Tańczący z wilkami

Tańczący z wilkami[a] (ang. Dances with Wolves) – amerykański western z 1990, wyreżyserowany i wyprodukowany przez Kevina Costnera, który zagrał w nim główną rolę; filmowa adaptacja powieści Tańczący z Wilkami (1988) Michaela Blake’a, opowiadająca o losach oficera United States Army, przybyłego na pogranicze, by obsadzić posterunek, i jego relacjach z grupą Indian z plemienia Dakotów.

Tańczący z wilkami okazał się produkcją o znacznych walorach i zdobył siedem Nagród Akademii, w tym w kategorii „Najlepszy film” oraz Złoty Glob za „najlepszy film w kategorii dramat”.

Uznaje się go za istotny impuls w odnowie gatunku westernowego w Hollywood. W 2007 roku Tańczący z wilkami został wybrany do zachowania w Narodowym Archiwum Filmowym Biblioteki Kongresu jako obraz „znaczący historycznie, kulturalnie i estetycznie”.

Fabuła

Akcja filmu rozpoczyna się latem 1863 roku, gdzieś w Tennessee, na froncie zachodnim wojny secesyjnej. W szpitalu polowym znajduje się porucznik John Dunbar, oficer armii Unii, ciężko ranny w nogę. Wie, że najpewniej czeka go amputacja ranionej kończyny, słysząc rozmowę lekarzy, dla których to rutynowy zabieg, pozwalający uniknąć gangreny; woli jednak zginąć niż zostać inwalidą. Wymyka się ze szpitala, mimo iż chodzenie sprawia mu duży ból i dołącza do oddziału na polu walki, które w tym samym czasie obserwuje ze wzgórza, ze swym sztabem, generał Tide, dowódca sił federalnych. Sytuacja jest patowa: po jednej stronie pola (St. David’s Field) stoją oddziały Unii, a po drugiej konfederaci pod dowództwem niejakiego Tuckera. Nikt z Jankesów nie chce atakować, wiedząc, że w otwartym polu mogą zostać łatwo wystrzelani przez przeciwnika. Ku zaskoczeniu wszystkich, Dunbar dosiada jednego ze stojących w pobliżu koni i zdesperowany, szukając śmierci na polu bitwy, rusza naprzeciw nieprzyjaciela, po czym skręca i przejeżdża wzdłuż konfederackiej pozycji. Żadnemu z rebeliantów nie udaje się go trafić, a żołnierze Unii wiwatują na jego cześć. Po chwili Dunbar ponownie rusza wzdłuż linii przeciwnika, przekonany, że tym razem na pewno zostanie zabity. Tak się jednak nie dzieje – żołnierze federalni, pobudzeni przykładem porucznika, rzucają się do ataku i rozbijają zaskoczonych konfederatów. Generał Tide, który też bierze udział w szaleńczym natarciu, odnajduje Dunbara i obiecuje mu, że zostanie nagrodzony i nie czeka go amputacja.

Wyleczony Dunbar otrzymuje medal, konia imieniem Cisco, na którym dokonał swego bohaterskiego czynu oraz możliwość wyboru miejsca dalszej służby. Decyduje się na zachodnie pogranicze. W Forcie Hays tamtejszy dowódca, major Fambrough, zachowujący się dziwnie i zwracający się do Dunbara per rycerzu, wysyła go do Fortu Sedgwick, pod komendę kapitana Cargilla. Dunbar wyrusza tam w towarzystwie niejakiego Timmonsa, który prowadzi wóz, wypełniony zapasami przeznaczonymi dla załogi fortu. Tymczasem chwilę po wyjściu porucznika, Fambrough popełnia samobójstwo, strzelając sobie w głowę z rewolweru.

Podczas podróży porucznik zachwyca się pięknym krajobrazem prerii, którą przemierza. Daje temu wyraz w prowadzonym przez siebie dzienniku. Zarazem jest zdegustowany prostactwem Timmonsa. Na szlaku ani razu nie spotyka Indian, choć trafia na szczątki jakiegoś człowieka przez nich zabitego.

W końcu udaje mu się dotrzeć do Fortu Sedgwick. Placówka okazuje się całkowicie opuszczona i zaniedbana. Mimo to Dunbar decyduje się na pozostanie tam i, grożąc rewolwerem, zmusza Timmonsa do wyładowania zapasów z wozu. Po jego odjeździe zostaje sam. Zabiera się do porządkowania terenu fortu, cały czas prowadząc swój dziennik. Jedyną żywą istotą, poza jego koniem, jest wilk, który zaczyna krążyć w pobliżu fortu. Porucznik nadaje mu imię „Dwie Skarpety” (Two Socks), od koloru jego dwóch przednich łap. W tym samym czasie Timmons w drodze powrotnej zostaje napadnięty i zamordowany przez kilku Indian z plemienia Paunisów.

