Historia – Oscary

Już 2 marca odbędzie się 86 gala rozdania Nagród Akademii Filmowej, dlatego warto przyjrzeć się kilku faktom z historii tego wydarzenia. Kto zdobył najwięcej Oscarów, a kto musiał kilkakrotnie obejść się smakiem? Kim była pierwsza czarnoskóra laureatka nagrody? Dlaczego transmisja telewizyjna ma pięciosekundowe opóźnienie? Przeciw czemu buntują się aktorzy?

Oscary, czyli Nagrody Akademii Filmowej, przyznawane od 1927 r. przez Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej; uznawane są za jedno z najbardziej prestiżowych wyróżnień w dziedzinie filmu. Założycielami Akademii są Louis B. Mayer z wytwórni filmowej Metro – Goldwyn – Meyer i Harry Warner z Warner Bros.

Laureatów wybierają członkowie Amerykańskiej Akademii Filmowej, która zrzesza w większości zdobywców Oscara oraz nominowanych wcześniej do tej nagrody. Członkiem Akademii można również zostać dzięki specjalnemu zaproszeniu wystosowanemu przez obecnego członka za znaczący wkład w rozwój kina. Obecnie zrzeszonych jest sześć tysięcy osób. Co roku w grudniu dostają oni specjalne karty do głosowania i w ciągu dwóch tygodni muszą je wypełnić i odesłać.

Słynna statuetka, o której marzy prawie każdy związany z branżą filmową, została zaprojektowana przez głównego dyrektora artystycznego wytwórni Metro – Goldwyn – Mayer, Cedrica Gibbsona w 1928 r. i przedstawia rycerza wspartego na mieczu, stojącego na szpuli taśmy filmowej z pięcioma klatkami, które symbolizują pierwotne branże Akademii: aktorów, scenarzystów, reżyserów, producentów i techników. Waży prawie cztery kilogramy, mierzy 35 centymetrów i wykonana jest z brązu pokrytego złotem. Przy jej produkcji pracuje 12 osób przez 20 godzin, a koszt jednej z nich to około 500$.

Oscara nie można sprzedać osobom postronnym. Od 1950 r. każdy wygrany podpisuje umowę, która daje prawo pierwokupu statuetki Amerykańskiej Akademii Filmowej za symbolicznego dolara.

Pierwsza uroczystość wręczenia Oscarów odbyła się w Hotelu Roosevelt przy Hollywood Boulevard i brało w niej udział ok. 270 osób. W 1929 r. galę zaczęto transmitować w miejscowym radiu, w 1953 r. przeprowadzono pierwszą telewizyjną transmisję na terenie USA, a od 1969 r. ceremonię można już oglądać na ekranie telewizorów w około 200 krajach. W transmisji telewizyjnej istnieje pięciosekundowe opóźnienie, co pozwala na szybką cenzurę kontrowersyjnych wypowiedzi. Taką taktykę stosuje się od kiedy Michael Moore, odbierając Oscara za „Zabawy z bronią”, zaatakował z mównicy urzędującego prezydenta USA: Jesteśmy przeciwko tej wojnie. Wstyd mi za pana, panie Bush. Od 2002 r. gala odbywa się w Kodak Theatre w Los Angeles, zazwyczaj w ostatnim tygodniu lutego.

Początkowo przyznawano nagrody w 13 kategoriach, dziś jest ich już 24, m.in. za najlepszy film, oryginalny scenariusz, scenariusz adaptowany, najlepszą muzykę, zdjęcia i kostiumy oraz dla najlepszego aktora, aktorki i reżysera.

Triumfatorzy

Największym wygranym nagród Amerykańskiej Akademii Filmowej jest bez wątpienia wytwórnia Walt Disney, która zdobyła aż 26 statuetek. Jeśli chodzi o filmy, to w historii konkursu najwięcej, bo aż 11 statuetek zdobyły: „Ben Hur” (1959r.), „Titanic” (1997r.) oraz „Władca Pierścieni: Powrót Króla” (2003r.). Również trzy produkcje otrzymały Oscary we wszystkich pięciu najważniejszych kategoriach (film, reżyser, aktor, aktorka, scenariusz): „Ich Noce” w 1934 r., „Lot nad kukułczym gniazdem” w 1975 r., a także „Milczenie owiec” w 1991 r.

Prawdziwymi Oscarowymi wyjadaczami są: zdobywca trzech statuetek – Jack Nicholson, nominowany 11 razy, Meryl Streep z dwiema statuetkami i aż 18 nominacjami (w tym roku ponownie nominowana) oraz Katherine Hepburn – cztery statuetki, 12 nominacji.

