 Leksykon Tatrzański
Leksykon Tatrzański to wspaniałe miejsce do poznania Tatr i wszystkiego co z nimi jest związane. Dowiesz sie tutaj o najbardziej tajemniczych nazwach szczytów, jaskiń, trudno dostępnych miejsc.
Ł
Łatana Dolina, Łomnica, Łomnicka Dolina, Łomnicka Grań, Łomnicki Staw, Łopata, Łysa Polana, Łysanki
Łatana Dolina,
Dolina Łatana (słow. Látaná dolina) – dolina w słowackich Tatrach Zachodnich.
Topografia
Jest jedynym prawym odgałęzieniem Doliny Zuberskiej. Jej wylot znajduje się w Zwierówce, gdzie łączy się z wylotem Doliny Rohackiej. Dolina ciągnie się po grań łączącą Grzesia z Rakoniem, sąsiadując z polską Doliną Chochołowską. Górna część doliny zwana jest Doliną Zadnią Łataną. Orograficznie prawe zbocza Doliny Łatanej stanowi grań Grześ – Osobita. W jej stokach występuje kilka bocznych odgałęzień. W kierunku od zachodu na wschód są to: Ciepły Żleb, żleb Domczyna, Dolina Olowa, Kotłowy Żleb i północna odnoga Doliny Zadniej Łatanej. Lewe zbocza tworzy północno-zachodnia grań Rakonia i Skrajnego Szyndlowca. Znajduje się w nim wybitny Szyndlowy Żleb oraz wąska kotlina o nazwie Koryciny. Pod zboczami Rakonia w Dolinie Zadniej Łatanej znajduje się kocioł lodowcowy Praszywe ograniczony z boków grzbietem Ostrewki i grzędą odchodzącą na zachód od Długiego Upłazu.
Budowa
Dolina ma powierzchnię 7,4 km². Jest wyżłobiona w krystalicznych łupkach i ma łagodne zbocza boczne, bardziej strome są jedynie zbocza zamykające górną część doliny. W zboczach prawej strony zawiera ponadto piaskowce kwarcystyczne. W przeszłości pokryta była lodowcem o długości ok. 2,5 km, który schodził do wysokości ok. 1200 m n.p.m. Dno doliny pokryte jest morenami i wypełnione osadami jeziora, które kiedyś tu istniało, a powstało wskutek zatarasowania wylotu doliny przez większy lodowiec Doliny Zuberskiej. Po pewnym czasie nastąpiło przerwanie tamy morenowej i woda jeziora spłynęła. Doliną płynie obecnie Łatany Potok, który po połączeniu się w Zwierówce z Rohackim Potokiem tworzy Zimną Wodę.
Historia
Dolina była dawniej wypasana. W dokumentach historycznych znajduje się wzmianka, że w 1615 r. salass Latany należał do niejakiego gazdy Marszałka z Białego Potoku. Górna część doliny pod zboczami Grzesia należała zaś w owym czasie do wsi Trzciana i Dłuhałuka. Przed II wojną światową w dolinie wypasała wieś Orawka znajdująca się aż 42 km stąd, w północnej Orawie. Obecnie znajduje się jeszcze w dolinie kilka polan, ale większą część doliny porastają lasy. Górna część doliny była niegdyś popularnym terenem narciarskim. U wylotu doliny znajduje się cmentarzyk partyzancki, na którym pochowano 20 partyzantów poległych w Dolinie Zuberskiej w grudniu 1944 r. W 1987 r. tereny doliny włączone zostały w obszar TANAP-u. Dolna część drogi prowadzącej dnem doliny (od Zwierówki) jest asfaltowana, łagodnie nachylona i dostępna dla osób niepełnosprawnych.
Łomnica,
Łomnica (słow. Lomnický štít, niem. Lomnitzer Spitze, węg. Lomnici-csúcs) – drugi co do wysokości (2633[1], 2634[2] lub 2632[3][4] m n.p.m.) po Gerlachu (2655 m) wybitny szczyt Tatr, położony w słowackiej części Tatr Wysokich. Do przeprowadzenia dokładniejszych pomiarów ok. 1860 r. uchodził za najwyższy w Tatrach[5]. Należy do Wielkiej Korony Tatr.
Topografia
Łomnica położona jest w bocznej grani odchodzącej na południowy wschód od grani głównej w Wyżnim Baranim Zworniku (Vyšná Barania strážnica) w masywie Baranich Rogów (Baranie rohy).
