Współczesne budownictwo indywidualne, komercyjne stawia przed projektantami, producentami jak i wykonawcami coraz większe wymagania. Łączenie budownictwa tradycyjnego z nowoczesnym to stosowania nowych rozwiązań w zakresie materiałów, technologii i architektury. Celem Naszego poradnika jest pełne przedstawienie zagadnień budowlanych, które pozwoli wybierać najlepsze dla Nas rozwiązania. Współpracujemy z wieloma ekspertami, to pozwala Nam budować, Fanpage oparty o wiedzę i doświadczenie. Zapraszamy do współpracy.

Producenci okien w Polsce

Wybór okien i drzwi – na co zwrócić uwagę

Okna i drzwi zewnętrzne wpływają na odbiór estetyczny elewacji, w dużym stopniu odpowiadają za właściwości energetyczne budynku, chronią jego użytkowników przed intruzami, a także decydują o komforcie i bezpieczeństwie użytkowania czy warunkach higienicznych w pomieszczeniu. Dlatego przy wyborze okien lub drzwi do budynku jednorodzinnego oprócz estetyki i ceny wyrobów należy zwrócić szczególną uwagę na deklarowane właściwości techniczne stolarki.

W większości przypadków okna i drzwi zewnętrzne objęte są normą zharmonizowaną PN-EN 14351-1+A2:2016-10. Pozwala ona na wszechstronną ocenę techniczną okien i drzwi, m.in. pod kątem:

odporności na obciążenie wiatrem,
odporności na obciążenie śniegiem (badanie dotyczy okien połaciowych),
reakcji na ogień,
właściwości dotyczących oddziaływania ognia zewnętrznego,
wodoszczelności,
zawartości substancji niebezpiecznych,
odporności na uderzenie,
nośności urządzeń zabezpieczających,
właściwości akustycznych,
przenikalności cieplnej,
właściwości związanych z promieniowaniem,
przepuszczalności powietrza,
sił operacyjnych,
wytrzymałości,
wentylacji,
kuloodporności,
odporności na wybuch,
mechanicznej odporności na wielokrotne otwieranie i zamykanie,
zachowania się między różnymi klimatami,
odporności na włamanie,
wysokości i szerokości,
zdolności do zwolnienia.

Należy zaznaczyć, że nie wszystkie z wymienionych badań należą do grupy obligatoryjnych, dlatego producenci często ograniczają ocenę właściwości użytkowych stolarki do tzw. badań typu – są to badania obligatoryjne, a ich zakres uzależniony jest od typu wyrobu (okno, okno dachowe, drzwi) oraz systemu oceny zgodności i wynika z postanowień normy [1]. Dokładny zakres badań typu przedstawiono w normie [1] w tabelach ZA.3a i ZA.3b. Określone na podstawie [1] oraz norm związanych właściwości techniczno-użytkowe okien i drzwi powinny być przedstawione w deklaracji właściwości użytkowych wyrobu.

Konkurencja na rynku stolarki okienno-drzwiowej coraz częściej zmusza producentów do potwierdzenia większej ilości cech techniczno-użytkowych, niż wynika to z tabel ZA.3a i ZA.3b normy [1]. Jednak w opinii autora projektanci, wykonawcy oraz inwestorzy nie zawsze zwracają uwagę na cechy w deklaracjach właściwości użytkowych, niekiedy też nie rozumieją, co oznacza ta czy inna deklarowana klasa właściwości. Prowadzi to do nieadekwatnych wyborów, co wiąże się z istotnymi niedogodnościami podczas użytkowania stolarki lub poniesieniem nieuzasadnionych kosztów jej zakupu (kiedy jej właściwości techniczno-użytkowe są zawyżone w stosunku do realnych potrzeb).

