 Leksykon Tatrzański
Leksykon Tatrzański to wspaniałe miejsce do poznania Tatr i wszystkiego co z nimi jest związane. Dowiesz sie tutaj o najbardziej tajemniczych nazwach szczytów, jaskiń, trudno dostępnych miejsc.
Ż
Żabi Koń, Żabi Mnich, Żabi Staw Jaworowy, Żabi Szczyt Wyżni, Żabia Dolina Białczańska, Żabia Lalka, Żabia Mięguszowiecka Dolina, Żabia Przełęcz, Żabia Turnia Mięguszowiecka, Żabie Stawy Białczańskie, Żabie Stawy Mięguszowieckie, Żarska Dolina, Żarska Przełęcz, Żarski Stawek, Żelazne Wrota, Żłobisty Szczyt, Żółta Przełęcz, Żółta Turnia, Żółty Szczyt,
Żabi Koń,
Żabi Koń (niem. Simon-Turm, słow. Žabí Kôň, węg. Simon-torony[1]), 2291 m n.p.m.) – najniższy szczyt w grani oddzielającej Dolinę Rybiego Potoku od Doliny Żabiej Mięguszowieckiej (odgałęzienie Doliny Mięguszowieckiej)[2].
Szczyt usytuowany jest w głównej grani Tatr pomiędzy Rysami (oddzielony Żabią Przełęczą 2225 m) a Żabią Turnią Mięguszowiecką w Wołowym Grzbiecie (oddzielony Żabią Przełęczą Wyżnią ok. 2235 m). Wschodnia grań Żabiego Konia dzieli się na dwa odcinki. Górny z nich (Górny Koń) jest bardziej stromy, dolny jest łagodniejszy i nosi miano Dolnego Konia[3]. Na południową stronę ściany Żabi Koń opada do Kotlinki pod Żabim Koniem, na północną do Kotła pod Rysami[4]. W południowej ścianie znajduje się turniczka o słowackiej nazwie Vežička v Žabom koni.
Jest dobrze widoczny znad Morskiego Oka jako przysadzista, granitowa płetwa. Widziany od wschodu lub zachodu (wzdłuż grani) ma wygląd ostrej iglicy[5].
Szczyt długo uchodził za zbyt trudny do zdobycia. Wszystkie drogi taternickie prowadzące na niego należą do trudnych (wejść turystycznych na szczyt nie ma). Mimo mało imponującej wysokości Żabi Koń od dawna należy do najpopularniejszych turni tatrzańskich wśród taterników, a jego północna ściana była przez pewien czas uznawana za najtrudniejszą w Tatrach[3]. Od południowej strony ma wysokość 120 metrów, od północnej 150 m[5].
Historia zdobycia
- pierwsze wejście ścianą południową – Katherine Bröske i Simon Häberlein, 12 września 1905 r.,
- pierwsze wejście zimowe – Alfréd Grósz i Tibold Kregczy, 26 marca 1913 r.,
- ściana północna, uchodząca wówczas za najtrudniejszą ścianę Tatr, została pokonana przez Bronisława Czecha, Wiesława Stanisławskiego i Lidę Skotnicównę 16 czerwca 1929 r.[3]
Nazwa turni została nadana przez Janusza Chmielowskiego i Klimka Bachledę w 1905 r., kiedy razem z Jędrzejem Marusarzem Jarząbkiem schodzili z Rysów na Żabią Przełęcz. Wówczas turnia była jeszcze nienazwana i niezdobyta. Bachleda określił ją ze względu na wąski i stromy charakter „koniem”[3] (koniem skalnym taternicy nazywają bardzo ostre i przepaściste fragmenty grani[6]), a Chmielowski dodał przymiotnik „Żabi” ze względu na bliskość Żabich Stawów Mięguszowieckich[3]. Klimek Bachleda powiedział wówczas o Żabim Koniu: Jeszcze się taki nie narodził co by na tę turnię wylazł. Następnego dnia Żabi Koń został zdobyty przez Bröske i Häberleina. Tego drugiego upamiętniają niemiecka i węgierska nazwa szczytu[4].
Na Żabim Koniu zdarzył się pierwszy stricte taternicki wypadek śmiertelny: w roku 1907 pod wierzchołkiem zginął wspinacz z Węgier, Jenő Wachter[3].
Żabi Mnich,
Żabi Mnich (niem. Froschmönch, słow. Žabí Mních, węg. Békás Bárat[1], 2146 m) – szczyt na południowym krańcu Żabiej Grani w Tatrach Wysokich. Nazwa pochodzi od tego, że znajduje się w Żabiej Grani i swoim kształtem przypomina Mnicha w Dolinie za Mnichem[2]. Żabi Mnich jest widoczny znad Morskiego Oka, choć najczęściej rozmywa się na tle skalistych zboczy Żabiego Szczytu Wyżniego[3].
Żabi Mnich znajduje się w Żabiej Grani między Białowodzką Turniczką, od której oddziela go Wyżnia Białowodzka Przełączka (ok. 1970 m) i Zadnim Żabim Zębem, oddzielonym Wyżnimi Żabimi Wrótkami. Jest zwornikiem dla dwóch innych grzbietów. Na wschód odbiega od niego grzęda łącząca go poprzez zwornikową Wyżnią Spadową Przełączkę (ok. 2235 m) z Żabim Szczytem Wyżnim. Na południowy zachód do Czarnostawiańskiego Kotła opada skalisty grzbiet. Jego orograficznie lewe ograniczenie tworzy Wyżni Białczański Żleb, prawe – żleb z Wyżnich Żabich Wrótek i Białczański Upłaz. W grzbiecie tym tuż poniżej Żabiego Mnicha wznosi się podobny do niego kształtem i wielkością Żabi Kapucyn. Obydwa szczyty oddzielone są ostro wciętą Żabią Szczerbą (ok. 2111 m). Do żlebu z Wyżnich Żabich Wrótek opada z niej rynna zwana Kominem Świerza[2].
Żabi Mnich i inne obiekty w jego południowo-zachodniej grani są jednym z najpopularniejszych terenów wspinaczkowych w okolicach Morskiego Oka. Od południowo-wschodniego brzegu Czarnego Stawu pod Rysami taternicy wydeptali wyraźną wejściowo-zejściową ścieżkę na Wyżnią Białowodzką Przełączkę. Prowadzi ona Wyżnim Białczańskim Żlebem lub jego orograficznie lewą grzędą. Jest eksponowana, jej najłatwiejsza wersja omijająca próg ma I stopień trudności w skali tatrzańskiej i czas przejścia 1 godz.[2]
Żabi Staw Jaworowy,
Żabi Staw Jaworowy (słow. Žabie pleso Javorové, Žabie pleso Javorinské, niem. Krotensee, węg. Varangyos-tó) – staw znajdujący się w Dolinie Zadniej Jaworowej (górna część Doliny Jaworowej), w słowackich Tatrach Wysokich.
