 Materiały budowlane
Jeszcze kilkanaście lat temu tajniki malarskie znane były głównie rzemieślnikom w zawodzie malarz-tapeciarz. Oni doskonale wiedzieli, jak przygotować farbę do użycia, a przede wszystkim, jak dobrze wykonać prace malarskie. Obecnie farby i inne wyroby lakierowe dostępne są w bardzo szerokiej gamie. Niemal każdy i w każdej chwili może kupić odpowiedni dla siebie produkt. Co warto wiedzieć o farbach przed zakupem? Zebraliśmy najważniejsze informacje poniżej. Sprawdź!
Przeznaczenie farb
Mało kto zdaje sobie sprawę, że farby zalicza się do grupy materiałów budowlanych wybieranych najczęściej w pracach remontowych, jak i pracach wykończeniowych nowych czy starych budynków, domów i mieszkań. Dzieje się tak, ponieważ malowanie jest najprostszym, najszybszym, najtańszym i najskuteczniejszym sposobem na samodzielne wykończenie powierzchni.
Niezależnie od klasyfikacji budynku np.: mieszkalne, gospodarcze, przemysłowe, użyteczności publicznej lub niskie, wysokie, wysokościowce - farby i inne wyroby lakierowe zawsze znajdują zastosowanie. Wystarczy spojrzeć na budynek z perspektywy jego konstrukcji, w której można wyróżnić następujące części:
• nośne: fundamenty, ściany, stropy, słupy;
• inne: ściany działowe, ściany osłonowe, elementy wykończenia wnętrz (tynki, stolarka, instalacje budowlane, posadzki, systemy różnych rodzajów izolacji, różne elementy dekoracyjne – cokoły, listwy, kolumny).
Jak wybrać właściwą farbę?
Wskazanie najlepszej farby z jednej strony jest proste, a z drugiej nie. Proste dlatego, że np. do ścian najlepiej wybierać farby dobrze kryjące, matowe, odporne na zabrudzenia, o najdłuższym okresie trwałości. Trudne dlatego, że wiele powierzchni wymaga użycia farby o najwyższych właściwościach. Poniższy schemat ułatwi dobranie najlepszej farby:
a) Warto wybrać farbę, której główne przeznaczenie odpowiada docelowemu miejscu zastosowania. Trzeba też zwrócić uwagę, które podłoża lub funkcje farby są wymienione w pierwszej kolejności. To one najczęściej wskazują główne przeznaczenie farby.
b) Następnie powinno się wybrać kolor i stopień połysku powłoki (opcjonalnie efekt dekoracyjny). A także upewnić się, że dane własności dekoracyjne dostępne są w zakresie docelowej farby.
c) W ostatnim kroku należy zdecydować o trzech najważniejszych własnościach fizyko-chemicznych (tj. cechach i zaletach farby) i zwrócić uwagę na kluczowe właściwości dobrej farby, tj.:
• łatwość nanoszenia (aplikacji) tzn. odpowiednia konsystencja (tiksotropowa), szybkie schnięcie i mocne krycie;
• bardzo dobra przyczepność do malowanej powierzchni;
• trwała powłoka tzn. odporna na czynniki eksploatacyjne, które występują w miejscu użytkowania (np.: mechaniczne, atmosferyczne, biologiczne, chemiczne).
Jeżeli wybrana farba spełnia oczekiwania, należy zaopatrzyć się we właściwe narzędzia malarskie.
Narzędzia malarskie
Farby można nakładać na wiele sposobów. W budownictwie najczęściej stosuje się pędzle, wałki (walce) i urządzenia natryskowe (mechaniczne, hydrodynamiczne i pneumatyczne). Wybór metody uzależniony jest od rodzaju farby, warunków malowania, rodzaju malowanego podłoża, ilości i zakresu prac malarskich oraz od oczekiwanych wymagań dekoracyjnych i odpornościowych.
Pędzle, najlepiej dobrać do:
a) rodzaju używanej farby:
• wyroby wodorozcieńczalne – sprawdzą się do nich pędzle wykonane z włosia syntetycznego lub mieszanego, oznaczone kolorem niebieskim;
• wyroby rozpuszczalnikowe – warto wybierać pędzle najczęściej wykonane z włosia naturalnego lub mieszanego, oznaczone kolorem czerwonym.
b) rodzaju i wielkości malowanej powierzchni:
• powierzchnie płaskie – zalecane są modele charakteryzujące się płaskim kształtem skuwki;
• powierzchnie nieregularne – najlepsze będą pędzle charakteryzujące się owalnym lub okrągłym kształtem skuwki;
• powierzchnie trudno dostępne tj. częściowo zasłonięte lub na dużej wysokości – warto wybierać pędzle charakteryzujące się wygiętą rączką (pędzle kątowe np. kaloryferowe) lub z możliwością montażu teleskopu.