Dunbar przez cały czas oczekuje na przybycie posiłków, choć nie narzeka na samotność. Wkrótce jednak spotyka pierwszego Indianina, który szybko ucieka na jego widok. Porucznik zaczyna obawiać się, czy nie zostanie zaatakowany i przygotowuje się na taką ewentualność. Tymczasem w położonej niedaleko wiosce, Indianie (z plemienia Siuksów) podczas narady rozmawiają o nowo przybyłym białym. Szaman Kopiący Ptak uważa, iż dzięki nawiązaniu z nim kontaktu, będzie można dowiedzieć się więcej o zamiarach innych białych i zawrzeć z nimi jakiś układ. Z kolei jeden z wojowników, Wiatr we Włosach, przekonuje iż zadawanie się z nim nie przyniesie niczego dobrego.

W ciągu następnych dni kilku indiańskich chłopców, a potem Wiatr we Włosach z towarzyszami, usiłują porwać konia porucznika, ale za każdym razem Cisco wyrywa się im i wraca do fortu. W końcu porucznik, mając dość nerwowego oczekiwania na ruch czerwonoskórych, wyrusza na ich poszukiwanie w głąb prerii. Spotyka tam indiańską kobietę, która najwyraźniej usiłuje popełnić samobójstwo. Dunbar ją powstrzymuje, ale na widok białego kobieta mdleje. Porucznik opatruje ją i zawozi do wioski, którą udaje mu się odnaleźć. Zostawia tam tylko kobietę, bowiem Indianie starają się go odegnać od swojej siedziby, nie czyniąc mu jednak żadnej szkody.

Wkrótce potem do jego fortu przybywają Siuksowie – Kopiący Ptak i Wiatr we Włosach wraz z kilkoma współplemieńcami – wysłani przez wodza, Dziesięć Niedźwiedzi. Próbują jakoś porozumieć się z porucznikiem, choć nie jest to łatwe ze względu na barierę językową: żaden z Indian nie zna angielskiego, a Dunbar nie rozumie ich mowy. Mimo to, posługując się głównie gestami, porucznik dowiaduje się, że Siuksowie niecierpliwie wyczekują pojawienia się stad bizonów. Do spotkań z Indianami dochodzi jeszcze kilkakrotnie i obie strony zaczynają odnosić się do siebie z pewną sympatią.

Jak się okazuje, pomocą w rozmowach z Dunbarem może okazać się kobieta, którą odnalazł w prerii, Wzniesiona Pięść. Zna ona angielski, bowiem jest córką osadników, którzy zginęli z rąk Paunisów, kiedy była dzieckiem. Jej udało się uciec i wychowana została przez Siuksów. Mimo pewnych oporów, Wzniesiona Pięść, po namowach Kopiącego Ptaka, zaczyna uczestniczyć w spotkaniach z Dunbarem i służyć jako tłumacz.

Zaufanie Indian porucznik zdobywa pewnej nocy, kiedy wielkie stado bizonów przebiega koło fortu. Dunbar zawiadamia o tym Siuksów, a następnie rusza wraz z nimi na polowanie. Odznacza się podczas niego, gdy celnym strzałem zabija bizona, który omal nie stratował jednego z indiańskich chłopców. Podczas wieczornych rozmów przy ognisku staje się coraz bardziej akceptowany przez członków plemienia. W trakcie kilkudniowego polowania widzi również, jak niekorzystne na Indianach wrażenie sprawia działalność białych ludzi – wraz z Siuksami trafia na prerii na mnóstwo zastrzelonych bizonów, z których jedynie zdarto skóry, a ślady kół wozów wskazują, że masakry dokonali biali „myśliwi”.

Po polowaniu Dunbar wraca do fortu, ale nie wytrzymuje w samotności zbyt długo. Od czasu do czasu odwiedza wioskę Siuksów. Otrzymuje od nich nawet tipi. Indianie nadają mu imię „Tańczący z Wilkami”, widzieli go bowiem kiedyś biegającego za wilkiem, Dwiema Skarpetami (w rzeczywistości porucznik próbował go odpędzić od fortu). Na wieść o tym, że wojownicy Siuksów wybierają się na wyprawę przeciw Paunisom, Dunbar zgłasza chęć wyruszenia z nimi. Ale Kopiący Ptak powierza mu inne zadanie: prosi go, aby strzegł jego rodziny pod jego nieobecność, co jest niemałym zaszczytem. Przez kolejne dni Dunbar pozostaje w wiosce. Przez cały czas uczy się języka Indian. Stara się też często spotykać z Wzniesioną Pięścią. Dowiaduje się, iż jest ona wdową i poślubić innego mężczyznę będzie mogła dopiero wtedy, gdy jej opiekun, Kopiący Ptak, ogłosi koniec jej żałoby.