Od Łomnicy odchodzą liczne grzędy i trzy granie:
- grań północno-wschodnia z Widłami i Kieżmarskim Szczytem. Grań ta (a dokładniej najbliższy Łomnicy Miedziany Mur) od Łomnicy oddzielona jest Wyżnią Miedzianą Przełączką (Medená štrbina)[5].
- grań południowa (dokładniej: południowo-południowo-wschodnia) ze szczytem Łomnickiej Kopy (Lomnická kopa, 2421 m), Łomnicką Przełęczą (Lomnické sedlo) i Łomnicką Granią (Lomnický hrebeň) opadającą w kierunku Schroniska Zamkovskiego (Zamkovského chata). Od wierzchołka znajdują się kolejno:
-- Łomnicka Szczerbinka (Lomnická štrbinka),
-- Łomnicki Kopiniaczek (Lomnický zub),
-- Wyżni Łomnicki Karb (Vyšný lomnický zárez),
-- Łomnicki Mniszek (Lomnický mníšik),
-- Pośredni Łomnicki Karb (Prostredný lomnický zárez),
-- Łomnicki Kopiniak (Lomnická stena),
-- Niżni Łomnicki Karb (Lomnická priehyba),
-- Łomnicka Kopa (Lomnická kopa)[4][3][7],
- grań północno-zachodnia z Poślednią Turnią, Durnym Szczytem i Baranimi Rogami. W tej grani najbliżej szczytu znajdują się kolejno:
-- Przełączka pod Łomnicą (Sedielko pod Lomnickým),
-- Mała Poślednia Turniczka (Lomnická vežička),
-- Poślednia Przełączka (Posledná štrbina),
-- Poślednia Turnia (Posledná veža)[4].
Łomnica góruje nad:
- Doliną Małej Zimnej Wody – odgałęzieniem Doliny Zimnej Wody (Malá Studená dolina) – od południowego zachodu,
- Doliną Łomnicką (Skalnatá dolina) – od wschodu,
- Miedzianą Kotliną (Medená kotlina) – odgałęzieniem Doliny Dzikiej (Veľká Zmrzlá dolina), górnego piętra Doliny Zielonej Kieżmarskiej (dolina Zeleného plesa), należącej do systemu Doliny Kieżmarskiej (dolina Kežmarskej Bielej vody) – od północy[2].
Po północnej stronie szczytu położony jest Miedziany Śnieżnik. W stokach masywu Łomnicy znajdują się liczne żleby – najbardziej skomplikowaną budowę mają ściany południowo-zachodnie, w które wcinają się m.in. Żleb Chmielowskiego, Żleb Téryego i Siklawiczny Żleb[2]. Na północny wschód od wierzchołka opada Łomnickie Koryto, będące najwyższą częścią Cmentarzyska w Dolinie Łomnickiej[3].
Sylwetkę Łomnicy stanowią okazałe ściany: zachodnia (ok. 300-400 metrów), wschodnia (ok. 600 metrów) i północna (ok. 600 metrów)[8]. Wierzchołek wznosi się około 900 metrów ponad lustrem Łomnickiego Stawu oraz prawie 2 kilometry ponad podtatrzańskimi równinami, co jednak trudno uznać za właściwą wysokość względną samej góry[9].
Historia
Od XV wieku była znakiem herbowym Berzeviczych z Wielkiej Łomnicy, uważana była też za symbol Tatr Spiskich. W XVII i XIX wieku, podobnie jak w wielu innych miejscach Tatr, prowadzono na Łomnicy prace górnicze (w rejonie Miedzianych Ławek). Pierwszego znanego wejścia na szczyt dokonał Jakob Fabri senior (członek rodziny zajmującej się w tym rejonie górnictwem) pomiędzy 1760 a 1790 rokiem. Do pierwszych wejść turystycznych należą następujące: Robert Townson z dwoma myśliwymi 17 sierpnia 1793 r., Stanisław Staszic z przewodnikami 21 sierpnia 1802 lub 1804 r. Zimą pierwszy na szczycie był Theodor Wundt z przewodnikiem Jakobem Horvayem 27 grudnia 1891 r.[4]
Do 1870 r. Łomnica była najczęściej odwiedzanym szczytem Tatr Wysokich. Pisarka Jadwiga Łuszczewska przyjechała na Spisz tylko po to, by zobaczyć Łomnicę, prezydent Ludvík Svoboda był na niej kilkanaście razy pieszo. Łomnica odegrała ogromną rolę w dziejach zdobycia Tatr. Stanisław Staszic wyszedł na nią dla przeprowadzenia doświadczeń z magnetyzmem. Maksymilian Nowicki w 1867 r. pisał: Kto pewny w nogach i wolny od zawrotu głowy, temu łatwo wejść na nią i zejść z niej. Zdobycie jej w 1891 r. przez niemieckiego alpinistę Theodora Wundta w trudnych warunkach zimowych było ówczesnym rekordem pokonanych trudności.
W walkach o zdobycie trudnej zachodniej ściany o wysokości 250–400 m wzięli udział czołowi polscy taternicy. 8 sierpnia 1929 r. przeszli ją (lewą jej częścią) Wiesław Stanisławski, Antoni Kenar i Aleksander Stanecki, 21 czerwca 1930 r. inną drogą (prawą częścią) Wincenty Birkenmajer i Kazimierz Kupczyk[4]. O tej drugiej drodze Jan Kazimierz Dorawski napisał, że prawdopodobnie niczym już w Tatrach przewyższona być nie może.
Turystyka
Również obecnie należy do najpopularniejszych szczytów tatrzańskich. Związane jest to ze zbudowaniem w latach 1936–1940 napowietrznej kolei linowej z Tatrzańskiej Łomnicy. Łączna deniwelacja dla kolei, stopniowo wynoszącej turystów po zboczach Łomnicy, wynosi 1700 metrów[10]. W górnej stacji kolei umieszczono Instytut Hydrometeorologiczny, w latach 1957–1962 dobudowano obserwatorium astronomiczne „Lomnický štít” (placówki należące do Słowackiej Akademii Nauk)[11]. W 1957 r. umieszczono tu telewizyjną stację przekaźnikową. Spod Łomnickiej Przełęczy prowadzą w dół narciarskie trasy zjazdowe.
Dolna stacja kolei linowej na Łomnicę znajduje się nad Łomnickim Stawem, osiągalnym pieszo bądź kolejną koleją z Tatrzańskiej Łomnicy.
Ze szczytu Łomnicy roztacza się bardzo rozległa panorama. W 1962 r. słowacki znawca Tatr Ivan Bohuš pisał o niej: „Około 300 wyraźniejszych szczytów i turni wystercza z grzbietów tatrzańskich, a gdy się na nie patrzy z drugiego co do wysokości wierzchołka całego pasma – wyglądają jak fale wzburzone wiatrem i nawałnicą.”
Trasy piesze prowadzą od:
- schroniska nad Zielonym Stawem Kieżmarskim,
- Schroniska Téryego (Téryho chata) w Dolinie Pięciu Stawów Spiskich (tzw. "Jordanka" czyli droga Károly Jordána),
- Doliny Łomnickiej, od Łomnickiego Stawu (Skalnaté pleso).
Wejścia piesze dozwolone są tylko w towarzystwie uprawnionego przewodnika.
Nazwa
Nazwa Łomnicy pochodzi od przepływającego dnem Doliny Łomnickiej Łomnickiego Potoku, zwanego dawniej po prostu Łomnicą (od niego też wzięły się nazwy doliny, Łomnickiego Stawu, miejscowości Wielka Łomnica i innych). Sam potok wziął swą nazwę od dawnego słowa „łomy”, oznaczającego bloki kamienne zrzucane z łoskotem przez rwącą wodę. Nazwy Kamienny Potok, Kamienny Staw oraz słowackie Skalnaté pleso, Skalnatý potok są dosłownymi tłumaczeniami spiskoniemieckiej nazwy Steinbach – a ta z kolei według Witolda Henryka Paryskiego jest kalką wczesnych nazw słowiańskich. Słowacki znawca Tatr Ivan Bohuš pisał zaś, że Steinbach to zniekształcone słowo Steinbock, oznaczające kozicę.
W przeszłości Łomnicę określano też jako Łomnicki Szczyt. W użyciu było też określenie Krępak, Krempak, Krapak, przy czym czasem rozciągano je na całej Tatry czy wręcz Karpaty. Stanisław Staszic w latach 1812 i 1815 określał Łomnicę konsekwentnie mianem Wielkiego Krapaka lub Krapaka, podawał też inne nazwy: Wysoka, Wysoka Łomnicka, Wielki Gruń – nie wymieniał natomiast polskiej nazwy Łomnica, która powstała później. Szczyt nazywano też Królową Tatr lub Królową Tatrzańską.