Wałki – podobnie jak w przypadku pędzli, trzeba dobierać je do rodzaju i wielkości malowanej powierzchni, a także kategorii farby.
Wyróżnia się wałki do:
• emalii, farb gruntujących i lakierów - to najczęściej wałki o długości runa (futerka) do 10 mm;
• farb wewnętrznych – najczęściej wałki o długości runa (futerka) od 10 mm.
• farb elewacyjnych – najczęściej wałki o długości runa (futerka) od 15 mm.
Urządzenia natryskowe – wybór techniki natryskowej uzależniony jest od rekomendacji producenta farby. Najczęściej stosuje się:
• techniki mechaniczne – urządzenia, które dostępne są z różnym rodzajem napędu służącego do przenoszenia farby ze zbiornika na malowaną powierzchnię tj. rozpylania farby. Wyróżnia się urządzenia z napędem ręcznym, elektrycznym i sprężonym powietrzem;
• techniki hydrodynamiczne – urządzenia, które rozpylają farbę za pomocą bardzo dużego ciśnienia;
• techniki pneumatyczne – urządzenia, które mieszają powietrze z kompresora z farbą podawaną z pojemnika.
Podział farb
Farby i pozostałe wyroby lakierowe można klasyfikować na wiele różnych sposobów. Najbardziej praktyczną klasyfikacją jest podział wg obszaru zastosowania w połączeniu z chemicznym charakterem substancji błonotwórczej, która jest najważniejszym składnikiem farby (odpowiada za tworzenie powłoki).
Farby dyspersyjne (emulsyjne, akrylowe, lateksowe, winylowe) – to grupa farb, która przede wszystkim jest bardzo wygodna w stosowaniu. Charakteryzuje się bardzo dobrym kryciem, krótkim czasem schnięcia i łatwością aplikacji. Mogą być stosowane na różne rodzaje materiałów wykorzystywanych do wykańczania ścian, sufitów i elewacji. Tworzą powłoki nienasiąkliwe , dość odporne na zabrudzenia i odporne na zmywanie na mokro. Zmodyfikowane receptury farb akrylowych stosowane są z dużym powodzeniem jako farby elewacyjne odporne na zmienne warunki atmosferyczne (woda, wilgoć, śnieg, promienie UV, temperatura ujemna i dodatnia). Dostępne są w bardzo szerokiej gamie kolorów, w tym bardzo intensywnych odcieniach. Farby zaliczane do grupy farb wewnętrznych i zewnętrznych (elewacyjnych). Wśród tej grupy najpopularniejsze są:
• farby akrylowe – dostępne w wielu wariantach (od farb o niskich parametrach po takie o bardzo dobrych parametrach użytkowych). Ogólnie charakteryzują się dobrą trwałością, bardzo szeroką paletą barw, odpornością na zmywanie i wilgoć;
• farby akrylowe modyfikowane – najlepsza grupa farb z punktu widzenia ich trwałości do stosowania wewnątrz i na zewnątrz budynków. Tworzą powłoki odporne na uszkodzenia mechaniczne, zmywanie na mokro i odporne na różnego typu zabrudzenia artykułami spożywczymi. Zachowują wysoką trwałość koloru i stopnia połysku. Są farbami, które stanowią tzw. bazę do tworzenia farb o podwyższonych walorach użytkowych, np. farb hydrofobowych, ceramicznych, lateksowych i farb inteligentnych;
• farby winylowe – wykazują niższe parametry użytkowe od grupy farb akrylowych (np. przyczepność, odporność na biokorozję, trwałość, odporność na zmywanie, trwałość koloru, odporność na czynniki atmosferyczne). Największą ich zaletą jest łatwość stosowania i uzyskiwania bardzo gładkich powłok.
