
Góry Izerskie
Karkonosze
Góry Kaczawskie
Rudawy Janowickie
Kotlina Jeleniogórska
Sudety Środkowe - od Bramy Lubawskiej po Kotlinę Kłodzką:
Góry Kamienne i Wałbrzyskie
Góry Sowie
Góry Stołowe
Góry Bystrzyckie
Góry Orlickie i Bardzkie
Sudety Wschodnie - od Kotliny Kłodzkiej po Bardzki przełom Nysy Kłodzkiej :
Góry Złote
Masyw Śnieżnika
Fragment Gór Opawskich
Przedgórze Sudeckie: Obniżenie Podsudeckie, Wzgórza Strzegomskie, Równina Świdnicka, Masyw Ślęży, Kotlina Dzierżoniowska, Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie, Obniżenie Otmuchowskie, Przedgórze Paczkowskie
Budowa geologiczna i rzeźba terenu
Sudety to jedne z najstarszych gór w Polsce. Metamorficzne gnejsy w Górach Sowich, to najstarsze skały w Polsce, powstały około 2 miliony lat temu. W Sudetach Wschodnich- w Masywie Śnieżnika, w Górach Bialskich i Sowich występują prekambryjskie łupki i gnejsy. Zróżnicowanie geologiczne tego miejsca powoduje, że występują tu skały od prekambru po czwartorzęd. Rzeźba Sudetów związana jest ze strukturą podłoża i jest efektem wielokrotnych fałdowań i wypiętrzeń oraz okresów niszczenia i zrównywania przez procesy erozyjne. Swój obecny wygląd zawdzięczają procesom fałdowań, które miały miejsce w trzeciorzędzie i doprowadziły do ich odmłodzenia. Lądolody występujące w czwartorzędzie miały na ich rzeźbę nieznaczny wpływ ponieważ nie wtargnęły w ich głąb, ale zatrzymały się na ich przedpolu. Masywy górskie o wyrównanych, płaskich wierzchowinach sąsiadują z rozległymi kotlinami śródgórskimi, młodymi przełomowymi dolinami rzek. Charakterystyczne dla rzeźby Sudetów są pozostałości po stożkach wulkanicznych.
Klimat Sudetów
W Sudetach panuje klimat typowo górski. Rejon ten należy do najchłodniejszych i najwilgotniejszych w Polsce. Klimat kształtują masy powietrz głównie z nad Oceanu Atlantyckiego, Skandynawii i Północno- Wschodniej Europy. Od styczni do marca panuje zazwyczaj ostra zima, którą przynosi chłodny kompleks wyżowy. Najchłodniejszym miesiącem jest luty. Okres słonecznej pogody przypada od maja do września. Do najcieplejszych miesięcy należy lipiec. Średnia roczna suma opadów w górnych partiach gór wynosi od 1000 d0 1100 mm na rok, a w dolnych od 750 do 900 mm. Największe opady występują w lipcu, a najmniejsze w lutym. Dolna granica występowania lasu jest tutaj o 250 m niżej niż w Tatrach. Przeważają wiatry zachodnie występują także wiatry typu fenowego. Są to ciepłe wiatry, które powodują gwałtowne topnienie śniegu. Śnieg utrzymuje się średnio przez 150 dni w roku w wyższych partiach gór natomiast w kotlinach. 40-45 dni.
1. Sudety Zachodnie
W ich skład wchodzą: Karkonosze, Góry Izerskie, Góry Kaczawskie, oraz Rudawy Janowickie i Kotlina Jeleniogórska.
Karkonosze Są najwyższą grupą górską w całych Sudetach. Wyznaczają granicę pomiędzy Śląskiem a Czechami i ciągną się od Przełęczy Szklarskiej do Przełęczy Okraj. Najbardziej znanym elementem krajobrazu jest tzw. peneplena czyli prawierównia nad którą sterczą wierzchołki o charakterze ostańców - Śnieżki, Wielkiego Szyszaka, Szrenicy. Śnieżka (1602 m n.p.m.) - najwyższy szczyt Karkonoszy i jednocześnie całych Sudetów oraz Republiki Czeskiej - jest symbolem Karkonoszy. Rzeźba tych gór jest bardzo urozmaicona - głęboko wcięte doliny, wodospady i kaskady oraz kotły polodowcowe i jeziora polodowcowe w rejonie Śnieżki. Najbardziej znany jest kocioł Małego Stawu, obok którego leży schronisko "Samotnia". Drugie górskie jezioro w Karkonoszach - Wielki Staw - jest niedostępne. Oglądać je można tylko z wierzchowiny. Największe kotły znajdują się po stronie czeskiej. Najwyższym wodospadem jest wodospad Kamieńczyka, o wysokości 27 metrów. Drugim, co do wielkości w Karkonoszach jest wodospad Szklarki o wysokości 13,5 metrów. Ciekawym wodospadem jest wodospad Podgórnej, który przebija się w Przesiece przez skalny wąwóz i tworzy kaskadę o wysokości 10 metrów.
Osobliwością Karkonoszy są grupy skalne o dziwnych kształtach wytworzonych przez erozję: Trzy Świnki, Ptasie Gniazdo, Pielgrzymy, Słoneczniki, Kukułcze Skały. Większa część Karkonoszy, ze względu na walory przyrodnicze objęta jest Karkonoskim Parkiem Narodowym..
Górski klimat, atrakcyjna rzeźba terenu, rozległe położenie oraz dobre zagospodarowanie turystyczne sprawiają, że Karkonosze są chętnie odwiedzane przez turystów przez cały rok. Karkonosze są dobrze zagospodarowane turystycznie, szlaki można pokonywać pieszo lub rowerem. Istnieje bardzo dobre zaplecze do uprawiania turystyki górskiej zarówno zimą i latem.
Jelenia Góra
Powstała w średniowieczu jako osada obronna na szlaku ze Śląska do Czech i z Niemiec do Polski. Położona w widłach Bobru i Kamiennej. Prawa miejskie otrzymała w 1288 roku. Obecnie Jest to administracyjnym, handlowym i kulturowym ośrodkiem Sudetów Zachodnich. Swoją wartość zawdzięcza zabytkowej zabudowie starego miasta, które zachowało dawny układ przestrzenny z końca XIII w (barokowe kamienice, z podcieniami, pozostałości obwarowań miejskich z Basztą Grodzką i Bramą Wojanowską, do której w 1514 r. została dobudowana kaplica św. Anny. Interesujący jest także gotycki kościół św. Erazma i Pankracego, a także barokowa cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Jelenia Góra jest doskonałym punktem wypadowym w Sudety. Dolina Bobru tworzy atrakcyjny krajobrazowo "Borowy Jar" ze spiętrzonym zaporą Jeziorem Modrym.
Karpacz
To miasto położone u stóp góry Śnieżki, u zbiegu dwóch rzek Łomnicy i Łomniczki. Cieszy się dużą popularnością ze względu na drewniany kościółek Wang. Jest to unikalny na ziemiach polskich przykład budownictwa skandynawskiego. Został zbudowany na końcu XII w. w stylu nordycko- normańskim i przeniesiony z miejscowości Vang z południowej Norwegii. W Karpaczu mieści się również wiele muzeów: Muzeum Turystyki, Muzeum Zabawek, Muzeum Sportu i Rekreacji Regionu Karkonoszy. Chociaż miasto nie ma statusu uzdrowiska znajduje się tu sanatorium przeciwgruźlicze. Obok Szklarskiej Poręby jest to doskonała miejscowość do uprawiania narciarstwa. Te dwie miejscowości rywalizują ze sobą o miano zimowej stolicy polskich Sudetów. Zimą miasteczko to przemienia się w raj dla narciarzy. Jest tu wyciąg krzesełkowy na Małą Kopę (1375 m n.p.m.), ponad 30 km wyciągów, skocznie narciarskie Orlinek i Karpatka, na zboczach Saneczkowej tor saneczkowy.