Łomnicka Dolina,
Dolina Łomnicka, nazywana dawniej też błędnie Doliną Kamiennego Stawu (słow. Skalnatá dolina, niem. Steinbachtal, Steinbachseetal, węg. Kőpataki-völgy) – mała (ok. 3,0 km² powierzchni), samodzielna dolina położona w Tatrach Wysokich na terenie Słowacji.
Topografia
Dolina Łomnicka graniczy:
- od północnego zachodu z Miedzianą Kotliną (Medená kotlina), jednym z górnych pięter Doliny Zielonej Kieżmarskiej (dolina Zeleného plesa), rozdziela je grań Wideł (Vidlový hrebeň) biegnąca od Łomnicy (Lomnický štít) w kierunku Kieżmarskiego Szczytu (Kežmarský štít),
- od północnego wschodu z Doliną Huncowską i jej górnym piętrem Świstówką Huncowską (Huncovská kotlina), rozdziela je boczna grań od Kieżmarskiego Szczytu do Huncowskiego Szczytu (Huncovský štít) i jego ramię nazywane Jaszczerzycą (Úšusty) z kulminacją w Jaszczerzyckiej Kopie (Jašterická kopa),
- od zachodu z Doliną Małej Zimnej Wody (Malá Studená dolina), rozdziela je grań opadająca na południe od wierzchołka Łomnicy.
Wszystkie granie otaczające Dolinę Łomnicką stanowią część systemu, jaki tworzy długa południowo-wschodnia grań Wyżniego Baraniego Zwornika.
Opis doliny
Górna część doliny, opadająca dwoma progami pomiędzy Kieżmarskim Szczytem a Łomnicą, nazywana jest Cmentarzyskiem (Cmiter). W dolnej części doliny, na wysokości 1751 m n.p.m. znajduje się Łomnicki Staw (Skalnaté pleso) z okresowo pojawiającą się wodą (wiosną i po dużych opadach). Na dnie stawu występują szczeliny, przez które woda wycieka. Nad stawem, na zboczu Huncowskiego Szczytu, położony jest budynek obserwatorium astronomicznego (placówka Słowackiej Akademii Nauk).
W dolinie znajdują się także stacje kolejki linowej z Tatrzańskiej Łomnicy na szczyt Łomnicy oraz wyciągu krzesełkowego na Łomnicką Przełęcz, bufet, Schronisko Łomnickie (Skalnatá chata) (praktycznie bez miejsc noclegowych) i pełniący funkcję restauracji hotel „Encián”. Przez dolinę przebiega kilka szlaków turystycznych łączących Dolinę Łomnicką z sąsiadującymi z nią dolinami, w kierunku Tatrzańskiej Łomnicy poprowadzona jest nartostrada.
Nazwa
Nazwa doliny pochodzi od przepływającego przez nią Łomnickiego Potoku, zwanego też po prostu Łomnicą (od niego też wzięły się nazwy szczytu Łomnicy, Łomnickiego Stawu oraz miejscowości Wielka Łomnica i innych). Sam potok wziął swą nazwę od dawnego słowa łomy, oznaczającego bloki kamienne zrzucane z łoskotem przez rwącą wodę. Nazwy Kamienny Potok, Kamienny Staw oraz słowackie Skalnaté pleso, Skalnatý potok są dosłownymi tłumaczeniami spiskoniemieckiej nazwy Steinbach – a ta z kolei według Witolda Henryka Paryskiego jest kalką wczesnych nazw słowiańskich. Słowacki znawca Tatr Ivan Bohuš uważał zaś, że Steinbach to zniekształcone słowo Steinbock, oznaczające kozicę.
Łomnicka Grań,
Łomnicka Grań, dawniej także Łomnicki Grzebień[1] (słow. Lomnický hrebeň, niem. Lomnitzer Kamm, węg. Lomnici-gerinc[2]) – długa, tatrzańska grań boczna, która stanowi fragment grani odchodzącej na południowy wschód w wierzchołku Łomnicy od południowo-wschodniej grani Wyżniego Baraniego Zwornika. Łomnicka Grań odgranicza Dolinę Małej Zimnej Wody i górne partie Doliny Zimnej Wody od Doliny Łomnickiej. Początek grani stanowi Łomnicka Przełęcz, a jej końcowe fragmenty znajdują się w lesie nieopodal Wodospadów Zimnej Wody. Najwyższym wzniesieniem Łomnickiej Grani jest Wielka Łomnicka Baszta o wysokości 2215 m.
