Grzyby
Grzyby to organizmy, do których należy ponad 100 00 gatunków. Tworzą one królestwo o tej samej nazwie: grzyby (Fungi), a należą do nich cztery typy:
sprzężniaki (Zygomycota),
workowce (Ascomycota),
podstawczaki (Basidiomycota),
grzyby konidialne (Deuteromycota).
Grzyby nie zawsze należały do królestwa Fungi. W dawniejszych czasach klasyfikowano je, jako rośliny, gdyż wykazywały cechy specyficzne dla organizmów roślinnych takie jak: obecność ściany komórkowej, zdolność syntetyzowania barwników roślinnych, zdolność do produkcji substancji toksycznych (alkaloidów), do syntetyzowania witamin, do rozmnażania przez zarodniki i części ciała (w przypadku grzybów odnosi się to do fragmentacji plechy). Grzyby, jako organizmy o dość specyficznej budowie i właściwościach odznaczają się też cechami charakterystycznymi dla organizmów zwierzęcych: obecność chityny, gromadzenie materiałów zapasowych w postaci glikogenu i tłuszczów. Stwierdzono, zatem, że owszem wykazują cechy charakterystyczne dla zwierząt, ale nie mają zdolności ruchu, (na czym początkowo opierano klasyfikację organizmów). Jednakże odkryto zdolność grzybów do poruszania się, a właściwie do pełzania. Jednak mimo wszystko wskutek braku narządów lokomotorycznych nie poruszają się w sposób podobny do zwierząt. Można było, zatem uznać, że są i jednym i drugim i rośliną i zwierzęciem bądź uznać, że ani jednym, ani drugim nie są. Najlepszym rozwiązaniem i wybrnięciem z tego dość zawiłego problemu okazało się zaliczenie grzybów do osobnego królestwa, które waśnie od tych organizmów zaczerpnęło swoją nazwę. Przyporządkowanie ich do odrębnej jednostki taksonomicznej w randze królestwa poparto wykazywaniem przez grzyby specyficznych dla nich cech, do których należą: ciało zbudowane z grzybni, wytwarzanie owocników, możliwość życia bez obecności światła, występowanie fazy jąder sprzężonych.
Systematyka
Grzyby są bardzo zróżnicowaną grupą systematyczną. Wskutek braku jednoznacznych dowodów na ich pochodzenie np. w postaci śladów kopalnych, naukowcy i badacze mogą wysuwać jedynie pewne przypuszczenia. Pewnym jest jedynie, że różne grupy grzybów miały różnych protoplastów i nie rozwinęły się bezpośrednio od jednego przodka ulegając w późniejszym czasie różnicowaniu. Mniema się, że tymi przodkami mogły być dzisiaj organizmy nam nieznane np. zielenice, ale też bezbarwne, uwicione glony, praorganizmy, które różnicowały się na organizmy samożywne i cudzożywne, z których te ostatnie pozwoliły na powstanie, rozwój i ewolucję grzybów. W różnych opracowaniach można spotkać różną klasyfikację grzybów. Obecnie najpoprawniejszą wydaje się być ta, która została podana na początku, a więc do grzybów należą: grzyby sprzężniowe, workowce, podstawczaki i grzyby niedoskonałe. Są one uznawane (z wyjątkiem tych ostatnich), jako grzyby właściwe. W starszych opracowaniach obok grzybów właściwych do królestwa grzybów zaliczano również śluzorośla, a do grzybów właściwych następujące klasy: lęgniowce, skoczkowce, sprzężniaki, workowce, podstawczaki i grzyby niedoskonałe. Jak widać w systematyce grzybów występuje wiele nieścisłości. Lęgniowce raz należą do królestwa Protista, a raz do królestwa Fungi. Podobnie grzyby niedoskonałe w jednym przypadku traktowane są, jako należące do grzybów właściwych, a w drugim przypadku, jako odrębną jednostkę taksonomiczną. Ponadto problem stanowi samo określenie jednostek: działów, rzędów, klas, gromad. Raz podstawczaki stanowią gromadę, a raz są działem. Wynika to z faktu, że prowadzone cały czas badania naukowe przynoszą nowe odkrycia. Nowe gatunki grzybów należy sklasyfikować, a w zależności od cech, jakie wykazują systematyka grzybów może ulegać zmianom. Ponadto w opracowaniach można jeszcze spotkać, zaliczanie do grzybów organizmów, które w zasadzie należą do grzybopochodnych Protista. Dlatego też poniżej przedstawiona została systematyka, chyba najbardziej przejrzysta i zgodna z prawdą.
