Planety Układu Słonecznego
Wstęp planety grupy ziemskiej
Pod względem budowy fizycznej można planety podzielić na dwie grupy. Pierwszą, zwaną grupą planet typu Ziemi, stanowią cztery planety najbliższe Słońca, a mianowicie: Merkury, Wenus, Ziemia i Mars i nazywamy je ziemio podobnym. Druga grupa będzie omówiona na następnych zajęciach.
Merkury
Merkury należy do najmniejszych planet układu - większa jest jedynie od Plutona. Nie posiada naturalnych satelitów. Morfologicznie jest niezwykle podobna do Księżyca - charakteryzuje się obecnością wielu kraterów i promienistych smug. Różnice występują w budowie jądra, bowiem Merkury cechuje się rozległym obszarem zbudowanym z żelaza. Merkury nie posiada atmosfery, dlatego też wiatr słoneczny jest obecny nieustannie. Średnia temperatura powietrza wynosi około 200o*C. Gdyby tę planetę otaczała atmosfera, tak duże różnice temperatury powodowałyby potężne huraganowe wiatry na każdej szerokości geograficznej.
Merkury jest najszybciej poruszającą się planetą Układu Słonecznego - na pełen obieg wokół Słońca potrzebuje zaledwie 88 dni. Jego orbita ma też najbardziej elipsoidalny kształt. Jej odległość od Słońca waha się od 45 do 70 ml kilometrów. Warte zobaczenia jest zjawisko tranzytu - przejścia Merkurego przed tarczą słoneczną.
Wenus
Wenus zwana jest siostrą Ziemi, ponieważ posiada wiele cech wspólnych z naszą planetą. Należy do grupy planet wewnętrznych. Z tradycji ludowej wywodzą się dwie zwyczajowe nazwy: Gwiazda Wieczorna lub Gwiazda Polarna ze względu na czas, w którym jest zauważalna na niebie. Jak już wspomniałem Wenus jest planetą podobną do Ziemi, zarówno pod względem rozmiarów, jak i masy: długość średnicy = 12 200km, masa = 0,81 masy Ziemi.
Atmosfera Wenus zapełniona jest gęstymi chmurami, poprzez które nie można dostrzec stałej powierzchni. Z badań wynika, że głównym składnikiem atmosfery tej planety jest dwutlenek węgla. Tlen i para wodna stanowią łącznie nie więcej niż 1,5 %. Azotu nie wykryto w ogóle. Ekstremalne warunki potęgują także chmury pokrywające całe niebo tej planety. Składają się one ze żrącego kwasu siarkowego i dwutlenku siarki, który nasila efekt cieplarniany. Przy powierzchni Wenus ciśnienie przekracza 20-krotnie ciśnienie atmosferyczne na powierzchni Ziemi. Temperatura w tej cieplarni przekracza 500oC, a nigdy nie spada poniżej 400oC. Znikoma ilość tlenu, wysokie ciśnienie atmosferyczne i temperatura wykazują, że na Wenus nie ma możliwości istnienia życia typu ziemskiego, co nie wyklucza istnienia organizmów żywych beztlenowych, odpornych na wysokie temperatury i ciśnienie.
Mars
Mars - Czerwona Planeta zawdzięcza swoją nazwę krwistoczerwonej barwie. Jest czwartą planetą Układu Słonecznego. Jest stosunkowo najlepiej zbadaną planetą, ponieważ jako sąsiad Ziemi czasem zbliża się do niej na niewielką odległość, dochodzącą w pewnych warunkach do 56 000 000km, a jego atmosfera jest bardzo przejrzysta, co umożliwia dokładne obserwacje powierzchni. Mars jest niewiele większy od Merkurego oraz dwukrotnie mniejsza i dziesięciokrotnie lżejsza od Ziemi. Długość średnicy wynosi 6620km. Jego powierzchnia ma czerwoną barwę, co świadczy o innej budowie geologicznej niż Ziemia.
Powierzchnia Marsa usiana jest licznymi kraterami. Ponadto spotykamy tam pustynie, na których obserwować można burze piaskowe (prędkość wiatru do 250 km/h), łańcuchy górskie oraz twory wyglądające jak wyschnięte koryta rzek, co jest tym ciekawsze, że otwartych zbiorników wody na Marsie obecnie nie ma.
Podsumowanie planet grupy ziemskiej
Mimo znacznych różnic planety grupy ziemskiej są pod względem budowy fizycznej z grubsza podobne do siebie. Największa w tej grupie jest Ziemia, najmniejszy Merkury (w przybliżeniu 1/20 masy Ziemi). Są to planety składające się ze stałych globów otoczone tylko niewielką warstwą gazów. Wenus jest planetą, która ma najgęstszą atmosferę wśród tej grupy planet. Jednak grubość jej atmosfery jest znacznie mniejsza niż promień tego masywnego globu. Atmosfera Merkurego jest niesłychanie rozrzedzona i dlatego jest trudna do zbadania.