Opis
Położony jest na wysokości 1886 m n.p.m. (według niektórych źródeł 1900 m). Zgodnie z pomiarami TANAP-u z lat 60. XX w. staw ma powierzchnię 1,11 ha, wymiary 197 × 80 m i głębokość ok. 15,2 m. Leży na dnie karu u podnóży monumentalnych ścian Jaworowych Szczytów, które regularnie zasypują go piargami. Od strony zachodniej zamknięty jest moreną.
Żabi Staw Jaworowy otaczają:
- od południa Jaworowy Szczyt,
- od południowego zachodu Mały Jaworowy Szczyt,
- od południowego wschodu Ostry Szczyt,
- od północnego wschodu Lodowy Szczyt.
Znad brzegu stawu widok na potężne, 400-metrowej wysokości ściany Jaworowych Szczytów. Na jednej ze skał poniżej stawu umieszczono w 1911 tabliczkę upamiętniającą śmierć Stanisława Szulakiewicza i spieszącego mu na pomoc przewodnika Klimka Bachledy, którzy w 1910 zginęli w ścianach Małego Jaworowego Szczytu.
Przez wiele lat podawano w przewodnikach nieprawdziwą informację, że w 1940 r. duża lawina kamienna z Jaworowego Szczytu zmniejszyła nieco obszar stawu. Podał ją około 10 sierpnia 1940 r. Klub Słowackich Turystów i Narciarzy wraz ze stwierdzeniem, jakoby klub ten podjął akcję ratowania jeziora. Doniesienie to zostało sprostowane przez nieznanego autora (prawdopodobnie był nim Gyula Hefty) tydzień później. Sprostowanie to zostało jednak przeoczone, a zauważył je dopiero w 2010 Józef Nyka. W rzeczywistości obryw skalny nastąpił jesienią 1939 r., nie był jednak na tyle potężny, aby zmienić wymiary jeziora – do wody wpadło tylko kilka kamieni, a cała reszta zatrzymała się wyżej, na wielkim stożku piargowym ponad stawem[1].
Tragedia Kaszniców
W okolicy stawu w 1926 miał miejsce niewyjaśniony wypadek. W czasie złej pogody (wiatr i siąpiący deszcz) z Lodowej Przełęczy schodził warszawski prokurator Kazimierz Kasznica (42 lata) z żoną, 12-letnim synem i młodym, ale doświadczonym już taternikiem Ryszardem Wasserbergerem (21 lat). Na przełęczy Kasznica wyciągnął koniak i nieco go popili wraz ze studentem. Podczas schodzenia z przełęczy syn zaczął się skarżyć na trudności z oddychaniem. Jego plecak wzięła matka, a przewodnik pomagał mu schodzić. Przy stawie Kazimierz Kasznica usiadł i powiedział, że dalej nie może iść. Przewodnik oświadczył, że nie zdoła mu pomóc, gdyż również czuje się bardzo słaby, i wraz z synem Kaszniców schronili się przed wiatrem pod dużym kamieniem. Kasznicowa poczęstowała ich łykiem koniaku i przeszła do męża, jemu również wlewając do ust koniak. On jednak był już nieprzytomny i wkrótce zmarł. Gdy wróciła do kamienia, zastała tu martwego syna i przewodnika, który zmarł na jej oczach. Sama, jak potem oświadczyła, koniaku nie piła. Spędziła przy zwłokach jeszcze dwie noce i jeden dzień, jednak z powodu złej pogody nikt nie szedł, więc zeszła do Jaworzyny i zaalarmowała TOPR. Przeprowadzono dochodzenie i sekcję zwłok, jednak przyczyny tragedii nie wyjaśniono[2].
Żabi Szczyt Wyżni,
Żabi Szczyt Wyżni (niem. Große Froschspitze, słow. Vyšný Žabí štít, węg. Nagy-Békás-csúcs[1], 2259 m) – szczyt w bezpośrednim pobliżu Żabiej Grani w Tatr Wysokich. W grani tej znajduje się Wyżnia Spadowa Przełączka (ok. 2235 m), jedyna tatrzańska przełęcz zwornikowa[2]. Sam wierzchołek Żabiego Szczytu Wyżniego wznosi się już poza Granią Żabiego, tuż po północno-wschodniej stronie Wyżniej Spadowej Przełączki. W szerokim ujęciu jednak jego masyw ograniczają trzy przełęcze:
- Ciężka Przełączka oddzielająca go od Niżnich Rysów,
- Białczańska Przełęcz Wyżnia oddzielająca go od Żabiego Mnicha,
- Młynarzowa Przełęcz oddzielająca go od masywu Młynarza[3].
W opisanym powyżej ujęciu Żabi Szczyt Wyżni jest najwyższym wzniesieniem w Żabiej Grani (Grani Żabiego) i wznosi się nad trzema dolinami:
- od zachodu nad Czarnostawiańskim Kotłem w Dolinie Rybiego Potoku,
- od północy nad Doliną Żabich Stawów Białczańskich,
- od południowego wschodu nad Dolinką Spadową[3].
Sam wierzchołek Żabiego Szczytu Wyżniego wznosi się tylko nad dwoma dolinami (Dolinką Spadową i Doliną Żabich Stawów). Biegnie nim granica polsko-słowacka[4]. Z Doliny Żabich Stawów Białczańskich jest widoczny jako skalna piramida, zaś z okolic Czarnego Stawu nie jest pokaźny. Masyw jest trochę cofnięty w kierunku wschodnim, dlatego nie jest widoczny znad Morskiego Oka. Widok ze szczytu jest mocno ograniczony przez Niżnie Rysy, jednak rozleglejszy niż z innych szczytów Żabiej Grani[2].
Nazwa szczytu, podobnie jak wielu innych obiektów w Żabiej Grani, pochodzi od nazwy „Żabie”, którą określano ogólnie obszar po wschodniej stronie Rybiego Potoku wraz z całą Doliną Żabich Stawów Białczańskich[2].
Żabia Dolina Białczańska,
Dolina Żabia Białczańska (niem. Tal der Alpengrund-Froschseen, słow. Žabia dolina bielovodská, węg. Poduplaszki-Békás-tavak völgye[1]), zwana także Doliną Żabich Stawów Białczańskich – niewielka (ok. 3,0 km długości, 2,75 km² powierzchni) dolina położona w Tatrach Wysokich, na terenie Słowacji, na granicy z Polską. Jest bocznym odgałęzieniem Doliny Białej Wody (Bielovodská dolina), odchodzącym od niej w kierunku południowo-zachodnim powyżej Polany pod Żabiem (Žabia lúka)[2].