Topografia
W Łomnickiej Grani znajdują się w kolejności z północy na południe obiekty wymienione poniżej. Słowackie nazwy podane są według czterojęzycznego słownika tatrzańskiego[4], wysokości – według atlasu satelitarnego Tatr i Podtatrza[3].
- Wielka Łomnicka Baszta, Łomnicka Strażnica[5] (Veľká Lomnická veža, 2215 m),
- Wyżni Myśliwski Przechód (Vyšný Poľovnický priechod),
- Myśliwska Czuba (Poľovnický hrb),
- Myśliwska Przełęcz (Poľovnické sedlo),
- Mała Łomnicka Baszta (Veľký Lomnický hrb, 2081 m) o dwóch wierzchołkach,
- Niżni Myśliwski Przechód (Nižný Poľovnický priechod),
- Zadnia Łomnicka Czuba (Prostredný Lomnický hrb, 1792 m),
- Skrajna Łomnicka Czuba (Lomnický hrb, 1604 m),
- Łomnicka Kazalnica (Lomnická kazateľnica, 1529 m).
Właściwa część grani kończy się ponad Doliną Zimnej Wody, w okolicach Wodospadów Zimnej Wody i Staroleśnej Polany. Jej niewyraźnym przedłużeniem jest długi i szeroki wał morenowy, stanowiący północne ograniczenie Doliny Zimnej Wody. Ponad jej dolną częścią wznosi się w nim Suchy Wierch Łomnicki (1047 m) oraz Łomnicki Przysłop (1006 m)[3][6].
Łomnicka Grań opada stromymi urwiskami w kierunku Doliny Małej Zimnej Wody, natomiast na stronę Doliny Łomnickiej skalistym zboczem pokrytym piargiem. U jej podnóża, po stronie Doliny Łomnickiej znajduje się szereg pól poprzecinanych żlebami oraz grzęd[1]. Są to kolejno od północy:
- Łomnickie Pole poniżej Łomnickiej Przełęczy,
- Puste Pole poniżej Wielkiej Łomnickiej Baszty i Myśliwskiej Czuby,
- Pusta Żlebina – żleb opadający w kierunku Łomnickiego Stawu,
- Pusta Grzęda – grzęda odchodząca od Małej Łomnickiej Baszty z kulminacją w Pustej Strażnicy (1968 m),
- Szkaradna Żlebina – żleb opadający na południowy wschód do Łomnickiej Uboczy i terenów porośniętych dawniej Wielkim Lasem Łomnickim,
- Szkaradna Grzęda – grzęda mniej wybitna od Pustej Grzędy, opadająca na południowy wschód,
- Szerokie Pole poniżej Małej Łomnickiej Baszty i Zadniej Łomnickiej Czuby,
- Głęboka Żlebina – żleb biegnący mniej więcej równolegle do Szkaradnej Żlebiny[3][1].
U stóp Łomnickich Czub, po stronie Doliny Małej Zimnej Wody położone jest Schronisko Zamkovskiego[3].
Na dnie dolnych partii Pustego Pola leży niewielki stawek zwany Łomnickim Okiem. Spod Łomnickiej Grani na południowy wschód wypływają dwa małe potoczki: Szkaradna Woda i Głęboka Woda, które łączą się nieco niżej, tworząc jeden większy potok zwany Głębokim Potokiem[3].
Turystyka
Łomnicka Grań jest łatwo dostępna dla turystów, ponieważ prowadzi w jej okolice kolejka krzesełkowa znad Łomnickiego Stawu. Zielono znakowany szlak turystyczny, którego fragment pokonuje się obecnie kolejką, wiedzie na siodło Łomnickiej Przełęczy, a z niej bardzo łatwą ścieżką na wierzchołek Wielkiej Łomnickiej Baszty. Niżej przez niewielkie wypłaszczenie w Łomnickiej Grani zwane Łomnicką Kazalnicą przebiega czerwono znakowana Magistrala Tatrzańska. Inne rejony grani nie są dostępne. Zimą rejony Łomnickiej Grani są szczególnie atrakcyjne dla turystów, ponieważ jej zboczem, przez Łomnickie Pole poprowadzony jest stok narciarski, który rozpoczyna się poniżej siodła Łomnickiej Przełęczy[5].
