 Ludzie związani z Tatrami
► Przewodnicy tatrzańscy (82 strony)
Przewodnik tatrzański – współcześnie przewodnik turystyczny górski mający uprawnienie do prowadzenia wycieczek na terenie Tatr, Pienin oraz Podtatrza.
Historia przewodnictwa tatrzańskiego
Pierwsze wzmianki o przewodnictwie tatrzańskim można odnaleźć w opisie Przygód Simplicissimusa Węgierskiego z roku 1683. Autorem tej powieści podróżniczej jest Daniel Speer pochodzący z Wrocławia. Rozdział zatytułowany Jak Simplicissimus z pięcioma studentami i przewodnikiem przez trzy dni drapał się po najwyższych Karpackich górach opisuje wyprawę w Tatry z przewodnikiem. Uważa się, że uczestnicy wyprawy zdobyli Kieżmarski Szczyt.
Pierwszymi przewodnikami byli górale zamieszkujący okoliczne wsie. Znali tylko część Tatr, w której działali jako kłusownicy czy pasterze, nie posiadali wiedzy o całych górach. Jednym z pierwszych znanym z imienia i nazwiska przewodników był rektor liceum w Kieżmarku – Georg Buchholtz, który wraz ze swoimi studentami odbywał wycieczki w Tatry. Zachowały się dwa opisy takich wycieczek – z roku 1724 i 1726.
Przewodnicy towarzyszyli naukowcom eksplorującym Tatry. Nie tylko prowadzili, ale również byli tragarzami ekwipunku oraz sprzętu badawczego. Stanisław Staszic w latach 1802–1805 podczas swoich wypraw na Kołowy Szczyt, Sławkowski Szczyt i Krywań zatrudniał jako przewodników górali z Jurgowa, zaś w wejściu na Łomnicę towarzyszyli mu przewodnicy z Gierlachowa i Starej Leśnej.
W wieku XIX wycieczki w Tatry zyskały popularność. W podtatrzańskich miejscowościach rozwinęło się zaplecze noclegowe i baza wypadowa dla wypraw w głąb gór. Wraz ze zwiększającą się liczbą turystów wzrosło zapotrzebowanie na przewodników. Zachowały się informacje o polskich przewodnikach z pierwszej połowy XIX, byli to: Jan Budz, Wojciech Galica, Józef Bigos i Jędrzej Para, leśniczowie – Franciszek Klein i Ignacy Blumenfeld. Po południowej stronie Tatr działali jako przewodnicy: Thomas Mauksch, Ján Ruman Driečny (starszy), Johann Still.
W drugiej połowie XIX wieku działali przewodnicy, którzy znali całe Tatry i przyczynili się do szybkiego rozwoju turystyki i taternictwa. Po północnej stronie Tatr byli to: Jędrzej Wala (starszy), Maciej Sieczka, Szymon Tatar (starszy), Wojciech Roj, Jędrzej Wala (młodszy), Jan Bachleda Tajber i Klemens Bachleda.
Po południowej stronie Tatr do najbardziej znanych przewodników należeli: Ján Ruman Driečny (młodszy), Martin Spitzkopf, Johann Hunsdorfer (senior). W tym okresie przewodnicy wyprowadzili turystów na niezdobyty dotąd Gerlach.
W 1873 roku powstały dwie organizacje turystyczne: Towarzystwo Tatrzańskie i Węgierskie Towarzystwo Karpackie, których zadaniem był rozwój turystyki, badania naukowe i ochrona przyrody w Tatrach. Obie instytucje ujęły przewodnictwo w ramy organizacyjne. Po południowej stronie Tatr w roku 1875, a po północnej w 1877 przewodnicy otrzymali legitymacje. Odznaki przewodnickie, czyli tzw. „blachy” polskim przewodnikom wręczono w 1887 roku. Został ustalony zakres uprawnień dla przewodników (podział na klasy) i stawki za poszczególne wycieczki.
Od początku XX wieku rozwijała się turystyka indywidualna. Wzrost liczby turystów i rozwój nowych form turystyki: taternictwa i turystyki zimowej pociągnął za sobą wypadki. Było to impulsem do powołania do życia w 1909 roku Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, którego pierwszymi członkami zostali przewodnicy tatrzańscy.