Topografia
Dolina składa się z dwóch wyraźnie różniących się części. Część dolną tworzy długi, niezbyt stromy i porośnięty lasem próg o deniwelacji 500 m. Część górna to niemal poziomy taras powyżej progu, w większości zajęty przez dwa stawy:
- Niżni Żabi Staw Białczański (Nižné Žabie pleso Bielovodské), położony na wysokości 1676 m,
- Wyżni Żabi Staw Białczański (Vyšné Žabie pleso Bielovodské), położony na wysokości 1699 m[2].
Z Niżniego Żabiego Stawu Białczańskiego wypływa Żabi Potok Białczański (Žabí potok bielovodský), dopływ Białej Wody (Biela voda), łączący się z nią powyżej Polany pod Żabiem[2].
Górą dolina podchodzi pod Żabi Szczyt Wyżni (Veľký Žabí štít, 2259 m). Zbocza doliny tworzą jej dwie granie
- orograficznie lewe – Żabia Grań
- prawe – grań od Żabiego Wyżniego Szczytu do Młynarzowej Przełęczy i dalej główna grań Młynarza[2].
Dolina Żabia Białczańska graniczy:
- od zachodu z Doliną Rybiego Potoku; rozdziela je Żabia Grań, czyli końcowy odcinek bocznej grani Rysów (Rysy) od Wyżniej Spadowej Przełączki poniżej Żabiego Szczytu Wyżniego przez Żabiego Mnicha (Žabí Mních), Żabi Szczyt Niżni (Malý Žabí štít), Żabią Czubę (Žabia kopa) po grań Siedmiu Granatów (sedem Granátov),
- od południa z Doliną Ciężką (Ťažká dolina) i należącą do niej Dolinką Spadową (Spádová dolinka); rozdziela je grań masywu Młynarza (Mlynár) od Wyżniej Spadowej Przełączki przez Żabi Szczyt Wyżni, Młynarzową Przełęcz (Mlynárovo sedlo, 2087 m) do szczytu Młynarza (Veľký Mlynár, Mlynár, 2170 m), głównego wierzchołka masywu,
- od wschodu z główną częścią Doliny Białej Wody; rozdziela je dalszy odcinek grani Młynarza (Hlavný hrebeň Mlynára) od jego głównego wierzchołka, przez Małego Młynarza (Malý Mlynár, 1975 m), Wyżnią Skoruszową Przełęcz (Vyšné skorušie sedlo, 1780 m) po kończący grań Skoruśniak (Skorušiniak) z kulminacją w Skoruszowej Turni (Skorušiniakova veža, 1804 m)[3].
Opis doliny
Górale Dolinę Żabią Białczańską wraz z Żabią Granią i jej zachodnimi stokami określali wspólną nazwą Żabie. Pochodzi ona od żab, które licznie występują w tej okolicy[4]. Do 1933 r. w dolinie były wypasane owce przez górali z Jurgowa[4]. Przy górnej granicy lasu stał prymitywny szałas pasterski[5]. W dolinie znajdują się dwie koleby skalne: jedna za północny zachód od Wyżniego Żabiego Stawu, druga na wschód od północnego brzegu Niżniego Żabiego Stawu[2]. Roślinność doliny zachowała się dobrze, a szkody spowodowane pasterstwem dawno już zabliźniły się. Obecnie dolną część porastają bujne lasy, w ich górnym piętrze i w kosodrzewinie licznie występują limby[2].
Jako pierwsi zimą dolinę odwiedzili Józef Lesiecki i Józef Oppenheim 4 lutego 1914 r.[4] Obecnie Dolina Żabia Białczańska jest położona na obszarze ochrony ścisłej. Nie ma w niej wytyczonych szlaków turystycznych i wstęp do niej jest zabroniony. Ludzie bywają tu bardzo rzadko. Zachowała się tylko jedna ścieżka prowadząca od znakowanego szlaku turystycznego wiodącego dnem Doliny Białej Wody do północnego brzegu Wyżniego Żabiego Stawu (0 w skali tatrzańskiej, czas przejścia 1 godz.)[2]
Żabia Lalka,
Żabia Lalka (niem. Froschpupp, słow. Žabia bábika, węg. Békás-Baba[1], ok. 2095 m) – niewielka turnia w południowo-zachodniej, bocznej grani Żabiego Mnicha. Znajduje się w niej pomiędzy Przełączką pod Żabią Lalką (2080 m) a Wyżnim Lalkowym Przechodem. Na południowo-wschodnią stronę Żabia Lalka opada ścianą do Wyżniego Białczańskiego Żlebu. W połowie wysokości przecina ją Lalkowy Chodnik[2].
Turnia ma dość charakterystyczny kształt kręgla lub lalki. Nazwa turni związana jest z jej kształtem oraz położeniem w Żabiej Grani (Žabí hrebeň). Jest jednym z kilku charakterystycznych obiektów, które rzucają się w oczy w widoku znad Morskiego Oka[2].
Z rzadkich w Polsce gatunków roślin stwierdzono występowanie na niej ukwapu karpackiego[3].
Taternictwo
Turnia dostępna jest tylko dla taterników. Nawet najłatwiejsza droga wspinaczkowa jest zbyt trudna lub zbyt eksponowana dla turysty. Pierwsze odnotowane wejście – Janusz Chmielowski, Gyula Komarnicki, Adam Kroebl z przewodnikiem Józefem Gasienicą Tomkowym, 5 sierpnia 1908 r. (drogą z Przełączki pod Żabią Lalką)[4].
Z Przełączki pod Żabią Lalką; II w skali tatrzańskiej, czas przejścia 15 m
Południowo-wschodnią ścianą; V, 1 godz.
Południowo-zachodnią granią; V, 3 godz.
Północno-zachodnią ścianą; V, 1 godz.[2]
Żabia Mięguszowiecka Dolina,
Dolina Żabia Mięguszowiecka, Dolina Żabia (niem. Froschseetal, słow. dolina Žabích plies, węg. Békás-tavak-katlan[1]) – tatrzańska dolina położona na terenie Słowacji, w Tatrach Wysokich, górne piętro Doliny Mięguszowieckiej (Mengusovská dolina)[2].
Dolina Żabia graniczy:
- od południowego wschodu z Dolinką Smoczą (Dračia dolinka), odnogą Doliny Złomisk (Zlomisková dolina), rozdziela je Popradzka Grań (Popradský hrebeň), odchodząca od Ciężkiego Szczytu (Ťažký štít) z kulminacjami w szczytach Wielkiej Kopy Popradzkiej (Veľká kôpka) i Małej Kopy Popradzkiej (Malá kôpka),
- od wschodu z Doliną Ciężką (Ťažká dolina), odnogą Doliny Białej Wody (Bielovodská dolina), rozdziela je odcinek głównej grani Tatr od Ciężkiego Szczytu do Rysów,
- od północy z leżącą po stronie Polski Doliną Rybiego Potoku, rozdziela je główna grań Tatr od Rysów przez Wołowy Grzbiet (Volí chrbát) do kończącego go Hińczowego Zwornika w masywie Hińczowej Turni (Hincova veža),
- od zachodu z Doliną Hińczową (Hincova dolina), rozdziela je boczna grań odchodząca od Hińczowego Zwornika z kulminacją w Wołowcu Mięguszowieckim (Mengusovský Volovec)[3].
Odnogami Doliny Żabiej są od zachodu na wschód:
- Wołowa Kotlinka (Volia kotlinka), pomiędzy Wołową Turnią (Volia veža), Hińczową Turnią i Wołowcem Mięguszowieckim,
- Kotlinka pod Żabim Koniem (Kotlinka pod Žabím Koňom), podchodząca pod Rysy, Żabią Przełęcz (Žabie sedlo), Żabiego Konia (Žabí Kôň) i Żabią Turnię Mięguszowiecką (Žabia veža),
- Kotlinka pod Wagą (dolinka pod Váhou), wschodnie, górne piętro doliny, oddzielone od niej wysokim progiem[4].
W Dolinie Żabiej znajdują się trzy Żabie Stawy Mięguszowieckie:
- Wielki Żabi Staw Mięguszowiecki (Veľké Žabie pleso Mengusovské),
- Mały Żabi Staw Mięguszowiecki (Malé Žabie pleso Mengusovské), z którego wypływa Żabi Potok Mięguszowiecki (Žabí potok), dopływ Hińczowego Potoku (Hincov potok),
- Wyżni Żabi Staw Mięguszowiecki (Vyšné Žabie pleso Mengusovské)[3].
Przez Dolinę Żabią poprowadzony jest znakowany szlak turystyczny na Rysy. Jego trasa prowadzi obok Wielkiego Żabiego Stawu, przez Kotlinkę pod Wagą, w której znajduje się położone najwyżej w Tatrach niewielkie schronisko pod Rysami (chata pod Rysmi), nieczynne po sezonowym zamknięciu szlaku. Schronisko oddano do użytku w 1933 r. Wielokrotnie było naprawiane i odbudowywane po zniszczeniach spowodowanych lawinami (m.in. w 2000 r.)[4].
Żabia Przełęcz,
Żabia Przełęcz (niem. Froschseejoch, słow. Žabie sedlo, węg. Békás-tavi-csorba[1], 2224 m[2][3], według wcześniejszych pomiarów 2225 m) – przełęcz w głównej grani Tatr usytuowana pomiędzy Rysami (2501 m) a Żabim Koniem (Žabí kôň, 2291 m)[4].
Jest to najniższa z przełęczy w grani rozdzielającej Dolinę Rybiego Potoku i Dolinę Mięguszowiecką (Mengusovská dolina), jest też najniższą przełęczą w głównej grani Tatr na odcinku od Przełączki pod Zadnim Mnichem po Polski Grzebień[5]. Powyżej przełęczy w zachodniej grani Rysów znajdują się trzy uskoki oddzielone płytkimi przełączkami. Najbardziej wybitny z nich to turniczka Innominata[5]. Słowacki taternik i tatrolog Arno Puškáš uskokom tym nadał nazwy: Východná, Prostredná i Zapádná Veža nad Žabím sedlom[5], co później przetłumaczono na język polski jako Wschodnia Turnia nad Żabią Przełęczą, Pośrednia Turnia nad Żabią Przełęczą i Zachodnia Turnia nad Żabią Przełęczą. Od szczytu Rysów turnie te oddzielone są Przełączką nad Turniami (Štrbina nad vežami)[6]. Tymczasem najbardziej wybitna Pośrednia Turnia nad Żabią Przełęczą miała już w latach 60. XX wieku nazwę nadaną przez taterników – Innominata. Władysław Cywiński optuje za pozostawieniem tej nazwy, jako już utrwalonej, równocześnie uważa, że pozostałe dwa uskoki są tak niewybitne, że nie warto im nadawać nazw[5].
Na obydwie strony z Żabiej Przełęczy opadają bardzo strome formacje skalne będące komino-żlebami, na dokładkę cechujące się dużą kruszyzną. Na północną stronę komin z Żabiej Przełęczy opada do Kotła pod Rysami, na południową do Kotlinki pod Żabim Koniem. Z uwagi na wysoki stopień trudności Żabia Przełęcz nie jest używana jako połączenie obydwóch dolin. Nieco łatwiejsza droga prowadzi nie przez samą przełęcz, ale przez półkę znajdującą się ok. 12 m powyżej niej, w zachodniej grani Rysów. Żabia Przełęcz jest natomiast dobrym punktem wyjścia do drogi na Żabiego Konia[5].
Ze stopnia ponad przełęczą rozciąga się oryginalny widok na Żabiego Konia i okoliczne szczyty[6].
Historia zdobycia
Droga przez półkę powyżej przełęczy została pokonana przez czeskiego taternika Viktora Lorenca i przewodnika Jána Rumana Driečnego młodszego 22 sierpnia 1875 r. Było to przejście wcześniej nieplanowane, a opisane w 1876 r. w Roczniku Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego. Z opublikowanego tam artykułu wynika, że Viktor Lorenc podczas wycieczki z Wyżnich Hagów nad Morskie Oko pozostawił przy Popradzkim Stawie pierścionek zaręczynowy. Przypomniał sobie o nim dopiero wieczorem, gdy było za późno na powrót. Po zakończonej wycieczce zależało mu na jak najwcześniejszym powrocie nad Popradzki Staw, stąd pomysł na skrócenie drogi przez przejście rozdzielającej doliny grani. Po rezygnacji ze zbyt trudnej drogi przez Żabią Przełęcz Wyżnią Lorenc wraz z przewodnikiem przeszli półką nad Żabią Przełęczą do Doliny Żabiej, a stamtąd nad Popradzki Staw, gdzie taternik odnalazł pozostawiony pierścionek[7].
Na samej przełęczy jako pierwsi stanęli:
- latem – Zygmunt Klemensiewicz, Roman Kordys, Aleksander Znamięcki, 5 sierpnia 1907 r.,
- zimą – Alfréd Grósz, Tibold Kregczy, 26 marca 1913 r.[8]
Żabia Turnia Mięguszowiecka,
Żabia Turnia Mięguszowiecka (niem. Froschseeturm, słow. Žabia veža, węg. Békás-tavi-torony, 2335 m) – szczyt tatrzański, położony w głównej grani, na granicy polsko-słowackiej, pomiędzy Żabim Koniem (Žabí Kôň, 2291 m) – rozdziela je Żabia Przełęcz Wyżnia (Vyšné Žabie sedlo, 2272 m) – a Wołową Turnią (Volia veža, 2373 m) – rozdziela je Żabia Przełęcz Mięguszowiecka (Východná volia štrbina, 2315 m)[1].
