 Leksykon Tatrzański
Leksykon Tatrzański to wspaniałe miejsce do poznania Tatr i wszystkiego co z nimi jest związane. Dowiesz sie tutaj o najbardziej tajemniczych nazwach szczytów, jaskiń, trudno dostępnych miejsc.
Ś
Ścieżka nad Reglami, Śnieżny Szczyt, Świnica, Świnicka Przełęcz, Świstowa Czuba, Świstowa Dolina, Świstowe Stawki, Świstowy Szczyt,
Ścieżka nad Reglami,
Ścieżka nad Reglami – nazwa pieszego szlaku turystycznego w części reglowej Tatr Zachodnich. Ścieżka nad Reglami przecina kilka innych szlaków turystycznych, co czyni ją łatwo dostępną z Zakopanego. Całkowita długość ścieżki to ok. 17 km. Czas przejścia całej trasy wynosi ok. 6 godzin. Szlak jest koloru czarnego i przebiega z Kalatówek przez doliny oraz przełęcze reglowe na zachód, aż do Doliny Chochołowskiej.
Ścieżka nad Reglami przebiega przez kilka przełęczy należących do tzw. pseudosynkliny reglowej. W niektórych miejscach turystom odsłaniają się widoki, m.in. na Kotlinę Zakopiańską, masyw Giewontu i Czerwone Wierchy. Najczęściej szlak przechodzony jest na krótkich odcinkach, stanowi bowiem dogodne połączenie między tatrzańskimi dolinami.
Szlak został wytyczony przez Towarzystwo Tatrzańskie w 1900–1901 r. według pomysłu Mieczysława Kowalewskiego. Została oznaczono, początkowo na czerwono, przez Wiktora Barabasza, brata Stanisława, przy częściowym wykorzystaniu już istniejących perci. Przy budowie pomógł dwór w Kuźnicach, dając drewno na mostki, ławki oraz poręcze. Ścieżka początkowo nazywana była „Za Reglami” i wiodła do Doliny Kościeliskiej. Po II wojnie światowej (latem 1954) została przedłużona i dziś prowadzi przez Przysłop Kominiarski do Doliny Chochołowskiej. W roku 1973 szlakowi nadano imię Józefa Oppenheima.
Z uwagi na szkody powstałe w grudniu 2013 roku wskutek "Orkanu Ksawery", szlak na odcinku Dolina Kościeliska – Dolina Chochołowska został do odwołania zamknięty dla ruchu turystycznego. Odwołanie nastąpiło 1 i 2 lipca 2016[1].
Przebieg szlaku
Kalatówki,
30 min – Przełęcz Białego,
górna część Doliny Białego.
1:10 h – Czerwona Przełęcz. Tu odchodzi krótka odnoga na Sarnią Skałę,
1:35 h – Polana Strążyska w Dolinie Strążyskiej,
2:15 h – Przełęcz w Grzybowcu,
2:25 h – Wielka Polana Małołącka w Dolinie Małej Łąki,
2:50 h – Przysłop Miętusi,
Dolina Miętusia,
3:20 h – Dolina Kościeliska (Wyżnia Kira Miętusia),
3:55 h – Przysłop Kominiarski,
górna część Doliny Lejowej,
4:20 h – Kominiarska Przełęcz,
4:50 h – polana Jamy,
5:05 h – Dolina Chochołowska.
Śnieżny Szczyt,
Śnieżny Szczyt (słow. Snehový štít, niem. Schneespitze, węg. Hó-csúcs, 2465[1] lub 2467[2] m n.p.m.) – zwornikowy wierzchołek w głównej grani Tatr Wysokich, w ich słowackiej części. Znajduje się na północny wschód od masywu Lodowego Szczytu, oddzielony od Lodowego Zwornika Wyżnią Lodową Przełęczą (Vyšné Ľadové sedlo). Z drugiej strony Śnieżny Szczyt graniczy z Niżnim Baranim Zwornikiem (Nižná Barania strážnica) w masywie Baranich Rogów (Baranie rohy), oddzielony jest od niego Śnieżną Przełęczą (Ľadové sedlo)[1].
Śnieżny Szczyt góruje nad dwiema dolinami: Doliną Pięciu Stawów Spiskich i Doliną Czarną Jaworową (dokładniej nad jej górnymi piętrami: Śnieżnym Bańdziochem i Doliną Śnieżną). Ma on charakterystyczny kształt rogu opadającego pionową ścianą w kierunku Wyżniej Lodowej Przełęczy. W stronę Śnieżnej Przełęczy grań obniża się stopniowo, a wyróżnia się w niej następujące formacje:
- Wyżni Śnieżny Karb (Vyšná Snehová priehyba),
- Śnieżny Karb (Snehová priehyba),
- Śnieżny Zwornik (Snehová strážnica),
- Wyżnia Śnieżna Przełęcz (Prielom pod Snehovým),
- Śnieżne Czuby (Snehový hrb),
- Śnieżne Wrótka (Snehové vrátka),
- Śnieżny Mniszek (Snehový mních)[2][3].
