 Gratka dla nurkujących akwarystów morskich Morze Corteza
Akwarystom morskim polecamy prawdziwy kontakt z podwodnym światem, który nie jest ukształtowany przez rafotwórcze korale twarde. Fascynującym przykładem takiego właśnie środowiska jest Morze Corteza (ang. Sea of Cortez), czyli akwen bardziej znany pod nazwą Zatoki Kalifornijskiej.
Zatoka Kalifornijska (czy też Morze Corteza, jak czasem bywa ona nazywana). Jest to akwen o wielkości 160.000 km2, leżący na Pacyfiku pomiędzy zachodnim wybrzeżem Meksyku a Półwyspem Kalifornijskim. Półwysep Kalifornijski, inaczej Baja California albo po prostu Baja, jak bywa nazywany przez mieszkańców najbardziej na północ wysuniętego stanu Meksyku, zajmuje powierzchnię 69.921 km2 i jest prawdziwym rajem dla nurkujących. Zatoka ma długość około 1.100 km i szerokość od 90 do 230 km. Jej odkrycie zawdzięczamy Hiszpanowi Francisco de Ulloa. W roku 1539 kierował on ekspedycją, która wyruszyła z Acapulco w kierunku północnym, a której celem było odnalezienie legendarnej cieśniny Anian. Cieśnina ta miała stanowić wodne połączenie z Zatoką Świętego Wawrzyńca, a tym samym być częścią tzw. Przejścia Północno-Zachodniego. Prawdopodobnie 8 lipca 1539 roku de Ulloa dotarł do Zatoki Kalifornijskiej, której na cześć innego wielkiego zdobywcy, a zarazem patrona ekspedycji, Hernana Cortesa, nadał nazwę Mar de Cortes.
Zimne prądy morskie
Podwodny świat zachodniego wybrzeża Baja California zasadniczo jest kształtowany przez dwa morskie prądy: Z północy wzdłuż wybrzeży USA biegnie zimny Prąd Kalifornijski, który kawałek na południe od wierzchołka Półwyspu Kalifornijskiego zbacza w kierunku zachodnim, ku cieplejszemu Prądowi Północnorównikowemu. W kierunku przeciwnym, to znaczy ze wschodu na zachód, przebiega ciepły, równikowy przeciwprąd, który u wybrzeży Ameryki Środkowej rozdziela się na dwie części i dalej płynie na północy w kierunku Baja California, zaś na południu w kierunku Kolumbii i Ekwadoru, gdzie w końcu trafia na zimny Prąd Peruwiański (zwany też Prądem Humboldta). To zetknięcie prądu zimnego, bogatego w tlen i substancje odżywcze, z prądem ciepłym oddziałuje w określony sposób na podwodny świat. Chodzi mianowicie o intensywną produkcję planktonu, której efektem jest obfite występowanie ryb. Na zachodnim wybrzeżu Baja niekiedy, w zależności od kierunku wiatru i pory roku, skutkuje to dość znacznym mętnieniem wody i ograniczeniem widoczności. Temperatura wody waha się tu miedzy 22 °C w marcu a 28 °C w okresie od sierpnia do października. W każdym razie jej spadki są tym większe, im bardziej przesuwamy się w kierunku północnym. W Tijuanie, która leży przy granicy z USA w linii prostej około 1.300 km północ stąd, temperatura wody wynosi już tylko od 15 °C w styczniu do 21 °C na przełomie lipca i sierpnia. To sprawia, że po zachodniej stronie południowego krańca Półwyspu Kalifornijskiego wpływ ciepłych wód Morza Corteza, gdzie temperatura w sierpniu może wzrastać nawet do 29 °C, staje się wyraźnie dostrzegalny. W wodach zatoki lepsza jest też widoczność, tu z reguły wynosi ona bowiem 15-30 m. W każdym razie nurkowie, którzy chcieliby eksplorować oba rewiry, przy przemieszczaniu się pomiędzy wybrzeżem Pacyfiku a zatoką muszą się liczyć z mocno odczuwalnymi różnicami w zakresie temperatury wody i widoczności.
