Architektura Islamu
Aby zrozumieć istotę architektury Islamu musimy pokrótce zdefiniować podstawowe założenia tej religii. Ta monoteistyczna wiara jest zbliżona do Judaizmu i Chrześcijaństwa. Jeden Bóg jest w niej stwórcą i panem świata. Co jakiś czas Bóg zsyła na ziemię proroka, głoszącego prawdę o nim . Ostatnim prorokiem był według Islamu Mahomet, urodzony w świętym mieście Mecce około 517 roku. Pojawia się w niej także Chrystus. Pełni on tu jednak rolę świętego, nie syna Boga. Islam tłumaczymy z arabskiego jako podporządkowanie się Bogu. Wszystkie prawdy wiary zawarto w objawionej księdze -Koranie. Pogląd Koranu na sprawy śmierci, stworzenia Świata i raju różni się od podejścia naszego Pisma Świętego, istnieje jednak bardzo wiele podobieństw między tymi religiami ( jedną z nich jest istnienie jednego Boga). Jedną z głównych różnic jest fakt, że kobiety według tej religii nie posiadają duszy, a tym samym nie mogą cieszyć się życiem wiecznym. Według Koranu kobiety stworzone zostały by umilić pobyt mężczyznom na Ziemi. Drugą podstawową różnicą jest ścisłe wytyczenie obowiązków, które musi spełnić "dobry muzułmanin". Jest to pięć głównych założeń (tak zwane "pięć filarów wiary"- Arkan-al-Islam). Należą do nich między innymi: pielgrzymka do Mekki oraz "Święta Wojna". Spełnienie wszystkich pięciu warunków gwarantuje odpoczynek w raju ( śmierć w obronie wiary jest dla muzułmanina równoznaczna z natychmiastowym dostaniem się do raju) Początkowo była to religia wędrownych i pasterskich ludów zamieszkujących Półwysep Arabski, po śmierci Mahometa objęła ona jednak w szybkim czasie także inne kontynenty. Według aktualnych danych 20% (około 1 200 000 000) zamieszkującej Świat ludności to muzułmanie. Główne skupiska tej religii to Azja oraz Afryka. Większość państw islamu traktuję prawo religijne na równi z państwowym (stąd mamy do czynienia z tak ostrymi konfliktami dotyczącymi ludności muzułmańskiej. Wszelkie wojny mające podtekst religijny wiążą się z największymi emocjami). Muzułmańskie państwo- kalifat- stawia państwo na równi z Bogiem, zyskując tym samym wiernych, czasem fanatycznych obywateli.
Architekturą islamu nazywamy wszelkie budynki (zarówno religijne jak i świeckie, historyczne oraz współczesne) powstałe w kręgu kultury Islamu, na którą jak już zostało to wspomniane składają się: religia, polityka, sztuka, socjologia. Architekturę tą tworzą budynki, będące miejscami kultu a także świeckie.
Możemy wyróżnić pewnie podstawowe elementy tej architektury:
1. Kopuły-pojawiające się także w innych częściach Świata, jednak nigdzie nie są one aż tak charakterystyczne
2. Meczety z minaretami- świątynie muzułmańskie z charakterystycznymi wieżyczkami
Meczet- muzułmańska budowla religijna, w której odbywają się wspólne modlitwy; pierwowzorem dla pierwszych z nich był Dom Mahometa. W ich skład wchodził dziedziniec na planie kwadratu, który był otoczony rzędem kolumn, budowla kryta dachem ( kryty budynek znajdował się po stronie tak zwanych "kibli", czyli kierunków, w które muzułmanie zwracają się podczas modlitw). Kryty dachem budynek posiadał często minaret lub kilka minaretów (minarety na budynku modlitewnym pojawiły się w VII wieku). Charakterystyczną cechą nadającą niepowtarzalny klimat była studnia lub inny zbiornik wodny (fontanna albo basen) znajdująca się w środku dziedzińca. Zbiornik wodny służył do tak zwanych świętych ablucji, czyli rytualnego, oczyszczającego pod względem religijnym mycia się. Obmywanie ciała w fontannie lub basenie meczetu miało symbolizować oczyszczenie z grzechów. Pośrodku dziedzińca zwykle znajduje się studnia, basen lub fontanna, służące do rytualnych ablucji.
Podstawowy meczet składał się zazwyczaj z takich części jak:
- mihrab (haraba = czyli modlić się)- w meczetach muzułmańskich była to wnęka (nisza) modlitewna. Sytuowano ją po stronie kibli, dzięki czemu muzułmanie zwracali się w stronę świętej Mekki podczas modłów. Persowie rezygnowali często z niszy na rzecz specjalnie wydzielonego zmianą posadzki miejsca, które przeznaczone było także na modlitwę.
- minbar (arab. Miejsce wołania, wzniesienie)- kazalnica, ustawiana zazwyczaj na prawo od miejsca modlitw (minhrabu). Wznosi się go z drewna, kamienia, metalu. Kształtem przypomina krzesło o wysokiej podstawie. Minbar zdobią często ażurowe detale. Przemawiał stąd zazwyczaj władca (łączenie prawa świeckiego z religijnym), stąd głosi się także tak zwaną chatubę ( kazanie muzułmanów) . dziś z minbaru przemawiają uczeni i osoby związane z polityką oraz religią krajów arabskich. Najstarszy minbar pochodzi z 894 roku i zachował się on w Tunezji , we wspaniałym Meczecie Al-Kajrawanie.
- maksura- ażurowa (zazwyczaj z drewna) krata, która oddziela władcę od reszty wiernych, w późniejszych meczetach oznaczało się tym słowem przestrzeń przeznaczoną dla władcy
- midha- wspominana już studnia lub fontanna przy basenie służącym do ablucji
- dakka- znajdujące się w meczecie podium
Możemy wyróżnić dwa podstawowe rodzaje meczetów w oparciu o ich wielkość
- tak zwane meczety "piątkowe" przeznaczone dla wielkiej ilości wiernych, które mają możliwość pomieszczenia ludności z całej gminy (wielkie modlitwy w piątki). Są to główne świątynie w miejscowości.
- Meczety przeznaczone do codziennych modlitw, mniejsze, może ich być kilka na terenie jednej miejscowości.
Minaret- strzelista wieża znajdująca się obok meczetu przy meczecie. Charakteryzują się galeryjką lub balkonem przy zwieńczeniu.
Stąd muzelin (islamski duchowny) nawoływał na rozpoczęcie modlitw.
Podstawowe cechy architektury świeckiej i sakralnej:
1) Sala przeznaczona do modlitw znajduje się w centrum całego założenia budowli. To do niej przylegają inne sale.
2) Charakterystyczny detal architektoniczny oraz zdobnictwo użytkowe. Dekoracje są zgeometryzowanej lub w postaci ornamentów roślinnych Dekoracja za pomocą geometrycznych i powtarzalnych ornamentów (arabesek-architektoniczny detal lub ornament)
3)Kaligrafia oraz pismo używane są często jako ornament
4) Przestrzeń wewnętrzna jest istotniejsza od bryły budynku. Projektuje się skrupulatnie kolorystykę wnętrz, oświetlenie, mozaiki, zdobienia, zewnętrzna bryła jest zazwyczaj surowa (w architekturze historycznej i współczesnej)
5) Często stosuje się zdobienia i ornamenty roślinne, rezygnując z figuralnego przedstawiania postaci roślin i zwierząt.
6) Inne podejście do przestrzeni architektonicznej, której urok leży w przestrzeniach wewnątrz budynków, zewnętrze nie jest widoczne. Dlatego Architektura islamu jest często nazywana "architekturą zasłony", gdyż jej piękno leży w przestrzeniach wewnętrznych (dziedzińcach i pokojach), które nie są widoczne z zewnątrz.
7)Korzystanie z form skalarnych, monumentalnych jak smukłe, strzeliste minarety. Ma to potęgować wrażenie grozy, potęgi Allacha.
Inne kultury, a sztuka Islamu:
Styl ten rozwinął się po 632 roku ( śmierć Mahometa). Korzystał z osiągnięć innych kultur, między innymi starożytnego Egiptu, Rzymu (zdobienia, używanie sklepień w kształcie kopuł jak w Rzymie) oraz architektury bizantyjskiej (surowość wnętrza, minarety, kopuły) i perskiej( zdobienia, ornamenty, układ posadzek, fontanna lub basen w centralnej części dziedzińca).Przykładem tego jest słynna Kopuła -najpiękniejszy dorobek Islamskiej architektury. Charakteryzuje się on okrągłą kopułą, sklepieniami, pięknymi przestrzeniami wewnątrz obiektu , stosowaniem powtarzalnych dekoracji architektonicznych.
Meczet w Samarze ( Irak, 847 rok), posiada charakterystyczny minaret w kształcie spirali, spoczywający na Sali z kolumnadą wewnątrz. 847, składa się z sali z rzędami kolumn, na której wspiera się wielki spiralny minaret.
Wpływ sztuki Islamu na rozwój architektury gotyku (podczas wojen z krajami arabskimi kultury miały możliwość wzajemnego przenikania się):
-strzelistość form, która ma budzić grozę, szacunek (zarówno minarety jak i gotyckie wieże charakteryzowały się smukłością i przeskalowaniem formy)
- ażur detalu
- wnętrze obiektów jest ważniejsze od bryły zewnętrznej (gra światła wewnątrz obiektów, strzelistość wnętrz)
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