Kowary
Miejscowość położona na wysokości 430-560 m n.p.m. nad potokiem Jedlica. Znane uzdrowisko i ośrodek turystyczno-wypoczynkowy. Leczy się tu choroby dróg oddechowych, serca, narządów ruchu i reumatyczne. Tutejsze źródła bogate są w wody lecznicze słabo zmineralizowane, radoczynne. Znajdują się tu sanatoria przeciwgruźlicze i reumatologiczne. Ciekawym obiektem udostępnionym do zwiedzania są Zakłady Dywanów Smyrneńskich z 1856 roku. Z pośród zabytków architektury warty zobaczenia jest klasyczny ratusz z 1788 r. w dolnej części miasta zachował się renesansowy zespół pałacowo-parkowy Nowy Dwór z XVI wieku. Warto zobaczyć także zabytkowy kamienny most na Jedlicy z 1725 r., na którym stoi figura św. Jana Nepomucena. Wspominając o budownictwie sakralnym nie sposób nie wspomnieć o gotyckim kościele NMP z pięknymi ołtarzami i zabytkowym wyposażeniem. Przy kościele znajduje się późnobarokowa kaplica św. Anny.
Ciekawą atrakcją tego miejsca są zawody o Puchar Karkonoszy w paralotniarstwie, które odbywają się tutaj co roku. W okolicy Kowar panują dogodne warunki do uprawiania sportów zimowych, a latem jest to doskonała baza wypadowa w okoliczne góry.
Szklarska Poręba
Leży na pograniczu Karkonoszy i Gór Izerskich w dolinie rzeki Kamienna, na wysokości 500 -900 m n.p.m. Jest to duży ośrodek turystyczno - wypoczynkowy i sportów zimowych o doskonałych warunkach klimatycznych. Obok Karpacza jest to największe wczasowisko i stacja klimatyczna na północnych stokach Sudetów. Doskonałe miejsce dla narciarzy- podwójny wyciąg orczykowy na Hali Szrenickiej, wyciąg orczykowy pod Łabskim Szczytem, Ośrodek Biegów narciarskich w Jakuszycach. Szklarska Poręba to także to baza wypadowa w zachodnie części Karkonoszy i Góry Izerskie.. Z zabytków godne uwagi są - kościół cmentarny Matki Boskiej Różańcowej. Jest to neogotycka kaplica zbudowana około 1650 roku i przebudowana w 1819r. w stylu barokowym z późnorenesansowym ołtarzem. Przy murze kościelnym znajduje się zespół zabytkowych płyt nagrobnych. Barokowy kościół Niepokalanego Serca NMP - wybudowany w latach 1855-87, wnętrze kościoła zdobi barokowa ambona, zabytkowe żyrandole oraz obrazy Wlastimila Hofmana. Wyjątkowo liczne są tutejsze muzea- Mineralogiczne ( gdzie eksponowane są skały i minerały z całego świata),Muzeum Husarz (prezentuje antyki, starą broń, meble i obrazy) i Muzeum Domu Braci Hauptmannów (prezentuje pamiątki rodzinne).
Atrakcjami przyrodniczymi są płynące w pobliżu ciekawe wodospady: Wodospad Szklarki o wysokości 13,5 m i Kamieńczyka - 27 m, a także malownicze grupy skalne: Krucze Skały, Złoty Widok, Owcze Skały, Ptasie Gniazda i wiele innych. Warto także zobaczyć Hutę Kryształów w Szklarskiej Porębie założoną w 1841 r.
Góry Izerskie
Najdalej na zachód wysunięta część polskich Sudetów, od zachodu ograniczone Bramą Żytawską, a od wschody przełęczą Szklarską i Zimną. Od północy góry opadają progiem tektonicznym ku Pogórzu Izerskiemu.
Najwyższym wzniesieniem po stronie polskich Gór Izerskich jest Wysoka Kopa- 1126 m n.p.m.
Klimat tych gór sprzyja rozwojowi wysokogórskich torfowisk wysokich, z bogatymi i rzadkimi zbiorowiskami roślinnymi - Torfowisko Izerskie częściowy rezerwat torfowiskowy na Izerskiej Hali, jest zaliczany do światowych rezerwatów biosfery. Teren ten odznacza się rzadką siecią osadniczą i stosunkowo dużą lesistością. Główne miasta w tym regionie to miejscowości uzdrowiskowe.
Świeradów Zdrój
Miasto położone u stóp Stogu Izerskiego (1107 m n.p.m.) na wysokości 500-700 m n.p.m. nad rzeką Kwisą. Ma status uzdrowiska, występują tu wody słabo zmineralizowane szczawy wodorowęglanowo-magnezowo-wapniowe, żelaziste, a także radoczynne. W Świeradowie znajduje się park zdrojowy , dom zdrojowy z 1899 roku z największą w Sudetach Halą Spacerową. Leczy się tu choroby narządów ruchu i reumatyczne, układu krążenia i kobiece.
Do zabytków zalicza się kościół św. Józefa i Najświętszej Marii Panny z 1897 roku wraz z dzwonem z XVI wieku, a także Czarci Młyn z 1890 roku. W pobliżu Świeradowa panują doskonałe tereny narciarskie, wiele jest tras biegowych i zjazdowych, tor saneczkowy.
Lubomierz
Miast na Pogórzu Izerskim, nad rzeką Olzą. Do najcenniejszych zabytków należy Zespół budynków klasztoru sióstr Benedyktynek-składa się z kompleksu zabudowań samego klasztoru oraz kościoła, a także z budynków służebnych stanowiących imponujący i zwarty kompleks budynków, pomimo nierozerwalnej ciągłości poszczególnych skrzydeł dobrze od zewnątrz czytelny. Rynek Lubomirski zachował zabytkowy układ przestrzenny i strukturę swej zabudowy z XVI w. do najciekawszych zabudowań rynku należy Dom Płócienników z renesansowym układem przestrzennym z sienią przelotową pośrodku i wewnętrzną wiatą, doświetlającą. W miasteczku warty odwiedzenia jest także XVIII wieczny kościół świętych Maternusa i Benedykta. W Lubomierzu niezwykle bogaty jest zespól kapliczek przydrożnych z XVII- XVIII. Najcenniejsza z nich jest figura św. Maternusa z1717 roku.
Leśna
Położona jest na Pogórzu Izerskim nad rzeką Kwisą i jej lewym dopływem - Czarny Strumień. Główną atrakcją tego miasta i całego regionu jest utworzony na Kwisie Jezioro Leśniańskie. Z Leśnej można odbywać wycieczki na okoliczne wzgórza i do pobliskich zamków Czocha z XIII wieku, Rajsko nad Kwisą z XIII wieku, oraz Gryf, z XIII wieku.
Na wzgórzu niedaleko Leśnej znajduje się pomnik przyrody nieożywionej tzw. Stożek Perkuna. Jest to zachowany fragment wypełnionego lawą bazaltową krateru wulkanicznego z okresu trzeciorzędu.
Góry Kaczawskie
Pasma górskie w Sudetach Zachodnich ciągnące się od doliny Bobru na zachodzie, po dolinę Nysy Szalonej na wschodzie. Rozczłonkowane przez Kaczawę i jej dopływy na szereg mniejszych pasm i izolowanych garbów. Od północy, mniej więcej na wysokości 400 m n.p.m., granicę z Pogórzem Kaczawskim tworzy zewnętrzny uskok sudecki. Południową granicę Gór Kaczawskich stanowi natomiast wewnętrzny uskok sudecki, oddzielający Góry Kaczawskie od Kotliny Jeleniogórskiej.
Góry Kaczawskie porośnięte są lasem świerkowym z często występującymi polanami, oraz miejscami nie zarośniętymi (skały).
Szczyty gór są pozostałością stożków (Ostrzyca, Grodziec, Czartowska Skała). Najwyższym wzniesieniem jest Skopiec-724 m n.p.m. Geologicznie Góry Kaczawskie są ciekawe z powodu występowania wapieni (w okolicach Wojcieszowa) wiąże się ze zjawiskami krasowymi - jaskinie (Walońska, Północna Duża, Kryształowa, Gwieździsta, Śmiertelna, Nowa). Skały wylewne (bazalty) determinują niepowtarzalny pod względem kształtu charakter tych gór. Ponadto występują tu także wszelkie inne odmiany skał - łupki, porfiry, malafiry i piaskowce.