Światowe dziedzictwo przyrody
Od 2005 roku przybrzeżne obszary lądowe Półwyspu Kalifornijskiego oraz wyspy, wysepki i strefy brzegowe Zatoki Kalifornijskiej (czyli Zatoki Corteza), tj. łącznie 244 obiekty z tego regionu, figurują na Liście Światowego Dziedzictwa Przyrodniczego UNESCO. Polecamy Cabo San Lucas, które leży właśnie na jednym z takich obszarów. Dlaczego tereny te zostały uznane za światowe dziedzictwo? Powodem tego jest między innymi panująca tu nadzwyczaj duża różnorodność terrestrycznych i morskich form życia. Cytując za UNESCO, jest to „jedyny w swoim rodzaju ekoregion wymagający przyznania wysokiego priorytetu dla ochrony bioróżnorodności". Na tym obszarze występuje 695 gatunków roślin naczyniowych (zwanych też waskularnymi; chodzi tu o rośliny posiadające wyspecjalizowane wiązki przewodzące, którymi wewnątrz roślinnego organizmu transportowane są woda i substancje odżywcze), to znaczy więcej niż w jakimkolwiek innym obiekcie morskim i wyspowym na Liście Światowego Dziedzictwa. Miejsce to jest wyjątkowe również pod względem liczby gatunków ryb: jest ich tu 891, a według stanu na styczeń 2014 roku 90 spośród nich to gatunki endemiczne. Ponadto występuje tu 39% ogólnej liczby morskich ssaków i jedna trzecia gatunków waleni. W Zatoce Kalifornijskiej żyje m.in. subpopulacja płetwali zwyczajnych, która nie przystępuje już do corocznych wędrówek. W okresach, kiedy podstawowe pożywienie tych zwierząt, czyli kryl, staje się trudniej dostępne, członkowie tej subpopulacji przestawiają się na spożywanie ryb.
Podwodny świat Morza Corteza
Porośnięte koralami skały spotyka się w całej Zatoce Kalifornijskiej. Prawdziwe rafy koralowe należą tu natomiast do rzadkości, a ich występowanie ogranicza się w zasadzie do trzech obszarów leżących w obrębie zatoki (Carmen Island, San Gabriel Bay i Cabo Pulmo) oraz dwóch zlokalizowanych w rejo-nie południowego krańca półwyspu (Cabo San Lucas i Chileno Bay, REYES-BONILLA 2003). W porównaniu z wieloma indopacyficznymi regionami koralowy porost nie jest tu zbyt gruby (maksymalnie 2-3 m). Najczęściej spotykanym rodzajem koralowców jest Pocillopora, w wielu miejscach z P. uerrucosa w roli gatunku dominującego. Acroporidae, które na wielu rafach koralowych na całym świecie są głównymi budowniczymi struktur rafowych, w Zatoce Kalifornijskiej nie występują w ogóle. Ogólnie różnorodność gatunkowa korali twardych jest tu raczej umiarkowana. Głównymi przedstawicielami tej grupy są - poza już wspomnianymi Pocillopora - Porites, Psammocora, Leptoseńs, Pawona i Diaseńs, a więc wszystko rodzaje, które lepiej lub gorzej znamy z naszych akwariów.
Nurkowanie w rejonie Chileno Bay
Skok do wody, która nawet o tej porze ma już temperaturę 27 °C, jest przyjemny, a krótka pianka okazuje się całkowicie wystarczająca. Na dnie, na głębokości 15 m, można ujrzeć typowy podwodny krajobraz tego nurkowego rewiru: okruchy skał, mniej lub bardziej oszczędnie porośnięte koralami twardymi i niezooksantellicznymi koralami rogowymi. Natknąć się tu można na wyrośniętego nefrytka Holacanthus passer, który pomiędzy skąpo porośniętymi skałami poszukuje pożywienia. Ryby te należą - obok pomarańczowych Holacanthus clarionensis - faworyt wśród ryb ustniczkowatych. Tu nie potrzeba jednak szczęścia, żeby takie okazy spotkać - tu jest ich naprawdę sporo i niekiedy pływają one po rafie nawet dość dużymi, luźnymi stadami. Fragment rafy, który można obserwować, jest skromnie porośnięty hermatypowymi koralami twardymi - ot, tu i ówdzie trafiały się okazy jakiegoś gatunku Pocilloppora albo Porites. Co rusz napotkać można na skały wspaniale porośnięte rozmaitymi, niekiedy niezwykle barwnymi i dużymi gorgoniami. Nieustannie towarzyszą nam rozdymki, a wśród nich między innymi dorastające do 45 cm długości Arothron meleagris w dwóch wariantach barwnych: żółtym i czarnym z licznymi białymi kropkami. Równie często spotkać można ich bliskie krewniaczki A. hispidus, które także mogą osiągać długość nawet do 45-50 cm i w których ubarwieniu na białym tle występują liczne ciemne plamki. To samo dotyczy również chetonikowatych Johnrandallia nigrirostris. Te należą bowiem do gatunków ryb-motyli najczęściej spotykanych w Zatoce Kalifornijskiej. Pełnią tu one rolę czyścicieli, uwalniając swoich klientów - tak, jak czynią to dobrze znane nam akwarystom wargatki sanitarniki (Labroides dimidiatus) - od ektopa-sożytów. Johnrandallia nigrirostris prowadzą w zatoce stacje sanitarne z prawdziwego zdarzenia i tym samym mają ogromne znaczenie dla stanu zdrowia lokalnej populacji ryb. Luźne stada pokolców Prionurus punctatus przemierzają rafę, ażeby pośród skalnego krajobrazu od czasu do czasu „wydziobywać" z kamieni glony.