Celem artykułu jest przedstawienie wybranych właściwości techniczno-użytkowych stolarki otworowej (drzwi wejściowych, okien i drzwi balkonowych, okien połaciowych) istotnych z punktu widzenia doboru tego typu wyrobów w budownictwie jednorodzinnym. Wyjaśnienia dotyczące metod badawczych stosowanych podczas oceny technicznej stolarki pozwolą na właściwy wybór omawianych produktów.

Wybór okien i drzwi – przepuszczalność powietrza

Szacuje się, że niewłaściwie dobrane okna i drzwi mogą być odpowiedzialne za 10–20% strat ciepła w budynku. Jedną z kluczowych właściwości stolarki okienno-drzwiowej związanych z ucieczką ciepła oraz wpływających na komfort użytkowania jest przepuszczalność powietrza. Cecha ta jest określana badawczo według normy PN-EN 1026:2016-04 [2]. Klasyfikacja stolarki pod względem przepuszczalności powietrza przedstawiona została w normie PN-EN 12207:2001 [3]. Przewidziano tu cztery klasy przepuszczalności powietrza: wyroby o największej szczelności oznaczane są klasą 4, wyroby charakteryzujące się minimalną szczelnością – klasą 1.

Przed podjęciem decyzji o zakupie okien i drzwi konieczne jest sprawdzenie w deklaracji właściwości użytkowych przepuszczalności powietrza. W przypadku okien i drzwi balkonowych minimalnie wymagana klasa przepuszczalności powietrza określona została w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [4] (dalej: warunki techniczne) w pkt. 2.3.2 Załącznika nr 2: „W budynkach niskich, średniowysokich i wysokich przepuszczalność powietrza dla okien i drzwi balkonowych przy ciśnieniu równym 100 Pa wynosi nie więcej niż 2,25 m3/(m•h) w odniesieniu do długości linii stykowej lub 9 m3/(m2•h) w odniesieniu do pola powierzchni, co odpowiada klasie 3 Polskiej Normy dotyczącej przepuszczalności powietrza okien i drzwi”. W przypadku drzwi wejściowych warunki techniczne [4] nie określają minimalnej klasy przepuszczalności powietrza. W opinii autora w przypadku występowania pomiędzy pomieszczeniem przeznaczonym na stały pobyt ludzi a środowiskiem zewnętrznym przedsionków (wiatrołapów) po drzwiach wejściowych klasa przepuszczalności powietrza drzwi wejściowych powinna być nie mniejsza niż 2. W przypadku występowania tuż za drzwiami wejściowymi pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi (brak wiatrołapu) autor zaleca, żeby klasa przepuszczalności powietrza była nie niższa niż 3.

Okna i drzwi o niskiej klasie przepuszczalności powietrza mogą być przyczyną niespełnienia warunku szczelności budynku, o którym mowa w pkt. 2.3.3 Załącznika nr 2 do warunków technicznych [4]: „Zalecana szczelność powietrza budynków wynosi:

1) w budynkach z wentylacją grawitacyjną lub wentylacją hybrydową – n50 < 3,0 1/h;
2) w budynkach z wentylacją mechaniczną lub klimatyzacją – n50 < 1,5 1/h”.
Przepuszczalność powietrza należy do grupy badań typu opisanych w normie [1] i powinna być zawsze określona dla okien, okien połaciowych i drzwi.

Wybór okien i drzwi. Wodoszczelność

Z punktu widzenia warunków higienicznych panujących w budynku bardzo istotną właściwością jest wodoszczelność okien i drzwi zewnętrznych. Cecha ta jest określana według normy PN-EN 1027:2016-04 [5]. Badanie odwzorowuje oddziaływanie na stolarkę dwóch żywiołów: wody i wiatru. Można je przeprowadzić według dwóch metod:

- metoda A jest stosowana w odniesieniu do wyrobów nieosłoniętych,
- metoda B przywiduje, że wyrób po wbudowaniu będzie osłonięty (np. daszek nad drzwiami zewnętrznymi).

