Wszechświat i człowiek Wszechświat, astronomia i człowiek. Czym jest wszechświat, dlaczego tak intryguje, stawia pytania, odpowiada na nie i jednocześnie rodzi kolejne.

Przez lornetkę można zobaczyć do pięciu tysięcy gwiazd.

Wega (gwiazdozbiór Lutnia) - białoniebieska gwiazda 58 razy jaśniejsza niż Słońce. 16 tys. lat temu leżała w tym punkcie nieba, który dzisiaj zajmuje Gwiazda Polarna. To ona wskazywała północ.

Altair (gwiazdozbiór Orła) - wiruje w zawrotnym tempie ponad 200 km/sekundę! Światło z tej gwiazdy biegnie do nas 15 lat.

Gwiazdy migoczą ponieważ spoglądamy na nie poprzez drgające ponad Ziemią powietrze.

Wiele gwiazd ma nazwy nadane im setki lat temu przez arabskich astronomów jak Aldebaran.

Najdłuższą nazwę ma gwiazda Shurnarkabtishashutu, po arabsku – „pod południowym rogiem byka” :-).

Alioth (gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy) - to najjaśniejsza gwiazda Wielkiej Niedźwiedzicy o jasności 100 Słońc. Powstała kilkaset milionów lat temu.

Benatnash (gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy) - najodleglejsza z 7 gwiazd tworzących Wielki Wóz. Jej światło biegnie do nas 815 lat. Przy obecnych możliwościach technicznych, ziemska sonda wystrzelona w stronę gwiazdy dotarłaby w jej pobliże po 244,5 mln lat.

Deneb (gwiazdozbiór Łabędzia) - niebieski nadolbrzym o jasności 26 tys. Słońc. Leży w odległości, której światło pokonuje w ciągu 3 tysięcy lat i jest jedną z najdalszych gwiazd, jakie widać gołym okiem. Wytwarza w ciągu doby więcej energii niż Słońce w ciągu dwóch ludzkich żyć.

Cih (gwiazdozbiór Kasjopei) - nadolbrzym 17 razy cięższy od Słońca i aż 4 tys. razy od niego jaśniejszy.

Gwiazdy w gwiazdozbiorach są oznaczone literami greckiego alfabetu zależnie od ich jasności. Najjaśniejsze alfa, następnie beta itd.

Aby dotrzeć do Ziemi z najbliższej od nas gwiazdy – Proxima Centauri – światło musi lecieć 4 lata.

Gdy patrzymy na gwiazdozbiór Andromedy, oglądamy jego światło, które opuściło gwiazdy 2 miliony lat temu, kiedy pierwsi ludzie pojawili się w Afryce.

Gdyby Słońce było wielkości piłki nożnej, to Proxima Centauri byłaby oddalona jak Londyn o Tokio.

Gwiazda Bernarda zbliża się do Ziemi z szybkością 140 km na sekundę.

Gwiazdy czerwone mają temperaturę 2800 stopni Celcjusza.

Gwiazdy olbrzymy są tak wielkie, że światło potrzebuje ponad godzinę alby przelecieć je na wylot.

Gdy władca Chin ujrzał supernową w 185 roku, uznał to za zapowiedź buntu i kazał ściąć dworzan :-).

Betelgeza – gwiazda typu czerwony nadolbrzym, znajdująca się w gwiazdozbiorze Oriona 650 lat świetlnych od nas jest największą objętościowo gwiazdą, jaką znamy. Jej średnica jest do 470 razy większa niż średnica Słońca, więc gdyby znajdowała się ona w położeniu naszej gwiazdy, jej powierzchnia znajdowałaby się daleko za orbitą Jowisza.

Gwiazdą położoną najbliżej Słońca jest Proksima Centauri. Jej odległość od Słońca wynosi tylko 4,24 roku świetlnego.

Liczba gwiazd w naszej galaktyce – Drodze Mlecznej wynosi około 200 miliardów. Liczbę galaktyk w całym Wszechświecie szacuje się na 100 miliardów.

W 1912 roku amerykański astronom-kobieta Henriette Swan Leavitt odkrył gwiazdy, których cykl zmian jasności zależał od ich jasności absolutnej. Te gwiazdy to cefeidy i dzięki tej odkrytej zależności posłużyły do odkrycia odległości od nas innych galaktyk zawierających cefeidy.

Wedle współczesnych szacunków około 4% zbadanych gwiazd ma przynajmniej jedną planetę.

Każde 6 centymetrów kwadratowych materii słonecznej daje tyle światła co 1,5 miliona świec.

W środku Słońca panuje temperatura 16 mln stopni Celsjusza, a na jego powierzchni – tylko 5500 stopni Celcjusza.