W kierunku północno-zachodnim odchodzi od jego masywu Śnieżna Grań. Jej początek stanowi Śnieżny Zwornik. W grani tej znajdują się następujące obiekty (od Śnieżnego Zwornika na północ):
- Siwa Przełęcz (Sivé sedlo),
- Wielka Śnieżna Turnia (Veľká Snehová veža),
- Śtyrbna Przełęcz (Zadná snehová štrbina),
- Pośrednia Śnieżna Turnia (Prostredná Snehová veža),
- Ścienki (Predná snehová štrbina),
- Mała Śnieżna Turnia (Malá Snehová veža)[2][4].
Nazewnictwo
Do 1902 r. Śnieżny Szczyt pozostawał bezimienny. Po zdobyciu wierzchołka Karol Englisch nazwał go z niemiecka Hängende Schnee-Spitze, następnie w 1904 r. Janusz Chmielowski upowszechnił polską nazwę Śnieżny Szczyt (kalka nazwy niemieckiej)[5]. Turyści często nazywają Śnieżny Szczyt Lodowym Koniem, myląc go z turnią o tej nazwie, która jest o wiele mniejsza i trudno dostrzegalna z daleka[6].
Historia
Pierwsze wejścia:
- Karol Englisch i Johann Hunsdorfer (senior), 16 lub 17 lipca 1902 r. – letnie,
- Klara Hensch i László Ziemann, przed 31 marca 1934 r. – zimowe[2].
Świnica,
Świnica (słow. Svinica, węg. Svinica, niem. Seealmspitze)[1] – zwornikowy szczyt w Tatrach Wysokich o dwóch wierzchołkach, różniących się wysokością o 10 lub 11 metrów. Mająca kształt szerokiej piramidy skalnej Świnica jest pierwszym od zachodu wybitnym szczytem w grani głównej Tatr Wysokich (jej minimalna deniwelacja względna wynosi 356 metrów[2][3]) i kapitalnym punktem widokowym[4].
Topografia
Dwa wierzchołki Świnicy rozdziela przełęcz – Świnicka Szczerbina Niżnia (2279 m), opada spod niej Żleb Blatona. Wyższy wierzchołek ma 2301 m n.p.m.[5][6] (2302 m według pomiarów lidarowych z 2012 i 2018 roku[3][2]) i prowadzi na niego szlak turystyczny. Niższy, północno-zachodni, zwany wierzchołkiem taternickim, ma wysokość 2291 m i jest niedostępny turystycznie. Niektórzy za trzeci wierzchołek uznają też niewybitny garb Świnickiej Kopy. Punktem zwornikowym, przez który przebiega granica państwowa pomiędzy Polską a Słowacją, jest jej główny wierzchołek[7]. Świnica leży w miejscu załamania się głównego grzbietu Tatr pod kątem prostym i odejścia bocznej, 9-kilometrowej długości wschodniej grani Świnicy zakończonej Wołoszynem. Odcinkiem tej grani od Zawratu poprowadzono szlak Orlej Perci[8].
W grani głównej Tatr od Świnicy na południowy wschód w kierunku Liptowskich Murów biegnie Walentkowa Grań. W kierunku zachodnim grań główna opada z wierzchołka taternickiego na Świnicką Przełęcz, poprzez którą masyw sąsiaduje z Pośrednią Turnią (2128 m), dalej grań biegnie w kierunku przełęczy Liliowe i Kasprowego Wierchu (Tatry Zachodnie).
We wschodniej grani opadającej w kierunku Zawratu znajdują się[8][3][2]:
- Świnicka Szczerbina Wyżnia (2297 m),
- Świnicka Kopa (2300 m),
- Gąsienicowa Przełączka (2262 m),
- Gąsienicowa Turnia (2280 m),
- Niebieska Przełączka Wyżnia (2243 m),
- Niebieska Turnia (2259 m),
- Niebieska Przełęcz (2220 m[2]).
Szczyt Świnicy, położony w linii prostej około 10 kilometrów od Zakopanego[9], góruje nad trzema dolinami: Doliną Gąsienicową z Halą Gąsienicową i Doliną Pięciu Stawów Polskich w Polsce oraz Doliną Cichą (Tichá dolina) na Słowacji, a dokładniej nad górnymi ich piętrami: Dolinką pod Kołem, Świnicką Kotlinką, Zadnim Kołem i Doliną Walentkową (słow. Kamenná Tichá)[10].
350-metrowej wysokości północne i wschodnie urwiska Świnicy obfitują w drogi wspinaczkowe. Przecięte są północnym filarem, dla taterników będącym jednym z bardziej popularnych celów wspinaczkowych w rejonie Doliny Gąsienicowej (obecnie wspinają się nim głównie kursanci). W połowie jego wysokości znajduje się ogromny, skalisto-trawiasty zachód zwany Świnicką Ławką i prowadzący w jedną stronę na Świnicką Przełęcz, w drugą na Niebieską Przełączkę Wyżnią. W południowo-zachodnich stokach Świnicy znajduje się niewielka jaskinia zwana Świnicką Kolebą[11].
Historia
Próbę zdobycia szczytu podjął już w roku 1805 Stanisław Staszic, ale zakończyło ją załamanie pogody. Jako pierwsi na niższym wierzchołku północno-zachodnim stanęli austriaccy oficerowie, dokonujący pomiarów topograficznych w 1822 roku. Drugiego wejścia na wierzchołek NW dokonali Maciej Roj i Józef Stolarczyk w roku 1849[12].
Świnica (w rozumieniu głównego wierzchołka) pozostawała niezdobyta dużo dłużej. Szczególne starania w kierunku wejścia na nią czynił Eugeniusz Janota, który badał góry z ramienia Towarzystwa Naukowego Krakowskiego i było dla niego bardzo istotne zmierzenie (metodą barometryczną) najwyższego – jak wówczas sądzono – szczytu „Tatr Nowotarskich”[13][14]. Prawdopodobne jest jednak, że ważny był dla niego także aspekt sportowy – jego działania stanowiły pierwszy w Polsce przykład długotrwałej walki z problemem alpinistycznym[12]. O kilku nieudanych próbach z pierwszej połowy lat 60. XIX wieku nie wiadomo właściwie nic oprócz tego, że raz dotarł na wierzchołek NW. W roku 1866 bezskutecznie próbował wyszukać przejście od strony Zawratu wraz z Jędrzejem Walą starszym[13].
Następnego lata Eugeniusz Janota zabrał w góry trzech swoich uczniów z krakowskiego gimnazjum: czternastoletniego Bronisława Gustawicza oraz Mieczysława i Stanisława Feintuchów. Obrawszy sobie za przewodnika Macieja Sieczkę, 15 lipca podjęli próbę wejścia na Świnicę, ale z powodu niespodziewanego opadu śniegu, ochłodzenia i późnej pory dnia (trzynasta) zawrócili w pobliżu Długiego Stawu Gąsienicowego. Podczas zejścia obaj bracia Feintuchowie doznali bolesnych kontuzji. Na drugi dzień trzej pozostali ponowili atak, już o jedenastej osiągając poprzez Liliowe Świnicką Przełęcz, gdzie jednak zatrzymała ich wichura połączona z silnym zamgleniem[15].
22 lipca 1867 roku o szóstej rano Maciej Sieczka, Eugeniusz Janota i Bronisław Gustawicz znów wyruszyli z Zakopanego. Idąc przez Boczań i Skupniów Upłaz, o dziewiątej dotarli do Zielonej Doliny Gąsienicowej, gdzie odpoczęli w szałasie. Szlaki wówczas nie istniały, a ścieżki były wątłe i nierówne, co bardzo spowalniało marsz. Na Liliowem natknęli się na prawnika Stanisława Librowskiego z Krakowa, byłego ucznia Janoty, z nieznanym z nazwiska góralskim przewodnikiem; obie wyprawy połączyły siły. Około 11:30, przy idealnej pogodzie, znaleźli się na Świnickiej Przełęczy, a po kolejnej godzinie na północno-zachodnim wierzchołku Świnicy. Wtedy Maciej Sieczka podjął się odszukania drogi na główny wierzchołek. Dotarł tam wkrótce ostrzem grani, drogą taternicką także we współczesnym rozumieniu tego słowa, którą jego towarzysze uważali za nazbyt ryzykowną. Z góry odszukał przełączkę nazwaną później Wrótkami, miejsce kluczowe dla łatwiejszego pokonania rozdzielającego wierzchołki Świnicy Żlebu Blatona. Zszedł tamtędy, a następnie wprowadził na szczyt pozostałych członków wyprawy – osiągnęli go o czternastej. Eugeniusz Janota oszacował wysokość Świnicy na 2336 m n.p.m. (według znanych wówczas błędnych pomiarów Rysy miały 2309 metrów). Schodzili tą samą drogą i chociaż w gęstwinie Boczania zastał ich zmrok, o dziesiątej wieczorem bezpiecznie ukończyli wyprawę[12][15].
Drugie wejście na Świnicę (następnego roku) było zarazem pierwszym kobiecym, gdyż brała w nim udział siedemnastoletnia siostra Walerego Eljasza-Radzikowskiego (być może Maria)[12][13]. W trzecim wejściu uczestniczył sam Walery z narzeczoną oraz inną siostrą. W obu przypadkach prowadził Maciej Sieczka, który wkrótce zdobył sławę „specjalisty od Świnicy”[12]. Z uwagi na długość trasy, uważaną wówczas za ekstremalną, wiele kolejnych zespołów przed atakiem szczytowym nocowało w szałasie w Zielonej Dolinie Gąsienicowej[13]. W ciągu dekady, do połowy roku 1877, Świnicę zdobyło łącznie 61 różnych osób, wśród nich 11 kobiet, w ramach 25 wypraw[15].