Historia
Łomnicka Grań była odwiedzana od dawna przez spiskich myśliwych. Okolice obfitowały w zwierzynę, więc były dogodnym miejscem do polowań. Pierwszą drogę taternicką na urwiskach Łomnickiej Grani, od strony Doliny Małej Zimnej Wody, pokonano dopiero w 1930 r. Była to droga prowadząca na wierzchołek Wielkiej Łomnickiej Baszty. Dalsza działalność taternicka na tychże urwiskach została wznowiona dopiero po 1964 r.[1]
W latach 30. XX w. zbudowano Magistralę Tatrzańską przecinającą dolną część Łomnickiej Grani, a w latach 1957–1959 postawiono wyciąg krzesełkowy prowadzący na partie podszczytowe Wielkiej Łomnickiej Baszty. Nieco później w 1978 r. pobudowano wyciąg na Łomnicką Przełęcz. Starszy został zdemontowany[2].
W 1968 r. na stokach Wielkiej Łomnickiej Baszty zbudowano na potrzeby filmu Medená veža niewielki domek. Po zakończeniu zdjęć do filmu został on przekazany pod jurysdykcję TANAP-u[1].
Łomnicki Staw,
Łomnicki Staw (błędnie Kamienny Staw, słow. Skalnaté pleso, dawniej Lomnické pleso, niem. Steinbachsee, węg. Kőpataki-tó) – jezioro polodowcowe (słow. pleso) w słowackich Tatrach Wysokich, położone w Dolinie Łomnickiej, pod południowymi stokami Łomnicy.
Opis i historia
Łomnicki Staw położony jest na wysokości 1751 m n.p.m. (według innych źródeł 1754[1]), zajmuje powierzchnię 1,23 ha (212 metrów długości i 85 metrów szerokości), a maksymalna głębokość wynosi 2 metry (według innych źródeł nawet 4,2 metra[2]. Wskutek czynników klimatycznych, a także działalności człowieka (prowadzonej w pobliżu budowy), zaczął wysychać. W latach 30. i 50. XX wieku przeprowadzono próby przeciwdziałania temu (uszczelnianie), nie przyniosły jednak one na razie rezultatu. Woda pojawia się w stawie okresowo – szczególnie wiosną i po obfitych opadach. Wody dostarcza także potok Łomnica (Skalnatý potok), ale on również często wysycha. Wahania poziomu wody i wielkości stawu są zatem częste, a podane dane na temat wielkości stawu mogą być jedynie orientacyjne.
Dawniej w okolicach Łomnickiego Stawu licznie występowały kozice i świstaki, Georg Buchholtz młodszy nazywał go bowiem „Kozim Stawem”, a Bronisław Rajchman pisał w 1879, że w żadnej innej dolinie w Tatrach nie ma tyle świstaków, jak tutaj[3].
Obok jeziora powstały stacje kolejki: górna stacja kolejki linowej na Łomnicę z Tatrzańskiej Łomnicy na szczyt Łomnicy (wybudowana w latach 1936–1940) oraz wyciągu krzesełkowego na Łomnicką Przełęcz (2190 m n.p.m.). Ruch turystyczny obsługuje bufet, restauracja i hotel „Encián”. W pobliżu, na wysokości 1751 m n.p.m., funkcjonuje całoroczne Schronisko Łomnickie (Skalnatá chata). Pierwszy murowany obiekt powstał w miejscu schronu turystycznego w 1914 r. Obecny wygląd schroniska znacznie różni się od pierwotnego wyglądu. W schronisku dla turystów są tylko 4 miejsca noclegowe.
Powyżej jeziora, na zboczu Huncowskiego Szczytu (1783 m), działa obserwatorium nad Łomnickim Stawem, założone w 1943. W okolicach stawu istnieją dwie naturalne koleby, które dawały schronienie pierwszym turystom[3].
Nazwa
Nazwa Łomnickiego Stawu pochodzi od przepływającego przez niego Łomnickiego Potoku, zwanego dawniej po prostu Łomnicą (od niego też wzięły się nazwy szczytu Łomnicy, Doliny Łomnickiej i miejscowości Wielka Łomnica i innych). Sam potok wziął swą nazwę od dawnego słowa „łomy”, oznaczającego bloki kamienne zrzucane z łoskotem przez rwącą wodę. Nazwy Kamienny Potok, Kamienny Staw oraz słowackie Skalnaté pleso, Skalnatý potok są dosłownymi tłumaczeniami spiskoniemieckiej nazwy Steinbach – a ta z kolei według Witolda Henryka Paryskiego jest kalką wczesnych nazw słowiańskich. Słowacki znawca Tatr Ivan Bohuš uważał zaś, że Steinbach to zniekształcone słowo Steinbock, oznaczające kozicę. Dawni przewodnicy, m.in. Maciej Sieczka nazywali jeziorko Czerwonym Stawem (od barwy kamieni na jego dnie)[3].