Parę bloków skalnych dalej zaobserwować można było wyjątkowe zdarzenie: Mały Hippocampus ingens nieopatrznie zapuścił się nieco zbyt daleko w głąb terytorium garbikowatego Stegastes flauilatus. Przez dobre kilka minut nieszczęsny pławikonik był zawzięcie atakowany, aż w końcu został ostatecznie przepędzony przez wściekle kąsającego gospodarza rewiru. U osiągających do 10 cm długości S. flauilatus występuje interesujące zjawisko dichromatyzmu. Jako młode osobniki są one dwukolorowe, niebiesko-żółte, przy czym linia podziału biegnie ukośnie od oka aż po koniec płetwy grzbietowej. Dorosłe osobniki mają natomiast szatę barwną w matowym kolorze niebieskozielonym i posiadają liczne niebieskie kropki w rejonie głowy.
Cabo San Lucas
Pod wodą czeka na nas taka sama sceneria, z jaką już spotkaliśmy się w rejonie Chileno Bay: Olbrzymie okruchy skalne, skąpo porośnięte takimi czy innymi gatunkami koralowców. A pomiędzy nimi znajdują się kępy glonów, kolorowe, skorupiaste gąbki i niewielkich rozmiarów żachwy. Pomiędzy kawałkami skał mieszkają tu i ówdzie rozmaite gatunki muren, w tym między innymi kalifornijskie Gymnothorax mordax oraz ozdobione pięknym wzorem Muraena lentiginosa. Akwarystom bardzo dobrze znane są idolki Zanclus cornutus, które jednak tutaj prawie zawsze pływają - co zaskakujące - w pojedynkę. Dobrzy znajomi to także pensetniki Forcipiger flauissimus, ale te ryby czasem widywać można pływające w niewielkich grupach. Absolutnie „niefotografowalnym" zwierzęciem okazał się młody ustniczek Pomacanthus zonipectus. Ta ryba dorastająca do 48 cm długości zamieszkuje tropikalne wody wschodniego Pacyfiku na obszarze od Morza Corteza w dół aż po wybrzeża Peru.
Zachodnie wybrzeże Baja
Trasa dojazdu łodzią, wiedzie koło słynnej formacji skalnej z łukowatą bramą, noszącej nazwę „El Arco". Formacja ta stanowi najdalej na południe wysunięty punkt Baja California, a w jej rejonie swój rewir ma kolonia lwów morskich. W tym miejscu Pacyfik ze swoim zimnym Prądem Kalifornijskim spotyka się z ciepłymi wodami Zatoki Kalifornijskiej. Efekty tego spotkania są fizycznie odczuwalne dla nurków: Woda jest tu wyraźnie zimniejsza niż w zatoce, a widoczność ograniczona z uwagi na zagęszczenie planktonu i rozmaitych substancji zmętniających. Niekiedy w tym rejonie występują silne prądy wahadłowe, których przyczyną jest zależne od pogody, czasem bardzo intensywne falowanie. Ta strefa wód stanowi teren występowania wschodniopacyficznych ustników Chaetodon humeralis. Rybom tym bardzo odpowiadają niskie temperatury powodowane wznoszeniem się wód głębinowych. W szacie barwnej Chaetodon humeralis na srebrzystym tle wy-stępują trzy brązowoczarne, pionowe pasy. Zwierzęta te dorastają do 18 cm długości, pływają w parach lub w niewielkich grupach i są często widywane przy piaszczystym podłożu.