Żabia Turnia Mięguszowiecka należy do Wołowego Grzbietu (Volí chrbát) i jest najbardziej na południowy wschód wysuniętą jego kulminacją. Góruje nad Rybiego Potoku i Żabią Mięguszowiecką (Žabia dolina mengusovská), od której wzięła nazwę. W kierunku południowym odchodzi od niej boczna grań, oddzielająca Wołową Kotlinkę (Volia kotlinka) od Kotlinki pod Żabim Koniem (Kotlinka pod Žabím koňom), obydwie znajdują się w Dolinie Żabiej. W grani widoczna jest Tylkowa Turniczka (Tylkova vežička), oddzielona od szczytu Żabiej Mięguszowieckiej Turni wąską Tylkową Przełączką (Tylkova štrbina)[2].
Od strony północnej szczyt opada wysoką (ok. 350 m) ścianą, ograniczoną dwoma kominami schodzącymi z sąsiadujących z Żabią Turnią przełęczy. Od strony południowej natomiast turnia jest stosunkowo łatwo dostępna. Widok ze szczytu jest dość mało rozległy[3].
Północna ściana Żabiej Turni Mięguszowieckiej opada na wielki i piarżysty taras. Ma on deniwelację około 350 m, a jego boczne ograniczenie tworzą kominy opadające z Żabiej Przełęczy Wyżniej i Żabiej Przełęczy Mięguszowieckiej. W ścianie tej wyróżnia się trzy odrębne piętra. Dolne i górne jest urwiste i miejscami przewieszone, środkowe średnio strome, ale zbudowane z gładkich płyt, których duża część to lustra tektoniczne. Latem dają one możliwość wycofania się w na jedną lub drugą stronę, zimą natomiast stanowią poważny problem. Najbardziej stroma część ściany znajduje się bezpośrednio nad tymi płytami[2].
Żabie Stawy Białczańskie,
Wyżni Żabi Staw Białczański (niem. Froschseetaler Oberer Froschsee, słow. Vyšné Žabie pleso Bielovodské, węg. Poduplaszki-Felső-Békás-tó[1]) – staw położony w Dolinie Żabich Stawów Białczańskich (Žabia Bialovodská dolina) w słowackiej części Tatr Wysokich. Znajduje się na wysokości 1702 m n.p.m. (inne pomiary 1699 m). Jego powierzchnia według pomiarów Józefa Szaflarskiego z lat 30. XX wieku to 8,075 ha, długość 502 m, szerokość 241 m, głębokość 24,3 m[2]. Pomiary z lat 1961–67 (pracownicy TANAP-u): 9,560 ha, 538 × 260 m, głębokość 24,3 m[3]. Jest on otoczony m.in. Żabim Szczytem Wyżnim, Żabim Szczytem Niżnim i Młynarzem. Poniżej znajduje się drugi staw doliny, Niżni Żabi Staw Białczański, do którego spływa z Wyżniego Stawu krótki potok[4].
Przy południowo-zachodnim brzegu stawu znajduje się wysepka o długości około 30 m. Została utworzona ze skalnego materiału znoszonego Białczańskim Kanionem z Żabiej Grani. Od brzegu oddziela ją wąska i głęboka cieśnina. Wysepka jest silnie zarośnięta roślinnością, co oznacza, że proces jej tworzenia już się ukończył[5].
Nad północnym brzegiem Wyżniego Żabiego Stawu kończy się wyraźna ścieżka dochodząca tutaj z Doliny Białej Wody[5]. Cała Dolina Żabich Stawów Białczańskich to jednak zamknięty dla turystów i taterników obszar ochrony ścisłej[4].
Niżni Żabi Staw Białczański (słow. Nižné Žabie pleso Bialčanské lub Bielovodské, niem. Unterer Froschsee, węg. Alsó-Békás-tó) – staw położony w środkowych partiach Doliny Żabich Stawów Białczańskich (odnodze Doliny Białej Wody) w słowackiej części Tatr Wysokich. Znajduje się na wysokości 1676 m n.p.m., pomiędzy stokami Żabiej Czuby i Małego Młynarza. Pomiary pracowników TANAP-u z lat 60. XX w. wykazują, że jego powierzchnia to 4,650 ha, wymiary 360 × 185 m, a głębokość ok. 20,2 m. Ze stawu wypływa Żabi Potok Białczański uchodzący do Białej Wody.
Staw znajduje się na obszarze ochrony ścisłej i nie poprowadzono do niego żadnych szlaków turystycznych. Niedaleko znajduje się drugi staw doliny, Wyżni Żabi Staw Białczański.
Żabie Stawy Mięguszowieckie,
Żabie Stawy Mięguszowieckie, Żabie Stawy, Żabie plesa (słow. Žabie plesá Mengusovské, niem. Mengsdorfer Froschseen, węg. Menguszfalvi Békás-tavak) – trzy stawy tatrzańskie położone w Dolinie Żabiej Mięguszowieckiej (Kotlina Žabích plies), w słowackich Tatrach Wysokich. Są to:
- Wielki Żabi Staw Mięguszowiecki (Veľké Žabie pleso Mengusovské) – największy ze stawów, o powierzchni 2,6 ha i głębokości 7 m, znajduje się na wysokości 1921 m n.p.m.,
- Mały Żabi Staw Mięguszowiecki (Malé Žabie pleso Mengusovské) – o powierzchni 1,2 ha i głębokości 13 m, położony na wysokości 1919 m n.p.m.,
- Wyżni Żabi Staw Mięguszowiecki (Vyšné Žabie pleso Mengusovské) – najmniejszy i najwyżej położony, na wysokości 2045 m n.p.m.
Dawniej Wielki i Mały Żabi Staw były połączone. Wał kamieni znajdujący się pomiędzy nimi położony jest jedynie kilkadziesiąt centymetrów ponad ich lustrem[1].
Nazwa stawów pochodzi od skały wystającej z Wielkiego Żabiego Stawu. Skała ta według niektórych przypomina swoim kształtem żabę i stąd wzięła się nazwa tego stawu, a od niej pozostałych.
Żarska Dolina,
Dolina Żarska (słow. Žiarska dolina) – dolina walna w słowackich Tatrach Zachodnich. Ma 17,5 km² powierzchni i 7 km długości i jest jedną z najmniejszych walnych dolin tatrzańskich. W polskim nazewnictwie geograficznym funkcjonował do niedawna także egzonim wariantowy Smreczańska Dolina (słow. Smrečianska dolina).
