 Leksykon Tatrzański
Leksykon Tatrzański to wspaniałe miejsce do poznania Tatr i wszystkiego co z nimi jest związane. Dowiesz sie tutaj o najbardziej tajemniczych nazwach szczytów, jaskiń, trudno dostępnych miejsc.
H
Habówka, Hawrania Przełęcz, Hawrań, Herbik, Hińczowa Dolina, Hińczowa Przełęcz, Hińczowa Turnia, Hińczowe Stawy, Hlińska Dolina, Hlińska Przełęcz, Hlińska Turnia, Hotel Górski PTTK Kalatówki, Hotel górski "Śląski Dom", Hruba Kopa, Hruby Regiel, Hruby Wierch, Huciańska Przełęcz, Huncowska Dolina, Huncowski Szczyt
Habówka,
Habówka (słow. Habovka) – wieś i gmina (obec) w powiecie Twardoszyn, kraju żylińskim, w północnej Słowacji. Położona jest w Kotlinie Zuberskiej, pomiędzy Skoruszyńskimi Wierchami i Pogórzem Orawskim, u ujścia Błotnego Potoku (słow. Blatná, Blatný potok) do Zimnej Wody Orawskiej (słow. Studený potok).
Wieś była założona w końcu XVI wieku przez Jerzego Thurzona, władającego wówczas feudalnym „państwem orawskim”. Lokowana na prawie wołoskim, była wzmiankowana po raz pierwszy w roku 1593. Pierwotnie osada miała tylko pięć domostw. Jej pierwszy sołtys Jan sprowadził prawdopodobnie pierwszych osadników z polskiej Chabówki. Stąd poszła nazwa wsi (pierwotnie: Chabovka) i nazwisko sołtysa, zwanego później już Habowskim.
Pierwszy, drewniany kościół, pod wezwaniem Przenajświętszej Marii Panny Bolesnej, powstał we wsi w roku 1715 jako kościół filialny parafii w Niżnej. Został poświęcony w roku 1716. Na jego miejscu stoi dziś murowana kaplica św. Marii Magdaleny z 1856 r. Parafię utworzono w roku 1787 w okresie reform józefińskich. W 1805 r. w dolnej części wsi, z tzw. funduszu religijnego, zbudowano pierwszy murowany kościół, a stary, drewniany po rozebraniu przeniesiono do Hut[4].
W 1605 r. wieś została spalona przez oddział Gregora Hajdy, pułkownika wojsk powstańczych Stefana Bocskaya. Zostały w niej tylko 3 domy. W 1683 r. zniszczyły ją znów litewskie oddziały posiłkowe Jana III Sobieskiego, spieszące pod Wiedeń. Z kolei w końcu sierpnia 1813 r. wielka powódź zniszczyła znaczną część wsi. Wezbrane wody Zimnej Wody Orawskiej zniszczyły m.in. pierwszy, murowany kościół. Woda powaliła kościelną wieżę oraz zasypała żwirem i rumoszem skalnym dzwony, które dopiero po dłuższym czasie odnaleziono w korycie[5]. Obecny, drugi murowany kościół wzniesiono w latach 1821-1829 (remontowany był w latach 1884-1886)[4].
Mieszkańcy wsi zajmowali się pierwotnie głównie hodowlą. Mieli obowiązek dostarczać na Zamek Orawski gonty i skórki kun. Z czasem do dużego znaczenia doszło rzemiosło: kowalstwo i garbarstwo. Rozwinęło się kożusznictwo: brązowo wyprawiane kożuchy znajdowały zbyt na całej Górnej Orawie. Od początku XIX w. tutejsi cieśle i murarze poszukiwali pracy na Węgrzech, wielu emigrowało do Ameryki. W okresie zimowym popularne były wyjazdy do prac w lesie aż na Szumawę.
Po II wojnie światowej wieś rozwijała się powoli, pozostając w cieniu sąsiedniego Zuberca. Szybszy rozwój nastąpił dopiero od początku lat 90. XX w. Dziś wieś jest popularną miejscowością turystyczną, praktycznie połączoną już z Zubercem. Położona na coraz ruchliwszym szlaku drogowym do Liptowskiego Mikułasza, dysponująca rozbudowaną bazą noclegową (liczne małe pensjonaty i kwatery prywatne), jest odwiedzana przez turystów, narciarzy i amatorów kąpieli w ciepłych źródłach w niedalekich Orawicach.
Hawrania Przełęcz,
Hawrania Przełęcz (słow. Havranie sedlo, niem. Rabensteinsattel, 1919 m[1]) – przełęcz w Tatrach Bielskich na Słowacji. Znajduje się w ich grani głównej między Nowym Wierchem (Nový, 2009 m) i Hawraniem (Havran)[2] (Władysław Cywiński wyróżnia na tym odcinku grani jeszcze ostro i głęboko wcięty Nowy Karb)[3].
Hawrania Przełęcz jest szeroka i ma charakter trawiasty. Na północną stronę, do Hawraniego Kotła opada z niej łagodny, trawiasty stok. Zbocze opadające na południowy zachód jest bardziej strome, niżej zwęża się lejkowato i przerzyna między Nowymi Rzędami i Hawranimi Rzędami tworząc Zadni Stefanowy Żleb[3].
W grani łączącej przełęcz z sąsiednim Hawraniem znajdują się (kolejno od przełęczy):
- Niżni Hawrani Zwornik,
- Hawrania Czubka,
- Hawrania Szczerbina[3].
Z obydwu dolin na Hawranią Przełęcz można wyjść bez większych trudności, jest to jednak zamknięty dla turystów obszar ochrony ścisłej Tatrzańskiego Parku Narodowego[3].
Hawrań,
Hawrań (niem. Rabstein, Rabenstein, słow. Havran, węg. Havrán, Holl, 2152[1]m) – najwyższy szczyt (dawniej niezgodnie z prawdą uważany za drugi pod tym względem) Tatr Bielskich na Słowacji[2], znajdujący się w środkowej części ich zachodniej połowy, w głównej grani Tatr na odcinku, na którym pokrywa się ona z główną granią Tatr Bielskich; jednocześnie najwyższy wapienny szczyt całych Tatr.
Topografia
Hawrań oddzielony jest na zachodzie od sąsiedniego Nowego Wierchu (2011 m) wyraźną Hawranią Przełęczą (1926 m). Na wschodzie Hawrań graniczy z Płaczliwą Skałą (2145 m), oddzielony Strzystarską Przełęczą (1976 m)[3][1]. Szczyty te razem z Muraniem (na zachód od Nowego Wierchu) tworzą charakterystyczną grupę, widoczną m.in. z wielu miejsc w Tatrach Wysokich[4].