Królestwo: Protista
Dział: Śluzorośla (Myxomycota)
Podklasa: Śluzowce właściwe (Myxomycetidae)
Podklasa: Śluzowce komórkowe (Dictyostelidae)
Dział: Plasmodioforowce (Plasmodiophoromycota)
Dział: Lęgniowce (Oomycota)
Rząd: Wroślikowce (Peronosporales)
Rząd: Roztoczkowce (Saprolegniales)
Dział: Skoczkowce (Chytrydiomycota)
Królestwo: Grzyby (Fungi)
Dział: Sprzężniaki (Zygomycota)
Rząd: Owadomorki (Entomophthorales)
Rząd: Pleśniakowe (Mucorales)
Dział: Workowce (Ascomycota)
Klasa: Drożdżaki (Endomycetes)
Klasa: Workowce właściwe (Ascomycetes)
Dział: Podstawczaki (Basidiomycetes)
Rząd: Bezblaszkowe (Aphyllophorales)
Rząd: Purchawkowce (Lycoperdales)
Rząd: Pieczarkowce (Agaricales)
Rząd: Gniazdnicowce (Nidulariales)
Rząd: Sromotnikowce (Phallales)
Rząd: Rdze (Pucciniomycetes)
Grzyby konidialne (Deuteromycetes), dawniej określane jako niedoskonałe stanowią natomiast osobną grupę systematyczną stworzoną sztucznie, dla określenia i sklasyfikowania zbiorczo tych grzybów, które nie posiadają zdolności do rozmnażania płciowego.
Występowanie i wymagania życiowe
Grzyby podobnie zresztą, jak bakterie są organizmami kosmopolitycznymi. Występują w całej biosferze, we wszystkich typach środowiska i we wszystkich strefach klimatycznych.
Wymagania grzybów w zasadzie nie są bardzo duże. Po pierwsze czyją się najlepiej w środowisku wilgotnym. Optymalny dla nich zakres temperatur wynosi od 15 do 30°C. Do życia, jak wszystkie organizmy - potrzebują pokarmu, są heterotrofami, czyli odżywiają się cudzożywnie. Wskutek braku narządów służących do pobierania i wstępnego przetwarzania pokarmu żywią się rozkładającą się materią organiczną. Ponadto występują w miejscach zacienionych, unikając słońca, ponieważ doprowadza ono do ich wysuszenia.
Budowa
Jest oparta o plan budowy komórki eukariotycznej. Ciało tych organizmów stanowi plecha, inaczej zwana grzybnią. Grzybnia natomiast zbudowana jest ze strzępek, określanych często jako podstawowy element strukturalny tego organizmu. Strzępki tworzą plechę poprzez rozgałęzianie się. Mogą być jednokomórkowe lub wielokomórkowe. Mają charakter nitkowaty. W ich wnętrzu znajduje się cytoplazma, która zawiera organella komórkowe tj.: rybosomy, aparaty Golgiego, mitochondria, centriole, wici. Ściana komórkowa zawiera chitynę, a u grzybów niższych - celulozę. Grzybnia znajdująca się w podłożu nazywana jest grzybnią wegetatywną, a jej funkcją jest pobieranie substancji pokarmowych. Z kolei na obrzeżu tej grzybni, z części strzępek, które powstały najpóźniej (a więc najmłodszych) zostają wytwarzane owocniki. Można, zatem wyróżnić strzępki o układzie luźnym (np. w przypadku grzybni rozrastających się w lesie), strzępki zbite, w postaci wyrastających z grzybni owocników, oraz strzępki bardzo silnie zbite tzw. sklerocja. Powierzchnia grzybni może być bardzo duża, sięgająca nawet kilku m2. Grzybnia może mieć różną formę organizacyjną plechy: zbudowana ze strzępek jednokomórkowych, w tym jednojądrowych (np. drożdże) lub wielojądrowe (np. pleśniak), przy czym jest to wtedy tzw. komórczak, ze strzępek wielokomórkowych nitkowatych (np. kropidlak), o plesze zróżnicowanej na luźną i zbitą występującą w postaci owocników, która stanowi plektentynę (tzw. tkankę rzekomą) oraz grzybnie dikariotyczną (gdzie każda komórka posiada dwa jądra komórkowe).
Odżywianie
Jak wspomniano, grzyby są organizmami heterotroficznymi. Ich cudzożywność wynika z faktu, że nie mają zdolności do przeprowadzania procesu fotosyntezy, na skutek nie posiadania asymilacyjnych barwników. Ze względu na rodzaj pokarmu można wśród grzybów wyróżnić różne grupy. Mogą być saprofitami, czyli żywić się martwą materią organiczną. Mogą też być pasożytami, czyli pobierać gotowy pokarm w postaci substancji organicznej z roślin lub zwierząt. Ale mogą również wchodzić w symbiozę z innymi organizmami. Jest to związek dwóch organizmów, z którego to obydwa organizmy czerpią korzyść. W przypadku symbiozy grzybów z roślinami nosi on nazwę mikoryzy. Sam proces pobierania pokarmu i odżywiania w praktyce polega na wydzielaniu przez grzybnię do środowiska zewnętrznego enzymów trawiennych, które powodują powstanie z martwej materii, prostych związków. Związki te następnie na zasadzie fagocytozy zostają wchłonięte przez strzępki grzyba. Podobnie jak inne organizmy, tak grzyby do funkcjonowania potrzebują energii. Dostarczone ze środowiskach zewnętrznego substancji ulegają rozkładowi w obecności tlenu. Ważnym zjawiskiem natomiast jest zdolność grzybów do fermentacji, a więc do rozkładania związków w warunkach beztlenowych.