Norma PN-EN 12208:2001 [6] przewiduje 11 klas wodoszczelności dla okien i drzwi przebadanych według metody A: klasy 0, 1A–9A, specjalną klasę Exxx oraz 8 klas dla metody B: klasy 0, 1B–7B. Najniższa jest klasa 0. Wyższa klasa oznacza, że badania przeprowadzono przy wyższym ciśnieniu powietrza (klasie 2 niezależnie od metody odpowiada 50 Pa, klasie 7 – 300 Pa, klasie 9A – 600 Pa, klasie Exx odpowiada ciśnienie powyżej 600 Pa zastosowane podczas badań) i dłuższym natrysku wody (dla klasy 1 czas natrysku wody wynosi 15 min, każda następna klasa wymaga dłuższego o 5 min zraszania od klasy niższej). W miejscu „xx” wpisywana jest wartość ciśnienia (powyżej 600 Pa), przy której badano wodoszczelność wyrobu.
Obowiązujące rozporządzenia nie precyzują minimalnej klasy wodoszczelności okien lub drzwi wejściowych.
Wodoszczelność należy do grupy badań obligatoryjnych – badań typu, o których mowa w normie [1]. Badaniu poddawane są okna, drzwi oraz okna połaciowe.

Dokonując doboru okien lub drzwi zewnętrznych, należy ustalić poziom obciążenia wiatrem w lokalizacji budynku: im wyższe ciśnienia wiatru mogą występować, tym klasa wodoszczelności powinna być wyższa. Dodatkowo trzeba uwzględnić sposób osadzenia okien czy drzwi: w przypadku gdy przewidywane jest osadzenie stolarki w lico z zewnętrzną płaszczyzną ściany, należy dobrać stolarkę przebadaną w zakresie wodoszczelności według metody A (klasa wodoszczelności będzie zawierała literę A lub E). W sytuacji kiedy okno lub drzwi będą cofnięte do wewnątrz ściany oraz osłonięte (np. daszkiem), warto rozważyć dobór stolarki przebadanej według metody B (klasa wodoszczelności będzie zawierała literę B).

W opinii autora z punktu widzenia komfortu użytkowania stolarka okienno-drzwiowa w budynkach jednorodzinnych powinna zachowywać szczelność przy zraszaniu wodą w ilości 120 l na godzinę na m2 przy różnicy ciśnień nie mniejszej niż:

- 100 Pa – w przypadku drzwi zewnętrznych,
- 150 Pa – w przypadku okien i drzwi balkonowych.

Jeżeli przewidywany poziom różnicy ciśnienia powietrza w miejscu budowy będzie wyższy, to i klasa wodoszczelności ma również być wyższa.

W przypadku drzwi bezprogowych (z progiem opadającym) z wejściem do budynku z poziomu chodnika (rozwiązanie to jest charakterystyczne dla obiektów z funkcją usługową w parterze), bez kratek przyjmujących wodę opadową przed dolną krawędzią drzwi, w opinii autora bezpieczny będzie wybór drzwi o klasie wodoszczelności nie mniejszej niż 6A.

Szczególną uwagę należy zwrócić na dobór drzwi balkonowych. Jeżeli występują one w postaci portfenetrów i nie są osłonięte, powinny być zbadane i sklasyfikowane według metody A.

Wybór okien i drzwi. Odporność na obciążenie wiatrem

Z punktu widzenia bezpieczeństwa użytkowania bardzo istotna jest odporność na obciążenie wiatrem, określana według normy PN-EN 12211:2016-04 [7].

Właściwość ta jest oznaczana w ramach badań typu dla okien i drzwi zewnętrznych (w przypadku okien połaciowych odporność na obciążenie wiatrem może być określona bezpośrednio przez producenta wyrobu).

Ważne jest zrozumienie klasyfikacji stolarki okienno-drzwiowej przedstawionej w normie PN-EN 12210:2016-05 [8]. Ustanowiono mianowicie 6 klas odporności na działanie wiatru: od 1 do 6 i klasę Exx. Wyższej klasie odpowiada wyższe ciśnienie wiatru: podstawowe obciążenie dla klasy 1 wynosi 400 Pa, dla klasy 5 – 2000 Pa. Stolarka okienno-drzwiowa wytrzymująca obciążenia większe niż 2000 Pa znakowana jest literą E i wartością ciśnienia (np. E2500 oznacza odporność na oddziaływanie podstawowego ciśnienia wiatru na poziomie 2500 Pa). Przed cyfrą oznaczającą klasę odporności na działanie wiatru występują litery A, B lub C. Są one związane z podstawowym kryterium oceny odporności na działanie wiatru stolarki okiennej – maksymalnymi ugięciami, które nie mogą przekraczać następujących wartości:

- A – względne ugięcie czołowe ≤ 1/150 (z obserwacji autora wynika, że wyroby charakteryzujące się tak dużym ugięciem bardzo rzadko występują w budynkach mieszkalnych – znacznie częściej spotykane są w budynkach inwentarskich i technicznych o niskich wymaganiach dotyczących szeroko rozumianego komfortu użytkowania),
- B – względne ugięcie czołowe ≤ 1/200,
- C – względne ugięcie czołowe ≤ 1/300.

Po zdjęciu obciążenia wiatrem okna i drzwi powinny zachować swoją funkcjonalność, wodoszczelność oraz poziom przepuszczalności powietrza.

Dodatkowo okna i drzwi powinny bezawaryjnie wytrzymać 50 cyklicznie powtarzających się obciążeń wiatrem o wartości 0,5 P (P – wartość obciążenia podstawowego) i uderzenia wiatrem o wartości 1,5 P. W krajowych przepisach nie określono dopuszczalnych ugięć czołowych okien i drzwi pod obciążeniem wiatrem. Dobierając okna i drzwi, należy uwzględnić poziom obciążenia wiatrem wynikający z Polskich Norm. Obciążenie wiatrem nie może być większe od ciśnienia odpowiadającego deklarowanej klasie odporności na działanie wiatru.

Nośność urządzeń zabezpieczających

W przypadku okien i drzwi balkonowych uchylnych (drzwi wejściowe o takiej funkcji są rzadko spotykane na rynku krajowym) z punktu widzenia bezpieczeństwa użytkowania bardzo istotne jest potwierdzenie nośności urządzeń zabezpieczających – elementów pozwalających skrzydłom na pozostanie w stanie uchylonym. Skrzydło drzwiowe lub okienne powinno utrzymać się na swoim miejscu przez minutę pod obciążeniem 350 N. Cecha ta jest sprawdzana według normy PN-EN 14609:2006 [9] lub PN-EN 948:2000 [10]. Badanie należy do grupy obligatoryjnych – jest przypisane do badań typu [1].

Odporność na obciążenie śniegiem i reakcja na ogień

W przypadku okien połaciowych z punktu widzenia bezpieczeństwa użytkowania konieczne jest ustalenie ich odporności na obciążenie śniegiem (badanie może wykonać sam producent). Wynik badania (przedstawiony w deklaracji w kN/m2) powinien być większy od możliwego obciążenia śniegiem dachu. Szczególną uwagę należy zwracać na okna połaciowe, w pobliżu których może dochodzić do występowania worków śniegowych. Cecha ta może być określona obliczeniowo. Norma [1] nie precyzuje dokładnie sposobu wykonania obliczenia.

Norma [1] przewiduje, że okna połaciowe powinny być sklasyfikowane w zakresie reakcji na ogień według PN-EN 13501-1:2019-02 [11]. W normie [1] zapisano 7 klas reakcji na ogień: A1, A2, B, C, D, E i F.
Wybór okien. Przenikalność cieplna

Z punktu widzenia zapewnienia odpowiedniego poziomu właściwości termoizolacyjnych budynku zewnętrzna stolarka okienna powinna mieć określoną przenikalność cieplną. Cechę tę można określić obliczeniowo według norm PN-EN ISO 10077-1:2017-10 [12] i PN-EN ISO 10077-2:2017-10 [13] lub badawczo według PN-EN ISO 12567-1:2010 [14] i PN-EN ISO 12567-2:2006 [15]. Wymóg dotyczący określenia tej właściwości nie wynika wyłącznie z normy [1], lecz zawarty jest również w warunkach technicznych [4], w tabeli 1.2 Załącznika nr 2.