Po drugiej wojnie światowej, wraz z powstaniem parków narodowych po obu stronach Tatr, turystyka została podporządkowana wymogom ochrony przyrody. PTT zostało przekształcone w ogólnopolską organizację PTTK, któremu podlegało także przewodnictwo górskie. Rozwijający się w tym okresie masowy ruch turystyczny, opierający się głównie na zorganizowanych wycieczkach zbiorowych, był impulsem ponownego rozwoju przewodnictwa. Poza Zakopanem powstały nowe koła przewodnickie, m.in. w Krakowie, Katowicach, Gliwicach, a także akademickie koła przewodników.
Przewodnicy tatrzańscy dzisiaj
Przewodnik tatrzański jest zawodem tzw. zaufania publicznego, do którego wykonywania niezbędna jest licencja. Po zdaniu egzaminów wydaje ją Marszałek województwa właściwy dla miejsca zamieszkania przewodnika. Przewodnik tatrzański to jeden z rodzajów przewodnika turystycznego, którym może być osoba posiadająca uprawnienia określone ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r.
Organizacje skupiające przewodników tatrzańskich
Organizacje skupiające przewodników tatrzańskich są zrzeszone w Centrum Przewodnictwa Tatrzańskiego:
Akademickie Koło Przewodników Tatrzańskich im. Zofii i Witolda H. Paryskich w Krakowie,
Klub Przewodników Tatrzańskich PTTK-TPN w Zakopanem,
Koło Przewodników Tatrzańskich im. Janusza Chmielowskiego w Katowicach,
Koło Przewodników Tatrzańskich im. Macieja Sieczki w Krakowie,
Koło Przewodników Tatrzańskich im. Tadeusza Szczerby w Gliwicach,
Stowarzyszenie Europejskich Przewodników Górskich „Lider”,
Stowarzyszenie Przewodników Tatrzańskich im. Klemensa Bachledy w Zakopanem.
Koło Przewodników Tatrzańskich w Zakopanem PTTK im. Klimka Bachledy
A
Július Andráši
B
Jan Bachleda Tajber
Jakub Bachleda
Klemens Bachleda
Krzysztof Berbeka
Maciej Berbeka
Milič Blahout
Johann Breuer
C
Stefan Chałubiński
Władysław Cywiński
D
Ryszard Drągowski
E
Tadeusz Ewy
F
Johann Franz (junior)
Johann Franz (senior)
G
Ryszard Gajewski (wspinacz)
Ivan Gálfy
Jan Gąsienica Daniel
Józef Gąsienica Tomków
Jakub Gąsienica Wawrytko
Józef Gąsienica Wawrytko
Wojciech Gąsienica-Byrcyn
Michael Guhr
H
Johann Hunsdorfer (junior)
Johann Hunsdorfer (senior)
J
Michał Jagiełło
Bernard Jamnický
Jan Krupski (wspinacz)
Ladislav Janiga
Stanisław Janik
Józef Januszkowski
K
Jozef Koršala
Otto Oktavián Krejčí
Milan Kriššák
Ł
Stanisław Łukaszczyk
M
Bohdan Małachowski
Miłosz Martynowicz
Jędrzej Marusarz Jarząbek
Janusz Mączka
Stanisław Motyka
František Mrázik
N
Matthias Nitsch
O
Bartłomiej Obrochta
Józef Oppenheim
P
Witold Henryk Paryski
Ján Pastrnák
Maciej Pawlikowski
Tadeusz Pawłowski (wspinacz)
Janusz Piekałkiewicz
Arno Puškáš
R
Zofia Radwańska-Paryska
Henryk Rączka
Wojciech Roj (starszy)
Ján Ruman Driečny (młodszy)
