Ośmiornice - mistrzynie kamuflażu
Ośmiornice, Kalmary i Mątwy są jednymi z niewielu zwierząt na świecie, które mogą zmienić kolor skóry praktycznie w mgnieniu oka. Głowonogi te należą do grupy mięczaków, których ramiona przymocowane są do głowy, skąd zawdzięczają swoją nazwę. W razie zagrożenia zmieniają odcień skóry tak, aby dopasować się idealnie do otoczenia co powoduje, że stają się niemal niewidoczne. Kolor mogą również zmienić w momencie, kiedy chcą podkreślić swoje ubarwienie i tym samym wyróżnić się dając sygnał dla otoczenia.
Komórki odpowiadające za zmianę kolorów zwane są chromatoforami i znajdują się tuż pod powierzchnią skóry. To one są motorem tych fascynujących przemian. W centrum każdego chromatofora znajduje się elastyczny worek pełen pigmentu podobny do balona w kolorach czarnym, brązowym, pomarańczowym, czerwonym lub żółtym. Jeśli wypełniony balon skurczy się wyciska znajdujący się w nim barwnik. Kolor jest popychany do góry, w kierunku powierzchni skóry przez co zwierzę staje się jaśniejsze lub ciemniejsze. Skomplikowany system mięśni i nerwów kontroluje proces kurczenia i rozszerzania się przez co kolor jest bardziej lub mniej widoczny. Poza chromatoforami niektóre głowonogi posiadają również irydofory oraz leukofory. Dzięki irydoforom zwierzę posiada odblaskowe płytki, które tworzą opalizujące zielenie, błękity, srebrne i złote poświaty, zaś leukofory działają na zasadzie lustra odbijając kolory otoczenia, dzięki czemu zwierzę może przybrać idealny kamuflaż.
Najbardziej praktyczną cechą zmiany kolorów przez bezkręgowce jest oczywiście znaczenie ochronne przed drapieżnikami a najlepiej wyspecjalizowały się w tym ośmiornice. Mogą one zmienić nie tylko kolor, ale także strukturę skóry i upodabniać się do otaczających skał, koralowców i elementów otoczenia. Robią to poprzez kontrolowanie wielkości występków na skórze (tzw. brodawek), tworzenie skórnych tekstur od małych nierówności po dużą porowatość. Wynikiem takiej metamorfozy jest zmiana, która sprawia, że stają się prawie niewidoczne dla otoczenia. Zmiana koloru to tylko jeden z całego arsenału narzędzi obronnych ośmiornic. Kolejne to atramentowy barwnik, który jest rozpylany w razie zagrożenia tworząc zasłonę i umożliwiając dokonanie szybkiej ucieczki.
Głowonóg z rodziny ośmiornic Mimic Octopus (łac. mimicus Thaumoctopus) posiada bardzo unikalny sposób maskowania. Zamiast zmieniać kolor skóry i upodabniać się do otoczenia, przyjmuje kształty i sposób poruszania się innych, przeważnie jadowitych i drapieżnych zwierząt morskich. Jego zdolności mimetyczne rozpoznano względem przynajmniej 15 innych gatunków morskich m.in. do niektórych flądr, skrzydlic i węży morskich.
Mątwy i ośmiornice zmieniają również kolor, który jest sygnałem ostrzegawczym dla zagrażających im drapieżników. Jednym z najlepszych przykładów jest bardzo jadowity Greater blue-ringed octopus (łac. Hapalochlaena lunulata) rodzaj ośmiornic, który zamieszkuje Ocean Indyjski i zachodni Pacyfik od Japonii do Australii. Te małe, około 100 gramowej wielkości ośmiornice, będąc sprowokowane przybierają opalizujące niebieskie pierścienie otaczające ciemnobrązowe plamy. Mimo swojego piękna, są bardzo niebezpieczne dla człowieka a taka reakcja oznacza "Dotknij a pożałujesz". Ich delikatne ukłucie zawiera bowiem jad w którego składzie znajduje się tetrodotoksyna - silna trucizna blokująca kanały nerwowe.
Głowonogi wykorzystują również chromatofory do komunikowania się ze sobą. Samiec kalmara karaibskiego (ang. Caribbean reef kalmary, łac. Sepioteuthis sepioidea) zmienia kolor na czerwony, aby zainteresować sobą samicę, natomiast kolor biały używa do odparcia zalotów innych samców. W miłosnych zalotach wyspecjalizował się do tego stopnia, że zabarwienie swojego ciała może podzielić i po jednaj stronie przyciągać samicę równocześnie odganiając konkurenta innym kolorem po drugiej stronie swojego ciała. Kałamarnica Humboldta (łac. Dosidicus gigas) zwana po angielsku "Red Devil" albo "Jumbo Squid", znana jest z różnokolorowych migających odcieni. Naukowcy podejrzewają, że jest to swoisty rodzaj komunikacji, jednak nikt nie wie co zwierzę próbuje przez to powiedzieć.
Obecnie kałamarnice uważane są za gatunek inwazyjny. Dzięki swojemu przystosowaniu głowonogi są nazywane często kameleonami morza. Ich ekspansja jest możliwa również dzięki nam. Kałamarnice mają bowiem swoich naturalnych wrogów. Ich miękkie ciało jest przysmakiem waleni. Niestety nadmierne odłowy, mimo bezwzględnego zakazu połowu kaszalotów, znacznie uszczupliły ich populację. Równowaga została zachwiana i tę lukę wykorzystują Kałamarnice Humboldta.
Na podstawie:
Reefs at Risk in the Caribbean - www.globalreefrecord.org
Fox Meyer, How Octopuses and Squids Change Color - www.ocean.si.edu
ARC Centre of Excellence for Coral Reef Studies - www.coralcoe.org.au
Alison Bonis, Humboldt Squid - Dosidicus gigas - www.bioweb.uwlax.edu
Marine Conservation Society, Sharing the wonders of the ocean to inspire conservation, education, research, and a sea ethic - www.marinebio.org
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