Topografia
Dolina sięga po szczyty grani głównej od Banówki poprzez Hrubą Kopę, Trzy Kopy po Rohacz Płaczliwy. Jej orograficznie prawe obramowanie stanowi grań Rosochy, lewe grań Barańców i Gołego Wierchu. Wylot doliny znajduje się w słowackich miejscowościach Żar i Smreczany i od nazwy tych miejscowości pochodzą nazwy doliny. Wznosi się na wysokości od 900 m n.p.m. (wylot doliny) po 2184 m (szczyt Barańca). Dnem doliny spływa potok Smreczanka (dopływ Wagu). Górne piętro doliny stanowią lodowcowe kotły Wielkie Zawraty i Małe Zawraty, rozdzielone przez Pośredni Groń. Bocznymi odgałęzieniami doliny są: Dolina Bystrego Potoku i dolina Łuczywnik.
Geologia i roślinność
Dolina Żarska zbudowana jest głównie z łupków krystalicznych i gnejsów, a tylko w najwyższych partiach szczytowych z granitoidów. Była w przeszłości zlodowacona, o czym świadczy jej U-kształtny przekrój, kotły lodowcowe (m.in. Banikowski Kocioł), strome podcięcia skalne w stokach i moreny. W zagłębieniach polodowcowych dwa niewielkie stawki: Żarski Stawek w górnej części doliny i nienazwany Stawek w Dolinie Żarskiej w środkowej części doliny[a]. W przeszłości była wypasana, aż do 1930 r. wypasano tutaj również kozy. W wyniku intensywnego wypasu oraz wyrąbywania lasów i kosodrzewiny ok. 1930 r. niemal cała dolina była bezleśna. Jak pisała Zofia Hołub-Pacewiczowa w 1931 r., „lasu (...) nie ma zupełnie, a tylko kosówka ustawicznie wycinana stanowi podporę osadnictwa pasterskiego pod względem opałowym i budulcowym”. Po włączeniu obszaru doliny do TANAP-u i zaprzestania wypasu dolina porasta stopniowo lasem i kosodrzewiną i wkrótce zapewne odtworzą się tu typowe dla Tatr piętra roślinności. Obecnie lasy, porastające znaczną już część doliny, często niszczone są przez potężne lawiny schodzące ze stromych i trawiastych na znacznej wysokości zboczy[1].
Historia
W dolinie prowadzono też prace górnicze. Ich pozostałością jest dobrze zachowana kopalnia rud powyżej wylotu doliny, Niedźwiedzia Sztolnia, jedyna w całych Tatrach zachowana w całości. Jej korytarze wykuto w łupkach chlorytowo-amfibolowych, prawdopodobnie wydobywano w niej złotonośny piryt. Nie wiadomo, kiedy trwały prace wydobywcze, w kopalni jest wyryta data 1832. Od kwietnia 2012 r. sztolnia udostępniona jest do zwiedzania[2]. Dolina była też od dawna zwiedzana turystycznie. W 1813 r. szedł nią na Rohacze Göran Wahlenberg, a zimą 1889 r. Alois Gebaur. Oparciem dla współczesnej turystyki jest znajdujące się w środkowej części doliny, na wysokości 1280 m n.p.m. Schronisko Żarskie oraz ośrodki turystyczno-wypoczynkowe u wylotu Doliny Żarskiej. Dzięki Magistrali Tatrzańskiej możliwe jest także korzystanie z autokempingu „Raczkowa” (pole namiotowe) i innych ośrodków turystycznych u wylotu sąsiedniej Doliny Wąskiej. Dla upamiętnienia ofiar Tatr Zachodnich przy Schronisku Żarskim wykonano Symboliczny Cmentarz Ofiar Tatr Zachodnich (w 2009 r. ich lista (niepełna) liczyła 114 nazwisk).
Turystyka
Dolina Żarska jest jednym z głównych tatrzańskich centrów pozatrasowego narciarstwa wysokogórskiego i skialpinizmu, odbywają się tutaj również zawody w tej dziedzinie sportu. Dojechać można do wylotu Tatrzańską Drogą Młodości (nr 537), skręcając w Liptowskim Mikułaszu z dzielnicy Okoličné w północnym kierunku na Żar. U wylotu doliny parking, wjazd do doliny zamknięty dla pojazdów samochodowych. Dolinę zwiedzać można również na rowerze.
Żarska Przełęcz,
Żarska Przełęcz (słow. Žiarske sedlo) – znajdująca się na wysokości 1916 m n.p.m.[1] (według wcześniejszych pomiarów 1917 m) przełęcz w słowackich Tatrach Zachodnich pomiędzy znajdującym się w grani głównej Rohaczem Płaczliwym (2126 m) a odbiegającą na południe od niego granią z wierzchołkiem Smreka (2072 m)[2].
Przełęcz ta łączy dwie sąsiadujące z sobą doliny: Żarską i Jamnicką. Wschodnie stoki spod przełęczy opadają do wysoko położonego górnego piętra Doliny Żarskiej, tzw. Małych Zawratów. Tuż pod przełęczą położony jest niewielki Żarski Stawek. Po zachodniej stronie stoki z przełęczy opadają do górnej części Doliny Jamnickiej – polodowcowego Rohackiego Kotła z Płaczliwym Stawkiem[3].
Z przełęczy rozciąga się widok na polodowcowe krajobrazy górnych pięter Doliny Żarskiej i Doliny Jamnickiej z cyrkami wypełnionymi kamiennym gruzowiskiem, morenami, stawkami i stromymi ścianami Rohaczy, Trzech Kop, Hrubej Kopy, Banówki. We wschodnim kierunku widoczne są Łopata, Jarząbczy Wierch z poprzecznymi tarasami i grzbiet Otargańców z Raczkową Czubą na czele. Rejon przełęczy jest trawiasty, czerwieniejące już w połowie lata pędy situ skuciny nadają mu i okolicznym zboczom czerwonawy kolor[4].
Żarski Stawek,
Żarski Stawek, Stawek pod Żarską Przełęczą (słow. Pliesko pod Žiarskom sedlom) – niewielki staw w słowackich Tatrach Zachodnich.
Opis
Znajduje się w górnym piętrze Doliny Żarskiej w tzw. Małych Zawratach, na wysokości ok. 1860 m n.p.m., pod zachodnią granią Żarskiej Przełęczy. Poniżej stawku charakterystyczna bula, po północnej stronie piętrzy się ściana Rohacza Płaczliwego. Obok stawku, którego głębokość nie przekracza 1 m, prowadzi szlak turystyczny. Otoczenie stawku jest kamienisto-trawiaste z pojedynczymi kępami kosodrzewiny. W błotnistej zatoczce stawu rośnie wełnianka pochwowata. Stawek zasilany jest niewielkim strumykiem spływającym spod Żarskiej Przełęczy.