Ján Ruman Driečny (starszy)
S
Sabała
Stanislav Samuhel
Ladislav Šedivý
Maciej Sieczka
Vladimír Šimo
Martin Spitzkopf
Paul Spitzkopf
Jan Staszel (wspinacz)
Johann Still
Eugeniusz Strzeboński
Tadeusz Szczerba
Ś
Wojciech Ślimak
T
Józef Tatar
Szymon Tatar (młodszy)
Szymon Tatar (starszy)
Vladimír Tatarka
Wojciech Tylka Suleja
U
Ivan Urbanovič
Józef Uznański
V
Paweł Vogel
W
Jędrzej Wala (młodszy)
Jędrzej Wala (starszy)
Zygmunt Wójcik (ratownik górski)
Z
István Zamkovszky
Štefan Závacký
František Ždiarsky
Ludwik Ziemblic
► Ratownicy TOPR (1 kategoria, 45 stron)
A
Tadeusz Augustyniak
B
Klemens Bachleda
Henryk Bednarski (taternik)
Maciej Berbeka
Włodzimierz Boldireff-Strzemiński
C
Stefan Chałubiński
Władysław Cywiński
Bronisław Czech
D
Ryszard Drągowski
Zdzisław Dziędzielewicz-Kirkin
G
Ryszard Gajewski (wspinacz)
Jakub Gąsienica Wawrytko
Józef Gąsienica Wawrytko
Wojciech Gąsienica-Byrcyn
H
Jerzy Hajdukiewicz
J
Stanisław Janik
Józef Januszkowski
K
Tadeusz Korniłowicz
Andrzej Krzeptowski II
L
Józef Lesiecki
Leon Loria
Ł
Czesław Łapiński (taternik)
M
Sławomir Makaruk
Rafał Malczewski
Jędrzej Marusarz Jarząbek
Andrzej Mikler
Maciej Mischke
N
Gustaw Nowotny
P
Witold Henryk Paryski
Maciej Pawlikowski
R
Zofia Radwańska-Paryska
S
Andrzej Skłodowski
Stanisław Skupień
Krzysztof Starnawski
Eugeniusz Strzeboński
T
Andrzej Tarnawski
Szymon Tatar (młodszy)
U
Józef Uznański
W
Marian Woyna Orlewicz
Z
Mariusz Zaruski
Stanisław Zdyb
Ludwik Ziemblic
Stefan Zwoliński
Ż
Janusz Żuławski
Jerzy Żuławski
Naczelnicy TOPR
J
Michał Jagiełło
K
Jan Komornicki
Zbigniew Korosadowicz
Ł
Stanisław Łukaszczyk
M
Piotr Malinowski (taternik)
O
Józef Oppenheim
S
Ryszard Szafirski
W
Zygmunt Wójcik (ratownik górski)
Z
Mariusz Zaruski
► Taternicy (256 stron)
A
Jolán Adriányi-Borcsányi
Piotr Amsterdamski
Władysław Anczyc
Július Andráši
Anna Antkiewicz
Rudolf Antoníček
B
Mieczysław Babiński
Jakub Bachleda
Czesław Bajer
Imre Barcza
Henryk Beck
Jacek Berbeka
Maciej Berbeka
Stefan Bernadzikiewicz
Jan Michał Beynarowicz
Adam Bielecki (wspinacz)
László Bilek
Wincenty Birkenmajer
Kazimierz Bizański
Eduard Blásy
Mychajło Bojczuk
Włodzimierz Boldireff-Strzemiński
Jozef Brandobur
Albert Brnčal
Stanisław Bronikowski
Katherine Bröske
Maximilian Bröske
Zoltán Brüll
C
Slavo Cagašík
Jan Červinka
Ludwik Chałubiński
Janusz Chmielowski
Leszek Cichy
Edmund Cięglewicz
Zdzisław Czaplicki
Wanda Czarnocka-Karpińska
Bronisław Czech
D
Zygmunt Dadlez
Ludwig Darmstädter
Mór Déchy
József Déry
Ivan Dieška
Jan Długosz (taternik)
Helena Dłuska
Jan Kazimierz Dorawski
Gyula Dőri
Ryszard Drągowski
Ernst Dubke
Maksymilian Dudryk
E
Teréz Egenhoffer
Teodor Eichenwald
Antonina Englisch
Karol Englisch
Tadeusz Ewy
F
Adam Ferens
Ivan Fiala