Masyw Hawrania góruje nad pięcioma dolinami. Po stronie południowej jest to Dolina Zadnich Koperszadów. Opadające do niej zbocza Hawrania są pocięte grzędami dzielącymi je na dolinki i żleby: Zadni Stefanowy Żleb, Janowy Żleb i Szeroki Żleb. Od strony północnej wcinają się w masyw Dolina Hawrania (północny zachód), Dolina Czarnego Potoku (północ) oraz Strzystarski Żleb, górne piętro Doliny Bielskiego Potoku (północny wschód). Ostatnie dwie z nich są rozdzielone północnym krańcem grani głównej Tatr, opadającej łagodnie poprzez rozległy masyw Starej Jaworzynki i Długiego Wierchu na Zdziarską Przełęcz, która stanowi północno-wschodni koniec Tatr i rozdziela je od Magury Spiskiej.
W grani od Hawraniej Przełęczy przed głównym wierzchołkiem znajdują się kolejno Niżni Hawrani Zwornik (od którego odchodzi Stefanowy Dział), Hawrania Czubka (tu na południe oddziela się Hawrani Dział) oraz Hawrania Szczerbina. Ku południowemu wschodowi od szczytu odchodzi główna grań Tatr z Hawranią Przehybą i Hawranim Nosem. Około 160 m na północ od wierzchołka znajduje się natomiast Wyżni Hawrani Zwornik (ok. 2110 m), w którym odchodzi grań północno-zachodnia, kończąca się w Jeleniej Kopce (1483 m) i Czarnym Wierchu (1363 m)[4][1]. W grzbiecie tym znajduje się turnia o nazwie Niżni Hawrań (Nižný Havran, 1815 m), a nieco niżej Zadni Hawrani Kopiniak (1733 m) i Skrajny Hawrani Kopiniak (1708 m)[1]. Z tego ostatniego opada do Doliny Hawraniej najwyższa ściana w Tatrach Bielskich o wysokości ok. 250 m.
Od południowej strony przez stoki Hawrania na poprzek biegnie pas skał ciągnący się od Płaczliwej Skały aż po Murań, w obrębie Hawrania są to Hawranie Rzędy.
Na zboczach Hawrania znajduje się kilkanaście jaskiń. Najbardziej znana z nich jest Jaskinia Strzystarska – najgłębsza (201 m) w Tatrach Bielskich.
Nazwa
Dawniej Hawrań był nazywany razem z sąsiednią Płaczliwą Skałą Szczytem Wideł (niem. Gabelspitze), po słowacku zaś Nižna vidla lub Panská vidla[3]. Obecna nazwa pojawiła się przed około stu laty. Nie jest znane jej pochodzenie. Słowacki rzeczownik havran oznacza zarówno „gawrona”, jak i „karego konia”, hawrań z ukraińskiego może też oznaczać granicę, wówczas byłoby to słowo rodzaju żeńskiego.
Oprócz stosowanej w tym artykule męskiej (ten Hawrań, na Hawraniu), spotykana jest też żeńska odmiana nazwy szczytu (ta Hawrań, na Hawrani), której zwolennikami są Zofia i Witold Henryk Paryscy.
Turystyka
W literaturze podawane jest możliwe wejście brata Cypriana z Czerwonego Klasztoru na Hawrań ok. 1770 roku, jest to jednak skutek nieporozumienia[6]. Szczyt stanowi doskonały punkt widokowy z oryginalnym spojrzeniem na panoramę Tatr Wysokich, rzadko jednak był odwiedzany. Gdy w 1887 r. książę Christian Hohenlohe, wykupił tę część Tatr dla celów myśliwskich, ogrodził ją i zabronił do niej wstępu. Później otwarto na szczyt znakowany żółto szlak turystyczny ze Zdziaru, w 1978 r. został on jednak zamknięty.
Najłatwiejsze wejście na Hawrań prowadzi z Doliny Zadnich Koperszadów (a dokładniej z Zadniej Koperszadzkiej Pastwy) przez Zadni Stefanowy Żleb i Hawranią Przełęcz, nie jest jednak dozwolone (cały masyw znajduje się na terenie rezerwatu ścisłego). Widoki na Hawrań rozpościerają się z bardzo wielu miejsc na północ, południe i zachód od szczytu. Najbliższy szczytowi szlak jest oznakowany na niebiesko i prowadzi Doliną Zadnich Koperszadów z Doliny Jaworowej na Przełęcz pod Kopą.
Hawrań występuje w wierszu Hawrań i Murań Władysława Broniewskiego z 1935 r.
Herbik,
Królowy Grzbiet – bardzo niski grzbiet w polskich Tatrach Zachodnich, ciągnący się od południowo-wschodniego skraju Królowej Równi w północno-wschodnim kierunku. Nazwa pochodzi od Hali Królowej, dawniej znajdującej się po jego północnej stronie. Grzbiet ma wysokość ok. 1250–1540 m n.p.m., długość ponad 2 km i jest całkowicie zalesiony (tylko najwyższe partie porasta kosodrzewina). Jest wielką moreną boczną lodowca, który w epoce lodowcowej wypełniał Dolinę Suchej Wody Gąsienicowej. Przewalił się on na stronę Doliny Olczyskiej, pozostawiając na jej wapiennym podłożu przywleczone z góry granitowe głazy. Obserwować je można na Królowej Równi, w sąsiedztwie Królowego Grzbietu, a nawet na Olczyskiej Polanie.
Grzbiet ma niewielką wysokość względną nad otaczającym terenem, ma jednak duże znaczenie topograficzne. Stanowi orograficznie lewe obramowanie Doliny Suchej Wody. Zwornikiem dla niego jest wypukłość odchodząca od południowo-wschodnich stoków Kopy Magury. Może więc być uważany za przedłużenie północno-wschodniej grani Kasprowego Wierchu. Umownym jego zakończeniem jest Mała Szatra. W północnym kierunku odchodzą od niego trzy boczne grzbiety (właściwie tylko wypukłości). Są to:
- Suchy Wierch wcinający się w Dolinę Olczyską
- wypukłość odgałęziająca się od Wielkiej Szatry, która następnie poprzez Przysłop Olczyski przechodzi w grzbiet Wielkiego i Małego Kopieńca. Tworzy on wschodnie obramowanie dla Doliny Olczyskiej.
- wypukłość tworząca wschodnie ograniczenie Dolinki Chłabowskiej. Odgałęzia się kilkadziesiąt metrów na północny wschód od Wielkiej Szatry.
Królowy Grzbiet jest bardzo równy. Wyróżniono w nim kilka punktów, nie są to jednak ani szczyty ani nawet kopki czy czuby, a tylko orientacyjne punkty, które dawniej miały jakieś znaczenie gospodarcze, były także dobrym miejscem do ustawienia przyrządów geodezyjnych przez kartografów. Są to: Herbik (1465 m), Wielka Szatra (1377 m) i Mała Szatra (1293 m). Obecnie mają znaczenie orientacyjne i topograficzne. Herbik ma znaczenie dla narciarzy, gdyż nartostrada z Hali Gąsienicowej zakręca na nim i opuszcza Królowy Grzbiet, Wielka Szatra jest miejscem zwornikowym, a Mała Szatra jest umownym zakończeniem Królowego Grzbietu. Przez zalesiony Królowy Grzbiet prowadzą drogi leśne.