W roku 1885 Klemens Bachleda i Ferdynand Hoesick jako pierwsi zeszli ze szczytu w Dolinę Pięciu Stawów Polskich. Tego samego roku Polskie Towarzystwo Tatrzańskie wyznakowało szlak na Świnicę w przybliżonym śladzie drogi pierwszych zdobywców. W latach 1889–1893 ulepszono ten szlak (sztuczne ułatwienia) i zbudowano kontynuację na Zawrat, na znacznym odcinku powtarzając drogę Bachledy i Hoesicka. W roku 1902 Walerian Dzieślewski wysunął projekt budowy kolei zębatej na Świnicę, noszący cechy wandalizmu przyrodniczego. Zamysł nie znalazł wykonawcy i był przez kilka lat przedmiotem ostrych kontrowersji, aby ostatecznie upaść[12]. Pierwszego wejścia zimowego dokonał w samotnej wspinaczce Jerzy Maślanka 30 grudnia 1907 roku[7][16]. W drugiej połowie lat 30. XX wieku wiceminister Aleksander Bobkowski proponował niwelację terenu Liptowskich Murów i przedłużenie ceprostrady ze Szpiglasowego Wierchu na Świnicę, ale II wojna światowa uniemożliwiła realizację tego wybitnie szkodliwego dla natury projektu. Spośród encyklopedycznych postaci Świnicę odwiedzili, między innymi: Władysław Orkan, Stanisław Wyspiański, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Maria Skłodowska-Curie, Julian Marchlewski, Włodzimierz Lenin, Mieczysław Karłowicz, Jarosław Iwaszkiewicz, Stefan Żeromski[17][18][16].
Wypadki
Wypadki w drodze na Świnicę są stosunkowo częstym zjawiskiem. Do ich istotnych przyczyn należą: próby przekraczania zalegających (nieraz do późnego lata) płatów śniegu, zabłądzenia lub zejścia ze szlaku (myląca jest pozorna łagodność terenu, który w niższej części masywu przechodzi w pionowe urwiska), odpadnięcia od skały podczas wspinaczki oraz brak przygotowania do wycieczki (nieodpowiednie obuwie i odzienie, niedostateczna kondycja psychofizyczna). Świnica, podobnie jak Giewont, z uwagi na samotne położenie jest miejscem wyjątkowo niebezpiecznym w czasie burzy. Znaczna liczba ludzi, których kwalifikacje turystyczne są całkowicie niewystarczające do podjęcia próby wspinaczki na tę górę, trafia w jej okolicę wskutek względnej bliskości górnej stacji kolei na Kasprowy Wierch. Łącznie w masywie Świnicy doszło do około trzydziestu wypadków śmiertelnych, w tej liczbie piętnastu na szlaku łączącym ją z Zawratem[17][19].
Pierwszą znaną ofiarą Świnicy był Günter Schönberg, wojskowy z Erfurtu, który 3 lipca 1907 roku pobłądził w zejściu i runął spod Gąsienicowej Turni do Dolinki pod Kołem[17].
15 sierpnia 1939 roku doszło do najtragiczniejszego zdarzenia w historii Świnicy. Żaden wypadek burzowy w polskich Tatrach nie pociągnął za sobą takiej liczby ofiar śmiertelnych, a do roku 2003 był to także najgorszy pod tym względem wypadek kolonijny. Wycieczka górska syjonistycznej organizacji harcerskiej Agudat ha-Noar ha-Iwri „Akiba” w liczbie 65 uczestników podążała poprzez Zawrat na Świnicę, nie zawracając pomimo późnej pory dnia. Pomiędzy 15:30 a 16:00 nadciągnęła niespodziewana, bardzo silna burza. W momencie pogorszenia pogody wycieczka pokonała już główne trudności na trawersie Gąsienicowej Turni, a zatem najszybsza droga w dół wiodła pod szczytem w stronę Świnickiej Przełęczy. Z uwagi na brak możliwości schronienia się w piętrze turniowym, prowadzący widział jedyną szansę ratunku w ominięciu szczytu przed czołem burzy i możliwie pospiesznym zejściu, ale oberwanie chmury unieruchomiło małopolskich harcerzy bezpośrednio pod wierzchołkiem Świnicy[4][17].
Piorun odstrzelił i rozszczepił duży blok skalny z kopuły szczytowej, co zapoczątkowało masywną lawinę kamienną, która przeszła przez wycieczkę. Jej kierownik Henryk Jaffe oraz uczestniczka Rutka Rottenberg zginęli na miejscu, a uczestnicy Szlomo Diamand i Nachum Goldberg odnieśli śmiertelne rany (obaj zmarli po kilkunastu godzinach). Wybuchła panika: niektórzy uczestnicy zaczęli uciekać z powrotem w stronę Zawratu i Doliny Pięciu Stawów Polskich, niektórzy wprost w dół przez urwisko ku Dolinie Walentkowej, a jeszcze inni doznali tymczasowego paraliżu psychogennego. Oprócz kilku osób, które reszta kierownictwa wycieczki zdołała sprowadzić w stronę Kasprowego Wierchu, niemal wszyscy odnieśli rany[4][17].