Szkarłupnie występują w dużych ilościach, zarówno w obrębie zatoki, jak i w przybrzeżnych wodach zachodniej części Baja. Uwagę zwracają zwłaszcza liczne kolorowe rozgwiazdy leżące na skałach i pomiędzy nimi. Czy to wschodniopacyficzne rozgwiazdy Mithrodia bradleyi, brązowe Phataria unifascialis, czy panamskie Pentaceraster cf. cumingi, wszystkie one stanowią wielce pożądane akcenty barwne na często dość smętnie wyglądających formacjach skalnych. Niestety, praktycznie przy każdym nurkowaniu, i to zarówno w zatoce, jak i w rejonie zachodnich wybrzeży półwyspu, spotyka się tu już jednak także niepożądane, koralożerne rozgwiazdy Acanthaster planci, potocznie zwane koronami cierniowymi. Na zdrowych rafach koralowych szkarłupnie te pełnią rolę naturalnego czynnika regulującego, jednakże w przypadku masowego namnażania się mogą one stanowić ogromne zagrożenie i doprowadzać do zagłady całych raf. Dowodzą tego przykłady z Wielkiej Rafy Barierowej położonej u wschodnich wybrzeży Australii.
Co jeszcze można robić na Baja California?
Półwysep Kalifornijski ma wiele do zaoferowania także ludziom, którzy nie są fascynatami nurkowania. Eksplorowanie samego półwyspu także może sprawić ogromną frajdę. Trzeba tylko wynająć sobie samochód. Sieć głównych szlaków komunikacyjnych jest tu dobrze rozbudowana, dostępne są też odpowiednie aplikacje nawigacyjne na smartfony z różnymi systemami operacyjnymi. Południe półwyspu jest dobrze zagospodarowane, a infrastruktura turystyczna prezentuje się naprawdę doskonale. Tutaj krótkie urlopy spędza mnóstwo Amerykanów. Stąd zawsze opłaca się jednak zrobić sobie wycieczkę na północ. Droga wiedzie przez górzyste okolice, tuż obok wspaniałych, dzikich plaż, i prowadzi w rejony, w których człowiek zaczyna się czuć, jakby nagle został przeniesiony w sam środek jakiegoś starego filmu z Johnem Waynem. W każdym razie, jeśli ktoś chce się wybrać na taką niezwykłą, objazdową wycieczkę, zobaczyć kaktusowe lasy i niesamowite rysunki naskalne, ważne, by odpowiednio wcześniej zarezerwował sobie hotelowy pokój. Wspomniane atrakcje turystyczne bywają niewłaściwie oznakowane, tak więc niekiedy ich odnalezienie kosztuje sporo czasu i cierpliwości. Do zwiedzania osobliwości natury przydatny będzie samochód osobowy z napędem na cztery koła, ponieważ w wielu miejscach konieczne okazuje się zjechanie z drogi i przebijanie się np. przez wyschnięte koryta rzek pokryte kamiennym tłuczniem. Infrastruktura nurkowa w Cabo San Lucas jest doskonała. Na miejscu działa kilka szkółek nurkowych spełniających międzynarodowe standardy. Również tutaj warto zgłosić swój pobyt wcześniej. Łodzie nurkowe często są nowiem bardzo małe, w związku z czym jest na nich miejsce dla stosunkowo niewielu nurków. W efekcie tłok w kolejce do łodzi bywa naprawdę duży. Godna polecenia jest zatem wcześniejsza rezerwacja przez Internet. Jeśli odwrócić tok rozumowania, można jednak dojść do wniosku, że z uwagi na bardzo ograniczoną liczbę nurków samo nurkowanie musi przebiegać niezwykle spokojnie - bez pośpiechu, nerwowości i całej tej masowości a la Morze Czerwone.
Nurkowanie w Morzu Corteza jest bardzo łatwe. Na zachodnim wybrzeżu wymaga ono już jednak naprawdę solidnego doświadczenia, a to z powodu często mocno ograniczonej widoczności i niekiedy bardzo silnych prą¬dów wahadłowych. Na koniec wskazówka dla wszystkich tych, którym marzy się, żeby podczas nurkowania spotkać coś naprawdę dużego: Przy odrobinie szczęścia pod wodą można tu trafić na wiecznie ciekawskie lwy morskie, a w okresie od lipca do marca istnieją też wielkie szanse na to, że w zatoce w rejonie La Paz uda się zobaczyć rekiny wielorybie.
©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
