 Zaha Hadid
Zaha Hadid urodziła się w 1950 roku w Bagdadzie. Ukończyła studia matematyczne w Bejrucie, a w 1972 roku wyjechała do Anglii. W 1977 roku uzyskała dyplom architekta na londyńskiej Architectural Association School i podjęła pracę w prestiżowym biurze architektonicznym Office of Metropolitan Architecture (OMA). Współpraca z mistrzami współczesnej architektury progresywnej, Remem Koolhaasem i Elią Zenghelisem, nie zabiła kreatywności Zahy Hadid. Wręcz przeciwnie – śmiałe pomysły młodej architektki stały w zdecydowanej kontrze do sprawdzonych wzorców przestrzennych. Jej nieokiełznana wyobraźnia i wizjonerstwo wymagały maksymalnej niezależności. Dlatego też w 1987 roku Hadid zdecydowała się otworzyć własną pracownię. Obecnie firma Zaha Hadid Architects zatrudnia ponad 350 pracowników w tym troje młodych polskich architektów: Monikę Bilską, Małgorzatę Kowalczyk i Michała Wojtkiewicza. Wśród projektów ZHA znajdują się nie tylko budynki, ale także buty, ubrania, biżuteria oraz scenografie (między innymi do światowej trasy koncertowej zespołu Pet Shop Boys). Z pracowni Zahy Hadid pochodzą projekty jednych z najbardziej innowacyjnych budynków na całym świecie, między innymi: MAXXI (Muzeum Sztuki XXI Wieku w Rzymie), Muzeum Sztuki Współczesnej w Cincinnati, Budynek Centralny BMW w Lipsku oraz niezwykle awangardowe, unikalne Centrum Nauki Phaeno w Wolfsburgu. Wśród najważniejszych projektów Hadid wymienić należy także Centrum Pływackie na Letnie Igrzyska Olimpijskie w Londynie (2012) oraz centrum kultury Heydar Aliyev Centre w Baku.
W 2004 roku Zaha Hadid, jako pierwsza kobieta, otrzymała prestiżową Nagrodę Pritzkera (zwaną także architektonicznym Noblem).
Początki jej kariery nie były jednak łatwe. Po odejściu z Office of Metropolitan Architecture, Hadid sumiennie pracowała na swoje nazwisko. Nowatorskie projekty architektki wygrywały wiele prestiżowych konkursów – nie doczekiwały się jednak realizacji. Przez lata Zaha Hadid uchodziła więc za „papierowego architekta”, którego pomysły są niemożliwe do wcielenia w życie. Ten stan rzeczy utrzymywał się aż do 1993 roku. Wówczas to, po raz pierwszy, pomysł Zahy Hadid został zrealizowany. Przełomowym konceptem okazał się projekt budynku straży pożarnej w niemieckim miasteczku Weil am Rhein. Obecnie, przestrzeń obiektu wykorzystywana jest do celów wystawienniczych.
Za najważniejszą realizację w dotychczasowej karierze Zahy Hadid uważa się Centrum Nauki Phaeno w niemieckim Wolfsburgu. Opływowa bryła budynku, jego powyginana elewacja i pochyłe ściany oraz absolutnie kosmiczna i nieprzewidywalna struktura wnętrza przywodzą na myśl scenografie popularnych filmów fantastycznych. Centrum Phaeno stoi masywne, ogromne, przygwożdżone do ziemi, a równocześnie jakby zrywa się do lotu. Ten betonowy kolos na ogromnych żelbetowych „łapach” mógłby równie dobrze wystąpić w siódmej części „Gwiezdnych wojen”.
W 2003 roku Zaha Hadid otrzymała nagrodę Miesa van der Rohe dla architektury europejskiej za projekt parkingu i dworca tramwajowego Hoenheim Nord w Strasburgu. W roku następnym uhonorowano ją Pritzkerem. W 2010 i 2011 roku, dwa razy z rzędu, Hadid otrzymała Nagrodę Stirlinga, najważniejszą nagrodę architektoniczną na Wyspach Brytyjskich. Królewski Instytut Architektów Brytyjskich (Royal Institute of British Architects – RIBA) docenił budynek Muzeum Narodowego Sztuki XXI wieku MAXXI w Rzymie (2010) oraz kompleks szkolny Evelyn Grace Academy w londyńskim Brixton (2011).
Od początku swojej kariery, Zaha Hadid łączy działalność projektową i aktywność akademicką. Od końca lat 70. prowadziła gościnne wykłady na Uniwersytecie Columbia i na Harvardzie oraz nauczała w szkołach na całym świecie w ramach tak zwanych Master Classes. W 1994 roku objęła katedrę imienia Kenzo Tange w Harvardzkiej Podyplomowej Szkole Designu (Harvard Graduate School of Design). Obecnie Zaha Hadid wykłada gościnnie na uniwersytetach w Yale i w Wiedniu.
We wrześniu 2014 roku rozpoczęto realizację pierwszego w Polsce projektu Zahy Hadid. Przy budowie luksusowej willi w Zakopanem z pracownią Zahy Hadid współpracuje lokalne studio architektoniczne – Karpiel Steindel. Inwestorem jest znany fotografik, syn Aleksandra Gudzowatego, Tomasz Gudzowaty. Dokładny plan budynku nie został niestety upubliczniony.
Projekty Zahy Hadid wpisują się w idee architektury dekonstruktywistycznej. Charakteryzują je przemieszczenia elementów architektonicznych, zaburzenia konstrukcji i formy, krzywoliniowość, nieprzewidywalność oraz pozorny chaos. Hadid swobodnie bawi się konwencjami i urzeczywistnia najśmielsze i najbardziej nieoczywiste wyobrażenia. Z niezwykłą łatwością i wdziękiem przekracza wszelkie granice i normy.
Przeciwnicy kontrowersyjnych projektów Hadid zarzucają jej pozbawione sensu efekciarstwo, przerost formy nad treścią oraz absolutny odwrót od kryterium użyteczności. Zwolennicy – zachwycają się artyzmem i twórczą niezależnością architektki, cenią jej projekty jako wizje kwestionujące i przekraczające rzeczywistość oraz ludzkie przyzwyczajenia.
©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