Wkrótce po wypadku wyruszyła akcja ratunkowa. Jako pierwszy na miejsce dotarł Andrzej Krzeptowski II, prowadzący wówczas trzecie schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, a niedługo po nim członkowie TOPR-u pod kierownictwem Józefa Oppenheima. Łącznie tego wieczora pomocy udzielało przynajmniej dziewiętnaście osób, co było liczbą zaledwie wystarczającą. Działania toczyły się w bardzo złych warunkach, przy nieustającej ulewie. Ciężko rannych zwieziono koleją do Kuźnic, innych (z wychłodzeniem i złamaniami) zniesiono do zabudowań na Kasprowym Wierchu i tam przenocowano; lżej poszkodowani byli sprowadzani na Halę Gąsienicową, jak również w Dolinę Pięciu Stawów Polskich. Akcja przeciągnęła się do późnych godzin nocnych[4][17].
Brakowało jeszcze dwojga uczestników wycieczki, Izaaka Schneidra i Estery Dym, którzy w panice odłączyli się od grupy. Ich ciała znaleziono dopiero 18 sierpnia w urwistych żlebach opadających do Doliny Walentkowej. Spośród ocalałych najpoważniejsze rany odnieśli Józef Rokosz, Józef Schwarz i Mendel Bornstein. Łącznie zginęło pięcioro harcerzy i ich opiekun. Na kanwie tej tragedii osnute zostało opowiadanie Szymona Datnera Wielka Turnia (Pan Symek), jej obszerny opis znalazł się także w książce Wandy Gentil-Tippenhauer i Stanisława Zielińskiego W stronę Pysznej[4][17].
Po II wojnie światowej, wobec nasilenia ruchu turystycznego, wypadki stały się częstsze. Przykładowo, 17 maja 1948 roku, schodząc ze Świnicy w stronę Świnickiej Przełęczy, wybitny fizyk Jan Blaton poślizgnął się na śniegu w żlebie opadającym ze Świnickiej Szczerbiny Niżniej i zginął wskutek upadku. Żleb nazwano później jego nazwiskiem. 15 września 1965 roku podczas schodzenia w stronę Zawratu Jakub Bajaskin stracił równowagę, próbując ustąpić szybciej idącym turystom przy przekraczaniu żlebu na trawersie Niebieskiej Turni, spadł ćwierć kilometra w dół i zabił się na miejscu. Później podawano błędnie, że zmarły przepuszczał idące z naprzeciwka turystki, a miejsce to określano mianem Trawersu (lub Żlebu) Dżentelmena. Jeszcze po kilkudziesięciu latach wykorzystywano demagogicznie to zdarzenie jako argument za jednokierunkowym zamykaniem szlaków[17][20][21]. 4 września 2012 roku podczas zejścia ze Świnicy na Zawrat zginął Józef Szaniawski: spadł w przepaść w kierunku Doliny Pięciu Stawów Polskich[22].
Świnica należy współcześnie do najliczniej odwiedzanych szczytów tatrzańskich. W jej masywie wypadkom ulegały kilkuletnie dzieci, które pod żadnym pozorem nie powinny się tam znaleźć, odnotowano także zdarzenia o charakterze samobójczym. W latach 2003–2010 wystąpiło na Świnicy łącznie 31 wypadków wymagających interwencji ratowniczej, co stanowiło jedną z wyższych wartości wśród polskich gór[17][23].
Przyroda
Gatunki roślin typowe dla skał granitowych. Z rzadkich roślin stwierdzono występowanie saussurei wielkogłowej – gatunku w Polsce występującego tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach[24]. Na północnej ścianie Świnicy wskutek zacienienia i zimniejszego mikroklimatu wysokość piętra turniowego obniża się do 2100–2200 m[25].
Etymologia
Obecna wersja nazwy szczytu ustaliła się w pierwszej połowie XX wieku. Wcześniej używano form Świnia (Dźwinia, Szwinia) Skała, Świnnica. Geneza tego toponimu bywa tłumaczona na różne sposoby. Najbardziej prawdopodobna wersja zakłada podobieństwo całego masywu (od Skrajnej Turni do Niebieskiej Turni) do świni, ponieważ podobne nazwy w Tatrach (na przykład Mała Świnica w odniesieniu do Sarniej Skały) nadawane przez górali zawsze pochodziły od wyglądu[26].
Toponim można także wywieść z tego, że góra dość długo opierała się szturmującym ją turystom, czyli zachowywała się po „świńsku”. Jest to mniej prawdopodobna wersja, gdyż pierwszy raz nazwa pojawia się w XVIII wieku, a więc przed narodzinami właściwej turystyki tatrzańskiej. Co więcej, przymiotnik przypuszczalnie przybrałby wówczas inną formę, jak w przypadku Goryczkowej Przełęczy Świńskiej, rzeczywiście określanej tak z racji przykrego podejścia[26].