Wielcy przegrani

Do niedocenianych przez Amerykańską Akademię Filmową zaliczają się m.in. Clarence Brown – sześć nominacji i ani jednej statuetki, King Vidor – pięciokrotnie wyróżniony – również bez żadnej nagrody, Alfred Hitchcock – sześć nominacji i tylko jeden Oscar (specjalny im. Irvinga G. Thalberga), Glen Close – sześć nominacji bez powodzenia i Leonardo DiCaprio – cztery nominacje, zero statuetek. Jemu jednak może się jeszcze poszczęścić, bowiem w tym roku został nominowany do nagrody dla najlepszego aktora za rolę w filmie „Wilk z Wall Street”.

John Malkovich to aktor, który stworzył wiele niezapomnianych ról (m.in. w „Myszy i ludzie”) a doczekał się jedynie dwóch nominacji. Mówi się, że to jeden z licznych przykładów zaniedbania ze strony Akademii. Do przegranych zalicza się bardzo często Johnny’ego Deepa, który został uhonorowany jedynie trzema nominacjami. Również John Travolta podziela los swoich młodszych kolegów – tylko dwie nominacje. Natomiast mówiąc o niedocenionych kobietach, koniecznie trzeba wymienić Julianne Moore z czterema nominacjami oraz Annette Bening z trzema.

Jeśli chodzi o niedocenionych, nie sposób zapomnieć o klasyku kina amerykańskiego – „Obywatelu Kane”, który uzyskał 11 nominacji, ale zdobył tylko jedną statuetkę za najlepszy scenariusz.

Oscarowe ciekawostki

Najmłodszą laureatką Oscara była Shirley Temple, która w 1934 r. w wieku sześciu lat otrzymała nagrodę specjalną. Jednak to Marlee Matlin jest najmłodszą aktorką (21 lat), która otrzymała Oscara za najlepszą rolę pierwszoplanową w „Dzieciach gorszego boga”. Natomiast najmłodszą nominowaną była Quvenzhane Wallis (9 lat). Najmłodszym wyróżnionym przez Akademię aktorem za rolę pierwszoplanową jest Adrien Brody (29 lat) za rolę w „Pianiście”, a najmłodszym nominowanym – dziewięcioletni Jackie Cooper.

Hattie McDaniel otrzymała nagrodę Akademii w 1940 r. za rolę drugoplanową w „Przeminęło z wiatrem” i była to pierwsza statuetka przyznana osobie czarnoskórej, a do tego kobiecie. Jednocześnie była to pierwsza Afroamerykanka, która brała udział w uroczystej ceremonii wręczenia nagród. Pierwszą kobietą, która zdobyła Oscara za reżyserię jest Kathryn Bigelow („The Hurt Locker. W pułapce wojny.” 2010 r.) .

Jedynym laureatem o imieniu Oscar, który zdobył statuetkę jest Oscar Hammerstein nagrodzony za najlepszą piosenkę w 1941 r. i 1945 r.

Sandra Bullock jako pierwsza w przeciągu jednego tygodnia otrzymała Oscara dla najlepszej aktorki za film „The Blind Side” oraz Złotą Malinę dla najgorszej aktorki za „All About Stere”.

Nie każdy film święci triumfy od razu, czasami potrzeba czasu, by dostrzec, że jest naprawdę dobry, a czasami trzeba po prostu poddać się regulaminom. Filmem, który najdłużej musiał czekać na Oscara są „Światła rampy” Charliego Chaplina. Mimo, że został on wyprodukowany w1952 r., to zgodnie z regulaminem Akademii (o nominację mogą ubiegać się filmy dopiero po premierze w Los Angeles) na Oscara musiał czekać aż 20 lat.

W 86 letniej historii Oscarów tylko dwóm aktorom przyznano pośmiertnie Oscara: Peterowi Finchowi za rolę w filmie „Sieć” oraz Heathowi Ledgerowi za postać Jokera w „Mrocznym Rycerzu”.

Ceremonię wręczenia nagród w całej historii przekładano tylko trzy razy. Po raz pierwszy w 1938 r. z powodu powodzi w Los Angeles. Kolejny raz po zabójstwie Martina Luthera Kinga w 1968 r. oraz w 1981 r. po próbie zamachu na ówczesnego prezydenta USA Ronalda Reagana.

Buntownicy

Filmy wyróżnione przez Akademię niejednokrotnie poruszają trudne tematy. „Miasto gniewu”, będące komentarzem do problemu nietolerancji i rasizmu w Los Angeles czy „Tajemnica Brokeback Mountain”, poruszająca kwestię homoseksualizmu to tylko jedne z licznych przykładów na to, że członkowie Akademii nie boją się wyróżniać filmów kontrowersyjnych.

Bywa, że aktorzy oraz twórcy buntują się przeciwko skomercjalizowanej Oscarowej otoczce, a czasami nawet bojkotują galę, chcąc zwrócić uwagę na problemy współczesnego świata. W związku z tym kilkakrotnie odmówiono odebrania nagrody: Dudley Nichols za scenariusz do „Potępienia”, rzekomo przez konflikt między Akademią a Stowarzyszeniem Scenarzystów, Marlon Brando za „Ojca Chrzestnego”, tłumacząc się, że był to bojkot za dyskryminację amerykańskich Indian przez Hollywood oraz George C. Scott dla najlepszego aktora za „Patton”, wyrażając tym swoją pogardę dla całej gali.

Niektórzy aktorzy wykorzystują chwilę uwagi podczas podziękowań, by wyrazić swoje poglądy. Przykłady? Vanessa Redgrave w 1978 r., odbierając statuetkę za „Julię”, wykorzystała swoją mowę, aby wesprzeć prawa Palestyńczyków, a w 2004 r. Sean Peen powiedział na scenie: Nie istnieje coś takiego jak najlepszy aktor. Podobnie jak nie istniała nigdy broń masowego rażenia w Iraku.

Nieidealne ceremonie

Na wielkiej gali wręczenia nagród przez 85 lat nie obyło się bez wpadek i skandali. Pierwsza miała miejsce w 1934 r., kiedy to prowadzący Will Rogers otworzył kopertę, w której było nazwisko zwycięzcy i powiedział: Chodź tu i weź go Frank. Reżyser Frank Capra, nominowany za „Lady for a Day”, wstał z krzesła i gdy już miał wejść na scenę, okazało się, że chodzi o Franka Lloyda, reżysera „Cavalcade”. Roberto Benigni, odbierając w 1998 r. nagrodę za „Życie jest piękne”, skakał z radości po oparciach krzeseł, by szybciej przedostać się na scenę. W tym samym roku Gwyneth Pattrow, która według wielu krytyków filmowych otrzymała niezasłużenie Oscara dla najlepszej aktorki za rolę w „Zakochanym Szekspirze”, wylała na scenie hektolitry łez. Przy wpadkach i skandalach nie może zabraknąć polskiego akcentu – w 1983 r. Zbigniew Rybczyński po odebraniu Oscara za najlepszy krótkometrażowy film animowany wyszedł na papierosa, a gdy chciał wrócić, nie wpuszczono go, więc skopał ochroniarza i trafił do aresztu.

W ciągu 86 lat osoby związane z przemysłem filmowym odnosiły swoje oscarowe wzloty i upadki – niektórzy doczekali się imponującej liczby nominacji i statuetek, inni musieli poznać gorzki smak porażki. Nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej, mimo pojawiających się od czasu do czasu fal krytyki, to bez wątpienia prestiż. Wiele wyróżnionych filmów weszło na stałe do kanonu amerykańskiego kina.

A jak będzie w tym roku? Czy wyłonią się nowi „wielcy wygrani”, niedocenieni przerwą złą passę, a ktoś zadba o skandaliczny akcent podczas gali? Tego dowiemy się 2 marca podczas 86 ceremonii wręczenia Oscarów.

©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA

Edycja – Oscary 2025

Edycja – Oscary 2026

Edycja – Oscary 2027

Edycja – Oscary 2028

O Filmach – Oscary Edycja 2025

NAJLEPSZY FILM:

• „Anora” [ZWYCIĘZCA]
• „The Brutalist”
• „Kompletnie nieznany”
• „Konklawe”
• „Diuna: Część druga”
• „Wicked”
• „Substancja”
• „Emilia Perez”
• „I’m Still Here”
• „Nickel Boys”

REŻYSERIA:

• Sean Baker („Anora”) [ZWYCIĘZCA]
• Jacques Audiard („Emilia Perez”)
• James Mangold („Kompletnie nieznany”)
• Brady Corbet („The Brutalist”)
• Coralie Fargeat („Substancja”)

AKTOR PIERWSZOPLANOWY:

• Adrien Brody („The Brutalist”) [ZWYCIĘZCA]
• Timothee Chalamet („Kompletnie nieznany”)
• Sebastian Stan („Wybraniec”)
• Colman Domingo („Sing Sing”)
• Ralph Fiennes („Konklawe”)

AKTORKA PIERWSZOPLANOWA:

