 Instalacja elektryczna
Przyłącze dla domu jednorodzinnego powinno być wykonane jako trójfazowe. Daje to możliwość wykorzystania urządzeń o dużym poborze mocy i większą pewność zasilania, bo niejednokrotnie zdarzają się awarie sieci, podczas których zostaje wyłączona tylko jedna faza. Mając przyłącze trójfazowe, mamy większą szansę na to, że przynajmniej część obwodów w domu będzie nadal funkcjonować.
WEDŁUG PLANU
Aby móc podłączyć dom do sieci elektroenergetycznej należy wystąpić do zakładu energetycznego o wydanie warunków przyłączenia. To jednak dopiero pierwszy szczebel biurokratyczno-urzędniczej drabiny, a dopiero wejście na jej szczyt zapewni naszemu domowi energię elektryczną. W większości wypadków zakład energetyczny odpowiada pozytywnie na złożone wnioski. Trzeba jednak pamiętać, że jeżeli przyłączenie do sieci nie jest ekonomicznie uzasadnione, a więc wymagałoby poniesienia bardzo dużych kosztów, zakład ma prawo odmówić wykonania usługi. Uwaga! Zgodnie z przepisami unijnymi zakład energetyczny nie może odmówić nam podłączenia do sieci z powodu zbyt małej mocy transformatora. Będzie musiał go wymienić na własny koszt.
Drugim krokiem inwestora pragnącego korzystać z prądu jest zgłoszenie w starostwie zamiaru budowy przyłącza. Zgłoszenie takie należy złożyć z minimum trzydziestodniowym wyprzedzeniem i określić w nim rodzaj, zakres oraz sposób wykonywania prac, a także termin ich rozpoczęcia. Do zgłoszenia dołącza się ponadto:
- oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane,
- odpowiednie szkice lub rysunki oraz pozwolenia, uzgodnienia i opinie, w tym uzgodnienia z dostawcą energii elektrycznej,
- projekt zagospodarowania działki lub terenu wraz z opisem technicznym.
Dokumentacja musi być sporządzona przez osobę z uprawnieniami budowlanymi oraz aktualnym zaświadczeniem potwierdzającym przynależność do Izby Inżynierów Budownictwa lub Izby Architektów (art. 12 ust. 2 i 7 ustawy - Prawo budowlane).
Jeżeli w ciągu 30 dni od daty doręczenia nie dotrze do nas sprzeciw ze strony starostwa, można rozpoczynać prace przy-łączeniowe.
Uwaga! Zgodnie z art. 29 a ustawy - Prawo budowlane, in-westor może budować przyłącze bez zgłoszenia. Aby jednak było to możliwe - projekt przyłącza musi być wykonany przez projektanta z uprawnieniami. Projekt przyłącza może być też częścią projektu domu. Wówczas mając pozwolenie na budowę możemy wykonać przyłącze.
OKREŚLONA MOC
W każdym projekcie instalacji elektrycznej musi znaleźć się tzw. moc przyłączeniowa. Wstępnie możemy obliczyć ją samo-dzielnie, sumując moc wszystkich źródeł światła oraz urządzeń elektrycznych, a w szczególności tych zużywających ponad 2 kW (kuchenki elektrycznej, piekarnika, zmywarki, podgrzewaczy do wody, ogrzewania podłogowego czy klimatyzatora). Suma określa maksymalną moc, jakiej potrzebowałby dom, gdyby wszystkie urządzenia działały jednocześnie. W rzeczywistości tak się przeważnie nie zdarza, więc realna moc przyłączeniowa jest zdecydowanie mniejsza. Oblicza się ją mnożąc moc maksymalną przez tzw. współczynnik jednoczesności, który określa liczbę działających w tym samym czasie urządzeń. Przyjmuje się, że wynosi on 0,5-0,6. Oznacza to, iż rzeczywista łączna moc przyłączeniowa wszystkich urządzeń może być o połowę mniejsza od obliczeniowej.
Orientacyjnie przyjmuje się, że w przeciętnym domu jednorodzinnym potrzeba około 10 kW, a w ogrzewanym prądem - ponad 15 kW. Warto jednak przyjąć moc nieco wyższą. Pozwoli to na większą swobodę przy dokładaniu kolejnych „prądożernych" urządzeń. Ten kij ma jednak dwa końce. Większa moc oznacza, że więcej zapłacimy za przyłączenie. Wyższe będą też opłaty za energię.
SIEĆ
W przypadku jeżeli instalacja elektryczna w domu ma być podłączona do napowietrznej sieci energetycznej, do wyboru mamy przyłącze napowietrzne lub kablowe (prowadzone w gruncie). Jeśli sieć jest kablowa, to nie mamy takiego wyboru i przyłącze musi być kablowe.
Przyłącze napowietrzne jest tańsze, ale obecnie stosuje się je coraz rzadziej. Za przyłącze napowietrzne płaci się ok. 110 zł/kW, a za przyłącze kablowe ok. 140 zł/kW + VAT.
PROJEKT PRZYŁĄCZA
Wykonanie projektu przyłącza oraz jego fizyczne wykonanie trzeba zlecić elektrykowi z uprawnieniami. Jeśli przyłącze ma przebiegać przez działkę sąsiada, konieczne jest uzyskanie na to jego zgody.
Obowiązkiem projektanta jest uzgodnienie z zakładem energetycznym trasy przebiegu kabla, miejsca lokalizacji licznika oraz uzyskanie akceptacji projektu w Zakładzie Uzgodnień Dokumentacji. Zadaniem tej instytucji jest archiwizacja dokumentów dotyczącą uzbrojenia terenu. Dzięki temu możliwe jest potwierdzenie, że trasa kabla przyłączeniowego nie koliduje z innymi instalacjami, np. wodociągiem, kanalizacją, siecią ciepłowniczą czy kablami telefonicznymi. Tylko projekt ze wszystkimi uzgodnieniami jest kompletny i może być podstawą do rozpoczęcia prac przyłączeniowych.
DO POMIARU
Licznik jest własnością dostawcy energii, czyli zakładu energetycznego. Trzeba go zamontować w miejscu, w którym nie będzie narażony na uszkodzenia mechaniczne, zanieczyszczenie czy zalanie wodą. Równie ważne jest zapewnienie wygodnego dostępu do urządzenia, aby dokonywanie odczytów nie sprawiało kłopotów.
Zależnie od rodzaju przyłącza licznik najczęściej umieszcza się:
- na zewnętrznej ścianie domu jeśli przyłącze jest napowietrzne;
- w skrzynce licznikowej zamontowanej w linii ogrodzenia obok przyłącza kablowego. Skrzynka powinna być zamontowana w taki sposób, aby nie zasypywał jej śnieg i aby tarcza licznika znalazła się na wysokości min. 80 cm od ziemi (wygodny odczyt).
Oprócz układu zasilania obejmującego przyłącze, złącze kablowe i licznik, domowa instalacja elektryczna zbudowana jest z następujących części:
- tablicy rozdzielczej - rozdzielnicy,
- pionów i linii zasilających,
- instalacji odbiorczej (przewodów i osprzętu).
DLA OCHRONY
Za licznikiem, od którego zaczyna się nasza domowa instalacja elektryczna, musi znajdować się tablica rozdzielcza zwana rozdzielnicą. To na niej umieszczone są wyłączniki nadmiarowo-prądowe oraz inne urządzenia chroniące instalację i mieszkańców domu przed porażeniem. Rozdzielnica jest najważniejszym elementem domowej instalacji elektrycznej. Można zamontować ją równo z powierzchnią tynku (np. we wnęce) lub natynkowo. Do rozdzielnicy podłączone są wszystkie obwody oraz zainstalowane modułowe aparaty elektryczne: wyłączniki, styczniki, przekaźniki, różnego typu zabezpieczenia, układy sterowania i pomiarowe. Wszystkie elementy montuje się na standardowych szynach 35-milimetrowych. Do ochrony instalacji przed przepaleniem się lub nawet pożarem służą wyłączniki nadmiarowoprądowe. W przypadku awarii (przeciążenie lub zwarcie) kiedy natężenie prądu przekracza wartość graniczną (zwykle 10 lub 16 A), w/w urządzenie rozłączają obwód. Ponowne włączenie prądu polega na przesunięciu niewielkiej dźwigienki.