Wojcieszów
Miasto w Górach Kaczawskich, w przełomowej dolinie Kaczawy. Wojcieszów otaczają liczne, wysokie i zalesione wzgórza Gór Kaczawskich : Młynica 456 m n.p.m., Meszna 580 m n.p.m., Połom 667 m n.p.m., Miłek 566 m n.p.m. i Chmielarz 580 m n.p.m. Najbardziej interesujące są dwie z nich : Połom i Miłek. Zbudowane są one ze skał wapiennych. Występują tu interesujące zjawiska krasowe, bogata flora i fauna wapieniolubna takiego typu, jaką rzadko można w Polsce oglądać Znajduje się tu zamek piastowski z XIV w. W granicach Wojcieszowa znajduje się Góra Miłek gdzie znajduje się rezerwat leśny, w którym chroni się pozostałości pierwotnej dolnoreglowej buczyny karpackiej. Żyją tam liczne gatunki motyli ciepłolubnych.
Wojcieszów jest idealnym ośrodkiem wypoczynkowym i dogodnym punktem na wycieczki w Góry Kaczawskie. Istnieją tu dobre warunki do uprawiania turystyki zarówno zimą jak i latem.
Wleń
Wleń to jedno z najstarszych miast śląskich, położony w dolinie Bobru na wysokości 230-240m.npm., w odległości 18km od Jeleniej Góry i Lwówka Śl. w centralnej części Parku Krajobrazowego Doliny Bobru.
W zachodniej części miasta na bazaltowej górze znajdują się ruiny piastowskiego zamku z dobrze zachowaną basztą, z której roztacza się rozległy widok na Sudety Zachodnie. Warto także odwiedzić Wleński Gródek ruiny średniowiecznej warowni, zespół pałacowo-parkowy z XVII wieku, kościół Św. Jadwigi. W okolicy Wlenia znajduje się także pomnik przyrody nieożywionej - jedno z najstarszych drzew w Polsce - cis pospolity liczący ok. 800 lat.
Złotoryja
Miejscowość na Pogórzu Kaczawskim, w dolinie rzeki Kaczawy. Jest to ośrodek krajoznawczo turystyczny. Doskonały punkt wyjściowy do wycieczek w Góry Kaczawskie. Atrakcją miejscowości działające tutaj Bractwo Kopaczy Złota, od 1992 r. organizowane są tutaj Międzynarodowe Zawody w płukaniu złota. W pobliżu miejscowości można zwiedzić starą sztolnie gdzie kiedyś wydobywano złoto, pod Górą Mikołaja o długości 89 metrów. Do historii złotnictwa nawiązuje także Muzeum Złota.
Wart odwiedzenia jest także zabytkowy rynek, gdzie znajdują się barokowe, renesansowe i klasycystyczne kamienice, a także studnia-fontanna z delfinem z ok. 1700. Do ważnych zabytków architektury sakralnej zalicza się wczesnogotycki kościół Najświętszej Marii Panny. Zachowały się także fragmenty średniowiecznych murów obronnych.
Bolków
Położony nad Nysą Szaloną, na Pogórzu Wałbrzyskim. Ośrodek turystyczny na Szlaku Zamków Piastowskich. Miasteczko zachowało swój średniowieczny układ urbanistyczny i liczne zabytki. Miejscowość słynie z zamku średniowiecznego usytuowanego na wzgórzu o wysokości 369 m n.p.m.. Obecnie jest on w znacznej mierze ruinie, z wieży zamkowej roztacza się widok na Pogórze. Na zamku odbywają się różne imprezy m.in.: spotkania i turnieje Bractwa Rycerskiego na Zamku Bolków, Turniej Dziennikarzy we Władaniu Średniowieczną Bronią, Dni Średniowiecznej Kultury Śląsko - Łużyckiej
Poza zamkiem warto zobaczyć w Bolkowie kościół św. Jadwigi z XIII wieku, Ratusz z XIV wieku w stylu klasycystycznym, oraz kamieniczki z XVII, XVIII wieku.
Rudawy Janowickie
Grzbiet górski w Sudetach Zachodnich, rozciąga się południkowo od Przełęczy Kowarskiej po dolinę Bobru, koło Janowic Wielkich. Najwyższy szczyt Skalnik osiąga wielkość - 945 m n.p.m. Rudawy są silnie zalesione, charakteryzują się intensywnym urzeźbieniem i ciekawymi formami skalnymi. Można spotkać wiele widokowych polanek na Karkonosze i Kotlinę Jeleniogórską. Wśród spinaczy najbardziej popularne są tereny Gór Sokolich. Interesujące są także tzw. kolorowe jeziorka o niesamowitym zabarwieniu nadanym im przez rozpuszczone związki chemiczne.
Karpniki
Wieś położona u podnóża Gór Sokolich nad Karpnickim potokiem. Doskonały punkt wypadowy wycieczek w Rudawy Janowickie.
W centrum wsi stoi gotycki kościół św. Jadwigi, w którym znajduje się cenna gotycka figura Madonny z Dzieciątkiem. W innej części wsi można także zobaczyć pałac z XV wieku otoczony parkiem w stylu angielskim. Do zabytków architektury należy także zamek niegdyś gotycki, ale po kilku przebudowach przybrał cechy stylu neogotyckiego.
2. Sudety Środkowe
Góry Stołowe to jedyne w Polsce góry płytowe zbudowane z ułożonych płytowa warstw piaskowca, którego w minionych wiekach ukształtowały procesy erozyjne. Na płaskowyżach dominują ostańce, które mają fantastyczne kształty skałek Najciekawsze z nich to Skalne Grzyby. Góry przecina droga stu zakrętów (Radków- Kudowa).Do Polski należy tylko cześć tych gór. Największa ich część leży na terytorium Czech - noszą tam nazwę Broumovska vrchovina. Po czeskiej stronie znajduje się "skalne miast" nad rzeką Metuje. Najwyższy szczyt w Polsce to Szczeliniec Wielki (919 m n.p.m.), następnie Skalniak (915 m n.p.m.). W 1993 r. został utworzony Park Narodowy Gór Stołowych, który obejmuje 16900 ha. Na jego terenie istnieją 3 rezerwaty: Błędne Skały, tworzące labirynt szczelin i tuneli, Szczeliniec Wielki, i Wielkie Torfowisko Batorowskie. Oprócz tego projektowane są Wrota Pośny, Uroczysko Pasterka i Łężyckie Skałki. Góry Stołowe posiadają najgęstszą sieć szlaków turystycznych PTTK. Trasy nie są trudne, nadają się na spokojne spacery oraz wypady rowerowe. Miejscowości znajdujące się na tym obszarze to głównie miasteczka uzdrowiskowe: Kudowa, Duszniki, Polanica.
Kudowa Zdrój
Jedno z najstarszych uzdrowisk w Europie, położone na wysokości 400 m n.p.m. miasteczko pełne jest kuracjuszy i podróżujących granicę na przejściu Kudowa-Słone. Uzdrowisko rozwinęło się na bazie wód zwanych szczawy alkaiczno ziemne, żelaziste, arsenowe i borowe. Można tutaj leczyć głównie choroby układu krążenia, endokrynologiczne i przemiany materii. W centrum położony jest XVIII w. Park Zdrojowy. Można tam skosztować szczaw żelazistych w pięknej pijalni wód, zobaczyć palmy, agawy i egzotyczne drzewa. Można także wstąpić na koncert do Teatru pod Blachą. W Kudowie odbywają się liczne imprezy kulturalne, jednym z nich jest Festiwal Moniuszkowski.. Niedaleko od Kudowy, we wsi Czermna, znajduje się barokowa Kaplica Czaszek, wybudowana w 1766 r., w której zgromadzone są czaszki i kości ofiar wojny 30-letniej oraz zarazy z tamtego okresu.