Andreas Jonas Czirbesz w roku 1772 zanotował nazwę Świcina, którą z racji zaledwie jednokrotnego wystąpienia należy z wysokim prawdopodobieństwem uznać za czeski błąd, choć miałaby pewien sens etymologiczny (z perspektywy niektórych miejsc na Podhalu można obserwować wschód słońca zza masywu Świnicy). Dwadzieścia lat później Baltazar Hacquet opisał ten szczyt jako Koscieloc M[ons], co stanowiło oczywistą pomyłkę[26].
Świnicka Przełęcz,
Świnicka Przełęcz (słow. Svinicové sedlo, niem. Swinicajoch, węg. Świnica-hágó, Swinica-hágó) – położona na wysokości 2051 m przełęcz między Pośrednią Turnią a Świnicą w Tatrach Wysokich. Nazwa pochodzi od Świnicy (2301 m)[1]. Szczyty te i Świnicka Przełęcz leżą w grani głównej Tatr, którą biegnie granica polsko-słowacka. Po słowackiej stronie stoki opadają do Doliny Walentkowej. Po polskiej, północnej stronie pod Świnicką Przełęczą znajduje się Świnicka Kotlinka – górna część Doliny Gąsienicowej[2]. W żlebie znajdującym się na dnie tej kotliny bardzo długo zalega śnieg, w niektórych latach nawet do połowy sierpnia. W małym żlebku poniżej przełęczy znajduje się niewielkie źródełko[3].
Świnicka Przełęcz stanowi ważny dostęp do Świnicy. Jest węzłem szlaków łączących Świnicę z Kasprowym Wierchem oraz z Zielonym Stawem Gąsienicowym. W latach 1890–1924 istniał tutaj przytulony do skał niewielki schron dla turystów (4 × 3 m). Biwakowali tutaj turyści wspinający się na Świnicę, na przełęczy pozostawiali swoje rzeczy i jedli obiad przy ognisku (gałęzie kosodrzewiny na ognisko wynosili przewodnicy). W 1902 opracowano projekt kolei zębnicowej na Liliowe i Świnicką Przełęcz. Budził on wielkie protesty obrońców przyrody i z korzyścią dla przyrody Tatr nie doszło do jego realizacji[3].
Świstowa Czuba,
Świstowa Czuba (1763 m) – kulminacja kończąca północne ramię Opalonego Wierchu w polskich Tatrach Wysokich. Często (błędnie) nazywana jest Świstówką, chociaż ta nazwa odnosi się do niewielkiej, zawieszonej nad Doliną Roztoki kotlinki Świstówki Roztockiej[1]. Świstowa Czuba jest górą jednodolinną – wszystkie jej stoki opadają do Doliny Roztoki[2]. Wejście na szczyt od dawna było znane pasterzom. Z rejonu Świstowej Czuby rozległe widoki na potężny masyw Wołoszyna, Dolinę Pięciu Stawów Polskich i Dolinę Roztoki z zawieszoną wysoko Dolinką Buczynową. Według Marii J. Zaleskiej nazwa Świstówka pochodzi od tego, że „wiatr tu często świszcze najokropniej”[3].
Wypadki
Zachodnimi stokami Świstowej Czuby przechodzi oznaczony kolorem niebieskim szlak turystyczny od schroniska w Dolinie Pięciu Stawów Polskich do Morskiego Oka przez Opalone. Nie dochodzi on do Świstowego Przechodu (przełączka w graniu łączącej Świstową Czubę z Świstową Kopą), lecz prowadzi po jego zachodniej stronie i zachodnim zboczem grani na szczyt Świstowej Kopy i Świstowe Siodło. Dawniej szlak turystyczny poprowadzony był inaczej: przez Świstowy Przechód schodził do trawiastej depresji nad górną częścią Żlebu Paryskiego, nieco powyżej przepaścistego urwiska. Prowadził mocno pochyłym zboczem, na którym do lata zalegał płat zlodzonego śniegu. Często zdarzały się tutaj obsunięcia turystów, którzy spadali z przepaścistej ściany w stronę Doliny Roztoki. W 1956 ścieżkę poprowadzono inaczej; nie dochodzi już do Świstowego Przechodu i prowadzi w górę, po zachodniej stronie grani. Mimo to zdarzają się przejścia nieświadomych niebezpieczeństwa turystów starą ścieżką. Szczególnie niebezpieczne jest to zimą. Do 2003 r. zginęło tutaj łącznie kilkunastu ludzi. W sylwestra 1956 spadło z 300-metrowej ściany 3 narciarzy; dwóch mężczyzn zginęło, kobieta z ciężkimi obrażeniami przeżyła. TOPR został powiadomiony o wypadku przez czwartego narciarza, który nie spadł i powrócił do schroniska PTTK w Dolinie Pięciu Stawów Polskich. Cztery lata później ów narciarz, również w sylwestra, poniósł śmierć w tym samym właśnie miejscu. W 1994 zginęła tutaj 23-letnia turystka niemiecka[3].