Przed porażeniem prądem chronią wyłączniki różnicowoprądowe. Ich zadaniem jest kontrola prądu pobieranego i powracającego z obwodu. Nawet niewielka różnica powoduje natychmiastowe wyłączenie instalacji. Wyłączniki te stanowią również skuteczną ochronę przeciwpożarową (w pośredni sposób sprawdzają stan izolacji w instalacjach). Popularnym rozwiązaniem jest umieszczenie jednego wyłącznika różnicowoprądowego przed tablicą rozdzielczą (chroni całą instalację). Znacznie wygodniej jest jednak zamontować po jednym wyłączniku na kilka obwodów. W razie awarii w jednym miejscu dom nie zostaje odcięty od prądu w całości.
Zagrożeniem dla urządzeń elektrycznych, a zwłaszcza elektronicznych (telewizor, komputer) jest tzw. przepięcie. Mianem tym określa się chwilowy wzrost napięcia znacznie przewyższający wartość nominalną. Może do niego dojść zarówno w wyniku czynności łączeniowych wykonywanych przez zakład energetyczny, jak i wskutek bezpośredniego uderzenia pioruna w sieć zasilającą lub bliskiego wyładowania atmosferycznego. Przed skutkami takich zjawisk chronią ograniczniki przepięć. Wyposaża się w nie m.in. listwy zasilające sprzęt AGD i RTV, ale urządzenia tego rodzaju powinny znaleźć się również w skrzynce rozdzielczej budynku.
PRZEWODY
Do wykonywania wewnętrznych instalacji elektrycznych używa się przewodów miedzianych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami bezpieczeństwa - z aluminium mogą być wykonane jedynie przewody o przekroju powyżej 10 mm2. W połączeniach przewodów o mniejszym przekroju aluminium utleniało się często tak mocno, że prowadziło to do ich obluzowywania się. Skutkiem bywało intensywne iskrzenie w trakcie włączania instalacji (niebezpieczeństwo pożaru). W przypadku przewodów miedzianych nie ma takiego zagrożenia. Charakteryzuje je ponadto większa przewodność, co sprawia, że mogą mieć mniejsze średnice.
Do zasilania obwodów gniazd wtykowych ogólnego użytku używa się przewodu o przekroju 2,5 mm2, a oświetleniowego 1,5 mm2.
Instalację zasilającą w budynku wykonuje się obecnie jako pięcioprzewodową (oznaczoną symbolem TN-S). Ma ona trzy przewody fazowe (LI, L2, L3), przewód neutralny N (zwany także zerowym) i przewód ochronny PE - zabezpieczający przed porażeniem. Każdy z tych przewodów ma inny kolor. Przewody:
- fazowe (L) - brązowy, czarny lub szary
- neutralne (N) - jasnoniebieski
- ochronne (PE) żółto-zielony.
Przewód ochronny podłącza się do punktów oświetleniowych oraz wszystkich gniazd z bolcem, czyli stykiem ochronnym.
JAKĄ DROGĄ?
W domach jednorodzinnych przewody prowadzi się w tynku lub pod tynkiem i układa się pionowo lub poziomo (nigdy skośnie), aby łatwo je było znaleźć w zamieszkanym już domu.
Płaskie przewody układa się bezpośrednio na surowych ścianach dbając o to, by były przykryte przynajmniej pięciomilimetrową warstwą tynku.
Przewody o dowolnym przekroju, układa się w tzw. pesz-lach, czyli karbowanych rurkach osłonowych. Peszle umożliwiają wymianę kabli bez kucia ścian.
Poziome odcinki najlepiej układać 30 cm od sufitu, pionowe - które z reguły prowadzą do łączników umieszczanych w pobliżu drzwi - 15 cm od ościeżnicy.
Przewody w kanałach lub listwach instalacyjnych. W ten sposób układać można przewody elektryczne już po wykończeniu ścian. Jest to rozwiązanie umożliwiające przerobienie fragmentu instalacji lub podłączenie nowego urządzenia bez kucia ścian. W listwach i kanałach można też instalować gniazda wtyczkowe, łączniki, oświetlenie miejscowe itp. Prowadzi się je przy podłodze oraz wokół ościeżnic drzwi i okien.