Duszniki Zdrój
Miasto - uzdrowisko położone między Górami Bystrzyckimi, Stołowymi i Orlickimi, nad Bystrzycą Dusznicką. Leży na wysokości 400-700 m n.p.m. Łagodny śródgórski klimat i występowanie wód mineralnych sprawiło, że miejscowość otrzymała status uzdrowiska. Występują tutaj szczawy żelaziste i alkaiczne z dużą zawartością wolego dwutlenku węgla. Można leczyć nimi choroby kobiece oraz górnych dróg oddechowych i układu trawiennego. Do walorów krajoznawczych można zaliczyć kościół św. Piotra i Pawła z XVI wieku, Muzeum Papiernictwa oraz Dworek im. Fryderyka Chopina. Ponadto atrakcją miasta co roku odbywający się tutaj Festiwal Chopinowski.
W Parku Zdrojowym znajduje się "Kolorowa Fontanna", która jest główną atrakcją parku dzięki pokazom gry pięknie ustawionych kolorowych świateł.
Polanica Zdrój
Miasto - uzdrowisko na pograniczu Gór Stołowych oraz Gór Bystrzyckich, nad Bystrzycą Dusznicką. Leży na wysokości 380 m n.p.m. jedno z najlepiej zagospodarowanych w Polsce, a jednocześnie najmłodsze uzdrowisko. Występują tu lecznicze źródła wód mineralnych: szczawy wodorowęglanowo-wapniowe ze śladami radonu. Leczy się tutaj głównie choroby układu krążenia i układu pokarmowego. Znajduje się tutaj Wojewódzki Szpital Chirurgii Plastycznej, Szpital Kardiologii Dziecięcej oraz jedyne w Polsce Centrum Odwyku Palenia Tytoniu. Ponadto dla uatrakcyjnieni miejscowości wybudowano letni tor saneczkowy o długości 450 metrów.
Wambierzyce
Miejscowość na pograniczu Gór Stołowych, Kotliny Kłodzkiej i Obniżenia Noworudzkiego. Na południowy zachód od Wambierzyc, w Parku Narodowym Gór Stołowych znajdują się liczne ciekawe formy skałek nazywane Grzybami Skalnymi. Miasteczko najbardziej znane jest z sanktuarium maryjnego. Na wzgórzach wzniesiono tzw. Kalwarie Wambierzycką na wzór Jerozolimskiej., która stała się celem licznych pielgrzymek. Głównym zabytkiem jest okazały kościół parafialny Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, gdzie mieści się gotycka figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W 1980roku papież Jan Paweł II dokonał jej koronacji. W budynku niedaleko kościoła znajduje się mechaniczna szopka ruchoma z 1882 r - dzieła miejscowego ślusarza - Ludwika Wittiga.
Góry Sowie
Góry Sowie ciągną się od doliny Bystrzycy na zachodzie, po Przełęcz Srebrną na wschodzie. Od północy zamykają Kotlinę Kłodzką i oddzielają ją od Dolnego Śląska. Dolina Walimki i Dział Jawornicki rozdziela je na dwie części. Główny masyw ma postać wyrównanej powierzchni wierzchowinowej nad którą sterczą wierzchołki Wielkiej Sowy (1015 m n.p.m.), Kalenicy (964 m n.p.m.) i Szerokiej (824 m n.p.m.). góry te zbudowane są z prekambryjskich gnejsów. Stoki gór są asymetryczne, ku północnemu wschodowi opadają 500-600 m stroma krawędzią tektoniczną, natomiast ku południowemu zachodowi przechodzą stopniowo we Wzórza Włodzickie. Góry Sowie porośnięte są w większości lasem. Okolice Sokolca i Walimia są doskonałymi terenami narciarskimi - ośrodki narciarskie w Potoczku, Sokolcu i Rzeczce. W 9991 r. utworzono Park Krajobrazowy Gór Sowich. Teren ten jest dobrze zagospodarowany turystycznie, widoki na okolice można podziwiać z dwóch wież widokowych. Jedna z nich znajduje się na najwyższym szczycie Wielkiej Sowie, druga na Kalenicy.
Podczas spaceru po Górach Sowich warto zobaczyć udostępnione do zwiedzania sztolnie podziemnej fabryki zbrojeniowej w Walimiu i pod Osówką drążone w masywie Włodarza przez więźniów niemieckiego obozu koncentracyjnego.
Nowa Ruda
Miasto w południowo-wschodniej części Obniżenia Noworudzkiego, w dolinie Włodzicy, na obszarze dolnośląskiego zagłębia węgłowego. liczne zniszczenia wojenne i pożary spowodowały, że w Nowej Rudzie nie zachowało się zbyt wiele cennych zabytków. Do cennych zabytków należy ratusz z XIX wieku, dom Wittinga z XIX wieku, kościół św. Mikołaja w stylu neogotyckim, a także kamienna wieża położona na Górze Wszystkich Świętych o wysokości 648 m. W mieście tym uwagę przyciąga także zamek z XV wieku, (obecnie znajduje się on w ruinie), a także Muzeum Górnictwa, gdzie można zwiedzić pierwszą w Polsce Podziemną Trasę Turystyczną.
Góry Kamienne
Łańcuch górski ciągnący się od okolic Lubawki na zachodzie, po Nową Rudę na wschodzie. Część zachodnia między doliną Bobru i Zadrnej nosi nazwę Gór Kruczych, są one zbudowane z porfirów i melafirów permu, eksploatowanych w kamieniołomach jako kamień drogowy. Przełomowa dolina Zadrnej koło Kamiennej Góry oddziela góry Krucze od grzbietu Czarnego Lasu, który ku południu przechodzi we wzgórza Krzeszowickie. Najwyższym szczytem Gór Kamiennych jest Waligóra (936 m n.p.m.). są to góry o ciekawym intensywnym urzeźbieniu pokryte prawie w całości lasem mieszanym.
Szczególnie warto zobaczyć rezerwat o ciekawie urozmaiconej rzeźbie "Głazy Krasnoludków", Rezerwat Kruczy Kamień, , Diabelską Maczugę i Czerwone Skałki pod Suchawą. Turystów przyciągają także ruiny zamku Rogowiec, skąd rozciągają się wspaniałe widoki na Góry Kamienne i Wałbrzyskie, oraz ruiny zamku Radosno.
Chełmsko Śląskie
Jest to największa wieś w Kotlinie Kamiennogórskiej o historycznej typowo miejskiej zabudowie. Położona w Kotlinie Kamiennogórskiej u stóp Gór Kruczych (cześć Gór Kamiennych), nad rzeką Zadrną. Największą atrakcją, a zarazem wyjątkowym zabytkiem są oryginalne drewniane XVII wieczne Domki Tkaczy - o nazwie Dwunastu Apostołów. W miasteczku istniał jeszcze jeden podobny zespół domków, tzw. "7 braci", ale z tych pozostał do dziś tylko 1. Ponadto warto zobaczyć zabytkowy rynek renesansowo-barokowo-klasycystyczny, na rynku stoi figura Św. Jana Nepomucena z XVIII wieku oraz cenny barokowy kościół św. Rodziny.
Krzeszów
Miejscowość położona w Kotlinie Kamiennogórskiej u stóp Wzgórz Krzeszowskich, będących częścią Gór Kamiennych. Krzeszów jest niewielką wsią słynną z cysterskiego kompleksu klasztornego, który uchodzi za jeden z największych zabytków Sudetów i Śląska. Warto odwiedzić także barokowy kościół Panny Marii Łaskawej z XVIII wieku, w którym spoczywają prochy Piastów świdnicko-jaworskich, oraz zwiedzić tutejszą drogę krzyżową, która składa się wielu kapliczek ustawionych w okolicy wsi. Ciekawy jest także domek Opatów na wodzie zwany Betlejem.
