Lasy deszczowe Amazonii – dlaczego są tak ważne dla globalnego klimatu?
Tropikalne lasy deszczowe amazońskiej dżungli to wyjątkowy obszar. Jego znaczenie jest ogromne dla całej planety. Ten największy na świecie z wiecznie zielonych lasów obejmuje powierzchnię ponad 5 i pół miliona kilometrów kwadratowych i jest rozciągnięty na obszarze 9 różnych krajów Południowej Ameryki. Nazywana „Zielonymi Płucami Ziemi” Amazonia jest zagrożona, a wraz z nią niepoliczalne zasoby naturalne Ziemi. Dlaczego jest tak ważna?
Amazonia – wyjątkowe lasy deszczowe
Aż jedna trzecia wszystkich lasów na świecie to właśnie lasy równikowe, nazywane tropikalnymi lasami deszczowymi. Obfite opady deszczu, wysoka wilgotność powietrza i wysoka temperatura to doskonałe warunki dla szybkiego wzrostu roślin. Stąd taka obfitość i bujność roślinności. Wiecznie zielone lasy deszczowe są jednocześnie środowiskiem życia ponad połowy gatunków roślin i zwierząt w skali całej Ziemi – chociaż same lasy zajmują niecałe 6% jej powierzchni.
Bardzo wydajny obieg wody i jej filtrowanie, a także wyjątkowo szybko zachodzące procesy przemiany materii organicznej decydują również o tak znaczącym udziale lasów deszczowych w procesach stabilizujących klimat. Ze względu na wydajność tlenową – produkcję tlenu w przebiegu procesu fotosyntezy w przeliczeniu na metr kwadratowy powierzchni – lasy deszczowe Amazonii określane są od lat Zielonymi Płucami Ziemi. Niezwykle intensywne procesy wegetacji roślin pochłaniają ogromne ilości gazu cieplarnianego jakim jest dwutlenek węgla, uwalniając jednocześnie do atmosfery tlen. Naturalny cykl życia roślin w powiązaniu z charakterystyką szaty roślinnej lasów deszczowych tworzy z nich wyjątkowy filtr gazów cieplarnianych i farmę tlenową w jednym. W rzeczywistości jednak ich wpływ na klimat jest dużo bardziej złożony.
Amazonia – prawdziwa terra incognita i bogactwo 300 milionów lat ewolucji
Lasy deszczowe to także zielona Arka Noego. Amazonię charakteryzuje nieprawdopodobne bogactwo zamieszkujących ją gatunków. Ten wyjątkowy ekosystem skupia według szacunków około 40 000 gatunków roślin, 1300 gatunków ptaków, 3 000 różnych typów ryb, 430 gatunków ssaków i przytłaczającą liczbę dwóch i pół miliona różnych gatunków owadów. Szacunki oparte są na udokumentowanych i zbadanych obszarach, przy czym naukowcy twierdzą, że na tych terenach nadal występują zasoby do dziś jeszcze niezbadane.
Amazonia w swoim bogactwie, to prawdziwa „ziemia nieznana”. Ocenia się, że 25% wszystkich naturalnych substancji mających zastosowanie w zachodnim przemyśle farmaceutycznym pochodzi ze składników pierwotnie poznanych lub pozyskanych z roślin lasów deszczowych. Jednocześnie zaledwie niecały procent drzew i roślin Amazonii został naukowo zbadany. Część tego świata na zawsze pozostanie już nieznana – z powodu wylesiania obszarów Amazonii – na skutek działalności człowieka – każdego dnia wymiera bezpowrotnie ponad 130 różnych gatunków roślin i zwierząt.
Amazonia – południowoamerykański biom o globalnym znaczeniu
Amazonia to tereny ciągnące się przez Brazylię, Boliwię, Peru, Ekwador, Kolumbię, Wenezuelę, Gujanę, Surinam i Gujanę Francuską – jej waga dla bioróżnorodności ma charakter globalny. Obszar lasów deszczowych (lasów wiecznie zielonych) to odrębny biom. Wysoka wilgotność powietrza tych lasów i utrzymująca się stale przez cały rok wysoka temperatura powodują, że pomimo stosunkowo ubogiej gleby rozkład materii organicznej następuje bardzo szybko. To właśnie powoduje, że roślinność jest tak niespotykanie gęsta i bujna. Pomagają w tym także obfite deszcze – suma opadów przekracza na terenach amazońskiej dżungli 2000 mm w skali roku.