Słońce wykonuje pełny obrót wokół środka naszej galaktyki w ciągu 225 mln lat.

Słońce ma średnicę 109 razy większą niż Ziemia, więc zmieściłoby się w nim ponad milion takich planet jak nasza.

W każdej sekundzie Słońce wyzwala tyle energii co wybuch 100 miliardów bomb wodorowych.

Światło ze Słońca leci do Ziemi około 8 minut.

Ciemne miejsca na powierzchni Słońca zwane plamami Słonecznymi mają ciemniejszą barwę, ponieważ ich temperatura jest niższa.

Słońce zawiera około 2% pierwiastków ciężkich, co jest dowodem na to, że jest to gwiazda drugiej albo trzeciej generacji. Znaczy to tyle, że Słońce nie powstało z pierwotnej materii powstałej po Wielkim Wybuchu, ale z materii pochodzącej z innej, wcześniej żyjącej gwiazdy.

Słońce ma średnicę 400 razy większą niż Księżyc i zarazem znajduje się 400 razy dalej. Ta okoliczność sprawia, że obydwa ciała niebieskie widziane z Ziemi wydają się mieć te same rozmiary. Dzięki temu możliwe są całkowite zaćmienia Słońca.

Podczas reakcji syntezy jądrowej zachodzącej na Słońcu, w każdej sekundzie 5 milionów ton materii zamienianych jest na energię fotonów.

Najbliżej naszej galaktyki położona jest galaktyka o nazwie Wielki Obłok Magellana. Dzieli ją od nas odległość 170 000 lat świetlnych. Trochę dalej znajduje się Mały Obłok Magellana: 190 000 lat świetlnych. Znacznie dalej (2,3 mln lat śwtl.) położona jest bliźniaczo podobna do naszej galaktyka Andromedy M31.

Średnica naszej galaktyki – Drogi Mlecznej wynosi 100 000 lat świetlnych. Słońce położone jest ok. 30 000 lat świetlnych od jej środka.

W galaktyce Kil (Carina) oddalonej od naszej o 300 000 lat świetlnych znajduje się najjaśniejsza gwiazda jaką znamy (pomijamy supernowe). Nazywa się Eta Carinae i w jednostce czasu wypromieniowuje 6,5 mln razy więcej energii niż Słońce. Jak się przypuszcza Eta Carinae jest także najcięższa. Jej masa szacowana jest na 150 - 200 mas Słońca.

Nasza galaktyka – Droga Mleczna wraz z 30 innymi (w tym z galaktyką Andromedy M 31, Wielkim i Małym Obłokiem Magellana i galaktyką Carina) tworzy skupisko galaktyk - gromadę o nazwie Układ Lokalny.

Najdalsze galaktyki, jakie potrafimy na dzień dzisiejszy dostrzec są oddalone od Ziemi o 13 miliardów lat świetlnych.

Istnieją 4 podstawowe typy galaktyk: spiralne, spiralne z poprzeczką, eliptyczne i nieregularne. Nasza galaktyka – Droga Mleczna jest galaktyką spiralną.

Jest już prawie pewne, że w centrum naszej galaktyki – Drogi Mlecznej znajduje się supermasywna czarna dziura o masie 3 milionów Słońc.

Z prawa Hubble’a wynika, że im dalej od nas znajduje się galaktyka, z tym większą prędkością się od nas oddala. Najodleglejszymi obiektami, jakie znamy są kwazary i najdalsze z nich oddalają się od nas z zawrotną szybkością 37% prędkości światła.

Promień Układu Lokalnego – gromady galaktyk, do której należy i nasza – Droga Mleczna wynosi około 5 milionów lat świetlnych.

Okazuje się, że gromady galaktyk nie są rozmieszczone we Wszechświecie jednorodnie, ale tworzą “ściany” opasające prawie puste bąble o średnicy 300 mln lat świetlnych. Materia we Wszechświecie ma więc strukturę piany.

Gdy komety zbliżają się do Słońca, osiągają prędkość większa niż 1,5 miliona kilometrów na godzinę.

W naszej galaktyce co 2 tygodnie powstaje nowa gwiazda.

Największym księżycem w całym Układzie Słonecznym jest jowiszowy Ganimedes.

Jeden z księżyców Jowisza – Ganimedes jest większy od planet Merkury i Pluton. Z kolei inny księżyc Jowisza – Io jest jedynym w Układzie Słonecznym miejscem poza Ziemią, gdzie znajdują się czynne wulkany. Ma ich on około 300.

Tytan – księżyc Saturna to jedyny księżyc Układu Słonecznego posiadający gęstą atmosferę.

Cztery największe księżyce Jowisza, tzw. księżyce galileuszowe to Io, Europa, Ganimedes i Kalisto. Najbliżej Jowisza znajdują się Io i Europa i w nich przypadku najbardziej zaznacza się działanie sił pływowych Jowisza. Siły te zgniatają i rozciągają te księżyce. Wzrost temperatury ich wnętrza na Io objawia się intensywną działalnością wulkaniczną, a na Europie, pod skorupą lodu, przypuszczalnie znajduje się woda.

Na Księżycu znajduje się największy krater uderzeniowy w Układzie Słonecznym. Jest to krater Aitkena i ma on średnicę ponad 2200 kilometrów.

Odległość między Ziemią a Księżycem wynosi 384 000 km. Czyli światło pokonuje ją w nieco ponad sekundę.

Nocą temperatura na Księżycu spada do –162 stopni Celcjusza.

Księżyc obiega Ziemię w 27,3 dnia.

Księżyc ma zaledwie ¼ średnicę Ziemi.

Księżyc świeci tak jasno dlatego, że jego pył zawiera okruchy szkliwa odbijające światło.

Wiele wskazuje na to, że Księżyc był kiedyś w stanie płynnym. Badania skał księżycowych pozwalają szacować, że skalna skorupa wykształciła się 4,48 miliarda lat temu. Przez następne 500 milionów lat meteoryty rozbijały i nadtapiały tę skorupę. W wyniku dwóch ostatnich potężnych zderzeń, które miały miejsce około 4 miliardów lat temu, powstały baseny uderzeniowe, znane jako Morze Deszczów (Mare Imbrium) i Morze Wschodnie (Mare Orientale).

Twórca nowoczesnej nauki o Księżycu, gdański astronom Jan Heweliusz (1611-1687), obszernym dziele zatytułowanym Selenografia wylicza nie 8, ale 40 faz Księżyca. Oddzielnie traktuje fazy Księżyca rosnącego i malejącego. Jednak ani podział, ani zastosowane przez Heweliusza nazewnictwo nie przyjęły się w astronomii.

Grawitacja na naszym Księzycu jest 6 razy mniejsza od ziemskiej.

Rzut oszczepem na Księżycu miałby długość ok. 500m.

Sonda kosmiczna Lunar Prospector stwierdziła przy biegunach naszego Księżyca istnienie wody. Odkrycie to otwiera lepszą perspektywę do kolonizacji tego ciała niebieskiego w przyszłości.

Pierwszy lot kosmiczny człowieka odbył się 12 kwietnia w 1961 roku.

Mirosław Hermaszewski okrążył Ziemię 126 razy.

Największy na świecie pojedynczy radioteleskop Arecibo w Puerto Rico ma średnicę tarczy 305 metrów.

W 2001 roku przez radioteleskop Chandra ujrzano wielką czarną dziurę w centrum Drogi Mlecznej.

Największy zespół obserwatoriów astronomicznych znajduje się na Hawajskim wulkanie Mauna Kea – 4200 metrów n.p.m.

Dzieki ogromnym teleskopom odkryto liczne księżyce Jowisza i Saturna, niektóre z nich są większe niż małe miasto.

Teleskop kosmiczny Hubble’a został wyniesiony na orbitę okołoziemską 24 czerwca 1990 roku.

Lądownik Opportunity - badacz Marsa wykrył, że dawniej istniało na jego powierzchni słone jezioro. Świadczą o tym ślady osadów i wytrącone kryształy soli na skałach

GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA

Układ słoneczny jest maleńką częścią wszechświata, którego centrum stanowi słońce, wokół którego krąży cała rodzina mniejszych ciał niebieskich. Obejmuje on 8 planet. Cztery z nich są stosunkowo niewielkie, maja skalistą powierzchnie, nazywają się Merkury Wenus Ziemia oraz Mars. Kolejne cztery maja postać gazowych olbrzymów, są to Jowisz, Saturn, Uran oraz Neptun.

Układ słoneczny jest maleńką częścią wszechświata, którego centrum stanowi słońce, wokół którego krąży cała rodzina mniejszych ciał niebieskich. Obejmuje on 8 planet. Cztery z nich są stosunkowo niewielkie, maja skalistą powierzchnie, nazywają się Merkury Wenus Ziemia oraz Mars. Kolejne cztery maja postać gazowych olbrzymów, są to Jowisz, Saturn, Uran oraz Neptun.

Układ słoneczny jest maleńką częścią wszechświata, którego centrum stanowi słońce, wokół którego krąży cała rodzina mniejszych ciał niebieskich. Obejmuje on 8 planet. Cztery z nich są stosunkowo niewielkie, maja skalistą powierzchnie, nazywają się Merkury Wenus Ziemia oraz Mars. Kolejne cztery maja postać gazowych olbrzymów, są to Jowisz, Saturn, Uran oraz Neptun.