Wstęp planety olbrzymy
Cztery dalsze planety, mianowicie Jowisz, Saturn, Uran i Neptun tworzą tzw. grupę planet olbrzymich. Są one większe i masywniejsze od planet grupy ziemskiej.
Jowisz
Jowisz zwany jest królem planet. Zajmuje piąte miejsce w Układzie Słonecznym i jest największą planetą układu. Planeta ta dała nazwę grupie planet jowiszowych (gazowych) o podobnej budowie i składzie chemicznym, z licznymi rodzinami satelitów i systemami pierścieni.
Jowisz jest tysiąc razy lżejszy od Słońca, a ponad trzystukrotnie cięższy od Ziemi. Długość jego średnicy wynosi około 143 000km. Charakteryzuje się rozległą, grubą atmosferą, która składa się głównie z wodoru, amoniaku i metanu czyli związków bogatych w wodór. Planeta szybko wiruje wokół osi, niemal prostopadłej do płaszczyzny orbity. Jeden taki pełen obrót wykonuje w ciągu 10 godzin - Jowisz jest rekordzistą w tej kwestii. Konsekwencją tego obrotu jest niezwykle duże spłaszczenie globu tej planety - jego promień równikowy jest o 4200km dłuższy od promienia biegunowego.
Saturn
Saturn jest drugą co do wielkości planetą Układu Słonecznego. Ponadto wyróżnia się liczbą księżyców i dorodnym pierścieniem. Masa Saturna przewyższa masę Ziemi około 95 razy, a średnica jest ponad dziewięciokrotnie większa od ziemskiej. Jednak jego średnica równikowa jest większa od biegunowej o blisko 10%. Jest planetą o bardzo małej gęstości - jego ciężar właściwy wynosi 0,7g/cm3 i jest mniejszy od ciężaru właściwego wody.
Natura obdarowała Saturna wspaniałym systemem pierścieni, które są złożone z drobnych bryłek, jakby maleńkich księżyców o średnicach rzędu metra lub mniejszych. Z powodu wielkiej liczy sprawiają wrażenie jakby ciągłych pierścieni otaczających planetę. Przypuszcza się, że mogą to być pozostałości jednego z księżyców Saturna, który wskutek sił przypływowych wywieranych na niego przez macierzystą planetę uległ z czasem rozkruszeniu na mnóstwo drobnych brył. W przeciwieństwie do pierścieni innych planet pierścienie Saturna są bardzo jasne.
Uran
Uran jest siódmą planetą Układu Słonecznego. Przed odkryciem tej planety przez Williama Herschela w 1781 roku, była ona oznacza na mapach jako zwykła gwiazda. Ze względu na grubą atmosferę Uran należy do grupy planet gazowych. Zbudowany jest z mieszaniny różnych skał i gazów. Około 15% całej masy stanowi wodór z niewielkim domieszkami helu. Swój niebieski kolor Uran zawdzięcza metanowi, który w górnych warstwach atmosfery pochłania czerwoną składową światła słonecznego. Głębiej w atmosferze mogą znajdować się kolorowe pasy podobne do widocznych na Jowiszu, skrywa je jednak warstwa metanu.
Uran ma 11 pierścieni, z których wszystkie świecą bardzo jasno. Najprawdopodobniej składają się z luźnych bryłek skalnych i węglistych Uran krąży wokół Słońca w odległości około 2,9 mld km, po prawie kołowej orbicie, położonej niemal dokładnie w płaszczyźnie ekliptyki. Okres obiegu planety wokół Słońca wynosi 84 lata. Okres obrotu wokół własnej osi wynosi 17,2 godziny. Szybko wirująca planeta ma znaczne spłaszczenie.
Neptun
Neptun - czwarty jeśli chodzi o planety - olbrzymy, a dopiero ósmy w dystansie od Słońca. Jego odległość od gwiazdy wynosi 4,5 miliarda km, a jego średnica to około 49 400 km, czyli 3,8 razy więcej niż Ziemia. Objętość to - 72 nasze planety, Neptun przerasta Ziemię 17 - krotnie, a gęstość jest niewiele razy większa niż Ziemi, bo tylko 0,31 razy. Obrót Neptuna wynosi 16 godzin a rotacja wokół Słońca to 164,79 lat. Temperatura na powierzchni planety wynosi około -218*C, czyli więcej niż na Uranie, który jest o 1,8 miliarda km bliżej Słońca niż Neptun. Z tego powodu naukowcy przypuszczają że posiada on ukryte źródło ciepła. Atmosfera zawiera przede wszystkim wodór i hel, ale 3% metanu nadaje planecie niebieskawy kolor. Wiadomo o ośmiu księżycach, spośród których dwa są widoczne z Ziemi. Największy i najjaśniejszy jest Triton odkryty w 1846 roku. Drugim księżycem jest Nereid (odkryty w 1949).
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
Ziemia - Nasza Planeta