Całoroczny, jednostajnie gorący i wilgotny klimat pozbawiony jest także rytmu sezonowego. Przez cały rok ta farma tlenu działa na najwyższych obrotach, nieustannie przerabiając materię organiczną. Elementem charakterystycznym Amazonii jest niezwykłe bogactwo gatunkowe drzew. Szacuje się, że powierzchni jednego hektara lasu tropikalnego występuje około 200 różnych gatunków drzew, co stanowi ilość dziesięciokrotnie większą w porównanie do lasów strefy umiarkowanej.
Degradacja środowiska lasów deszczowych – Amazonia udomowiona?
Jedną z istotnych przyczyn postępującej degradacji amazońskich lasów deszczowych są wycinki i wypalanie – pod pastwiska lub pola uprawne. Obecnie, jak podają media, ponad 80% światowej żywności pochodzi z lasów deszczowych Amazonii. Przemysł produkcji rolnej na taką skalę nie zna kompromisów, a zyski oceniane są krótkotrwale. W sklepach na wyciągnięcie ręki mamy owoce i orzechy, które jeszcze nie tak dawno były egzotyczne. Za ich „globalne udomowienie” straszliwą cenę płaci już dziś piękny świat Amazonii, a wkrótce ten koszt zacznie ponosić cała planeta.
Rozszerzana jest także hodowla bydła – a niezależnie źródła podają, że niemal 50% hodowli zwierząt w Brazylii odbywa się na terenach, które wcześniej pokryte były lasami deszczowymi. Tym samym obszar wylesiony przez przygotowanie terenów pod hodowlę powiększono o prawie 1000%. Organizacje ekologiczne poważnie podnoszą więc głos w dyskusji nad związkiem pomiędzy stanem środowiska, a dietą bogatą w mięso.
„Zielone płuca Ziemi” – lasy Amazonii w ogniu – czy grozi nam uduszenie?
W 2019 roku świat sparaliżowały doniesienia o niespotykanej dotąd skali pożarów, które dotknęły Amazonię. Las deszczowy Amazonii nadal płonie w rekordowym tempie: do początku września 2019 roku odnotowano ponad 80 000 pożarów, co stanowi ponad 80% wzrost całkowitej liczby pożarów w stosunku do całego 2018 r. W tym samym czasie w Boliwii, gdzie pożary także nadal nie dają się opanować eksperci oceniają, że aby naprawić bezpośrednie szkody, natura będzie potrzebowała około 200 lat. Oczywiście pod warunkiem braku dalszej, niszczącej ingerencji człowieka.
Wraz z przybraniem na sile pożarów Amazonii, w mediach pojawiły się chwytliwe nagłówki o tym, że Amazonia produkuje 20% światowych zasobów tlenu. Jak wykazują naukowcy z Uniwersytetu Pensylwania specjalizujący się w badaniach lasów deszczowych faktyczna produkcji tlenu amazońskiej dżungli wynosi około 6 do 9 % w skali globalnej. Co ciekawe – niemal cały ten tlen zużywany jest przez samą dżunglę i jej mieszkańców w bieżących procesach życiowych. Oddychają przecież nie tylko ludzie i zwierzęta, ale także same rośliny.
Bilans tlenowy Amazonii, choć dodatni, jest bliski zeru. Wynika to z historii powstania zasobów tlenu na naszej planecie oraz faktu, że obecnie największym źródłem pojawiania się tlenu w obiegu środowiska są nadal oceany. Amazonia natomiast samodzielnie jest źródłem 12-16% tlenu wytwarzanego przez ekosystem na stałym lądzie. W żadnym wypadku – nawet, gdyby zniknęła cała dżungla, Ziemi nie grozi z tego powodu brak tlenu. Nie to jest jednak kluczowe w roli Amazonii w globalnej równowadze.