Hińczowa Dolina,
Dolina Hińczowa (niem. Kessel des Hinzensees, Hinzenseekessel, słow. Hincova dolina, węg. Hincó-tó-katlan) – dolina tatrzańska położona na terenie Słowacji, boczne odgałęzienie Doliny Mięguszowieckiej (Mengusovská dolina)[1]. Stanowi środkową część tej doliny[2].
Topografia
Granice Doliny Hińczowej tworzą:
- od północnego wschodu główna grań Tatr na odcinku od Cubryny po Hińczowy Zwornik,
- od wschodu – odgałęziająca się od Hińczowego Zwornika grań Wołowca Mięguszowieckiego,
- od północnego zachodu grań od Cubryny do Koprowego Wierchu,
- od południowego zachodu – grań od Koprowego Wierchu w kierunku Wyżniej Koprowej Przełęczy. Jeszcze przed nią od masywu Koprowego Wierchu do dna Doliny Mięguszowieckiej opada grzęda z Hińczową Kopką. Za nią ciągnie się skalisto-trawiasty wał oddzielający Dolinę Hińczową od Dolinki Szataniej[2].
Geologia i rzeźba terenu
Dolina jest pochodzenia lodowcowego. Wyrzeźbiona została w skałach krystalicznych. Jej dno tworzy rumowisko głazów porośniętych miejscami niską murawą, w której dominuje sit skucina. Od południowej strony dolinę podcina wysoki próg skalny, którym przed tysiącami lat spływały lodowce, tworząc na tym progu kaskady seraków. Wysuwa się z niego ku południowi silnie ogładzona przez lodowce bula zwana Zwyżką (1866 m), a progiem wspina się zygzakami szlak turystyczny. Powyżej Zwyżki pochyłe płyty również wygładzone przez lodowiec[3].
Stawy
Na obszarze Doliny Hińczowej znajduje się największy i najgłębszy staw słowackiej części Tatr – Wielki Hińczowy Staw (Veľké Hincovo pleso) (1946 m n.p.m., ok. 20,1 ha i 53,7 m głębokości), z którego wypływa Hińczowy Potok (Hincov potok). Poniżej Hlińskiej Przełęczy, w rynnie dyslokacyjnej łączącej się z Dolinką Szatanią znajduje się Mały Staw Hińczowy. W dolinie położone są także niewielkie, okresowo wysychające Hińczowe Oka (Hincove oká).
Hińczowa Przełęcz,
Hińczowa Przełęcz (niem. Hinzenseescharte, słow. Hincovo sedlo, węg. Hincói-hágó[1], 2323 m) – przełęcz położona w grani głównej Tatr, pomiędzy Cubryną (Čubrina, 2376 m) na zachodzie, a Mięguszowieckim Szczytem Wielkim (Veľký Mengusovský štít, 2438 m) na wschodzie[2].
Na północny wschód z Hińczowej Przełęczy opada do Hińczowej Zatoki nad Morskim Okiem wielka depresja. Jej najwyższa część pod przełęczą to szeroki, piarżysty żleb opadający do Wielkiej Galerii Cubryńskiej. Do Doliny Hińczowej z przełęczy opada piarżyste zbocze, w dolnej części podcięte zbudowanymi z płyt ściankami o wysokości do 50 m. Hińczowa Przełęcz połączona jest z Cubryńską Przełączką łatwym i szerokim zachodem[3].[3].
Powyżej Hińczowej Przełęczy, w zachodniej grani Mięguszowieckiego Szczytu, znajduje się Mięguszowiecka Turniczka (ok. 2360 m). Jest to pierwsza od strony przełęczy, wyraźnie górująca nad granią turnia[4].
Taternictwo
Na przełęcz nie prowadzą żadne szlaki turystyczne, Hińczowa Przełęcz jest jednak ważna dla taterników. Z niej prowadzą ważniejsze trasy zejściowe z Mięguszowieckiego Szczytu i Cubryny i z przełęczy tej wchodzi się na te szczyty[3]. Wejście na Hińczową Przełęcz z dolin położonych poniżej nie stanowi problemów technicznych, choć droga jest dość długa – z tego powodu nie była wykorzystywana jako połączenie Doliny Rybiego Potoku z Doliną Hińczową (Hincova dolina)[4].
Pierwsze odnotowane wejścia[4]:
- latem – Ludwik Chałubiński, Wojciech Roj, Maciej Sieczka 28 czerwca 1877 r.,
- zimą – István Laufer, E. Maurer 24 marca 1913 r.
Ciekawa flora. M.in. występuje tutaj warzucha tatrzańska – bardzo rzadka roślina, występująca tylko w Tatrach i to w nielicznych tylko miejscach[5].
Hińczowa Turnia,
Hińczowa Turnia (niem. Hinzenseeturm, słow. Hincova veža, węg. Hincó-tavi-torony[1], 2372 m) – szczyt w Wołowym Grzbiecie (Volí chrbát) w Tatrach Wysokich. Znajduje się w głównej grani Tatr na granicy polsko-słowackiej[2].
Jest to pierwsza od zachodu turnia w Wołowym Grzbiecie. Od sąsiedniego na zachód Mięguszowieckiego Szczytu Czarnego (Východný Mengusovský štít, 2410 m), oddzielona jest Czarnostawiańską Przełęczą (Východné Mengusovské sedlo, 2340 m). W dawniejszej literaturze tatrologicznej do masywu Hińczowej Turni zaliczano odcinek Wołowego Grzbietu aż do Wołowej Przehyby. Szczegółowe nazwy poszczególnym turniom i przełączkom nadał w 1981 roku Arno Puškáš w 7 tomie swojego przewodnika. W obecnym ujęciu Hińczowa Turnia znajduje się między Czarnostawiańską Przełęczą na zachodzie a Hińczową Szczerbiną (Hincova štrbina, ok. 2355 m) na wschodzie. Północna ściany Hińczowej Turni opadająca do Wyżniego Czarnostawiańskiego Kotła ma wysokość 230 m. W jej dolną część wcina się olbrzymi komin, który górą rozgałęzia się na dwie płytkie depresje. Prawa (patrząc od dołu) zmierza w kierunku szczerbinki pod zachodnim wierzchołkiem Hińczowej Turni, lewa ku Hińczowej Przehybie. Ściana południowa opada do Doliny Hińczowej. Ku Czarnostawiańskiej Przełęczy Hińczowa Turnia opada niemal pionowym uskokiem o wysokości około 40 m. Podobnym, również pionowym, ale niższym uskokiem opada do Hińczowej Szczerbiny, natomiast jej grzbiet jest niemal płaski i poziomy, co nadaje jej prostokątny kształt[3].