Po upływie kilku dni okazuje się, że nadciąga grupa Paunisów, którzy liczą na łatwe zdobycie wioski, w której nie ma większości wojowników. Jednak Dunbar, na wieść o zbliżającym się niebezpieczeństwie, jedzie do fortu i przywozi ukryte karabiny wojskowe. Z pomocą tej broni i samego porucznika Indianie pokonują przeciwników. Między Dunbarem a Wzniesioną Pięścią rodzi się uczucie. Potajemnie spotykają się ze sobą, a gdy Kopiący Ptak ogłasza koniec jej żałoby, Dunbar żeni się z ukochaną, przenosi do wioski Indian i praktycznie staje się członkiem plemienia.

Jakiś czas potem Dunbar w rozmowie z Kopiącym Ptakiem ostrzega go, iż zapewne wkrótce nadciągną w te strony liczne grupy białych, które mogą być zagrożeniem dla plemienia. Wódz Dziesięć Niedźwiedzi uspokaja ich obu, stwierdzając, iż nie będą to pierwsi intruzi, których Siuksowie pokonają (pokazuje im przy tym zdobyty przez jego przodków hiszpański hełm, morion). Na wszelki wypadek plemię zaczyna przygotowywać się do wyruszenia na inne tereny, gdzie spędzi zimę. Tańczący z Wilkami, który większość swoich rzeczy dawno już zabrał z fortu, wraca tam tylko po swój dziennik. Obawia się, że informacje w nim spisane mogą zaszkodzić Indianom.

Gdy dociera do Fortu Sedgwick, wygląda on zupełnie inaczej niż rok wcześniej. Wszędzie jest pełno żołnierzy, a kilku kawalerzystów na widok „Indianina” zaczyna strzelać. Cisco ginie, a Dunbar zostaje pobity i uwięziony. W forcie wyznaje swoją tożsamość. Dla większości żołnierzy i oficerów jest jednak niewiarygodny, a jego zachowanie i indiański strój wskazują na dezercję. Jedynie porucznik Elgin stara się jakoś zrozumieć zaistniałą sytuację. Dunbar usiłuje ich przekonać, iż Indian nie należy traktować jak wrogów, ale nic to nie daje. Wspomina o swoim dzienniku, w którym opisał całą swoją służbę, który poświadcza jego tożsamość i rangę, a w którym znajduje się także pisemny rozkaz oddelegowujący go do fortu. Dziennik przywłaszczył sobie jeden z żołnierzy, prymitywny brutal i analfabeta nazwiskiem Spivey, który jednak zataił ten fakt. W końcu Dunbar zostaje zabrany pod eskortą do fortu Hays, gdzie – wedle słów żołnierzy – zostanie powieszony za dezercję. W czasie podroży żołnierze zabijają wilka, Dwie Skarpety, który z wierności podąża śladem Dunbara. Ten próbuje powstrzymać kawalerzystów, ale nie udaje mu się to; zostaje ponownie pobity. Ostatecznie dalsze pastwienie się nad nim powstrzymuje dowodzący eskortą Elgin.

Podroż nie trwa długo: przy brodzie na rzece Indianie pod wodzą Wiatru we Włosach atakują żołnierzy. Zabijają ich i uwalniają Dunbara. Następnie wszyscy wracają do wioski. Tańczący z Wilkami postanawia opuścić plemię, gdyż – jak uważa – jego obecność może doprowadzić do odwetu ze strony armii. Wzniesiona Pięść jest zdecydowana wyruszyć razem z nim. Gdy wyruszają z wioski, jeden z Indian, Dużo Uśmiechów, oddaje mu dziennik, który znalazł w rzece (wypadł zabitemu Spiveyowi z kieszeni). Odjeżdżających żegna okrzyk Wiatru we Włosach: Jesteś moim przyjacielem. W ostatnich scenach filmu widać odjeżdżającego Tańczącego z Wilkami i jego żonę oraz oddział amerykańskiej kawalerii przeszukujący teren.

©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA