 Praktyka pisania i czytania receptur
Najczęstszym i najprostszym sposobem wyrażania receptur kosmetycznych jest procentowy wykaz wszystkich zastosowanych w niej składników. Stężenie procentowe (Cp) jest to stosunek masy substancji rozpuszczonej (mS) do masy całego roztworu/układu (mR) wyrażony w procentach (%). Stężenie procentowe opisane jest wzorem:
Cp = mS / mR *100%
Jeśli dana receptura zawiera 1% substancji aktywnej, oznacza to, że w 50 gramach tej receptury znajduje się 0,5 grama substancji aktywnej.
Obliczenia:
Cp = 1%
mR = 50g
mS=?
Po przekształceniu wzoru na stężenie procentowe otrzymujemy równanie:
(Cp* mR)/100% = mS
(1%*50g)/100% = 0,5g
Poniżej przedstawiono przykład oliwki promieniochronnej.
 |
| Skład INCI |
ilość [%] |
Caprylic/Capric
Triglyceride |
Do 100 |
| Butyrospermum Parkii |
5,0 |
Ethylhexyl
methoxycinnamate |
7,5 |
| Tocopherol |
1,0 |
 |
Przedstawiony zapis oznacza, że w preparacie przygotowanym według powyższej receptury znajdzie się 1% witaminy E (Tocopherol), 7,5% chemicznego filtru UV (Ethylhexyl methoxycinnamate), 5% Masła Shea (Butyrospermum Parkii) oraz 86,5% Trójglicerydu kaprylowo – kaprynowego (100%-5%-7,5%-1%).
Poniżej przedstawiono 2 proste kroki pozwalające na obliczenie ilości surowców potrzebnych do przygotowania powyższej receptury:
1. Zastanów się ile gramów receptury chcesz przygotować. Będzie to masa roztworu
(mR).
Np. Chcę przygotować 20 gramów oliwki do opalania wg powyższej receptury, oznacza to, że mR = 20g
2. Korzystając ze wzoru na Cp, oblicz ile każdego surowca musisz odważyć, aby stężenie poszczególnych substancji było zgodne z zaproponowaną recepturą.
Masło Shea
Cp = 5%
mR = 20g
mS1= (Cp* mR)/100% = (5%*20g)/100% = 1g
Ethylhexyl methoxycinnamate
Cp = 7,5%
mR = 20g
mS2= (Cp* mR)/100% = (7,5%*20g)/100% = 1,5g
Witamina E
Cp = 1%
mR = 20g
mS3= (Cp* mR)/100% = (1%*20g)/100% = 0,2g
Trójglicerydu kaprylowo – kaprynowego
Cp = (100-5-7,5-1)% = 86,5%
mR = 20g
mS4 = (Cp* mR)/100% = (86,5%*20g)/100% = 17,3g – w tym układzie związek ten jest jednocześnie rozpuszczalnikiem dla pozostałych substancji.
Aby sprawdzić poprawność obliczeń wystarczy dodać masy poszczególnych składników. W przedstawionym przykładzie suma wszystkich surowców powinna być równa 20g.
mR = mS1+mS2+mS3+mS4 (rozpuszczalnika) = 1g+ 1,5g + 0,2g + 17,3g = 20g.
Powyższe obliczenia odnoszą się do stężenia procentowego, wyrażonego jako procent masy całkowitej roztworu (układu). Wówczas, może, choć nie musi, pojawić się dodatkowe oznaczenie w postaci % (m/m) – oznaczające procenty masowe.
Zdecydowanie rzadziej można spotkać się ze stężeniem procentowym przedstawionym jako procent objętości całkowitej roztworu. Tak skonstruowane receptury zdarzają się, jeśli wszystkie jej składniki występują w postaci płynnej. Wówczas do wykonania receptury wystarczy naczynie miarowe (np. cylinder miarowy), bez konieczności wykorzystywania wagi. Przy posługiwaniu się tego rodzaju stężeniem zawsze należy oznaczyć je dodatkowym opisem %(v/v) – oznaczającym procenty objętościowe.
Uwaga: Ponieważ objętość mieszaniny jest inna (z reguły mniejsza) niż suma objętości wszystkich cieczy użytych do jej sporządzenia, wszystkie objętości muszą być mierzone PRZED zmieszaniem! Przykładem roztworu, który ma mniejszą objętość niż jego poszczególne składniki jest roztwór wody i etanolu. Dla zobrazowania 100 ml etanolu i 100 ml wody daje 192 ml roztworu. Zjawisko to nazywa się kontrakcją.
Pamiętaj, że gramy (g) nie są jednoznaczne z mililitrami (ml). Gram jest jednostką masy. Jednostka mililitr - ml (inaczej cm3) odnosi się do objętości i jedynie w przypadku czystej wody objętość równa 1ml ma masę 1g. Informacją o stosunku pojemności do objętości substancji jest gęstość. W przypadku większości olejów i maseł roślinnych stosunek ten waha się w granicach 1ml = 0,92-0,96 grama. Są jednak substancje gdzie ten stosunek jest inny np. dla gliceryny wynosi 1 ml = 1,26 grama.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