Farby mineralne (wapienne, cementowe) – charakteryzują się bardzo dobrą paroprzepuszczalnością, głębokim efektem matowym i właściwościami odkażającymi i neutralizującymi zagrożenia biologiczne. Wadą tych powłok jest bardzo duża chłonność wody, podatność na zabrudzenia, trudna aplikacja, niski poziom krycia oraz uboga kolorystyka. Zalecane do stosowania w pomieszczeniach suchych na tynki wapienne lub powłoki mineralne. Farby głównie zaliczane do farb wewnętrznych.
Farby klejowe – występują w stałej postaci tj. suchej mieszanki, którą trzeba wymieszać z wodą, aby uzyskać postać gotową do aplikacji. Charakteryzują się głęboką matową powłoką. Są przyjazne dla alergików ze względu na brak lub znikomą zawartość niebezpiecznych składników. Farby klejowe nie są odporne na zabrudzenia i zmywanie na mokro. Wykazują niską użytkowość w miejscach użyteczności publicznej, czyli intensywnie eksploatowanych. Dostępne są w ograniczonej gamie kolorów. Farby zaliczane do grupy farb wewnętrznych.
Farby silikonowe – rekomendowane do stosowania w środowisku o bardzo dużym zanieczyszczeniu powietrza, w pobliżu zbiorników wodnych i terenów zieleni. Charakteryzują się wysoką odpornością na działanie zróżnicowanych czynników atmosferycznych (zmienne temperatury i promienie UV), procesem samooczyszczenia powłoki z powierzchownych zanieczyszczeń podczas opadów deszczu oraz bardzo dużą odpornością na działanie wody (pod różną postacią). Wykazują właściwości hydrofobowe oraz dobrą odporność na biokorozję (rozwój grzybów, glonów, porostów). W odróżnieniu od farb akrylowych posiadają niższą odporność na szorowanie i trwałość barwy. Dostępne w bardzo szerokiej gamie kolorów. Farby zaliczane do grupy farb elewacyjnych.
Farby silikatowe – farby, które charakteryzują się bardzo wysoką paroprzepuszczalnością oraz możliwością malowania świeżych tynków cementowo-wapiennych przed zakończeniem procesu karbonizacji (ogólnie mówiąc utwardzania lub schnięcia). Tego typu farby nie są zbyt odporne na porażenie biologiczne (mchy, porosty, glony, grzyby). Nie mogą być bezpośrednio stosowane na tynki i powłoki silikonowe lub akrylowe. Farby silikatowe są odporne na czynniki atmosferyczne. Poddawane są modyfikacjom, które znacząco poprawiają wybrane parametry odpornościowe, czyniąc je specjalistycznymi powłokami, ale o zawężonym zastosowaniu.
Dostępne w ograniczonej gamie kolorów.
Emalie i farby akrylowe do drewna, metalu i tworzyw – grupa emalii i farb, która zbudowana jest z wodorozcieńczalnych dyspersji akrylowych. Tworzą powłoki o bardzo dobrej przyczepności, wysoko elastyczne i zachowujące wysoką trwałość koloru. Są odporne na czynniki atmosferyczne. Rekomendowane są do stosowania na większości materiałów budowlanych, materiałów wykończeniowych i elementów wyposażenia. Wyroby wodorozcieńczalne stanowią najbezpieczniejszą grupę farb do indywidualnego stosowania. Dostępne w bardzo szerokiej gamie kolorów, w tym bardzo intensywnych odcieniach. Oddzielną grupę farb stanowią farby akrylowe zbudowane z żywic rozpuszczalnikowych, które znajdują zastosowanie na zewnątrz pomieszczeń (metale nieżelazne, beton, tworzywa). Farby zaliczane do grupy farb wewnętrznych i zewnętrznych.
Farby i emalie ftalowe, alkidowe i modyfikowane – farby rozpuszczalnikowe o przeznaczeniu uniwersalnym, które zostają zastępowane farbami i emaliami akrylowymi (wodorozcieńczalnymi) ze względu na mniejszą zawartość lotnych związków organicznych. Najczęściej zalecane są na podłoża drewniane, drewnopochodne, metalowe, z tworzyw. Tworzą twarde powłoki, odporne na działanie czynników atmosferycznych. Nie są odporne na działanie chemikaliów, a w stałym kontakcie z wodą ulegają zniszczeniu. Dostępne są w szerokiej gamie kolorów i stopni połysku.