Kamienna Góra
Miasto powiatowe na Dolnym Śląsku położone w malowniczej kotlinie Bobru 11 km od przejścia granicznego do Czech.Kamienna Góra w całości zachowała układ średniowiecznego miasta.. Miasto zachowało bardzo liczny, bogaty i zróżnicowany zespół zabytków. W okresie II Wojny Światowej uległy one, w większości przypadków, znacznemu zniszczeniu. Na terenie Kamiennej Góry znajduje się wiele, w większości również zniszczonych, obiektów historycznego XIX-wiecznego budownictwa przemysłowego.
Centrum starego miasta stanowi rynek otoczony barokowymi kamieniczkami. Wart zobaczenia jest także kościół św. Piotra i Pawła oraz neogotycka kaplica cmentarna. Pod ziemią w pobliżu Kamiennej Góry kryją się stare sztolnie i podziemne korytarze. Być może nawet fabryki.
Góry Wałbrzyskie
Pasmo górskie w Sudetach Środkowych, ciągnące się od Doliny Bobru i Nysy Szalonej na zachodzie po Dolinę Bystrzycy na wschodzie. Od Gór Kamiennych obdziela je dolina Leska i Rybnej, a na północy przechodzą w Pogórze Wałbrzyskie. Składają się z grzbietów górskich i izolowanych wzniesień, do ważniejszych szczytów należą: Trójgarb 779 m n.p.m., Krąglak 854 m n.p.m., najwyższy Chełmiec 869 m n.p.m.. zbudowane są z dolnokarbońskich zlepieńców i górnokarbońskich piaskowców, łupków i wapieni z warstwami węglonośnymi. Stoki górskie są zazwyczaj strome i porośnięte lasem regla dolnego. Kotliny śródgórskie są silnie zurbanizowane i uprzemysłowione głównie w okolicy Wałbrzycha, gdzie wydobywano węgiel kamienny. Obecnie większość kopalń została zamknięta, niektóre z nich udostępniono do zwiedzania.
Wałbrzych
Miasto położone w Kotlinie Gór Wałbrzyskich nad Palecznicą. Niegdyś największy ośrodek przemysłowy w Dolnośląskim Okręgu Węglowym, obecnie przechodzi fazę restrukturyzacji, mieści się tu Muzeum Przemysłu i Techniki. Rozwija się jako ośrodek usługowy regionu sudeckiego. Do najatrakcyjniejszych zabytków należy renesansowy pałac z XVII wieku, kościół ewangelicki z XVIII wieku, kościółek Matki Boskiej Bolesnej z XIV wieku, barokowe domy mieszkalne. Na południe od miasta, w Nowym Dworze na Górze Zamkowej pozostały ruiny piastowskiego zamku.
Szczawno Zdrój
Jedno z największych uzdrowisk balneologicznych Dolnego Śląska. Posiada 42 wypływy wód mineralnych wapniowo-magnezowych, siarczanowych i ziemno-żelazistych. Znajduje się tutaj wiele nowocześnie wyposażonych szpitali uzdrowiskowych i sanatoriów parki w stylu angielskim: Szwedzki i Zdrojowy, pijalnie wód. Leczy się tutaj głównie choroby układu oddechowego i moczowego, a także układu pokarmowego. W okolicy znajduje się wiele szlaków turystycznych, wieża widokowa. Warto odwiedzić pobliski Zamek Książ trzeci w Polsce- po Malborku i Wawelu pod względem wielkości..
Góry Bardzkie
Jest to pasmo o długości 18 km leżące w Sudetach Środkowych pomiędzy Przełęczą Srebrną ( 585 m n.p.m.), na północnym-zachodzie a Przełęczą Kłodzką (475 m n.p.m.) na południowym-wschodzie. Mniej więcej w połowie przecina je malowniczy przełomem Nysy Kłodzkiej. Nysa Kłodzka dzieli Góry Bardzkie na część południowo-wschodnią i północno-zachodnią. Pasmo to jest prawie w całości pokryte lasami, znajdują się tu dwa rezerwaty leśne chroniące stanowiska cisów: "Cisy" i "Cisowa Góra". Najwyższym szczytami są: Kłodzka Góra (765 m n.p.m.), Ostra Góra (751 m n.p.m.) oraz Słup (667 m n.p.m.) i Wilczak (637 m n.p.m.).
Bardo Śląskie
Miejscowość turystyczna leżącą na szlaku dojazdowym do Ziemi Kłodzkiej, w Górach Bardzkich nad przełomowym odcinkiem Nysy Kłodzkiej. Ciekawy jest jego układ urbanistyczny ze starymi domami i kamiennym mostem przez Nysę Kłodzką
W centrum miasta wznosi się Kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Jest on jedną z najpiękniejszych budowli w stylu barokowym na Dolnym Śląsku. We wnętrzu znajduje się piękny ołtarz z obrazem przedstawiającym scenę Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny - dzieło największego malarza śląskiego baroku Michała Willmana. W gablocie znajduje się najcenniejszy zabytek w kościele - drewniana figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XIII w. która stała się przedmiotem kultu. W dawnej krypcie znajduje się ruchoma szopka. Obok kościoła wznosi się budynek klasztorny w stylu barokowym. W pomieszczeniach utworzono muzeum sakralne.
Na Górze Bardzkiej ( 582 m n.p.m. ) zwanej Kalwarią znajduje się zbudowana w latach 1617-1619 Kaplica Górska. Postawiono ją w miejscu, gdzie według tradycji miała się objawić Matka Boża Płacząca.
Na północny-wschód od centrum miasta na niewysokiej Górze Różańcowej ( 380 m n.p.m.) znajduje się zespół 14 kaplic różańcowych.
Ząbkowice Śląskie
Ząbkowice Śląskie są miastem położonym na Przedgórzu Sudeckim w południowo wschodniej części Dolnego Śląska. Miasto i jego najbliższe okolice leżą w tektonicznej niecce zwanej Obniżeniem Zabkowickim (ok. 267 m n.p.m.). Do najciekawszych zabytków tego miasta należy gotycki kościół św. Anny z zabytkowym wyposażeniem oraz tzw. Krzywa Wieża, czyli strażnica o wysokości 34 metrów, która przechyliła się na wskutek wstrząsu tektonicznego.
Kłodzko
Miasto położone w Kotlinie Kłodzkiej nad Nysą Kłodzką. Jedna z najstarszych miejscowości na Śląsku. Najsłynniejszym zabytkiem jest tzw. Twierdza Kłodzka na Fortecznej Górze o wysokości 369 m. Pierwsze budowle obronne istniały na Górze Fortecznej już w IX w. Na przestrzeni stuleci fortyfikacje ulegały ciągłej rozbudowie i zmianom, żeby mogły odpowiadać warunkom ówczesnych zasad sztuki wojennej. Na uwagę zasługuje także gotycki most z XIII wieku oraz Muzeum Ziemi Kłodzkiej Obecnie miasto pełni funkcję ośrodka turystycznego, kulturalnego i usługowego ziemi kłodzkiej.
Góry Bystrzyckie
Góry Bystrzyckie - to pasmo które leży w Sudetach Środkowych, na południe od Kotliny Kłodzkiej. Góry te sąsiadują od zachodu i południa z Górami Orlickimi, od których oddziela ich dolina rzeki Dzikiej Orlicy. Od północy graniczą z Kotliną Kłodzką. Od wschodu poprzez dolinę Nysy Kłodzkiej (Dolinę Górnej Nysy) sąsiadują z Masywem Śnieżnika, a od północnego - zachodu poprzez Polanicę Zdrój i dolinę Bystrzycy Dusznickiej sąsiadują z Górami Stołowymi. Góry Bystrzyckie w całości położone jest po polskiej stronie granicy. Przełęcz Spalona- 811 m n.p.m. rozdziela pasmo Gór Bystrzyckich na dwie części. Najwyższy szczyt nosi nazwę Jagodna - 997 m n.p.m.
Do najcenniejszych zabytków tego obszaru należą drewniane kościoły z XVIII wieku w Nowej Bystrzycy, Zalesiu i Kamieńczyku.