Przy wyborze stolarki okienno-drzwiowej należy się upewnić, czy określona w deklaracji przenikalność cieplna nie przekracza granicznej wartości współczynnika przenikania ciepła U(max) [W/(m2•K)] określonego w warunkach technicznych [4]. Nieprzekraczalna wartość tego parametru uzależniona jest od temperatury użytkowej wewnątrz pomieszczenia. W pomieszczeniach, w których temperatura powietrza może być niższa niż 8oC, ustawodawca nie przewidział żadnych wymagań dotyczących stolarki w zakresie współczynnika przenikania ciepła.

Właściwości akustyczne

W przypadku budynków położonych w rejonach, gdzie występuje hałas (wywołany np. natężonym ruchem samochodowym), należy zwrócić uwagę na parametry akustyczne stolarki. Określane są one według norm PN-EN ISO 10140-3:2021-10 [16] oraz PN-EN ISO 717-1:2021-06 [17]. Właściwości akustyczne podawane są w dB. Im wyższa jest deklarowana wartość, tym lepsza będzie ochrona akustyczna wnętrza budynku. Określenie wymagań akustycznych dla stolarki okienno-drzwiowej jest możliwe po dokładnym rozpoznaniu konkretnej sytuacji – parametry izolacyjności akustycznej są zależne od miarodajnego poziomu hałasu panującego na zewnątrz budynku oraz od przeznaczenia znajdujących się w nim pomieszczeń. Przy tym bardzo istotne jest ustalenie rodzaju źródła hałasu panującego w miejscu występowania budynku (np. ruch kolejowy, lotniczy, dyskoteka).

Odporność na uderzenie

Z punktu widzenia bezpieczeństwa użytkowania bardzo istotną cechą użytkową okien połaciowych jest ich odporność na uderzenie. Właściwość ta jest sprawdzana według normy PN-EN 13049:2004 [18]. Przewidziano w niej 5 klas odporności na uderzenie (wyrażanych za pomocą wysokości spadku udarowego w mm): od 200 do 950. Im wyższa cyfra występuje w deklaracji, tym większą odporność na uderzenie ma okno.

Siły operacyjne

Codzienne użytkowanie drzwi wejściowych oraz okien balkonowych wiąże się z ich otwieraniem i zamykaniem. O poziomie siły potrzebnej do otwarcia lub zamknięcia stolarki świadczy cecha „siły operacyjne”. Im większa cyfra znajduje się w deklaracji przy omawianej właściwości, tym większą siłę należy przyłożyć do stolarki w celu jej otwarcia lub zamknięcia. Parametr ten jest określany według normy PN-EN 12046-1:2021-02 [19] w przypadku okien oraz według PN-EN 12046-2:2001 [20] w przypadku drzwi. Należy zaznaczyć, że cecha ta nie należy do grupy obligatoryjnych.

Odporność na wielokrotne otwieranie i zamykanie

O trwałości mechanicznej okien i drzwi sporo może powiedzieć odporność na wielokrotne otwieranie i zamykanie. Określa ona, ile razy okno lub drzwi można otworzyć i zamknąć bez uszkodzeń mechanicznych wyrobu. Cyfra zawarta w deklaracji świadczy o ilości bezawaryjnych cykli badań. Im większa liczba cykli, tym trwalsza stolarka.