Nazwa Hińczowej Turni pochodzi od Hińczowych Stawów[2]. W dawniejszej literaturze błędnie opisywano topografię Hińczowej Turni. Według Wielkiej Encyklopedii tatrzańskiej Hińczowa Turnia jest zwornikiem dla bocznej, południowej grani Wołowca Mięguszowieckiego (Mengusovský Volovec). To lokowałoby ją równocześnie nad Doliną Hińczową i Doliną Żabią Mięguszowiecką. Również opis Arno Puškáša jest niejasny, bo dwuznaczny. Błędnie zaznaczona jako zwornik jest także Hińczowa Turnia na polskiej mapie[4], ale dobrze na słowackiej[5]. Władysław Cywiński uważa, że prawdopodobnie zarówno Witold Henryk Paryski, jak Arno Puškáš miejsce to opisywali w widoku z daleka, nie badając na miejscu. W rzeczywistości zwornik dla grani Wołowca Mięguszowieckiego znajduje się na wschód za Hińczową Szczerbiną. Jest to Hińczowy Zwornik, opisany i nazwany przez W. Cywińskiego. Hińczowa Turnia nie leży więc nad Żabią Doliną Mięguszowiecką[3].
Na północnej ścianie Hińczowej Turni znajdowała się ostro wcięta na głębokość około 4 m szczerbinka z zamontowanym dużym gwoździem. W 1966 roku nastąpił obryw, w wyniku którego nad szczerbinką ze zwalonych głazów powstał most skalny. Składa się on ze skalnego bloku o wymiarach 2 × 2 m i grubości 1 m. Pod blokiem tym znajduje się okno skalne. Jest widoczne z Doliny Hińczowej i z grani Wołowego Grzbietu[3].
Hińczowe Stawy,
Wielki Hińczowy Staw (słow. Veľké Hincovo pleso, węg. Nagy-Hincó-tó, niem. Großer Hinzensee[1]) – staw tatrzański położony w Dolinie Hińczowej, stanowiącej górną część Doliny Mięguszowieckiej w słowackiej części Tatr Wysokich. Staw leży na wysokości 1944,8 m n.p.m., o 551 m wyżej niż Morskie Oko, dlatego wznoszące się na północ od Wielkiego Hińczowego Stawu Mięguszowieckie Szczyty nie wydają się od jego strony tak wyniosłe jak od polskiej. Ma 20,08 ha powierzchni i 53,7 m głębokości. Jest największym i najgłębszym stawem w słowackiej części Tatr oraz czwartym co do wielkości i trzecim co do głębokości w Tatrach.
Znajduje się w kotle lodowcowym o litym, skalnym dnie, od południowej strony zamkniętym skalnym ryglem. Woda jest bardzo przejrzysta; według pomiarów Ludomira Sawickiego z 1909 r. jej przeźroczystość wynosi 19 m. Natomiast w przybrzeżnych płyciznach występuje zdumiewająco bogaty, jak na tę wysokość, plankton. Dominuje w nim Diaptomus gracilis (według badań Stanisława Minkiewicza).
Poniżej, w południowo-zachodnim kierunku, w Dolince Szataniej znajduje się w oddzielnej kotlinie drugi, mniejszy Mały Hińczowy Staw. Nazwa obydwu stawów pochodzi według ludowych podań od słowackiego imienia Ignaś (Hinško).
Mały Hińczowy Staw (słow. Malé Hincovo pleso, niem. Kleiner Hinzensee, węg. Kis-Hincó-tó) – tatrzańskie jezioro położone w górnej części Dolinki Szataniej będącej odgałęzieniem Doliny Mięguszowieckiej w słowackiej części Tatr Wysokich. Znajduje się nieco na południowy zachód od Wielkiego Hińczowego Stawu, na wysokości 1923 m. Z jego brzegów Mały Hińczowy Staw jest niewidoczny, gdyż zasłania go wał morenowy[1].
Według pomiarów Josefa Schaffera z 1928 r. staw ma 2,2208 ha powierzchni, wymiary 275 × 130 m i głębokość 6,1 m. Nowsze pomiary z lat 1961–67, przeprowadzone przez pracowników TANAP-u, podają 2,22 ha powierzchni, 265 m długości, 130 m szerokości i 6,4 m głębokości[1]. Z progu Małego Hińczowego Stawu wypływa Szatani Potok[2].
Dawniej Mały Hińczowy Staw nazywany był czasem Małym Ignacowym Stawem lub Małym Lulkowym Stawem[1]. Nazwa obydwu Hińczowych Stawów pochodzi według ludowych podań od słowackiego imienia Ignaś (Hinško)[3]. Obecna nazwa stawu jest myląca, nie znajduje się on bowiem w Dolinie Hińczowej lecz w Dolince Szataniej[2].
Hlińska Dolina,
Dolina Hlińska (niem. Hlinskatal, słow. Hlinská dolina, węg. Hlinszka-völgy) – dolina w słowackich Tatr Wysokich będąca bocznym odgałęzieniem Doliny Koprowej (Kôprová dolina) odchodzące w jej górnej części w kierunku południowo-wschodnim. Dolina Hlińska ma długość ok. 3,0 km i jest jedną z trzech największych dolin należących do systemu Doliny Koprowej.
Topografia
Granice Doliny Hlińskiej tworzą:
- od północy Pośredni Wierszyk i Koprowy Wierch,
- od wschodu grań od Koprowego Wierchu przez Wyżnią Koprową Przełęcz po Hlińską Turnię,
- od południa grań od Hlińskiej Turni po Garajową Strażnicę[2].
Dolina Hlińska odgałęzia się od Doliny Koprowej w Ciemnych Smreczynach. Na całej swojej długości wznosi się dość równomiernie, brak w niej progów lodowcowych i jezior. Jej dnem płynie Hliński Potok (Hlinský potok)[2].
Opis doliny
W okresie zlodowaceń pokrywał ją lodowiec grubości około 200 m i długości 2,5 km. Nadał on dolinie dziki wygląd, który potęgują podcięte niemal na pionowo i wysokie na 600 m ściany Grani Hrubego – jedne z największych tego typu ścian skalnych w Tatrach. Dolina Hlińska w dolnej części jest porośnięta lasem, a w górnej dzika i skalista. Pod północnymi ścianami Grani Hrubego znajdują się dwa kotły lodowcowe: Wielki Ogród (Veľká Záhradka) oraz Mały Ogród (Malá Záhradka). Kotły oddzielone są od głównej części doliny wysokimi, skalnymi progami. Dnem doliny prowadzi szlak turystyczny z Doliny Koprowej przez Wyżnią Koprową Przełęcz do Doliny Mięguszowieckiej (Mengusovská dolina). Z przełęczy jest możliwość podejścia na Koprowy Wierch[3].
Dawniej Dolina Hlińska była ulubionym przez kłusowników miejscem polowań na kozice. W 1887 r. poeta Franciszek Henryk Nowicki w czasie wycieczki z przewodnikiem Klimkiem Bachledą naliczył ich 80. Obecnie również często tutaj przebywają. Pochodzenie nazwy doliny nie jest znane. Przez turystów odwiedzana jest rzadko, nawet w szczycie sezonu ruch turystyczny jest tutaj niewielki[3]. Pierwszymi znanymi z nazwiskami osobami w dolinie byli Edward Homolacs, Stanisław Homolacs, Władysław Koziebrodzki, Ernst Schauer, Józef Stolarczyk, Stanisław Władzicki i przewodnicy Krzeptowscy, Samek, Maciej Sieczka i Jędrzej Wala (starszy) z pięcioma tragarzami. Zimą pierwsi byli w dolinie E. Baur i Alfred Martin 18 marca 1906 r.
Hlińska Przełęcz,
Hlińska Przełęcz (słow. Hlinské sedlo) – przełęcz w grani głównej Tatr Zachodnich pomiędzy Kamienistą (2127 m) i Smreczyńskim Wierchem (2070 m). Znajduje się na wysokości 1906 m n.p.m.[1][2] (według wcześniejszego pomiaru 1907 m) i zbudowana jest ze skał krystalicznych. Od polskiej strony jej zbocza opadają do Dolinki (odgałęzienie Doliny Pyszniańskiej), od strony słowackiej do Zawratu Kokawskiego, będącego odgałęzieniem doliny Hliny. Nazwa przełęczy pochodzi od doliny Hliny. Ze względu na swoją wysokość i niewygodne podejścia przełęcz ta nie była używana jako droga na drugą stronę Tatr.
Przez przełęcz nie prowadzą żadne szlaki turystyczne. Znajduje się na terenie podlegającym ścisłej ochronie. W Hlińskiej Przełęczy znajduje się najgłębszy w całych Tatrach rów grzbietowy – Hliński Rów.
Hlińska Turnia,
Hlińska Turnia (niem. Hlinskaturm, (słow. Hlinská veža, węg. Hlinszka-torony[1], 2341 m[2]) – szczyt w Tatrach Wysokich, położony na terenie Słowacji. Wcześniejsze pomiary określały jego wysokość na 2330 m, 2334 m[1] lub 2340 m[3]. Hlińska Turnia znajduje się w bocznej grani tatrzańskiej odchodzącej od grani głównej w Cubrynie (Čubrina), nazywanej główną granią odnogi Krywania (Hlavná os hrebeňa Kriváňa). Hlińska Turnia jest szczytem zwornikowym, w jej wierzchołku odchodzi w kierunku południowo-wschodnim kolejna grań boczna zwana Granią Baszt (Hrebeň bášt). Dokładniej rzecz biorąc punkt zwornikowy znajduje się około 8 m na północ od wierzchołka, nie wznosi się więc nad Doliną Hlińską, ale ściana Hlińskiej Turni opada do tej doliny[4].
Hlińska Turnia sąsiaduje:
- w głównej grani odnogi Krywania z Szczyrbskim Szczytem (Štrbský štít, 2382 m[2]), rozdziela je Młynicka Przełęcz (Mlynické sedlo), oraz z Koprową Turnią (Kôprovská veža), rozdziela je Hlińska Przełęcz (Hlinské sedlo)
- w Grani Baszt z Wielką Capią Turnią (Veľká capia veža), rozdziela je Basztowa Przełęcz (Baštové sedlo)[4].
Zbocza szczytu opadają w kierunku trzech dolin tatrzańskich: Mięguszowieckiej (Mengusovská dolina), Młynickiej (Mlynická dolina) i Hlińskiej (Hlinská dolina), od której pochodzi nazwa wierzchołka[3]. Najwyższa i najbardziej stroma jest ściana północna opadająca do Doliny Hlińskiej. Ma wysokość około 300 m. Mniej stroma jest 250-metrowej wysokości ściana wschodnia opadająca do Dolinki Szataniej (odnoga Doliny Mięguszowieckiej). Ku południowemu zachodowi, do Doliny Młynickiej, opada zbocze, tylko w niektórych miejscach mające charakter ściany[4].
W dawnej polskiej literaturze Hlińska Turnia nazywana była Zadnią Basztą, obecna nazwa weszła do użycia w 1907 r.
Hotel Górski PTTK Kalatówki,
Hotel górski PTTK Kalatówki – hotel znajdujący się na polanie Kalatówki w Zakopanem. Położony jest na wysokości 1198 m n.p.m. na morenie u podnóża Krokwi. Do hotelu prowadzi brukowana granitowymi kamieniami (tzw. „kocie łby”) Droga Brata Alberta z Kuźnic, zamknięta jednak dla pojazdów samochodowych (z wyjątkiem posiadających specjalne zezwolenia). W sezonie turystycznym wędrują nią w Tatry tłumy turystów.
Hotel wybudowany został przez Tatrzańskie Towarzystwo Narciarzy na potrzeby narciarskich Mistrzostw Świata FIS w 1938 roku[2]. Zarządzany jest przez PTTK. Ma kubaturę 9700 m³ i posiada 86 miejsc noclegowych o wysokim standardzie w pokojach 1-, 2- i 5-osobowych oraz apartamenty. W hotelu jest restauracja, dwie kawiarnie, siłownia, sauna, wypożyczalnia sprzętu narciarskiego. Obok, na polanie Kalatówki zimą czynne są dwa wyciągi narciarskie Kalatówki.
Tutaj odbywał się w latach 1959-1960 i ponownie od 1997 roku legendarny Jazz Camping.
Hotel górski "Śląski Dom",
Hotel górski „Śląski Dom”, Schronisko Śląskie (słow. Sliezsky dom, niem. Schlesierhaus, węg. Sziléziai-ház) – hotel górski położony w Dolinie Wielickiej (Velická dolina) u stóp Gerlacha, nad Wielickim Stawem (Velické pleso) w słowackich Tatrach Wysokich. Dawniej zwany był także Śląską Gospodą lub Schroniskiem Wielickim[1].
Historia
Pierwszym schroniskiem postawionym nad Wielickim Stawem było Schronisko Blásyego (Blásyho chata, niem. Blásy-Hütte, Felker-Seehütte, węg. Felkai-tavi menház), wybudowane nad północno-wschodnim brzegiem z inicjatywy Eduarda Blásyego, zarządcy Starego Smokowca. Budynek postawiony w 1871 roku zmiotła lawina już w marcu 1874 r.[1]
Obecna nazwa schroniska pochodzi z roku 1895, kiedy to Sekcja Śląska MKE, mająca swoją siedzibę we Wrocławiu, wybudowała nad południowo-zachodnim brzegiem Wielickiego Stawu schronisko i nazwała je „Śląski Dom”. Budynek powiększano i przerabiano w latach 1907–1909, 1943 i 1957–1962, jednak w dniach 29–30 listopada 1962 r. doszczętnie spłonął. W jego miejsce w latach 1966–1968 postawiony został obecny hotel. Na początku działania (w 1895 r.) schronisko miało 12 miejsc noclegowych, w latach 60. mieściło już ponad 100 osób[1]. W czasie pielgrzymki na Słowację Śląski Dom odwiedził 3 lipca 1995 r. Jan Paweł II, dziś pomieszczenie, w którym wówczas przebywał, zostało przekształcone w izbę pamięci[2].
Innym schroniskiem było Schronisko Hunfalvyego (słow. Hunfalvyho chata, węg. Hunfalvy-kunyhó, Hunfalvy-menedékház, niem. Hunfalvyhütte)[1], otwarte w 1878 r. na Wyżniej Wielickiej Polanie dzięki Węgierskiemu Towarzystwu Turystycznemu (MKE)[2]. Kamienno-drewniany budynek miał kuchnię, świetlicę, magazyn, noclegownię, werandę i ogrzewanie piecowe. Po otwarciu Śląskiego Domu służyło już tylko jako obiekt rezerwowy, w razie przepełnienia nowego obiektu. Po zniszczonym podczas pożaru w roku 1913 schronisku pozostały do czasów dzisiejszych jedynie fundamenty, widoczne z Magistrali Tatrzańskiej[2]. Chata nosiła imię pochodzącego z Wielkiego Sławkowa geografa – Jánosa Hunfalvyego (1820–1888).
Hruba Kopa,
Hruba Kopa, zwana też Basztą (słow. Hrubá kopa) – szczyt o wysokości 2168 m[2] w Tatrach Zachodnich. Znajduje się w grani głównej Tatr, pomiędzy Trzema Kopami, od których oddziela go niewielka przełęcz Hruba Przehyba, a Banówką, od której oddzielony jest Przełęczą nad Zawratami (2069 m). Strome północne ściany opadają do polodowcowego kotła Doliny Spalonej. W północno-wschodnim kierunku, do Rohackich Stawów wysuwa się krótki i niski grzbiet. Po południowej stronie bardziej łagodne, trawiasto-kamieniste zbocza opadają do Wielkich Zawratów (górna część Doliny Żarskiej)[3].
Hruba Kopa ma kopulasty i kamienisty szczyt. Rozciągają się z niego interesujące widoki. Nazwa góry pochodzi od tego, że jest masywna w porównaniu np. z sąsiednimi Trzema Kopami. Wcześniejsze pomiary określały jej wysokość na 2163, 2165 lub 2166 m.
Hruby Regiel,
Hruby Regiel – dość wybitny szczyt reglowy w Tatrach Zachodnich, o wysokości 1339 m n.p.m. Wznosi się pomiędzy Doliną Małej Łąki i Stanikowym Żlebem. Od masywu Czerwonych Wierchów oddziela go głęboko wcięty Przysłop Miętusi (1190 m), natomiast od Czerwonego Gronika (1294 m) niewybitne Wyżnie Stanikowe Siodło (1271 m). Jego podstawa ma powierzchnię ok. 1,5 km². Jest jednym z najniższych szczytów, które należą do Korony Tatr, zaś wśród masywów reglowych zajmuje 7. miejsce pod względem wysokości.
Zbudowany jest ze skał osadowych, głównie z piaskowców i zlepieńców a także wapieni numulitowych (u podnóża północnego stoku). Osady te jednak nie należą do płaszczowiny reglowej, lecz do serii podhalańskiej z epoki eocenu. Jest prawie całkowicie zalesiony. Przed włączeniem tego obszaru do TPN wskutek niewłaściwej gospodarki leśnej (ściąganie drzew po terenie niepokrytym pokrywą śniegu) w jego zboczach powstały gołe rynny sprzyjające erozji.
Nazwa szczytu (Hruby, w gwarze góralskiej gruby) pochodzi od jego kształtu. Po jego południowej stronie znajduje się zarastająca już polana Jaworzynka Miętusia znajdująca się na grzbiecie łączącym go z sąsiednim Małym Reglem. Z rzadkich w Polsce roślin na Hrubym Reglu stwierdzono występowanie takich gatunków, jak: sit trójłuskowy, irga kutnerowata, storczyk drobnokwiatowy, storzan bezlistny oraz mącznica lekarska (rzadka w Karpatach).
Hruby Wierch,
Hruby Wierch (niem. Triumetal, słow. Hrubý vrch, węg. Triumetal, w jęz. niem. i słow. dawniej także Triumetal) – wybitny szczyt w Tatrach Wysokich (2429 m) w głównej grani odnogi Krywania, jeden z najwybitniejszych szczytów w tej grani. Wznosi się on nad dolinami: Hlińską, Młynicką i Niewcyrką. Jego nazwa pochodzi od kształtu góry i towarzyszącej mu masywnej szerokiej grani północno-zachodniej. W gwarze podhalańskiej „słowo „hruby” oznacza „gruby”, „wielki”, np. „hruby gazda”.
Topografia
Masyw Hrubego ograniczają trzy przełęcze: Hruba Przehyba, Furkotna Przehyba i Zadnia Teriańska Szczerbina. Jest to szczyt zwornikowy, z którego wybiegają trzy granie:
- południowa, w kierunku Furkotu (Furkotský štít), krótka i niemająca wyraźnego obniżenia między oboma szczytami, oddzielająca dolinę Niewcyrkę od Doliny Młynickiej. Grań ta daje najdogodniejszy dostęp do szczytu;
- wschodnia, najsilniej się obniżająca i biegnąca w stronę Szczyrbskiego Szczytu poprzez Szczyrbską Przełęcz. Grań ta leży między Doliną Hlińską i Młynicką;
- północno-zachodnia (dokładniej: grań NWW), tzw. Grań Hrubego (Hrubé), tworząca niemal poziomy skalny mur i nadająca charakter i nazwę całemu masywowi. Ma ona liczne, ale drobne kulminacje, oddziela Dolinę Hlińską od doliny Niewcyrki. Wyróżniono w niej 17 nazwanych turni i 18 przełęczy. Ich nazwy opublikował Witold Henryk Paryski w 1956 r., dwie nazwy dodał Władysław Cywiński w 2008 r.[4]
Mająca wysokość około 400 m północna ściana Hrubego Wierchu opada do Wielkiego Ogrodu. Z zachodniej strony ogranicza ją depresja opadająca z Zadniej Teriańskiej Szczerbiny. Dolną, prawą (patrząc od dołu) część ściany tworzą olbrzymie, jasne płyty o wysokości około 120 m i szerokości 30 m. Z lewej strony ścianę ogranicza depresja opadająca z Hrubej Przehyby. Jest urwista, ale płytko wcięta, wskutek czego ściana Hrubego Wierchu łączy się tu ze ścianą Kolistej Turni[4].
Zbocze południowo-wschodnie z odcinka od Furkotnej Przehyby do Hrubej Przehyby opada do Capiego Kotła (Szczyrbskiego Kotła). Ma wysokość około 200 m. W. Cywiński pisze o nim: dla turystów zbyt trudne, dla taterników niezbyt interesujące. Lepiej zostawić ten teren kozicom. Do Niewcyrki Hruby Wierch i grań łącząca go z Furkotem opada ścianami[4].
Opis szczytu
Hruby Wierch uważany jest za najpotężniejszy w Tatrach mur skalny, ze stosunkowo dużą wysokością[3]. Dla opisu budowy szczytu ważny jest też znajdujący się w jego północnych urwiskach (od strony Doliny Hlińskiej) Wielki Ogród (Veľká záhradka). Jest to rozległy i piarżysty cyrk lodowcowy z trzech stron otoczony skałami[4]. Hruby ma też duże znaczenie przyrodnicze. Jego północne stoki są ostoją kozic, na które w XIX wieku polowali polscy kłusownicy, a na południowych rośnie las pierwotny[3].
Historia
Górny odcinek wschodniej grani był znany już w XIX wieku. Wiadomo o wejściach na szczyt Hrubego Wierchu od tej strony w towarzystwie Jędrzeja Wali młodszego około 1890 r. (przez północną grzędę Kolistej Turni i górną część wschodniej grani). Całą wschodnią grań od Szczyrbskiej Przełęczy do Hrubego Wierchu jako pierwsi przeszli Alfred Martin i Johann Franz (senior) 13 sierpnia 1907 r., a zimą – Jerzy Krókowski i Stanisław Krystyn Zaremba 27–28 grudnia 1926 r.[5].
Jako pierwsi zbocza masywu Hrubego Wierchu poznali koziarze (tj. polujący na kozice). W XIX wieku największym znawcą tego rejonu był przewodnik Jędrzej Wala starszy, który początkowo (jeszcze przed 1857 r.) polował tam na kozice, a później (przed 1880 r.) wprowadzał na szczyt polskich turystów[5]. Maria Steczkowska pisała: Wala zwiedził niejednokrotnie urwisty grzbiet Hrubego Wierchu, wdzierając się w rozmaitych kierunkach na skaliste jego szczyty[3]. Upamiętniono go w nazwach Walowych Turni – pomniejszych kulminacji w Grani Hrubego[4].
Zimą pierwszego wejścia na szczyt dokonali Gyula Hefty, Tibold Kregczy, Endre Maurer i Lajos Rokfalusy 13 stycznia 1912 r.
Kazimierz Wierzyński poświęcił masywowi Hrubego wiersz pt. "Hruby"[6].
Taternictwo
Wejście na Hruby Wierch z niektórych miejsc nie jest trudne, ale obecnie na Hruby Wierch nie prowadzi żaden znakowany szlak turystyczny, dla turystów szczyt ten jest więc niedostępny. W pobliżu biegnie jednak znakowany szlak turystyczny, dawniej przez Bystry Przechód, obecnie przez Bystrą Ławkę i jak pisał Władysław Cywiński pokusie (zwiedzenia szczytu) ulega (wg powierzchownych obserwacji) co 50 turysta wędrujący przez wspomniane przełączki[4]. W masywie Hrubego i Grani Hrubego mogą uprawiać wspinaczkę taternicy, ale bez wchodzenia do Niewcyrki i z wyłączeniem opadających do niej stoków (dolina ta jest obszarem ochrony ścisłej Tatrzańskiego Parku Narodowego i obowiązuje zakaz wstępu do niej)[4].
Drogi wspinaczkowe
Wschodnią granią, od Szczyrbskiej Przełęczy; I w skali tatrzańskiej, czas przejścia 1 godz.
Z Przechodu nad Małym Ogrodem z ominięciem grani; 0+, 30 min
Środkową częścią południowo-wschodniej sciany; IV, 2 godz.
Południowo-wschodnim zlebem przez Hruby Przechód; 0+, wariant III, 1 godz.
Południową granią z Furkotu; 0+, 30 min
Prawym żlebem zachodniej ściany; 0+, 30 min
Z Niewcyrki przez południową grań; 0+, z Teriańskiej Równi 45 min
Prawą częścią zachodniej ściany; IV, miejsce V, lita skała, 1 godz.
Środkową częścią ściany; II, miejsce IV, 1 godz.
Północno-zachodnią granią z Zadniej Teriańskiej Szczerbiny; II lub V- (wariant), 30 min
Drogą Komarnickich; III, 4 godz., trudna orientacja
Przez dolną ostrogę; IV, 4 godz.
Droga Preyznera i Wojtasiewicza; V+, 4 godz.
Lewą częścią północnej ściany; IV, miejsce V i V+, 4 godz.
Droga Psotki i Zibrina; V, 4 godz.
Huciańska Przełęcz,
Huciańska Przełęcz, Niżnia Huciańska Przełęcz (słow. Hutianské sedlo, także: Beskyd, Češlovka, Tešľovka) – położona na wysokości 905 m n.p.m. szeroka (ok. 1 km) przełęcz, stanowiąca zachodnią granicę Tatr[1]. Oddziela Tatry Zachodnie od Skoruszyńskich Wierchów. Znajduje się pomiędzy wzniesieniem Prípor (1003 m) w masywie Kopca, a wzgórzem Huciańska Grapa (ok. 946 m) należącym do Tatr[2]. Huciańska Grapa stanowi zakończenie niewybitnego i zalesionego grzbietu odbiegającego od Jaworzyńskiej Kopy[3].
Huciańska Przełęcz stanowi przejście z Doliny Huciańskiej do jednego z odgałęzień Doliny Borowej Wody, a tym samym z liptowskiej wsi Huty (od której pochodzi nazwa przełęczy) do orawskiego Zuberca. Przez przełęcz przechodzi stara droga, będąca jedną z trzech łączących te dwie wsie. Obok drogi znajduje się na przełęczy krzyż z kamienia z inskrypcją: „In Honorem Dei et B.V.M. Erexit Comunitas HVTTENSIS” oraz datą 1819. Nowa szosa łącząca wsie przekracza grzbiet w Wyżniej Huciańskiej Przełęczy, położonej o ok. 20 min drogi z (Niżniej) Huciańskiej Przełęczy w kierunku południowo-wschodnim[3].
Pomiędzy Wyżnią i Niżnią Huciańską Przełęczą znajduje się jeszcze Pośrednia Huciańska Przełęcz. Tak więc są trzy Huciańskie Przełęcze[3]. Nazwy te nadane zostały przez autorów przewodników turystycznych. Miejscowa ludność dla określenia całego grzbietu z tymi przełęczami oraz wzniesień między nimi używa nazwy Beskyd[4].
Na niektórych mapach słowackich nazwą Hutianské sedlo jest błędnie oznaczana pobliska Jaworzyńska Przełęcz[3].
Huncowska Dolina,
Dolina Huncowska (słow. Huncovská kotlina[1], Huncovská dolina, dolina Huncovského potoka[2]) – dolina położona na terenie Tatr Wysokich na Słowacji. Ma długość ok. 5,5 km od Kieżmarskiego Szczytu (Kežmarský štít) do ujścia Huncowskiego Potoku i graniczy:
- od północy i północnego wschodu z Doliną Kieżmarską (dolina Kežmarskej Bielej vody), rozdziela je grań odchodząca od Małego Kieżmarskiego Szczytu (Malý Kežmarský štít) do Rakuskiej Czuby (Veľká Svišťovka) i Rakuska Grań z kulminacją w Małej Rakuskiej Czubce (Malá Svišťovka),
- od północnego zachodu z Miedzianą Kotliną (Medená kotlina), rozdziela je krótki odcinek grani łączącej Kieżmarski Szczyt z Małym Kieżmarskim Szczytem,
- od południowego zachodu z Doliną Łomnicką (Skalnatá dolina), rozdziela je boczna grań od Kieżmarskiego Szczytu do Huncowskiego Szczytu (Huncovský štít) i jego ramię nazywane Jaszczerzycą (Úšusty) z kulminacją w Jaszczerzyckiej Kopie (Jašterická kopa)[1].
Wszystkie granie otaczające Dolinę Huncowską stanowią część systemu, jaki tworzy długa południowo-wschodnia grań Wyżniego Baraniego Zwornika[3].
Górne piętro doliny to Świstówka Huncowska, wciśnięta pomiędzy szczyty: Huncowski, Kieżmarski, Mały Kieżmarski, Kieżmarską Kopę (Kežmarská kopa, 2233 m n.p.m.), Złotą Czubę (Zlatý hrb, 2111 m). Od położonych niżej partii doliny oddzielona jest ona poprzecznie ułożonym pasem skałek zwanych Huncowskimi Spadami, poniżej których przebiega Magistrala Tatrzańska. Dolina Huncowska łagodnie opada w kierunku Matlar (Tatranské Matliare)[1]. W dolnych partiach dolina prawie nie wyodrębnia się z Niżniej Huncowskiej Uboczy – niższego fragmentu stoków tworzonych przez Huncowską Ubocz[2].
Przez dolinę przepływa Huncowski Potok (Huncovský potok) zasilany Jaszczerzyckim Potokiem (Jašterica). Jego wody stanowią lewy dopływ Łomnickiego Potoku (Skalnatý potok)[1].
Nazwa doliny pochodzi od wsi Huncowce (Huncovce), do której należały dawniej jej tereny. Wielka encyklopedia tatrzańska Zofii i Witolda Henryka Paryskich oraz inne polskie źródła podają nazwę słowacką Huncovská dolina. Nazwa ta nie występuje we współczesnych źródłach słowackich. Oficjalna nazwa całej Doliny Huncowskiej po słowacku to Huncovská kotlina, podawana m.in. przez Ivana Bohuša[1]. Mylne są nazwy niemiecka i węgierskie: Leitenbachtal, Lejtő-patak-völgy[4].
Już na początku XVII wieku w Świstówce Huncowskiej pojawiali się zarówno myśliwi polujący na kozice, jak i turyści. Później popularność rejon ten zdobył dopiero po I wojnie światowej. W zimie Świstówkę Huncowską przemierzyli jako pierwsi Günter Oskar Dyhrenfurth i Alfred Martin 8 marca 1906 r.
Huncowski Szczyt
Huncowski Szczyt (słow. Huncovský štít, niem. Hunsdorfer Spitze, węg. Hunfalvi-csúcs[1]) – szczyt o wysokości 2352[2][3] lub 2351[4][5] m n.p.m. w krótkiej południowo-wschodniej grani odchodzącej od Kieżmarskiego Szczytu (Kežmarský štít). Jest najdalej na wschód wysuniętym wysokim szczytem tatrzańskim. Od Małej Kieżmarskiej Czubki – najbliższego wzniesienia w masywie Kieżmarskiego Szczytu – oddziela go Huncowska Przełęcz (Huncovské sedlo)[4].
Huncowski Szczyt ma dwa prawie jednakowej wysokości wierzchołki, rozdzielone przez Huncowską Szczerbinę (Huncovská štrbina). Nieco wyższy jest wierzchołek północno-zachodni, natomiast szersze widoki rozpościerają się z południowo-wschodniego. Masyw wznosi się ponad Doliną Łomnicką na południowym zachodzie i Świstówką Huncowską – górnym piętrem Doliny Huncowskiej – na północnym wschodzie[2]. Szeroki trójkątny stok opadający na południowy wschód ma charakter piarżysty i jest nazywany Jaszczerzycą[5]. Zbocza te są pokryte gołoborzem powstałym w wyniku przyspieszonego wietrzenia skał w pobliżu lodowca (tzw. wietrzenie peryglacjalne)[6]. Prowadzi przez nie czerwony szlak na Rakuski Przechód. Przedłużeniem Jaszczerzycy jest rozległa Huncowska Ubocz[2]. Porasta ją las z naturalną górną granicą i interesującymi dla badaczy drzewostanami modrzewiowymi (1550–1630 m)[6].
Stok opadający w stronę Świstówki Huncowskiej jest szeroki i trawiasto-piarżysto-skalisty. Wyróżnia się w nim wyraźny żleb, zanikający w pobliżu północno-zachodniego wierzchołka masywu. W kierunku wschodnio-północno-wschodnim z wierzchołka południowo-wschodniego opada grań stanowiąca orograficznie prawe ograniczenie Świstówki Huncowskiej. Na południe od niej znajduje się wybitny żleb, z drugiej strony otoczony wschodnią grzędą masywu wyodrębniającą się na północnym skraju Jaszczerzycy. To zbocze na południowym zachodzie ogranicza z kolei długa piarżysta grzęda opadająca w stronę Łomnickiego Stawu, łącząca się ze wschodnią w kulminacji nazywanej Jaszczerzycką Kopą. Na stronę Doliny Łomnickiej opadają natomiast z Huncowskiego Szczytu ściana południowa skierowana w stronę Lejkowego Kotła oraz niższa ściana południowo-zachodnia kończąca się w środkowych fragmentach żlebu spadającego z Huncowskiej Przełęczy. W lewej części ściany południowej wyodrębnia się wybitny filar, w dolnej części którego tkwi Huncowska Baszta[4].
Na szczyt można wejść tylko z uprawnionym przewodnikiem. Najdogodniejsze drogi prowadzą na niego granią od Huncowskiej Przełęczy oraz południowo-wschodnią grzędą od Łomnickiego Stawu. Najciekawszy dla taterników jest lewy filar południowej ściany[4].
Pierwsze odnotowane wejścia:
- latem – Ferenc Dénes, ok. 1895 r.,
- zimą – Günter Oskar Dyhrenfurth, Alfred Martin, 8 marca 1906 r.[4]
Widoki ze szczytu są stosunkowo ograniczone, ale ciekawie wyglądają stąd urwiska w masywach Kieżmarskiego Szczytu i Łomnicy[4].
Nazwa Huncowskiego Szczytu pochodzi od wsi Huncowce, wcześniej stosowano ją w odniesieniu do Kieżmarskiego Szczytu. Na panoramie Georga Buchholtza juniora (1717–19) masyw Kieżmarskiego Szczytu był podpisany jako Hunnisvillense Cacumen. Później w druku pojawiały się warianty Hundsdorffer Spitzen (Johann Heinrich Zedler, 1733) i Hundsdorfer Spitze (Ludwik Zejszner i Ludwik Pietrusiński przed 1850)[6].
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