Bystrzyca Kłodzka
Bystrzyca Kłodzka położona jest w Sudetach Środkowych w południowej części Kotliny Kłodzkiej
Na wysokim brzegu Nysy Kłodzkiej, przy ujściu jej dopływu-Bystrzycy. Miasto jest dobrym punktem wyjściowym wycieczek w Góry Bystrzyckie i Masyw Śnieżnika. W XI w. była to osada słowiańska, prawa miejskie otrzymała około 1253 r. znajduje się tutaj jedyne w Polsce Muzeum Filumenistyczne. Bystrzyca Kłodzka zachowała charakter obronnego miasta średniowiecznego i liczne zabytki: gotycki kościół parafialny Św. Michała Archanioła, fragment murów obronnych z 1 połowy XIV w. z Bramą Wodną i dwiema wieżami (Rycerska, Bramy Kłodzkiej). W rynku można zobaczyć renesansowe i barokowe kamienice i ratusz z wieżą. Do ciekawych zabytków należy kamienny pręgierz z 1566 roku ustawiony na Małym Rynku.
Góry Orlickie
Góry Orlickie to góry należące do sąsiednich Czech. W granicach Polski leżą tylko dwa miasteczka Duszniki Zdroj i Zieleniec. Od północnego - wschodu poprzez doliny Bystrzycy Dusznickiej i Dzikiej Orlicy łączą się Górami Bystrzyckimi, które położone są w stosunku do nich niemal równolegle. Granicą od strony północnego - zachodu jest przełęcz Polskie Wrota położona na wysokości 660 m n.p.m. i dolina Bystrej (w okolicach Kudowy Zdrój) ze Wzgórzami Lewińskimi i Górami Stołowymi. Od strony południowej Góry Orlickie kończą się na czeskiej wsi Herzmanice. Na zachodzie, po czeskiej stronie, przechodzą w Pogórze Orlickie. Najwyższy szczyt Gór Orlickich nosi nazwę Wielka Desztna 1115 m n.p.m. i położony jest po czeskiej stronie, po stronie polskiej najwyższym szczytem jest Orlica 1084 m n.p.m.
Zieleniec
Zieleniec leży na zboczach Gór Orlickich na granicy z Górami Bystrzyckimi na wysokości 900-950 m n.p.m. Obecnie jest największą stacją narciarską w Sudetach Środkowych i głównym ośrodkiem sportów zimowych w Kotlinie Kłodzkiej. Najważniejszą atrakcją Zieleńca jest 20 wyciągów narciarskich i wyjątkowo śnieżne zimy trwające średnio aż 150 dni w roku.
Latem jest to także doskonała baza wypadowa w okoliczne góry.
3. Sudety Wschodnie
Masyw Śnieżnika
Masyw Śnieżnika (1426 m n.p.m.) południowo - wschodni róg Kotliny Kłodzkiej, wierzchołek masywu przez ponad pół roku pokryty jest śniegiem. Masyw ma postać rozrogu, od centralnego punktu rozchodzi się promieniście pięć grzbietów. W dolinach znajdują się miejscowości warte odwiedzenia Międzygórze i Kletno.
W 1981 r. powstał na terenie masywu Śnieżnicki Park Krajobrazowy .
Międzygórze
Wieś leży w Masywie Śnieżnika przy drodze prowadzącej do schroniska leżącego na Hali pod Śnieżnikiem. Z drugiej strony wznosi się nad nim góra Igliczna (845 m n.p.m.) z sanktuarium maryjnym na szczycie.
W Międzygórzu mieści się jedyny w swoim rodzaju Ogród Bajek, który został założony przez harcerzy na stokach Jasienica. Do zabytków Międzygórza zalicza się także kościół św. Józefa z XVIII wieku i neoromański, kamienny kościółek św. Krzyża wzniesiony na początku XX wieku.
Kletno
W Kletnie znajduje się jedna z najpiękniejszych polskich jaskiń - Jaskinia Niedźwiedzia. Korytarze tej jaskini mają łączną długość ok. 3 km i znajdują się na 4 poziomach. W jaskini prowadzono szereg badań archeologicznych, które dowiodły, ze w plejstocenie żył tam niedźwiedź jaskiniowy. Natrafiono na liczne jego szczątki. Od tego właśnie zwierzęcia pochodzi dzisiejsza nazwa jaskini. Jest to jaskinia w której można zwiedzać komory osiągające duże rozmiary z bardzo ciekawą i bogatą szatą naciekową. Dla turystów udostępniona jest środkowa cześć jaskini. Wokół jaskini utworzono w 1997 roku rezerwat o tej samej nazwie, którego celem jest ochrona Jaskini i otaczającego ją lasu bukowo-świerkowego.
Będąc w Kletnie można odwiedzić także nieczynne kopalnie fluorytu i uranu oraz Muzeum Ziemi, w którym znajdują się różnego rodzaju ciekawe minerały i skamieniałości.
Góry Bialskie
Za ich początek, od strony zachodniej, uznaje się Przełęcz Płoszczynę (817 m n.p.m.), będącą zarazem turystycznym przejściem granicznym Polska - Czechy. Od północy i wschodu góry te graniczą z Górami Złotymi, a od południowego wschodu z Jesionikami. Obszarowo Góry Bialskie są niewielkie, ich powierzchnia na terenie Polski wynosi nieco ponad 50 km2, a najwyższe szczyty to: Płoska (1035 m), Czernica (1083 m) i Rudawiec (1106 m). Niewielki, zwarty masyw pokryty jest w całości lasami, które u źródeł Białej Lądeckiej i Morawki zachowały cechy niemal pierwotnej puszczy sudeckiej, z rezerwatami i ostojami zwierzyny. Rzeki są najczystsze w Polsce, pełno w nich pstrągów potokowych i lipieni. Dla ochrony pierwotnej puszczy sudeckiej został utworzony rezerwat "Puszcza Śnieżnej Białki", w której możemy napotkać rzadkie gatunki flory i fauny.
Bielice
Wieś znajduje się w górnej części doliny rzecznej Białej Lądeckiej za Starym i Nowym Gierałtowem. Z jednej strony (od wschodu) nad Bielicami wznosi się pasmo Gór Złotych, a z drugiej, Gór Bialskich. Niedaleko znajduje się Puszcza Jaworowa na obszarze której utworzono rezerwat "Puszcza Śnieżnej Białki".
Bielice są doskonałym miejscem wypadowym na wędrówki w okoliczne góry. Głównym atutem wsi jest spokój i cisza w oddali od gwaru cywilizacji. W zimie działa tu krótki, ale dobrze przygotowany stok narciarski. Warunki śniegowe należą tu do najlepszych w Sudetach. Ciekawostką jest fakt, że w Bielicach pisał swoją książkę pt. "Następny do raju" znany pisarz Marek Hłasko.
Góry Złote
Góry Złote leżą na granicy polsko - czeskiej i znajdują się w całości w Sudetach Wschodnich, na północ od Gór Bialskich i Masywu Śnieżnika, oraz na południe od Przedgórza Paczkowskiego. Na północnym zachodzie stykają się z Górami Bardzkimi na Przełęczy Kłodzkiej. Stanowią wschodnio - północną granicę odnogi Kotliny Kłodzkiej. Są najdalej na północ wysuniętą wschodnią częścią Sudetów. Góry te swoją nazwę zawdzięczają żyłom złota, które występowały niegdyś i były eksploatowane na tych terenach.. Najwyżej wznosi się szczyt Kowadło - 989 m n.p.m., gdzie znajduje się naturalna platforma widokowa na Góry Złote i Masyw Śnieżnika. Po polskiej stronie tych gór znajdują się znane miasta - Lądek Zdrój i Złoty Stok.
Złoty Stok
Miasto leży u podnóża Gór Złotych. Przez Złoty Stok przechodzi droga nr 46 (z Nysy do Kłodzka) i z Ząbkowic Śląskich do Lądka Zdroju. Na szczególna uwagę zasługuje zabytkowe centrum miasta, dawna mennica z XVI wieku, Podziemne Muzeum Górnictwa i Hutnictwa (w Złotym Jarze) z unikalną kolekcją map górniczych, stary młyn prochowy, oraz kościoły: Zbawiciela z XV wieku i kościół parafialny Niepokalanego Poczęcia NMP.
Na pobliskiej Górze Krzyżowej znajduje się kaplica św. Anny, obok której jest krzyż i kamienna, barokowa rzeźba przedstawiająca pustelnika.
Lądek Zdrój
Uzdrowisko położone w Górach Złotych nad Białą Lądecką na wysokości 450-600 m n.p.m. znajdują się tu radoczynne wody mineralne o temperaturze 20-29°C, słabo zmineralizowane, siarczkowe, fluorkowe. Leczy się tu głównie choroby narządów ruchu, układu krążenia, skóry. W miasteczku wart odwiedzenia jest barokowy kościół parafialny Narodzenia NMP, gotycki most św. Jana z figurą św. Jana Nepomucena z początku XIII wieku oraz Muzeum Czasu i Niezwykłości. Na rynku ustawiono pomnik Trójcy Świętej z XVIII wieku. W pobliżu znajdują się ruiny zamku Karpień z XIV wieku zbudowanego na szczycie 758 m n.p.m. Lądek Zdrój posiada najwyżej położone w Polsce arboretum - ogród drzew i krzewów egzotycznych. Cennym walorem przyrodniczym jest krasowa Jaskinia Radochowska której korytarze ciągną się na 256 metrów Miasto jest dogodnym punktem wyjścia na wycieczki w Góry Złote, Masyw Śnieżnika,. W okolicy panują dobre warunki narciarskie.
Lutynia
W centrum Lutyni stoi zniszczona murowana studnia z 1906 r., a powyżej niej kościółek filialny pod wezwaniem św. Jana Nepomucena, o skromnym barokowym wyposażeniu, zbudowany ok. 1784 r .
Góry Opawskie
Góry Opawskie położone są Sudetach Wschodnich, niemal w całości na obszarze Czech. W Polsce zajmują niewielki obszar na południe od Głuchołazów i Prudnika w okolicach znanej miejscowości wypoczynkowej - Jarnołtówek. Pasmo to od południowego zachodu i od południa graniczy z Jesionikami.
Najwyższy szczyt położony w Polsce to Kopa Biskupia - 890 m n.p.m. Góry Opawskie to miejsce występowania cennych i rzadko spotykanych roślin, np. lilia złotogłów, wiciokrzew pomorski. Dla ochrony unikatowych i cennych przyrodniczo miejsc powstał Opawski Park Krajobrazowy w którym rośnie bardzo rzadko spotykany kwaśny las dębowy.
Głuchołazy
Położone na pograniczu Gór Opawskich i Płaskowyżu Głubczyckiego, nad Białą Głuchołaską w pobliżu granicy z Czechami. Jest to znany ośrodek wypoczynkowy i leczniczy, w którym znajdują się liczne ośrodki wczasowe i sanatoria przeciwgruźlicze. W niedalekiej odległości znajduje się ośrodek wypoczynkowy i sportów zimowych Jarnołtówek.
Pierwotnie w miejscu dzisiejszych Głuchołaz znajdowała się osada Ślężan lub też Opolan, w średniowieczu była t osada górników wydobywających złoto w okolicznych górach. Obecnie do najstarszych zabytków miasta należy kościół św. Wawrzyńca, który ozdobiony jest portalem z 2 połowy XIII w. wystrój kościoła jest barokowy i rokokowy. W mieście zachowały się pozostałości murów obronnych z XIV wieku oraz wieża widokowa z renesansową attyką i gotyckim hełmem, z której można podziwiać panoramę miasta i pobliskich gór. Na północny zachód od Głuchołaz znajduje się częściowy rezerwat leśny "Przyłęk", który obejmuje fragmenty wielogatunkowego lasu liściastego z jodłą i modrzewiem.
Prudnik
Miasto położone na Płaskowyżu Głubczyckim u podnóża Gór Opawskich, nad Prudnikiem. Prawa miejskie otrzymał już około 1279 r. położony przy trakcie handlowym Wrocław-Wiedeń. Obecnie mieści się tu Muzeum Ziemi Prudnickiej, gdzie zgromadzone są zbiory archeologiczne, etnograficzne i historyczne z tego obszaru. Z zabytków zachował się kościół parafialny Michała Archanioła, pierwotnie drewniany i wielokrotnie przebudowywany, zespół klasztoru Bonifratrów, barokowy kościół Św. Piotra i Pawła. W Prudniku zachowały się pozostałości po średniowiecznym zamku z Wieżą Bramy Dolnej z 1481 roku, a także pozostałości średniowiecznych murów miejskich z dwoma basztami. Na rynku znajduje się ratusz miejski, który odbudowano po pożarze w 1782 roku, barokowa figura św. Jana Nepomucena z 1733 roku oraz renesansowe kamieniczki mieszczańskie.
Przedgórze Sudeckie
Jest to pagórkowaty obszar na północny - wschód od Sudetów, oddzielony od nich uskokiem tektonicznym, przechodzący stopniowo w Nizinę Śląską. Ponad wierzchowiną na wysokość 200-300 m n.p.m. wznoszą się niewysokie garby twardzielcowych: Wzgórz Strzegomskich, Masywu Ślęży, i Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich. W części wschodniej znajdują się wychodnie skał starszego podłoża, pokrywają je osady trzeciorzędowe i czwartorzędowe, głównie lessy i zbliżone do lessu pylaste deluwia na których rozwinęły się żyzne gleby. Dlatego jest to region głównie rolniczy. Przepływa przez niego Nysa Kłodzka, Bystrzyca i Strzegomka.
Masyw Ślęży
Jest to izolowana grupa górska, najwyższa na Przedgórzu Sudeckim. Położony jest pomiędzy Równiną Świdnicką na zachodzie, a Wzgórzami Niemczańsko - Strzelińskimi i Obniżeniem Podsudeckim na południu. Pasmo to wznosi się ponad 500 m ponad sąsiadującą z nim od północnego - wschodu Równiną Wrocławską. Grupa Ślęży obejmuje właściwy Masyw Ślęży ze Ślężą (718 m n.p.m.), Gozdnicą (316 m), Wieżycą (415 m) i Stolną (370 m) oraz otaczające go od południa Radunię( 573 m), Czernicę (481 m), Świerczynę (411 m), Wzgórza Oleszeńskie (389 m) i Kiełczyńskie (486 m). wzgórza Masywu Ślęży porastają lasy piętra podgórskiego i regla dolnego ze świerkiem, bukiem, jodłą, jaworem i dębem. W dolnych partiach można zobaczyć kilka kamieniołomów i kopalnie andezytu.
Na szczycie Ślęży znajdują się ślady kultu słowiańskiego (niedźwiedź kamienny ze znakiem krzyża na brzuchu). U podnóża Ślęży leży Sobótka - lokalny ośrodek turystyczny.
Wzgórza Niemczańsko - Strzelińskie
Wzniesienia we wschodniej części Przedgórza Sudeckiego, między Górami Sowimi na zachodzie, Niziną Śląską na północy i wschodzie oraz Doliną Nysy Kłodzkiej na południu. Zbudowane z gnejsów, gabra i serpentynitów. Znajdują się tu największe w Europie kamieniołomy granitu, ponadto eksploatowane są rudy niklu i magnezu
Najwyższym wzniesieniem jest Gromnik o wysokości 393 m n.p.m. Utworzono tu także dwa rezerwaty: Muszkowicki Las Bukowy oraz Skałki Stoleckie.
Strzelin
Miasto na położone na Wzgórzach Niemczańsko-Strzelińskich nad Oławą. Prawa miejskie otrzymał już prawdopodobnie w 1228 r. i był siedzibą kasztelni. Strzelin w czasie działań wojennych został zniszczony w 90%. Obecny wygląd miasta daleki jest od historycznego. Miejsce cienistych uliczek otaczających rynek z ratuszem i wieżą wyższą nawet od wrocławskiej wieży ratuszowej zajęły puste place i powojenne budownictwo o wątpliwym uroku. Niemniej jednak można znaleźć tu ślady historii sięgające zarówno początków siedmiowiecznego miasta, jak i osadnictwa sprzed kilku tysięcy lat. Do zabytkowych budowli należy ratusz z XIV wieku, Rotunda Św. Gotarda, Dom Książąt Brzeskich, kościół NMP, kościół Św. Krzyża.
