Architektura słownik
astragal - ornament z pałeczek rozdzielonych perełkami
alkierz - mały pokoik w dworze lub w pałacu, najczęściej narożny, w którym urządzano garderobę, sypialnię lub gabinet, często wydzielony w bryle budynku lub dobudowany do niego, przykryty osobnym dachem
absyda - półkoliste lub wieloboczne zamknięcie nawy kościoła
architraw - belka stropu spoczywająca bezpośrednio na kolumnach
attyka - ścianka ponad murem wieńczącym budynek, pełniąca funkcję oparcia dla dachu pogrążonego, o połaciach nachylonych do środka budynku oraz dodatkowo pełniąca funkcje przeciwpożarową i ozdobną
baptysterium - kaplica w kościele lub osobny budynek do udzielania chrztu
bazylika - budowla w mieście rzymskim przeznaczona na cele sądowo-targowe, podzielona na trzy nawy oddzielone kolumnami, potem typ kościoła wielonawowego z nawą główną wyższą od naw bocznych, z oknami ponad dachami naw bocznych. Kościół z nawą główną bez okien to pseudobazylika
blenda - ślepa arkada, np. na szczycie fasady, zaznaczona tylko na powierzchni ściany, może być tynkowana na biało lub wypełniona
malowanym maswerkiem
boniowanie - dekoracja muru polegająca na ścięciu pod kątem lub profilowaniu krawędzi poszczególnych ciosów kamiennych
empora - loża wsparta na kolumnach, umieszczana w kościołach nad nawami bocznymi lub wejściem
glif - sposób budowania otworów wejściowych i okiennych, który polega na ukośnym rozszerzeniu muru framugi w stronę wnętrza
gont - pokrycie dachu z deseczek drewnianych o przekroju klina, z wpustem wzdłuż szerszej krawędzi. Łączone poprzez wsunięcie
jednej deseczki w drugą
gzyms - pozioma, zwykle profilowana listwa wystającą przed lico muru, która chroni elewację budynku przed ściekającą wodą deszczową
hurdycja - ganek dla straży na murach obronnych zbudowany z drzewa, wysunięty na zewnątrz, w podłodze miał otwory, przez które obrońcy mogli razić wroga pod samymi murami
izbica - najwyższa kondygnacja wieży w kościele drewnianym, z pomieszczeniem na dzwony
kaseton - kwadrat bogato profilowany, wgłębiony wewnątrz, element stropu lub podniebienia łuku
kimation - listwa ozdobiona ornamentem ze stylizowanych motywów roślinnych, motywów sercowatych lub wolich oczek
krenelaż - (blanki) zakończenie murów obronnych, ułożone przemiennie prostokątne zęby i prześwity ułatwiające strzelanie
krepidoma - górna część fundamentu świątyni greckiej uformowana w trzy wielkie stopnie, układano na nich przy wejściu schody, aby ułatwić wejście
kruchta - przedsionek w kościele, może być usytuowany z boku
kroksztyny - drewniane lub kamienne występy, dźwigające wysuniętą część budowli, np. wykusz, gzyms albo żebra sklepienia
latarnia - zwieńczenie kopuły w postaci cylindra z hełmem, z oknami oświetlającymi kopułę
lizena - płaski, pionowy pas muru występujący nieco z lica ściany, bez bazy i głowicy
lukarna - okienko na dachu doświetlające poddasze
mansarda (facjata) - pomieszczenie mieszkalne w kondygnacji stry¬chowej, wydzielone ścianami, które przenikając przez połać dachu, tworzą w nim dobudowaną część z oknem
menhir - pradziejowy pionowo stojący duży głaz, surowy lub z grubsza obrobiony, występujący pojedynczo lub w grupach
maszkaron - rzeźbiarski detal architektoniczny w formie ludzkiej, zwie¬rzęcej lub fantastycznej głowy
maswerk - laskowanie; typowe przede wszystkim dla architektury gotyckiej profilowane zdobienie otworów okiennych albo ślepych arkad w dekoracji wnętrz
machikuła - murowane, w odróżnieniu od drewnianej hurdycji, zwień¬czenie muru, wysunięte na zewnątrz, wsparte na murowanych konsolach. Pomiędzy konsolami znajdowały się otwory służące do rażenia wroga
narteks - przedsionek od przodu kościoła, przeznaczony dla katechu¬menów i pokutników
pilaster - pionowy pas muru ustawiony przy ścianie w celu dekora¬cyjnym, podobnie jak kolumna składa się z głowicy, gładkiego lub
kane-lowanego trzonu oraz z bazy i cokołu. Stosowano również pilastry zwie¬lokrotnione, tworzone przez nałożone na siebie coraz węższe pilastry
płycina - pole o dowolnym kształcie (najczęściej prostokątne) w ścianie, cokole itp.