Nazewnictwo
W klasycznej literaturze tatrzańskiej[1][2] Żarskim Stawkiem nazywany jest opisany staw pod Żarską Przełęczą. Na niektórych mapach[3] staw ten jest opisany jako Stawek pod Żarską Przełęczą. Żarskim Stawkiem (słow. Žiarske plesko) nazwane jest natomiast niewielkie jeziorko, Stawek w Dolinie Żarskiej w środkowej części Doliny Żarskiej, tuż obok spływającego jej dnem potoku Smreczanka, ok. 300 m przed Schroniskiem Żarskim.
Żelazne Wrota,
Żelazne Wrota (słow. Železná brána, niem. Eisernes Tor, węg. Vaskapu[1]) – dwie przełęcze położone w głównej grani Tatr pomiędzy Żłobistym Szczytem (Zlobivá) a Zmarzłym Szczytem (Popradský Ľadový štít), dokładniej zaś pomiędzy Zachodnim Szczytem Żelaznych Wrót a Wschodnim Szczytem Żelaznych Wrót[1]. Pomiędzy przełęczami znajdują się trzy wierzchołki Śnieżnych Kop. W grani pomiędzy obydwiema Żelaznymi Wrotami w kierunku od zachodu na wschód wyróżnia się kolejno następujące obiekty[2]:
- Zachodni Szczyt Żelaznych Wrót (Západný železný štít) ~ 2360 m,
- Zachodnie Żelazne Wrota (Západná železná brána) ~ 2280 m,
- Mała Śnieżna Kopa (Malá Snežná kopa),
- Niżnia Śnieżna Ławka (Nižná snežná lávka),
- Pośrednia Śnieżna Kopa (Prostredná Snežná kopa) 2322 m,
- Wyżnia Śnieżna Ławka (Vyšná snežná lávka),
- Hruba Śnieżna Kopa (Hrubá Snežná kopa) ~ 2310 m,
- Wschodnie Żelazne Wrota (Východná železná brána) ~ 2255 m,
- Wschodni Szczyt Żelaznych Wrót (Východný železný štít) ~ 2340 m.
Po wschodniej stronie Żelaznych Wrót znajduje się Dolina Kacza (Kačacia dolina), po zachodniej Dolina Złomisk (Zlomisková dolina). Pierwszego przejścia Wschodnich Żelaznych Wrót dokonał 3 września 1874 r. Mór Déchy z przewodnikami: Jánem Rumanem Driečnym młodszym i Martinem Spitzkopfem[3].
Zachodnie Żelazne Wrota, spod których opada potężny Kaczy Żleb, nie są dobrym przejściem między tymi dolinami. Pierwsze przejścia: latem Adam Asnyk, Jan Gwalbert i Mieczysław Pawlikowscy oraz przewodnicy Józef Fronek, Jakub Giewont, Józef Sieczka i Maciej Sieczka, 26 lipca 1876 r., zimą: Alfred Martin, Johann Breuer, Johann Franz (senior) 30 marca 1907 r.[3]
W Tatrach oraz w różnych górach w krajach na południe i wschód od Tatr występuje (w różnych językach) więcej jeszcze nazw Żelazne Wrota lub Żelazne Bramy[1]. Wszystkie one powstały niezależnie od siebie i oznaczają przełęcze, czy szczerbiny w skałach, wyglądające jak wrota czy bramy, a otaczające je ciemne skały przypominają żelazo[1]. Wschodnie Żelazne Wrota od strony Doliny Złomisk rzeczywiście przypominają swoim wyglądem wyłamane wrota, zaś wznosząca się nad nimi płytowa ściana Wschodniego Szczytu Żelaznych wrót podobna jest do baszty. Dawniej nazwą Żelazne Wrota określano cały odcinek grani od Rumanowej Przełęczy do Wschodniej Batyżowieckiej Przełęczy, dopiero później nadano szczegółowe nazwy wszystkim formacjom skalnym i nazwa Żelazne Wrota zachowana została tylko dla dwu przełęczy[1].
Żłobisty Szczyt,
Żłobisty Szczyt (słow. Zlobivá, niem. Martaspitze, węg. Márta-csúcs) – trójwierzchołkowy, wznoszący się na 2427 m n.p.m.[1] szczyt w głównej grani słowackich Tatr Wysokich.
Znajduje się pomiędzy Rumanowym Szczytem (Rumanov štít), od którego oddzielają go Wyżnia Żłobista Przełączka (Vyšná Zlobná štrbina, 2370 m) i Żłobiste Czuby (Zlobné zuby), a Zachodnim Szczytem Żelaznych Wrót (Západný železný štít), od którego oddzielony jest Niżnią Żłobistą Przełączką (Nižná zlobná štrbina).
Żłobisty Szczyt ma trzy wierzchołki, którymi są:
- północno-zachodni, najwyższy,
- środkowy – Żłobista Turnia (słow. Wachterova veža, niem. Wachterturm, węg. Wachtertorony, 2417 m),
- południowo-wschodni – Żłobista Kopa (Zlobná kopa, 2413 m).
Pomiędzy głównym wierzchołkiem a Żłobistą Turnią położona jest Wyżnia Żłobista Ławka (Vyšná zlobná lávka, 2411 m), tę z kolei od Żłobistej Kopy oddziela szersza Niżnia Żłobista Ławka (Nižná zlobná lávka, 2405 m). W grani na południowy wschód od Żłobistej Kopy znajdują się jeszcze Pośrednia Żłobista Przełączka (Prostredná zlobná štrbina, 2345 m) i Mała Żłobista Kopka (Zlobná kôpka, 2352 m). Od Żłobistych Czub z kolei główny wierzchołek oddzielony jest Żłobistymi Wrótkami (Zlobná bránka, 2400 m)[2][3][1].
Trójwierzchołkowy Żłobisty Szczyt góruje od wschodu nad Doliną Złomisk (Zlomisková dolina), a dokładniej nad jej częścią, Dolinką Rumanową (Rumanova dolinka), należącą do systemu Doliny Mięguszowieckiej (Mengusovská dolina), oraz od zachodu nad Doliną Kaczą (Kačacia dolina), należącą do systemu Doliny Białej Wody (Bielovodská dolina).