Henryków
Wieś ta wzmiankowana już był w 1222 roku jako własność książąt wrocławskich. Z inicjatywy kanonika wrocławskiego Mikołaja Książe Henryk Brodaty założył tutaj w 1225-27 filię opactwa Cystersów z Lubiąża. Obok rozw3inęła się osada targowa. W klasztorze powstała tzw. Księga Henrykowska, w której znalazło się pierwsze zdanie zapisane w jeżyku polskim. Zespół architektoniczny opactwa obejmuje kościół NMP i barokowe zabudowania klasztorne: m.in. refektarz i sala książęca z portretami Piastów śląskich.
W tej gotycko- romańskiej budowli najpiękniejsze są bogato zdobione, z płaskorzeźbami i figurami ławy zakonników. W dawnym ogrodzie opactwa rośnie cis o wysokości 12 m - jeden z najstarszych w Polsce. Poza terenem opactwa we wsi znajduje się kościół św. Andrzeja z zachowanym gotyckim prezbiterium.
Wzgórza Strzegomskie
Znajdują się na północ od doliny Strzegomki. Obejmują izolowane garby osiągające prawie 360 m (Krzyżowa Góra -353 m n.p.m.) Są one granitową intruzją w obrębie zmetamorfizowanych łupków paleozoicznych, przebitą żyłami bazaltu, który tworzy kulminacje szczytowe. Jest to region mało zalesiony. W okolicy znajdują się liczne kamieniołomy granitów i bazaltów.
Strzegom
Prawa miejskie otrzymał 1242 r., początkowo należał do księstwa wrocławskiego, później legnickiego i świdnickiego. Podczas wojny zniszczony w 70 %, po wojnie został odbudowany. Do najcenniejszych zabytków należy kościół Św. Piotra i Pawła z 2 połowy XIV wieku, w którym znajdują się rzeźbione portale. Jest to jeden z najokazalszych gotyckich budowli na Dolnym Śląsku. Ponadto warto zobaczyć ratusz z gotycką wieżą z XIV wieku, zachowały się także fragmenty murów miejskich, gotycka kaplica Św. Antoniego przy Bramie Nowej gotycki kościół św. Barbary, który pierwotnie był synagogą.
Świdnica
Położona na Równinie Świdnickiej, nad rzeką Bystrzycą. Jest to jeden z największych ośrodków przemysłowych na Dolnym Śląsku, z rozwiniętym przemysłem elektromaszynowym. Miasto to posiada wiele ciekawych zabytków, jego nazwa, dzięki 350-letniemu Kościołowi Pokoju wpisana jest na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Godny uwagi jest także gotycki kościół św. Stanisława i Wacława, kościół św. Antoniego z XVII wieku. Warto także odwiedzić XVI- wieczny ratusz, gdzie znajduje się jedyne w Europie Muzeum Dawnego Kupiectwa. Obok ratusza stoją cztery bogato rzeźbione barokowe studnie-fontanny. W rynku stoją zabytkowe kamienice mieszczańskie (późnogotyckie, renesansowe i barokowe).
W 1989 r. Świdnice odwiedził H. Kohl z okazji polsko-niemieckiej "Mszy Pojednania".
Otmuchów
Położony jest w Obniżeniu Otmuchowskim, na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej. Pomiędzy Jeziorem Otmuchowskim, a Jeziorem Głębinowskim. Ośrodek turystyczno-wypoczynkowy, gdzie panują dobre warunki do uprawiania sportów wodnych. Na wzgórzu Św. Anny stoi gotycko-renesansowy zespół zamkowy z XIII wieku. Do dziś zachowało się skrzydło północno-wschodnie z wieżą i krytymi schodami zewnętrznymi, przystosowanymi do jazdy konnej. Takie rozwiązanie architektoniczne jest ewenementem w skali Europy. Zachowały się także fragmenty obwarowań z XVI wieku. W zachowanej części zamku mieści się obecnie ośrodek wczasowy. Oprócz zamku cennym zabytkiem jest barokowy kościół parafialny z XVII wieku o bogatym wystroju wnętrza. Zachowały się także ruiny murów obronnych -pozostałości obwarowań miejskich z XVI wieku. z Bramą Nyską.
Nysa
Nysa to prastara osada słowiańska, od 1201 r. posiadłość biskupów wrocławskich. W średniowieczu był to ważny ośrodek handlowy na szlaku z Pragi do Wrocławia. Pierwsze nowożytne fortyfikacje w Nysie powstały w 1594 roku wg. projektu J. Schneidera. Później fortyfikacje były wielokrotnie przebudowywane i dobudowywane. Miasto zostało otoczone wałem, 10 bastionami, oraz fosą wodną. Po całym obwałowaniu biegła ukryta droga. Z tych obiektów do dzisiejszych czasów zachował się - wielokrotnie modernizowany - bastion Św. Jadwigi. Nysa była Twierdzą uważaną za jedną z najsilniejszych i najnowocześniejszych w ówczesnej Europie.
Obecnie w Nysie znajduje się Muzeum z największymi zbiorami archeologicznymi, etnograficznymi i historycznymi. Z pośród zbytków zachowały się fragmenty obwarowań miejskich, m.in. wieże bramne: Ziębicka i Wrocławska. Z budowli sakralnych należy wymienić kościół św. Jakuba i Agnieszki z XII wieku, posiadający jeden z najbogatszych na Śląsku zbiór epitafiów i pomników nagrobnych.
Paczków
Miejscowość ta położona jest na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej, w pobliżu granicy z Czechami. Założone w 1254 r. na terenie księstwa nyskiego, jako własność biskupów wrocławskich. Jest to jedno z najpiękniejszych miast Śląska, zwane śląskim Carcassonne z powodu zachowanych średniowiecznych murów o długości 1200 i wysokości 9 metrów z zachowanymi 19 basztami oraz 3 wieżami bramnymi. Wieże bramne to pozostałości po zewnętrznych umocnieniach wzniesionych w XV w. Zachowały się charakterystyczne wieże będące częścią zniszczonych budynków bramnych. Dzisiaj możemy podziwiać Wieżę Bramy Kłodzkiej (zw. Górną), Wieżę Bramy Wrocławskiej (zw. Dolną), Wieżę Bramy Ziębickiej (zw. Łaziebną) oraz późniejszą renesansową Wieżę Nyską. Posiada także wiele innych zabytków, m.in.: kościół św. Jana Ewangelisty powstały w I połowie XIV wieku, z renesansową attyką. Kościół jest charakterystycznym przykładem świątyni obronnej z I połowy XIV w. Wnętrze kościoła to przykład pięknego gotyckiego rozwiązania architektonicznego. W jednej z kaplic znajduje się bardzo rzadko spotykane sklepienie gwiaździste - wichrowane. Przykładem gotyckiej kamieniarki są portale: główne, w kruchtach i zakrystii. Z bogatego wyposażenia wnętrza zachowały się dwa ołtarze oraz studnia "tatarska". Do zabytkowych budowli należy również Ratusz Miejski. Ratusz powstał w połowie XVI w. Do naszych czasów zachowała się jedynie wieża ratuszowa. Obecny wygląd zawdzięcza przebudowie w latach 1821 - 1822. Wokół rynku usytuowane są piękne, renesansowe kamieniczki z bogato zdobionymi szczytami
W Paczkowie można odwiedzić również Muzeum Gazownictwa. W budynku dawnej gazowni, na starych oryginalnych urządzeniach można prześledzić proces wytwarzania gazu. Czynne są również sale wystawiennicze, gdzie zaprezentowano kolekcję gazomierzy.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
Grupa GMI