GNIAZDA
Gniazda wtykowe w kuchni umieszcza się najczęściej na wysokości 115 cm nad podłogą, natomiast w pokojach 30 cm (chyba że przewody prowadzimy w listwie - wówczas bezpośrednio nad nią). Planując liczbę i rozmieszczenie gniazd najlepiej uwzględnić liczbę odbiorników jakie będziemy chcieli jednocześnie podłączyć w danym pomieszczeniu. Tam, gdzie zamierzamy ustawić kilka sprzętów: kino domowe, sprzęt audio lub komputer, należy zamontować po kilka gniazdek lub użyć listwy zasilającej.
W kuchni używa się przeważnie około 10 gniazdek; w przedpokoju - jednego lub dwóch. W łazience, kuchni, garażu i innych pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności (np. w kotłowni) należy stosować gniazda z hermetyczną pokrywą, czyli bryzgoszczelne, o stopniu szczelności 4.0 stopniu szczelności mówi druga cyfra kodu IP. Na przykład gniazdka oznaczone symbolem IP44, powszechnie stosowane w łazienkach, mają stopień szczelności 4.
ELEMENTY INSTALACJI
Każda instalacja domowa składa się z kilku lub kilkunastu niezależnych obwodów podłączonych do głównego zabezpieczenia przed przeciążeniem.
Każdy obwód zawiera odpowiedni do obciążenia wyłącznik nadmiarowoprądowy oraz, w zależności od potrzeb, inne urządzenia ochronno-sterujące. Zasilanie odbiorników w obwodzie odbywa się za pośrednictwem przewodów lub gniazd wtykowych.
LICZBA OBWODÓW
Liczba obwodów w domu zależy od rozmieszczenia gniazd i punktów oświetleniowych oraz rodzaju i mocy innych urządzeń elektrycznych. Moc urządzeń zainstalowanych w jednym obwodzie nie powinna przekraczać 3,5 kW. Liczba punktów oświetleniowych nie może być większa niż 20, a gniazd wtykowych niż 10. Przy zasilaniu z sieci trójfazowej rozdział na obwody powinien zapewniać możliwie równomierne obciążenie poszczególnych faz. Warto też podłączyć obwody w taki sposób, aby przynajmniej do większych pomieszczeń odprowadzane były obwody z dwóch różnych faz. W razie awarii jednej fazy umożliwi to ograniczone korzy-stanie z urządzeń elektrycznych w pomieszczeniu.
WYŁĄCZNIK OCHRONNY RÓŻNICOWOPRĄDOWY - PLUSY I MINUSY
- urządzenie zmniejsza ryzyko porażenia prądem elektrycznym
W przypadku porażenia odłącza napięcie od osoby rażonej i wypadek nie ma większego wpływu na jej zdrowie + chroni przed powstaniem pożaru będącego wynikiem osłabienia izolacji instalacji
- źle dobrany powoduje wyłączenie napięcia w momencie włączania do prądu pewnych urządzeń (np. komputera, znacznej liczby świetlówek)
- wymaga sprawdzenia działania raz w miesiącu - przez naciśnięcie przycisku test i zaobserwowanie wyłączenia Wyłącznik ochronny różnicowoprądowy musi znaleźć się w każdej nowo budowanej lub modernizowanej instalacji.
KRYZYS ENERGETYCZNY
W związku z powolnym wyczerpywaniem się paliw pierwotnych (węgiel, ropa naftowa czy paliwo atomowe), a także z zagrożeniami jakie niosą dla środowiska, każdy z nas powinien wiedzieć, jak ważne jest oszczędzanie energii. Działanie lokalne może dawać globalne efekty, a jest to możliwe dzięki, wydawałoby się tak nieistotnym czynnościom, jak:
- wyłączanie telewizora ze stanu czuwania,
- wymiana starych elektromechanicznych liczników energii, używanych w Polsce powszechnie, na nowoczesne energooszczędne elektroniczne lub mikroprocesorowe.
Licznik elektromechaniczny pobiera ok. 7 W mocy, a elektroniczny i mikroprocesorowy ok. 0,25 W - jedna średniej wielkości elektrownia pracuje w Polsce na zasilanie starych liczników.
Oszczędzać energię można także bardziej znanymi metodami, tj.:
- zamykając okna, gdy pracuje klimatyzacja
- gasząc światło, gdy jest niepotrzebne
- oszczędzając ciepłą wodę, nagrzaną wcześniej za pomocą energii elektrycznej itp.
©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