Rozmnażanie
Grzyby mogą rozmnażać się wegetatywnie, płciowo lub bezpłciowo. Rozmnażanie wegetatywne może u nich polegać na podziale mitotycznym, w przypadku organizmów jednokomórkowych, na rozpadzie strzępek grzybni na pojedyncze komórki, czyli na podziale ciała oraz na pączkowaniu. Do rozmnażania bezpłciowego dochodzi dzięki zarodnikom. Powstają one w endosporach, czyli w zarodniach. Ze względu na ruchliwość można wyróżnić zarodniki ruchome - zoospory, oraz zarodniki nieruchome - aplanospory. Rozmnażanie płciowe polega na procesie zlewania się gamet, czyli komórek płciowych. Proces ten nosi nazwę synganii. W przypadku synganii można wyróżnić dwa podprocesy: plazmoganie - zlanie cytoplazmy oraz karioganie - zlanie jąder, które doprowadzają do powstania zygoty. Jeśli dochodzi do zlania gamet, które ą zróżnicowane fizjologicznie, a nie wykazują zróżnicowania morfologicznego jest to wtedy izogania. Jeżeli gamety są zróżnicowane morfologicznie, to znaczy mają inną wielkość i kształt (mikro - i makrogamety) to proces ten jest anizoganią. Oogania natomiast jest zlaniem się gamet bardzo zróżnicowanych, gdzie gameta żeńska jest duża, nieruchoma, zawiera jądro i dużą ilość cytoplazmy, nie jest zaopatrzona w wici, a męska gameta odwrotnie jest mała, ruchliwa, posiada jądro i cytoplazmę, ale w małej ilości oraz jest uwiciona. Podobnie jak u roślin występuje pokolenie płciowe - gametofit i bezpłciowe - sporofit, to u grzybów można wyróżnić pokolenie haploidalne i diploidalne. Występują one na zmianę, a więc grzyby przechodzą przemianę pokoleń. Jedną z najbardziej specyficznych cech grzybów jest to, że występuje u nich faza sprzężonych jąder tzw. dikariofaza. Zjawisko to polega na tym, że po zetknięciu plemni z rodnią, gdzie i jedno i drugie ma charakter wielojądrowy, jądra te ustawiają się parami, a nie dochodzi do ich zlania. Te jądra ułożone parami to właśnie jądra sprzężone. Zapłodniona lęgnia posiada strzępki, które z niej wyrastają i ulegają rozrastaniu. W miejscu tworzenia się zarodni w komórkach części najmłodszej owocnika dochodzi do zlania się sprzężonych jąder. Sprzężniaki rozmnażają się poprzez proces polegający na łączeniu się dwóch płciowych strzępek, czyli przez zoogamię. Workowce posiadają grzybnię o komórkach jednojądrowych. W czasie wytwarzania owocników cześć grzybni, ta która go buduje staje się dikariotyczną. Nazwa ich pochodzi od workowych zarodników, które wytwarzają w płciowym procesie. W przemianie pokoleń dominuje u nich faza haploidalna. Podstawczaki większą cześć życia spędzają w fazie dikariotycznej. W procesie synganii, plazmogania od karioganii jest oddalona w czasie i przestrzeni. Grzyby niedoskonałe nie wykazują zdolności do płciowego rozmnażania. Rozmnażają się za pomocą konidiów - zarodników o kształcie kulistym.
Znaczenie
Grzyby wykazują zarówno negatywne, jak i pozytywne znaczenie dla przyrody i dla gospodarki człowieka. Biorą udział w krążeniu materii w przyrodzie, stanowiąc ostatnie ogniwo łańcuch pokarmowego. Są komponentem budowy porostów. Żyją w symbiozie z roślinami wyższymi, a badania wykazały, że nie które tych roślin nie są zdolne do samodzielnego funkcjonowania, bez grzybów po prostu giną. Grzyby są wykorzystywane do produkcji antybiotyków i witamin. Odgrywają duże znaczenie w przemyśle piekarniczym, mleczarski, spirytusowym, Są składnikiem pokarmowym dla ludzi i zwierząt, Wykorzystuje się je, jako biologiczną metodę walki ze szkodnikami. Niestety grzyby także wywołują bardzo wiele chorób. Zawierają substancje trujące o działaniu mutagennym, nefrogennym i neurogennym. Przyczyniają się do psucia i pleśnienia produktów spożywczych. W rolnictwie na skutek porażenia roślin uprawnych doprowadzają do ogromnych strat.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
Ziemia - Nasza Planeta