Bohdan Filipowski
Jan Józef Fischer
Henryk Furmanik
G
Walenty Gadowski
Apolinary Garlicki
Jerzy Głazek
Kazimierz Głazek
Ferdynand Goetel
Walery Goetel
Jerzy Golcz
Włodzimierz Gosławski
Józef Grabowski (narciarz)
Stanisław Groński
Alfréd Grósz
Bronisław Gustawicz
H
Simon Häberlein
Jerzy Hajdukiewicz
Ruth Hale (alpinistka)
Gyula Hefty
Zygmunt Andrzej Heinrich
Klara Hensch
Bogusław Herse (1872-1943)
Janusz Hierzyk
Sylva Hnátková-Kysilková
Zuzana Hofmannová
Jadwiga Honowska
Lajos Károly Horn
Jan Humpola
Lída Hynková
J
Jan Junger
Edward Walery Janczewski
Bogdan Jankowski
Eugeniusz Janota
Natalia Janotha
László Jármay
Karl Jenne
Károly Jordán
Marthe Jordán
Oszkár Jordán
Karl Jurzyca
K
Renata Kałuża
Wanda Kamińska
Adolf Kamiński
Belo Kapolka
Mieczysław Karłowicz
Adam Karpiński
Michał Kirkor (taternik)
Władysław Klamerus
Zygmunt Klemensiewicz (fizyk)
Gyula Komarnicki
Roman Komarnicki
Piotr Korczak
Roman Kordys
Tadeusz Korniłowicz
Marek Stanisław Korowicz
Konrad Koziczinski
Ludwig Koziczinski
Tibold Kregczy
Adam Kroebl
Zofia Krókowska
Jerzy Krókowski
Ignacy Król
Stanisław Krygowski
Róbert Kubín
Radovan Kuchař
Jerzy Kukuczka
Władysław Kulczyński (1890–1923)
Władysław Kulczyński (1854–1919)
Janusz Kurczab
Wojciech Kurtyka
Andrzej Kuś
L
Jerzy Lande
Jerzy Leporowski
Mieczysław Lerski
František Lipták
Leon Loria
Ł
Czesław Łapiński (taternik)
Tadeusz Łopuszański
Tadeusz Łaukajtys
M
Andrzej Machnik
Rafał Malczewski
Piotr Malinowski (taternik)
Alfred Martin
Andrzej Marusarz
Jerzy Maślanka
Stanisław Mierczyński
Mikuláš Mlynárčik
Jerzy Młodziejowski
Czesław Momatiuk
Antonín Mrkos
N
Konstanty Narkiewicz-Jodko
Gustáv Nedobrý
Ignacy Walenty Nendza
Franciszek Henryk Nowicki
Józef Nyka
O
Józef Oppenheim
Tadeusz Orłowski (lekarz)
Michal Orolín
Ján Oružinský
Stanisław Osiecki
Stefan Osiecki
Tadeusz Ostrowski
Wiktor Ostrowski
August Otto
P
Andrzej Paczkowski
Kazimierz Paszucha
Bronisław Pawlewski
Tadeusz Pawlewski
Jan Gwalbert Henryk Pawlikowski
Jan Gwalbert Pawlikowski
Michał Gwalbert Pawlikowski
Mieczysław Gwalbert Pawlikowski
Tadeusz Pawłowski (wspinacz)
Lajos Petrik
Jadwiga Pierzchalanka
Jerzy Pierzchała
Andrzej Pietraszek
Andrzej Pietsch
Rudolf Pilát
Kazimierz Piotrowski (wspinacz)
Tadeusz Piotrowski (wspinacz)
Vladimír Plulík
Maciej Popko
Stanisław Porębski (wspinacz)
Karol Potkański
Jozef Psotka
R
Ferdynand Rabowski
Bronisław Rajchman
Lajos Rokfalusy
Martin Róth
Jerzy Rudnicki (wspinacz)
Hermann Rumpelt
S
Jan Sawicki (taternik)
Aleksander Schiele
Kazimierz Schiele
Wanda Jerominówna
Ryszard Schramm
Vladimír Šedivý
Jenő Serényi
Stanisław Siedlecki (geolog)
Jozef Šimko
Alexander Škarvan
Adam Skoczylas
Lida Skotnicówna
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