Farby olejne, olejno-żywiczne – farby rozpuszczalnikowe, którymi można pomalować każdy rodzaj podłoża za wyjątkiem podłoży o charakterze alkalicznym. Tworzą powłoki o dobrej przyczepności, elastyczności i odporności na działanie czynników atmosferycznych. Najczęściej znajdują zastosowanie do malowania stolarki okiennej i drzwiowej. Farby olejne nie wykazują zbyt dużej trwałości koloru powłoki. Natomiast farby olejne modyfikowane mogą być stosowane nawet na elementy lub powierzchnie stale zanurzone w wodzie.
Dostępne są w umiarkowanej gamie kolorów i stopni połysku.
Farby chlorokauczukowe – najczęściej rekomendowane do zabezpieczania metali żelaznych ze względu na dobrą ochronę przed korozją. Tworzą powłoki odporne na działanie czynników atmosferycznych, jednak nie zachowują zbyt dużej trwałości koloru. Dodatkowo nie są odporne na działanie substancji utleniających i rozpuszczalników organicznych. Powłoki chlorokauczukowe posiadają bardzo dobrą przyczepność, elastyczność oraz odporność na uderzenie. Mogą być stosowane w środowiskach miejskich, wiejskich i przemysłowych. Znajdują dodatkowe zastosowanie na podłożach betonowych. Dostępne w małej palecie kolorów.
Farby epoksydowe – grupa farb charakteryzująca się powłokami o bardzo wysokiej odporności chemicznej i mechanicznej. Występują w formie jednoskładnikowej i dwuskładnikowej. Ich powłoki osiągają bardzo dobrą przyczepność, elastyczność i odporność na korozję. Rekomendowane do stosowania na podłożach intensywnie eksploatowanych, zarówno w obiektach użyteczności publicznej, jak i mieszkalnej. Dostępne w ograniczonej palecie kolorów.
Farby poliuretanowe – tworzą powłoki odporne na czynniki atmosferyczne. Znajdują zastosowanie do zabezpieczania metali żelaznych, betonu i drewna. Charakteryzują się wysoką odpornością na działanie wody i środków czyszczących oraz dużą odpornością mechaniczną. Podczas ich stosowania wewnątrz pomieszczeń należy zapewnić dobrą wentylację. Tworzą powłoki o wysokiej przyczepności i odporności na uderzenia. Dostępne w ograniczonej gamie kolorów.
Farby poliwinylowe – farby rekomendowane do stosowania w środowisku przemysłowym oraz do trwałego zabezpieczenia konstrukcji stalowych, urządzeń czy części maszyn użytkowych. Tworzą trwałe powłoki o bardzo wysokich walorach użytkowych – powłoki odporne na czynniki chemiczne, mechaniczne, atmosferyczne i termiczne. Dostępne w określonej gamie kolorów.
Kategorie farb
Farby i preparaty gruntujące i podkładowe – grupa wyrobów, która jest niezbędna do osiągania najwyższej trwałości eksploatacyjnej tworzonych powłok malarskich. Ich rolą jest wzmocnienie podłoży (poprawiają ich stabilność), aby farby nawierzchniowe osiągały doskonałą przyczepność. Dodatkowo mogą poprawiać krycie i wydajność. Tego typu wyroby są tzw. łącznikiem farby nawierzchniowej z podłożem.
Farby wewnętrzne do ścian i sufitów – najpopularniejsza grupa farb, która dostępna jest w bardzo szerokiej gamie kolorów i stopniu połysku. W tej grupie występują farby dyspersyjne (nazywane farbami emulsyjnymi, akrylowymi, lateksowymi), klejowe i mineralne. Farby wewnętrzne charakteryzują się wodorozcieńczalnością, a co za tym idzie są bezpieczne i wygodne w stosowaniu. Można nimi pomalować każdy rodzaj powierzchni ściennych i sufitowych w budynku, niezależnie od jego rozmiaru, kształtu, czy przeznaczenia. Najważniejszym parametrem jest odporność powłoki na szorowanie na mokro – najlepsze farby tworzą powłoki w pierwszej klasie lub występują w pierwszym rodzaju wg poszczególnych norm.
Farby fasadowe – najpopularniejszymi są farby silikonowe, silikatowe i akrylowe. Stosowane są zarówno w środowisku miejskim, wiejskim, jak i przemysłowym. Ogólnie farby charakteryzują się odpornością na zmienne warunki atmosferyczne, dobrą elastycznością, wysoką paroprzepuszczalnością i odpornością na porastanie glonami, grzybami.