Przejście obecnym, nowym wariantem szlaku turystycznego jest nieco mozolniejsze (ok. 80 m różnicy wysokości) i dłuższe (ok. 15 min), ale znacznie bezpieczniejsze. Przejście starym szlakiem określane jest jako „śmiertelny skrót”. Niewiele jest w Tatrach miejsc bardziej niebezpiecznych dla turystów. Statystyki wypadków w tym miejscu mówią same za siebie[2].
Północna ściana Świstowej Czuby
Świstowa Czuba do Doliny Roztoki urywa się ścianą o trójkątnym kształcie i wysokości ok. 300 m. Około 50 m poniżej szczytu i na lewo od niego znajduje się w niej Świstowy Mnich. Z dołu wygląda jak samodzielna turnia, w istocie jednak nie jest oddzielony od ściany żadną przełączką. Opadające z niego urwisko jest najbardziej stromym fragmentem całej ściany Świstowej Czuby. Po lewej stronie tej ściany znajduje się Komin Siniaków. Ściana jest dość silnie porośnięta roślinami zielnymi i rosną w niej miejscami dorodne limby[2].
Pierwsze przejście (środkiem ściany) 25 lipca 1930: Wincenty Birkenmajer, Kazimierz Kupczyk, Witold Henryk Paryski, Jan Alfred Szczepański. Później taternicy przeszli w ścianie jeszcze wiele innych dróg wspinaczkowych. Opisuje je Władysław Cywiński w 11. tomie (Szpiglasowy Wierch) swojego przewodnika Tatry[2].
Świstowa Dolina,
Dolina Świstowa (słow. Svišťová dolina, niem. Swistowatal, Murmeltiertal, węg. Marmota-völgy[1]) – dolina położona w Tatrach Wysokich na terenie Słowacji.
Topografia
Należy do systemu Doliny Białej Wody (Bielovodská dolina), od której odchodzi w kierunku wschodnim. Jej wylot znajduje się na wysokości Polany pod Wysoką (Poľana pod Vysokou), miejsca zbiegu także innych bocznych dolin (schodzą do niej tutaj: Dolina Kacza (Kačacia dolina) i Dolina Ciężka (Ťažká dolina).
Dolina Świstowa graniczy:
- od zachodu i południowego zachodu z boczną odnogą Doliny Kaczej – Doliną Litworową (Litvorová kotlina), rozdziela je boczna grań Wielickiego Szczytu (hrebeň Velického štítu) z kulminacją w Hrubej Turni (Hrubá veža, 2086 m),
- od południa z Doliną Wielicką (Velická dolina), rozdziela je odcinek głównej grani Tatr od Wielickiego Szczytu (Velický štít) do Małej Wysokiej (Východná Vysoká),
- od wschodu z Doliną Staroleśną (Veľká Studená dolina), rozdziela je dalszy odcinek głównej grani od Małej Wysokiej do Świstowego Szczytu (Svišťový štít),
- od północnego wschodu z doliną Rówienki (Rovienková dolina), rozdziela je odchodząca od Świstowego Szczytu Świstowa Grań ze Świstowymi Turniami (Svišťové vežé).
Opis
Nazwa doliny pochodzi od żyjących w niej świstaków tatrzańskich. Tarasowa Dolina Świstowa ma długość ok. 1,75 km, w górnej części przechodzi w Kocioł pod Polskim Grzebieniem (Zamrznutý kotol), w którym na wysokości ok. 2047 m położony jest Zmarzły Staw pod Polskim Grzebieniem (Zamrznuté pleso). Obok niego przebiega znakowany kolorem niebieskim szlak turystyczny poprowadzony z Doliny Litworowej na przełęcz Rohatkę (Prielom), skąd schodzi do Doliny Staroleśnej. Od niego odgałęzia się oznaczony kolorem zielonym szlak przez Polski Grzebień (Poľský hrebeň) do Doliny Wielickiej (Velická dolina).
Zmarzły Staw nie jest jedynym stawem tej doliny. Poniżej niego, na skalnej półce oddzielającej Kocioł pod Polskim Grzebieniem od pozostałej części Doliny Świstowej znajdują się dwa niewielkie Zmarzłe Oka (Zamrznuté oká) zanikające czasem podczas lata, a na wysokości 1937 m leżą Świstowe Stawki (Svišťové plieska, Hrubé plesá). Przepływa przez nie Świstowy Potok (Svišťovský potok), dopływ potoku Biała Woda (Biela voda, Biela voda podúplazská).
Kocioł pod Polskim Grzebieniem jest jedyną udostępnioną dla turystów częścią Doliny Świstowej. Dolina położona jest na obszarze ochrony ścisłej i wstęp do tej dzikiej doliny jest zabroniony.