W przypadku okien używanych bardzo rzadko (np. zamontowanych w piwnicy) wystarczającą ilością cykli będzie 5 tys. Dla wyrobów zastosowanych w innych pomieszczeniach, gdzie ilość otwarć–zamknięć będzie większa, w ocenie autora należy dobrać okna o deklarowanej odporności na poziomie 20 tys. W przypadku doboru drzwi zewnętrznych liczba cykli otwarcia– zamknięcia w kontekście trwałości mechanicznej ma być większa, tzn.:

- 5 w przypadku drzwi używanych sporadycznie,
- 100 w przypadku warunków średnich (drzwi otwierane często),
- do 1 mln, kiedy drzwi są używane ekstremalnie często.

W ocenie autora w odniesieniu do drzwi stosowanych w przeciętnym budynku mieszkalnym jednorodzinnym (obiekt bez usług) wystarczającą liczbą cykli potwierdzających trwałość wyrobu będzie 50–100 tys.

Badanie okien jest wykonywane według normy PN-EN 12046-1:2021-02 [21], drzwi – według PN-EN 1191:2013-06 [22].

Wytrzymałość mechaniczna

O właściwościach mechanicznych drzwi wejściowych świadczy klasa wytrzymałości mechanicznej wyrobu, określana na podstawie normy PN-EN 1192:2001 [23]. Im wyższa klasa (norma [1] przewiduje cztery klasy: 1, 2, 3 i 4), tym większa będzie wytrzymałość drzwi na oddziaływanie obciążenia pionowego, skręcania statycznego, uderzenie ciałem miękkim i ciężkim oraz twardym. W opinii autora drzwi wejściowe w przeciętnym budynku mieszkalnym jednorodzinnym (obiekt bez usług) powinny mieć 3 klasę wytrzymałości mechanicznej.

Odporność na włamanie

Okna i drzwi zewnętrzne mają kluczowe znaczenie w ochronie mienia – statystyki policyjne dowodzą, że niechciani goście najczęściej dostają się do budynków mieszkalnych przez stolarkę okienno-drzwiową. Okna i drzwi o deklarowanej odporności na włamanie powinny być sklasyfikowane według normy PN-EN 1627:2021-11 [24]. Przewidziano sześć klas odporności na włamanie: RC1, RC2, RC3, RC4, RC5 i RC6. Im wyższa klasa, tym więcej czasu trzeba poświęcić na pokonanie przegrody. Wyższe klasy odporności na włamanie odpowiadają bardziej specjalistycznym narzędziom włamywacza. Dobierając stolarkę okienno-drzwiową, należy pamiętać, że im cenniejsze rzeczy znajdują się w domu, tym wyższa powinna być klasa odporności stolarki na włamanie.

Zachowanie się między różnymi klimatami

O trwałości stolarki okienno-drzwiowej z materiałów drewnopochodnych można wnioskować na podstawie wyników badań zachowania się między różnymi klimatami według normy PN-EN 13420:2011 [25] (w przypadku okien) oraz PN-EN 1121:2001 [26] w przypadku drzwi. Jeżeli omawiana cecha jest deklarowana (nie należy ona do grupy obligatoryjnych), przy wyborze okien i drzwi należy sprawdzić, czy klimat, w którym badano stolarkę, jest adekwatny do występującego w rzeczywistości. Potwierdzenie badawcze omawianej cechy jest bardzo istotne w przypadku stolarki użytkowanej w warunkach podwyższonej wilgotności lub skrajnych klimatów.

©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA

Jakość wykonania jest skorelowana z jakością użytych materiałów budowlanych. Obecnie możemy dokonywać wyboru wsród wielu producentów. Rozwiązania sa różne i warto je poznać.

Jakość wykonania jest skorelowana z jakością użytych materiałów budowlanych. Obecnie możemy dokonywać wyboru wsród wielu producentów. Rozwiązania sa różne i warto je poznać.

Jakość wykonania jest skorelowana z jakością użytych materiałów budowlanych. Obecnie możemy dokonywać wyboru wsród wielu producentów. Rozwiązania sa różne i warto je poznać.