Łopata,
Łopata (słow. Lopata, błędnie Deravá) – szczyt w grani głównej Tatr Zachodnich pomiędzy znajdującym się na wschód od niego Jarząbczym Wierchem i znajdującym się na zachód Wołowcem[1]. Nie jest znane pochodzenie nazwy, nie jest to nazwa ludowa, nie była używana przez pasterzy.
Łopata wznosi się na wysokość 1957 m n.p.m.[2][3] i tworzy trzy granie:
- zachodnią w kierunku Wołowca – znajduje się w niej Dziurawa Przełęcz,
- południowo-wschodnią w kierunku Jarząbczego Wierchu, od którego Łopata oddzielona jest Niską Przełęczą,
północną, zwaną Czerwonym Wierchem, który opada do górnej części Doliny Chochołowskiej, dzieląc ją na dwie doliny: Dolinę Chochołowską Wyżnią po zachodniej stronie Łopaty i Dolinę Jarząbczą po wschodniej stronie[4].
Grań główna, w której znajduje się szczyt Łopaty i którą przebiega granica polsko-słowacka, jest od północnej (polskiej) strony podcięta stromymi skalnymi ścianami opadającymi do kotłów lodowcowych Dziurawe i Jarząbcza Rówień. U podnóża tych ścian znajdują się stożki piargowe. Stoki południowe tej grani, opadające do Doliny Jamnickiej, są bardziej łagodne i w dużej części trawiaste[4].
Zbocza Czerwonego Wierchu są w górnej części częściowo trawiaste, a częściowo porośnięte kosodrzewiną[4]. Północne zbocza zwane Hotarzem porasta naturalny las[1].
Z wierzchołka i południowych zboczy Łopaty widoki na Rohacze, Jamnickie Stawy, Dolinę Chochołowską i Jamnicką, Liptów i Niżne Tatry[5].
Łysa Polana,
Łysa Polana (słow. Lysá poľana) – duża polana w Dolinie Białki, pierwotnie hala pasterska, a zarazem niewielka osada (słow. Lysá Poľana) położona na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego i jego słowackiego odpowiednika TANAP. Przez Walerego Eljasza nazwana Bramą Tatr. Polana miała w 1955 powierzchnię ok. 10 ha, ale w 2004 w wyniku zarośnięcia, jej powierzchnia zmniejszyła się o ok. 40%[1]. Osada po stronie polskiej stanowi odrębną miejscowość[2].
Przedzielona granicą polsko-słowacką, która biegnie środkiem Białki. Nieliczne zabudowania, w tym pochodzące sprzed II wojny światowej budynki urzędów celnych: polskiego (po polskiej stronie) i czechosłowackiego (po słowackiej stronie), zostały zastąpione wspólnym urzędem celnym położonym po polskiej stronie, a zbudowanym według projektu architekta Z. Gołąbka. Obiekt został wzniesiony w 1961 przed narciarskimi mistrzostwami świata FIS w Zakopanem w 1962. Przez Łysą Polanę biegnie Droga Oswalda Balzera z Zakopanego do Morskiego Oka, do której w tym miejscu dochodzi słowacka obwodnica tatrzańska (Droga Wolności). Po stronie słowackiej zaczyna się szlak biegnący Doliną Białej Wody na Rohatkę. Po zachodniej stronie Łysej Polany wznosi się urwista Łysa Skałka (1129 m n.p.m.).
Do 21 grudnia 2007 r. było tu międzynarodowe przejście graniczne Łysa Polana-Tatranská Javorina dopuszczone pomimo protestów ekologów do ciężkiego ruchu drogowego. Obecnie obowiązuje tam zakaz wjazdu dla pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 7,5 tony. Przejście zostało zlikwidowane po przystąpieniu Polski i Słowacji do układu z Schengen.
W nocy z 30 kwietnia na 1 maja 2004 r., w dniu wejścia obu państw do Unii Europejskiej wójt Bukowiny Tatrzańskiej oraz burmistrz (primator) miasta Wysokie Tatry (Słowacja) dokonali symbolicznego przecięcia szlabanu granicznego.
Ponownie w nocy z 20 na 21 grudnia 2007 r. marszałek województwa małopolskiego Marek Nawara wraz z wiceprzewodniczącym kraju preszowskiego Milanem Baranem po wejściu Polski i Słowacji do strefy Schengen już definitywnie zlikwidowali przejście graniczne i dokonali symbolicznego aktu przecięcia szlabanu.
22 lipca 2016 otwarto rondo, kanalizujące ruch w kierunku Słowacji oraz Palenicy Białczańskiej[3].
Łysanki
Łysanki – wybitny reglowy masyw w Tatrach Zachodnich, wznoszący się pomiędzy Doliną Strążyską a Doliną Małej Łąki[1]. Najwyższy szczyt, również o nazwie Łysanki, ma wysokość 1447 m[2][1](na niektórych mapach podawane 1445 m[3]).
Topografia
Od południowej strony masyw Łysanek od Grzybowca oddzielony jest Przełęczą w Grzybowcu (1310 m[2]). W północnym natomiast kierunku tworzy dwa grzbiety, które niżej znów rozgałęziają się (każdy na dwa grzbiety). Łącznie więc w dolnej części Łysanek znajdują się cztery grzbiety, pomiędzy którymi znajdują się 3 doliny. W kierunku od zachodu na wschód są to następujące grzbiety i dolinki[3]:
- północno-zachodni grzbiet Łysanek,
- Mały Żlebek,
- Pośredni Wierszyk,
- Dolina za Bramką,
- Samkowy Grzbiet,
- Suchy Żleb,
- północno-wschodni grzbiet Łysanek.
Od grzbietu północno-zachodniego nieco poniżej szczytu Łysanek odgałęzia się w północnym kierunku boczny grzbiet Pośredniego Wierszyka, oddzielający Dolinę za Bramką od Małego Żlebka. Grzbiet północno-wschodni opada do Samkowego Zwornika (1316 m[2]) i oddziela Dolinę Grzybowiecką (górne odgałęzienie Doliny Strążyskiej) od Doliny za Bramką. W Samkowym Zworniku odgałęzia się w północnym kierunku Samkowy Grzbiet oddzielający Suchy Żleb od Doliny za Bramką[3].
Opis masywu Łysanek
Północno-wschodni grzbiet Łysanek i Dolina Strążyska
Z lewej strony Łysanki, w głębi Sarnia Skała
Cały masyw zbudowany jest z dolomitów i wapieni. Jest to dobrze wyodrębnione wzniesienie reglowe, niemal całkowicie zarośnięte lasem, ale występują też formy skałkowe. W północno-wschodnim grzbiecie znajdują się skały Jatki, zaś na opadających do Doliny Strążyskiej stokach tego grzbietu znajduje się wiele pojedynczych turni i turniczek, najbardziej znane z nich to: Kiernia, Skała Jelinka, Kominy Strążyskie, Kapelusze i Czarna Turnia. W grani Pośrednego Wierszyka znajduje się cały las turni zwanych Jasiowymi Turniami, W wielu tych skałach wspinali się taternicy i poprowadzono w nich wiele, przeważnie trudnych dróg wspinaczkowych[4]. W partiach szczytowych istnieją jeszcze niewielkie niezalesione obszary, na których las nie zdążył się jeszcze odtworzyć po wielkich spustoszeniach, jakich dokonał huragan w 1968 r.[5]
W masywie znajduje się kilkanaście niewielkich jaskiń, m.in.: Komora w Jatkach, Nisza w Jatkach, Tunel w Jatkach, Jaskinia w Jatkach, Kominek w Jatkach, Dziurawa Nisza w Jatkach, Dziura w Czarnej Turni I, Dziura w Czarnej Turni II, Dziura w Czarnej Turni III i Dziura w Czarnej Turni IV[6].
W początkach turystyki tatrzańskiej Łysanki dzięki swojej bliskości od Zakopanego były dość popularne. W 1898 r. Towarzystwo Tatrzańskie wykonało na ich szczyt ścieżkę turystyczną[5]. Obecnie masyw Łysanek włączony został w obszar ochrony ścisłej Regle Zakopiańskie i jest niedostępny dla turystów i taterników. Możliwe jest jedynie wejście zielonym szlakiem do Doliny za Bramką.
W niektórych miejscach dość dobrze zachowały się pierwotna buczyna karpacka[4]. Z rzadkich roślin znaleziono na Łysankach stanowiska storzana bezlistnego i szaroty Hoppego[7].
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