Pierwsze wejścia:
- na Żłobistą Kopę: węgierski turysta o imieniu Károly i nieznanym nazwisku, na wiele lat przed 1899 r.,
- na główny wierzchołek latem: Károly Jordán i Marthe Lavallé, 29 lipca 1899 r.,
- na główny wierzchołek zimą: Zygmunt Klemensiewicz i Jerzy Maślanka, 9 kwietnia 1909 r.[2]
Dawniej Żłobisty Szczyt był popularny wśród taterników, wchodzono na niego najczęściej od Doliny Złomisk.
Nazwa szczytu pochodzi od ludowej nazwy Żłoby, jaką określano żleby znajdujące się pod tym szczytem od strony Doliny Kaczej. Największy z nich nazywa się obecnie Kaczym Żlebem. Nazwę węgierską i niemiecką (a początkowo również polską Szczyt Marty) utworzył Károly Jordán od imienia współzdobywczyni tego szczytu – Marthe Lavallé, jego późniejszej żony. Obecną polską nazwę szczytu wprowadził Stanisław Eljasz-Radzikowski w 1907 r.
Żółta Przełęcz,
Żółta Przełęcz (słow. Žlté sedlo, niem. Gelbes Joch, Żółta Joch, węg. Sárga-hágó[1]) – przełęcz w północnej grani Skrajnego Granatu. Znajduje się na wysokości ok. 2026 m i oddziela Żółtą Turnię (2087 m) od Wierchu pod Fajki (ok. 2135 m)[2].
Z Żółtej Przełęczy na obydwie strony opadają żleby. Żleb zachodni opada do wspólnego koryta wszystkich żlebów opadających z przełęczy od Skrajnego Granatu po Żółtą Przełęcz, i jest wśród nich najszerszy i najmniej stromy. Żleb opadający na wschodnią stronę, do Żółtego Kotła w Pańszczycy jest również mało stromy. W jego górnej części długo zalega śnieg[2].
Przełęcz jest łatwo dostępna z położonych poniżej dolin – Gąsienicowej i Pańszczycy. Stąd drogi prowadzące na przełęcz znane były od dawna. Za najstarsze odnotowane wejście turystyczne uznawane było wejście Janusza Chmielowskiego, Piotra Chmielowskiego, Michała Kulikowskiego i Jana Bachledy Tajbra 17 lipca 1895 r. W rzeczywistości wcześniej na przełęczy był Czech Karel Drož z przewodnikiem Janem Stopką (latem 1894 r.), mniej pewne są jeszcze wcześniejsze wejścia: Ludwika Zejsznera (1838), Bronisława Gustawicza (1872) i Karla Kolbenheyera (1873)[3].
Przez Żółtą Przełęcz nie prowadzi żaden szlak turystyczny, ale dozwolona jest w niej wspinaczka skalna (ale tylko od strony Doliny Gąsienicowej)[4]. Drogi wspinaczkowe:
- Z Pańszczyckiej Przełęczy, z ominięciem grani Fajek po zachodniej stronie; stopień trudności 0+ w skali tatrzańskiej, czas przejścia 30 min,
- Z Doliny Czarnej Gąsienicowej (od żółtego szlaku); 0, 30 min,
- Z Pańszczycy (od szlaku turyst.) ; 0, 45 min[2].
Żółta Turnia,
Żółta Turnia (niem. Gelber Berg, słow. Paňščická veža, węg. Sárga-hegy[1]) – wznoszący się na 2087 m n.p.m. szczyt w północnej grani Skrajnego Granatu w polskich Tatrach Wysokich. Grań ta oddziela Dolinę Gąsienicową od Pańszczycy[2].
Topografia
Od sąsiedniego na południe Wierchu pod Fajki (ok. 2135 m) masyw Żółtej Turni oddziela Żółta Przełęcz (2026 m). W północnym kierunku przedłużeniem Żółtej Turni jest porośnięty kosodrzewiną, a niżej lasem długi grzbiet kończący się w widłach Pańszczyckiego Potoku i Suchej Wody w dolnej części Pańszczycy[3].
Na najwyższym wierzchołku Żółtej Turni grzbiet ten rozgałęzia się na dwa ramiona. Orograficznie prawe – będące głównym ramieniem wododziałowym Żółtej Turni – to Zadni Upłaz, poniżej którego znajdują się Dubrawiska[4]. Pomiędzy obydwa grzbiety wcięta jest depresja, niżej przechodząca w Żółty Żleb, często błędnie nazywany Pańszczyckim Żlebem (nie znajduje się w Pańszczycy, lecz w Dolinie Gąsienicowej). Spływa nim Żółty Potok[3].
Opis masywu
Nazwa szczytu związana jest z porastającym go jasnożółtym porostem, wielosporkiem jaskrawym (Acarospora oxytona). Od północnej strony Żółta Turnia posiada charakterystyczny kształt rozłożystej piramidy, zbudowanej z granitoidów i twardych piaskowców kwarcytowych[5]. Skały te budują cały masyw, na uwagę zasługuje Pańszczycka Skałka, która zbudowana jest z wapieni. Odporne na wietrzenie skały krzemianowe spowodowały, że górna granica lasu jest tutaj obniżona o około 150 m. kosodrzewina porasta zbocza Żółtej Turni na wysokości około 1450-1750 m. W gąszczu kosodrzewiny występują pojedyncze limby[3].
Żółty Szczyt,
Żółty Szczyt (słow. Žltá veža, niem. Gelber Turm, węg. Sárga-torony) – szczyt o wysokości 2387 m n.p.m.[1] znajdujący się w słowackiej części Tatr Wysokich. Leży w bocznej grani Tatr odchodzącej na południowy wschód od Małego Lodowego Szczytu. Od masywu Pośredniej Grani oddzielony jest Pośrednią Przełęczą, natomiast od Drobnej Turni oddziela go przełęcz Żółta Ławka. Wcześniejsze pomiary określały wysokość szczytu na 2385 m[2].
Żółty Szczyt jest najwybitniejszym szczytem na odcinku pomiędzy Małym Lodowym Szczytem a Pośrednią Granią. Oprócz niego wznoszą się między nimi np. Spąga czy Sokola Turnia. W masywie Żółtego Szczytu, bezpośrednio nad Żółtą Ławką wznosi się samodzielna turnia zwana Żółtą Basztą, oddzielona od jego wierzchołka Żółtymi Wrótkami.
Żółty Szczyt nie jest dostępny dla turystów, nie prowadzą na jego wierzchołek żadne znakowane szlaki turystyczne. Dla taterników najbardziej interesująca jest jego zachodnia ściana opadająca w kierunku Doliny Staroleśnej.
Historia
Pierwsze wejścia turystyczne:
- K. Bröckelmann i Johann Hunsdorfer junior, 2 sierpnia 1900 r. – letnie,
- Ernő Kátai i Gyula Komarnicki, 4 lutego 1914 r. – zimowe.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