• Mikey Madison („Anora”) [ZWYCIĘZCA]
• Demi Moore („Substancja”)
• Cynthia Erivo („Wicked”)
• Feranda Torres („I’m Still Here”)
• Karla Sofia Gascon („Emilia Perez”)

AKTOR DRUGOPLANOWY:

• Kieran Culkin („Prawdziwy ból”) [ZWYCIĘZCA]
• Yura Borisov („Anora”)
• Jeremy Strong („Wybraniec”)
• Edward Norton („Kompletnie nieznany”)
• Guy Pearce („The Brutalist”)

AKTORKA DRUGOPLANOWA:

• Zoe Saldana („Emilia Perez”) [ZWYCIĘZCA]
• Monica Barbaro („Kompletnie nieznany”)
• Felicity Jones („The Brutalist”)
• Ariana Grande („Wicked”)
• Isabella Rossellini („Konklawe”)

SCENARIUSZ ADAPTOWANY:

• „Konklawe” [ZWYCIĘZCA]
• „Kompletnie nieznany”
• „Emilia Perez”
• „Nickel Boys”
• „Sing Sing”

SCENARIUSZ ORYGINALNY:

• „Anora” [ZWYCIĘZCA]
• „September 5”
• „The Brutalist”
• „Prawdziwy ból”
• „Substancja”

FILM MIĘDZYNARODOWY:

• „I’m Still Here” (Brazylia) [ZWYCIĘZCA]
• „Dziewczyna z igłą” (Dania)
• „Emilia Pérez” (Francja)
• „Nasienie świętej figi” (Niemcy)
• „Flow” (Łotwa)

MONTAŻ:

• „Anora” [ZWYCIĘZCA]
• „Wicked”
• „Konklawe”
• „The Brutalist”
• „Emilia Perez”

ZDJĘCIA:

• „The Brutalist” [ZWYCIĘZCA]
• „Nosferatu”
• „Maria”
• „Diuna: Część druga”
• „Emilia Perez”

EFEKTY SPECJALNE:

• „Diuna: Część druga” [ZWYCIĘZCA]
• „Obcy: Romulus”
• „Better Man: Niesamowity Robbie Williams”
• „Królestwo Planety Małp”
• „Wicked”

MUZYKA:

• „The Brutalist” [ZWYCIĘZCA]
• „Konklawe”
• „Emilia Pérez”
• „Wicked”
• „Dziki robot”

PIOSENKA:

• „El Mal” – „Emilia Pérez” [ZWYCIĘZCA]
• „Never Too Late” – „Elton John: Never Too Late”
• „Mi Camino” – „Emilia Pérez”
• „Like a Bird” – „Sing Sing”
• „The Journey” – „The Six Triple Eight”

ANIMACJA:

• „Flow” [ZWYCIĘZCA]
• „W głowie się nie mieści 2”
• „Pamiętnik ślimaka”
• „Wallace i Gromit: Zemsta pingwina”
• „Dziki robot”

KRÓTKOMETRAŻOWA ANIMACJA:

• „W cieniu cyprysu” [ZWYCIĘZCA]
• „Piękni mężczyźni”
• „Magic Candies”
• „Bez końca”
• „Fuj!”

DOKUMENT:

• „Nie chcemy innej ziemi” [ZWYCIĘZCA]
• „Dzienniki Black Box”
• „Wojna porcelanowa”
• „Ścieżka dźwiękowa zamachu stanu”
• „Sugarcane: rozliczenie z przeszłością”

KRÓTKOMETRAŻOWY DOKUMENT:

• „The Only Girl in the Orchestra” [ZWYCIĘZCA]
• „Death by Numbers”
• „I Am Ready, Warden”
• „Incydent”
• „Instruments of a Beating Heart”

KOSTIUMY:

• „Wicked” [ZWYCIĘZCA]
• „Kompletnie nieznany”
• „Konklawe”
• „Gladiator 2”
• „Nosferatu”

CHARAKTERYZACJA:

• „Substancja” [ZWYCIĘZCA]
• „A Different Man”
• „Emilia Pérez”
• „Nosferatu”
• „Wicked”

SCENOGRAFIA:

• „Wicked” [ZWYCIĘZCA]
• „The Brutalist”
• „Konklawe”
• „Diuna: Część 2”
• „Nosferatu”

DŹWIĘK:

• „Diuna: Część druga” [ZWYCIĘZCA]
• „Kompletnie nieznany”
• „Emilia Pérez”
• „Wicked”
• „Dziki robot”

FILM KRÓTKOMETRAŻOWY:

• „Nie jestem robotem” [ZWYCIĘZCA]
• „Anuja”
• „A Lien”
• „The Last Ranger”
• „The Man Who Could Not Remain Silent”

©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA