Architektura Mezopotamia
Najstarsze kolebki architektury to Egipt i Mezopotamia. Sięgły czterech tysięcy lat p. n. e. i trwały do ich upadku to znaczy w Mezopotami do IV wieku p. n. e. Mezopotamia to wielka, płaska równina rolna w dorzeczu Eyfratu i Tygrysu w Zachodniej Azji. Powstała rzekomo po biblijnym potopie, obejmując kilka rejonów, jak Symer i Asyria. Ludność zajmowała się rolnictwem, a klasy wyższe wojaczką i myślistwem. Powstaje planowanie urbanistyczne i tworzy się życie miejskie. Rozwija się astronomia, filozofia i medycyna. Wynaleziona pismo. Sztuka Mezopotami zawsze kształtowała się pod wpływem wierzeń i służyła warstwie panującej, kapłanom, władcom, dostojnikom. Jej bogaty dorobek wyraźnie różni się od sztuk innych ludów starożytnych. Uderza uroczystością i monumentalną wspaniałością form, nie wyraża osobistych zainteresowań jednostek, lech jest oficjalną relacją o wielkich wydarzeniach.
Materiałem z którego budowano z powodu braku kamienia i drewna a dostatku gliny zaczęto wytwarzać cegły z gliny początkowo nie polone i płaskie później zastąpiona większą, płasko-wypukłą, prostokątną. W późniejszym czasie zaczęto produkować cegłę w drewnianych formach o wymiarach ok. 40 x 40 x 8cm. Sumerowie zaczęli przesklepiać większe rozpiętości sklepieniami łukowymi i kolebkowymi. Zaprawę murarską stanowiła rozwodniona glina z domieszką soli oraz smoła bitumiczna.
Świątynie Mezopotami miały różne układy dziedzińców i przybytków bóstw, dzisiaj trudne do jednoznacznego odczytania. Takimi świątyniami był ziguraty. W okresie sumero-akadu świątynie ku trzci bogów wznoszona z cegły na podstawach o rzucie prostokątnym, mury zewnętrzne były zdobione były płaskorzeźbami zwierząt (byków, orłów, lwów). Bryłę budowli ystawiano na platformie, a wysokie, szerokie schody prowadziły do bogatego portyku z kolumnami wyłożonymi mozaiką. U wejścia do świątyni dominowały dwie potężne, również zdobione wieże (pylony) do kyórych prowadziły długie aleje, obstawione rzeźbami lwów (sfinksów), z dodatkiem wysokich obelisków. Wnętrza wypełniały duże ilości grubych kolumn ustawionych tak blisko siebie, jak na to pozwala ograniczona wytrzymałość bel kamiennych, na których spoczywał płaski dach. Za głównym wejściem otwarty dziedziniec prowadził przez kilka otworów do sanktuarium. Założenia dotyczące architektury saktalnej obejmowały całe kompleksy budynków. Główną świątynią był Zikkurat wykształcony w swoisty typ świątyni głównego bóstwa miejscowego, mającego kształt zwartej bryły piramidalnej a obok niego inne mniejsze przybytki sakralne, magazyny, pomieszczenia urzędników, domy kapłanów itp. Wydrębniono i scharakteryzowano 3 typy zikkuratów.
I typ – prostokątny, występujący na południu (Ur, Uruk, Nippur)
II typ – kwadratowy, z wejściem po rampie (Aszur, Kalchi)
III typ – złożony, o podstawie kwadratowej, wejście na niższe piętra po schodach a na wyższe pomostami (wieża Etemenanki w Babilonie)
Pałace obszerne, budowane obok kompleksu świątyń, składały się z wielu pomieszczeń z salami dla króla, dworu, haremu, ściany były bogato zdobione rysunkami postaci ludzi i zwierząt. Główna sala była zdobiona rzędami kolumn, na których wspierała się konstrukcja dachu. Do pałacu prowadziły szerokie schody.
Szczególnie orzywioną działalność budowlaną cechuje Babilon. Buduje się konstrukcje o wysokiej technice inżynierskiej, takie jak tamy, kanały, urządzenia nawadniające, ogromne miasta, mury obronne, obserwatoria. Pałace w Babilonii i Asyrii przeważnie były cytadelami i łączyły się z przyległymi budynkami, tworząc dobry do obrony obszar ufortyfikowany paroma rzędami murów z wieżami obronnymi, fosami itp.
Głównie w Asyrii występuje przeładowanie ozdobami, szczegulnie we wnętrzach.
Przykładowymi budowlami tamtego okresu są:
Brama Isztar – część drogi procesyjnej była szeroka (około 20m) i stanowiła jak gdyby przedsionek prowadzący do warownej bramy pod wezwaniem "Isztara, który miażdży wroga". Czterowieżowa budowla bramna o wysokości 15 m składała się właściwie z 2 brampołączonych przejściem, oblicowanych glazurową cegłą o nasyconym błękitnym odcieniu, dominującym w wyglądzie budowli. Dekoracje bramy stanowiły glazurowe reliefowe wyobrażenia 575 byków i smoków występujących na przemian. Zwierzęta rozmieszczone w rzędach miały umowne berwy białą, żółtą, czerwoną i ciemnoniebieską. Nad nimi dołem ciągnęły się emaliowane pasy rozetek, a całą budowle wieńczyły krenelaże. Forma archtektoniczna bramy złożonej z rytmicznie uszeregowanych wertykalnych, prostych brył, nawiązała do znacznie wcześniejszych założeń obronnych Międzyrzecza i Syrii.
Pałac południowy – po zachodniej stronie bramy Isztar, naprzeciwko świątyni Emah, na wzgórzu nazywanym obecnie Kasr, była usytuowana cytadela. Składała się z 2 pałaców: południowego i północnego, który odgrodzony był od pierwszego murem miejskim. Obydwa pałace, wzniesione w najbardziej obronnym punkcie miasta, były silnie ufortyfikowane.
Jedną z najlepiej zadbanych budowli Babilonu jest pałac południowy. Od północy ochronę stanowiły fotyfikacje Imgurenlil, od zachodu potężny fort wzdłuż brzegu Eufratu. Od wsochodu zamykały pałac mury drogi procesyjnej bogini Isztar, a od południa obronny szaniec wzniesiony nad kanałem Libilhegalla.
Pałac południowy był wzniesiony na planie tropezu o podstawie 322 m2 i wysokości 190 m. Składał się z 5 jednostek architektonicznych zgrupowanych wokół 5 dziedzińców i zespolonych ze sobą, podobnie jak pałace międzyrzecza w epokach wcześniejszych.
Monumentalne wejście do pałacu, flankowane wieżami, znajdowało się od strony drogi procesyjnej Isztar. Za bramą Isztar rozpościerał się pierwszy dziedziniec. Zespół pomieszczeń, które go otaczały, uważany jest za koszary garnizonu strzeżącego królewskiej rezydencji. Na długi dziedziniec prowadziły 2 bramy.
Za dziedzińcem centralnym znajdował się mniejszy, który zamykały apartamenty recepcyjne i komnaty królewskie o bardzo grubych ścianach. Wokół ostatniego dziedzińca skupiały się komnaty zamieszkane przez kobiety z rodziny któlewskiej, pokoje haremu oraz pomieszczenia gospodarcze.
Wiszące ogrody – W północno-wschodnim narożniku pałacu południowego usytuowany jeden z 7 cudów świata starożytnego, tzw. wiszące ogrody, które tradycja łączyła z Semiramidą. Jednakże, jak się wydaje, zbudował je Nabuchodonozor II, gdy poślubił dla umocnienia sojuszu medyjsko-babilońskiego Amyitis, córkę Astiagesa. Pragnąc przypomnieć żonie górzystą Persję i jej roślinność, zbudował w rogu pałacu wiszące ogrody. Była to czworokątna (42 x 30 m) budowla złożona z 14 wąskich i długich komór o potężnych sklepieniach kolebkowych, podzielona przez środek korytarzem. Na wierzchu znajdowały się na różnych poziomach tarasy zbudowane z kamiennych płyt, na których ułożona była warstwa cegieł spojona bitumem, tworząca doskonałą osłonę izolacyjną. Ogród zaopatrywano w wodę za pomocą urządzeń przypominających studzienne żurawie, które z niżej położonych ujęć wody, doprowadzanej kanałami, przenosiły ją na poziom tarasów.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