polichromia - wielobarwne malowidło, czasami przedstawiające różno¬rodne sceny, bądź też składające się z ornamentów roślinnych,
pokry¬wających ściany, sklepienia, stropy
portal - ozdobne obramowanie otworu wejściowego lub bramnego
prezbiterium - inaczej chór; przestrzeń kościoła przeznaczona dla duchowieństwa, wydzielona podwyższeniem, balustradą, a u góry łukiem tęczowym
refektarz - sala jadalna budynku klasztornego
rózgi liktorskie - łac. fasci; wiązka, od tego słowa pochodzi słowo faszyzm, to pęk rózg obwiązanych rzemieniem, w który zatknięto topór. Pierwotnie był to symbol władzy każdego króla etruskiego, później były noszone przed najwyższymi urzędnikami i cesarzami przez liktorów
sgraffito - technika zdobienia ścian polegająca na wycinaniu położonego warstwami różnokolorowego tynku. W odpowiednim miejscu odsłaniał się inny kolor i w ten sposób uzyskiwano bardzo ciekawy efekt światłocieniowy
sklepienie kolebkowe (beczkowe) - sklepienie w kształcie połowy walca przeciętego wzdłuż płaszczyzny poziomej. Kolebka sklepienia oparta jest na dwóch ścianach, które przejmują obciążenie pionowe i poziome (ciężar i rozpór). Czasami dla wzmocnienia stosowano ceglane łuki, na których opierało się sklepienie, tzw gurty
sklepienie krzyżowe - sklepienie na planie kwadratu zbudowane z dwóch przenikających się sklepień kolebkowych
sklepienie krzyżowo-żebrowe - sklepienie krzyżowe o wyraźnie zaznaczonych miejscach przecięcia kolebek przez wymurowanie żeber
stiuk - materiał, mieszanina gipsu lub pyłu marmurowego z wapnem i piaskiem
system szkieletowo-przyporowy - rodzaj konstrukcji, która rozwinęła się w gotyku i umożliwiła wykonywanie sklepień o dużych rozpięto-ściach i na znacznych wysokościach. Ciężar sklepienia poprzez zastosowanie łuku ostrego nie działał tak rozpierająco, jak przy łuku półkolistym. Dodatkowe obciążenia rozpierające przyjmowały rozmieszczone na zewnątrz budowli przypory lub skarpy
szczyt - dekoracyjna część ściany zakrywająca dwuspadowy dach
tralka - inaczej balas, balaska; element balustrady podtrzymujący poręcz w formie profilowanego słupka stojącego na bazie i zwieńczonego abakusem, często złożony z dwóch wypukłych dzbanuszków
transept - nawa poprzeczna, w kościele nawa prostopadła do osi kościoła zwornik - kamień wstawiony w miejscu zbiegu żeber sklepiennych, często rzeźbiony
żebro - profilowany element o charakterze konstrukcyjnym, występujący wzdłuż linii przenikania się pól sklepienia i przenoszący obciążenia sklepienia na węzły konstrukcyjne
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