Świstowe Stawki,
Świstowe Stawki (słow. Hrubé plesá lub Svišťové plieska) – grupa czterech małych stawków w Dolinie Świstowej (Svišťová dolina) w słowackich Tatrach Wysokich. Leżą na jej górnym piętrze, zwanym Wyżnią Świstową Równią (Vyšná Svišťová roveň), u stóp Hrubej Turni (Hrubá veža, 2086 m).
Tafla największego ze stawków znajduje się na wysokości 1930 m n.p.m. Po obu jego stronach, w odległości ok. 20 metrów na północ (poniżej) i południe (powyżej), znajdują się dwa znacznie mniejsze jeziorka. Czwarty ze Świstowych Stawków znajduje się natomiast w odległości ok. 90 m na północny zachód od największego stawku, blisko wierzchołka Świstowej Kopki (Svišťová kôpka, 1976 m) i nieco wyżej od pozostałych jeziorek. Przez trzy dolne stawki przepływa potoczek będący dopływem Świstowego Potoku (Svišťový potok). Świstowe Stawki nie zostały dokładnie pomierzone, więc ich wymiary nie są podawane w przewodnikach.
Nad Świstowe Stawki nie prowadzą żadne szlaki turystyczne. Są one natomiast widoczne z daleka z udostępnionego żółto znakowaną ścieżką wierzchołka Małej Wysokiej (Východná Vysoká, 2429 m).
Świstowy Szczyt,
Świstowy Szczyt (słow. Svišťový štít, niem. Mittelgebirge, węg. Közép-hegység[1]) – trójwierzchołkowy szczyt w głównej grani Tatr pomiędzy Dziką Turnią (Divá veža) a Graniastą Turnią (Hranatá veža).
Szczytowa grań masywu Świstowego Szczytu zawiera trzy kulminacje, spośród których najwyższy jest południowo-zachodni Wielki Świstowy Szczyt. Środkowym wierzchołkiem jest Pośredni Świstowy Szczyt, od którego na północny zachód odchodzi Świstowa Grań. Tuż na wschód od niego znajduje się Mały Świstowy Szczyt. Przełączka między Wielkim a Pośrednim Świstowym Szczytem to Świstowa Szczerbina, natomiast Pośredni i Mały Świstowy Szczyt rozdzielone są Świstowym Zawracikiem[2].
Od Świstowego Szczytu odchodzą w kierunku dolin dwie, krótkie granie:
- Świstowa Grań ze Świstowymi Turniami, rozdzielająca Dolinę Świstową (Svišťová dolina) i dolinę Rówienki (Rovienková dolina) należące do systemu Doliny Białej Wody (Bielovodská dolina). Najbliższą turnią od wierzchołka Świstowego Szczytu jest Świstowy Róg, oddzielony Przełęczą pod Świstowym Rogiem.
- Świstowy Grzbiet, rozdzielający Dziką Kotlinę (Divá kotlina) i Kotlinę pod Rohatką od niższych pięter Doliny Staroleśnej[2].
Od masywu Dzikiej Turni, w którym najbliższą turnią jest Czerwony Mnich, Świstowy Szczyt jest oddzielony Dziką Przełęczą (Predné Divé sedlo). Pomiędzy szczytami Świstowym i Jaworowym w głównej grani Tatr znajdują się kolejno m.in.:
Złotnikowa Ławka (Svišťová lávka),
Złotnikowa Kopa (Svišťová kopa),
Świstowa Przełęcz (Svišťové sedlo, 2192 m),
Złotnikowa Czuba (Rovienková stena),
Złotnikowe Wrótka (Rovienková priehyba),
Graniasta Turnia (Hranatá veža, 2261 m),
Graniasta Przełęcz (Vyšné Rovienkové sedlo, 2235 m),
Rówienkowa Turnia (Rovienková veža, 2272 m),
Rówienkowa Przełęcz (Rovienkové sedlo, 2230 m),
Krzesany Róg (Kresaný roh, 2305 m),
przełęcz Zawracik Rówienkowy (Malý Závrat, 2270 m),
Mały Jaworowy Szczyt (Malý Javorový štít, 2380 m),
przełęcz Rozdziele (Javorová škára, 2330 m)[2].
Pierwsze znane wejście na szczyt: August Otto i przewodnik Johann Hunsdorfer (senior) 20 lipca 1897 r. Prawdopodobnie jednak na szczyt już wcześniej wchodzili kartografowie i myśliwi. Zimą jako pierwszy wszedł (na nartach) Gyula Komarnicki 16 lutego 1913 r.[2] Wejście na szczyt jest łatwe, a widok z niego rozległy, jednakże szczyt nigdy nie był popularny wśród turystów. Obecnie dla turystów jest niedostępny (nie prowadzą na niego szlaki turystyczne). Nazwa szczytu pochodzi od Doliny Świstowej. W literaturze szczyt wymieniany był jako Świstowe Turnie (1877), Świstowa (1886), Świstowa Turnia (1900 i 1903), Świstowy Wierch (1904), obecna nazwa występuje od 1912[1].
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