Farby strukturalne i dekoracyjne – wyroby, które nadają ciekawe i niepowtarzalne efekty dekoracyjne, które znacząco odbiegają od standardowego efektu malowania, wyróżnia się np. wzory:
• strukturalne (tekstury), które mogą imitować materiały naturalne np. kamień, marmur, tynk, drewno, beton;
• gładkie, jednolite powstałe w wyniku zastosowania specjalnych narzędzi pozostawiające nietypowe wzory;
• gładkie, wielobarwne powstałe w wyniku nałożenia kilku kolorów lub specjalnych dodatków np. brokat, piasek kwarcowy lub specjalnych narzędzi pozostawiające nietypowe wzory;
• o głębokim efekcie matowym lub bardzo wysokim stopniu połysku.
Tego typu wyroby najczęściej zawierają w swoim składzie specjalne dodatki, które tworzą określony wzór. Jednak największy wpływ na uzyskany efekt dekoracyjny mają zastosowane techniki aplikacji.
Wyroby lakierowe uniwersalne (emalie, farby) – na różne podłoża wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń. Grupa farb i emalii, które posiadają bardzo zróżnicowane własności fizyko-chemiczne oraz obszar przeznaczenia. Dlatego wybierając produkt, koniecznie należy zapoznać się z ich określonymi własnościami i przeznaczeniem.
Inteligentne farby
Poszukiwania coraz to lepszych farb doprowadziły do opracowania specjalnych farb tworzących powłoki o ponadstandardowych własnościach, które ujawniają się w momencie oddziaływania określonych czynników środowiska eksploatacyjnego np.: ciepło, światło, bakterie/wirusy, zabrudzenia. Tego typu powłoki nazywa się powłokami inteligentnymi
Farby samoczyszczące – posiadają własności anty-graffiti oraz powłoki usuwające zabrudzenia za pośrednictwem opadów atmosferycznych.
Farby hydrofobowe – w momencie kontaktu z wodą lub zabrudzeniami płynnymi i mazistymi natychmiast reagują, odpychając zabrudzenia, nie dopuszczając do uszkodzenia powłok
Farby termoreaktywne – zmieniają barwę pod wpływem ciepła.
Farby światłoreaktywne – zmieniają barwę pod wpływem światła oraz powłoki, które rozjaśniają pomieszczenia pod wpływem światła.
Farby energooszczędne – potrafią nawet dwukrotnie mocniej doświetlić pomieszczenie.
Farby antybakteryjne – zawierają w swoim składzie między innymi związki srebra, biel tytanową i inne reaktywne składniki zapobiegające rozwojowi bakterii na powłoce.
Farby samonaprawiające – w przypadku uszkodzenia (tj. zarysowania, pęknięcia) potrafią zregenerować pojawiające się uszkodzenia, aby uniemożliwić dalszą destrukcję, korozję powłoki i podłoża.
Farby fotokatalityczne – neutralizują szkodliwe dla zdrowia substancje oraz nieprzyjemny zapach występujący w danym pomieszczeniu. Katalizator zawarty w powłoce jest reaktywowany pod wpływem światła i tlenu. Szkodliwe substancje są rozkładane i w ten sposób ograniczają dalszy rozwój mikroorganizmów.
Farby grzybobójcze – zawierają w składzie substancje biobójcze uaktywniające się w momencie próby rozwoju grzybów pleśniowych.
Farby i ekologia
Farby i pozostałe wyroby lakierowe wraz z innymi rodzajami wyrobów budowlanych zostały objęte ekologicznymi programami, które sprawiają, że farby w coraz mniejszym stopniu wpływają na zmianę środowiska naturalnego. Jednym z najważniejszych aspektów było ograniczenie używania lotnych związków organicznych (LZO) oraz wyeliminowanie substancji szkodliwych do ich produkcji. W tym celu wprowadzono przepisy prawne (różne rozporządzenia, dyrektywy, normy międzynarodowe i krajowe), które regulują założenia dotyczące produkcji farb. Aby ułatwić użytkownikom wybór farb ekologicznych wprowadzono specjalne znaki ekologiczne (ekoznaki). Do jednego z bardziej rozpoznawalnych ekoznaków w Unii Europejskiej należy „Ecolabel”, który promuje technologie produkcji farb i innych wyrobów, które nie wywierają negatywnego wpływu na środowisko.
Warto podkreślić, że największe znaczenie mają znaki, które przyznawane są przez niezależne instytucje uprawnione do wystawiania ekologicznych certyfikatów na skalę międzynarodową.
©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