Śmierć Amazonii byłaby globalną katastrofą
Postępująca degradacja tropikalnych lasów deszczowych jest katastrofalna dla całego środowiska, ponieważ Amazonia stanowi wyjątkowy układ równowagi setek czynników. Zachwianie tej równowagi będzie miało wpływ na gatunki występujące na całej planecie. Naukowcy wskazują także na zmiany w rozkładzie ciepła na Ziemi, co z kolei ma wpływ na formowanie frontów atmosferycznych i zmiany pogodowe w innych częściach świata. Tak uruchomiona machina zmian jest nie do zatrzymania, a rozległość ich skutków oceniana byłaby w kategorii globalnej katastrofy ekologicznej.
Tempo wylesiania Amazonii – jaki ma związek ze zdrowiem planety
Pomimo wskazania, że tempo wylesiania zmalało w ostatnich kilku latach – to nadal ginie ponad 6000 metrów kwadratowych lasów deszczowych na sekundę. Oznacza to, że jeżeli obecne działania nie zostaną powstrzymane Amazonia zostanie całkowicie zniszczona w ciągu najbliższych 40 lat. Istnieje wyraźny związek między zdrowiem Amazonii a zdrowiem planety. Lasy deszczowe, które zawierają 90-140 miliardów ton węgla, pomagają ustabilizować klimat lokalny i globalny. Dalsze masowe wylesianie może także uwalniać znaczne ilości tego węgla, co może mieć katastrofalne konsekwencje na całym świecie.
Ogromna ilość węgla tworzącego tkankę drzewną i glebową lasów deszczowych to kolejne zagadnienie w kontekście Amazonii dotyczące zmian klimatycznych. Według czasopisma Nature z 2015 r. Amazonia gromadzi około 150-200 gigaton węgla w biomasie i glebie, co czyni ją jednym z największych ekosystemów zamkniętego obiegu węgla na Ziemi. Szacuje się, że gdyby cały las spłonął lub wymarł, do atmosfery uwolniłaby się wówczas ogromna ilość dwutlenku węgla – tak, że jego stężenie wzrosłoby w stosunku do obecnego poziomu o prawie 25%.
Lasy deszczowe amazońskiej dżungli to także skomplikowany układ hydrologiczny, który dzięki obecności i charakterystyce jej lasów zapewnia odpowiedni obieg wody. Bez lasów większość interioru skazana byłaby na suszę. Dorzecze Amazonki to powierzchnia przekraczająca 7 milionów kilometrów kwadratowych, a dwukrotne w ciągu roku wylewanie Amazonki utrzymuje wszystkie bagniste tereny w stanie niezbędnym do utrzymania jej równowagi biologicznej.
Amazonia – cenny skarb wymagający ochrony, jak zrównoważyć rozwój?
Mówienie o Amazonii jako zielonych płucach Ziemi jest wygodnym uproszczeniem – w rzeczywistości bogactwo lasów tropikalnych Amazonii jest tyleż wielkie, co zależności między nimi skomplikowane. Niezmienne jest jedno – w trosce o przyszłość planety, a więc przyszłość człowieka, należy zrobić wszystko, by zapobiec katastroficznym w skutkach zmianom.
Mieszkańcy terenów zurbanizowanych na coraz większą skalę, dzięki systemowym rozwiązaniom w każdym możliwym stopniu zwiększają udział zieleni w przestrzeni prywatnej i publicznej. Wpływa to na jakość powietrza, którym się otaczamy oraz utrzymanie niezbędnej dla istnienia roślin bioróżnorodności gatunków – w tym utrzymanie przy życiu owadów.
Dżungla Amazonii pokazuje te cechy środowiska naturalnego w skali makro, dzięki czemu są one zauważalne przez międzynarodowe organizacje. W skali mikro należy o utrzymanie bioróżnorodności dbać wszędzie, gdzie jest to możliwe – zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Zieleń w przestrzeni miejskiej – parki, zielone osiedla, przestrzeń do rekreacji w centrach biznesowych, zielone dachy i tarasy oraz ogrody prywatne, to małe enklawy zieleni i bezpieczna przystań dla natury. Rozwijanie takich rozwiązań w połączeniu z działaniami na rzecz zatrzymania degradacji środowiska naturalnego to działania, które są absolutnym priorytetem.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
