Sauny
Sauny, związane nierozerwalnie z kulturą skandynawską, zdobywają coraz większą popularność również w Polsce. Sauna prywatna, przeznaczona tylko do użytku domowników i gości, zapewnia większą intymność i lepszą higienę, niż sauna publiczna w gabinecie odnowy biologicznej lub klubie sportowym.
Kabinę sauny można ustawić w pomieszczeniu wygospodarowanym specjalnie na ten cel w mieszkaniu (musi ono spełniać określone wymagania higieniczne i warunki techniczne) lub jako wolno stojący budynek, usytuowany np. w sąsiedztwie basenu. Sauna może być mała (jedno- lub dwuosobowa) lub duża – taka, z której może korzystać jednocześnie cała rodzina.
Saunę można wybudować samodzielnie (wykorzystując np. gotowe, prefabrykowane elementy) lub powierzyć projekt, wykonanie i montaż wyspecjalizowanej firmie.
Zasada działania i rodzaje
Sauna jest zamkniętą, izolowaną, ogrzewaną piecem kabiną. Nagrzane do wysokiej temperatury kamienie polewa się wodą, która parując oddaje wilgoć do otoczenia. Niektóre piece mogą pracować bez kamieni. Sauny różnią się między sobą temperaturą i wilgotnością powietrza w kabinie.
Rozróżnia się następujące rodzaje saun:
- sauna sucha, w której panuje wysoka temperatura (około 100°C) i bardzo niska wilgotność powietrza, około 10% (dzięki niewielkiej wilgotności powietrza organizm jest w stanie znieść tak wysoką temperaturę),
- sauna mokra (fińska), w której wilgotność powietrza wynosi 25-35%, a temperatura 70-90°C,
- sauna parowa, w której, dzięki obficie wytwarzanej parze, wilgotność powietrza wynosi około 50% przy temperaturze 50-65°C; parę wytwarza specjalny piec lub zainstalowany oddzielnie generator pary (sauny parowej nie należy mylić z łaźnią parową, w której wilgotność powietrza jest o wiele wyższa, dochodząca do 100%) – kąpiel parowa może być połączona z kąpielą zapachową – esencje zapachowe i zioła umieszcza się w specjalnych pojemnikach w piecu.
Lokalizacja i wymiary
Miejsce, w którym umieszcza się saunę, zależy od jej przewidywanej wielkości (czyli od tego, ile osób ma korzystać z niej jednocześnie), dostępnej powierzchni użytkowej oraz rozkładu domu. Najkorzystniejsze jest ustawienie kabiny sauny tylną ścianką przy ścianie budynku lub w rogu między dwiema ścianami.
W ostateczności można ją ustawić między trzema ścianami. Najgorszym rozwiązaniem, którego należy unikać, jest wstawienie kabiny sauny między cztery ściany budynku (o ile to możliwe, lepiej wtedy wyburzyć frontową ściankę).
Sauna musi być na tyle duża, żeby można było położyć się na ławce z wyciągniętymi nogami. Z kolei sauna o zbyt dużej objętości dłużej się nagrzewa, co powoduje większe zużycie energii i związany z tym wzrost kosztów ogrzewania. Kabina sauny powinna znajdować się w takim miejscu, aby po wyjściu z niej możliwe było natychmiastowe ochłodzenie.
Dlatego saunę wolno stojącą najlepiej wybudować w pobliżu basenu. Jeżeli sauna znajduje się w budynku, do schładzania ciała można wykorzystać prysznic, wannę, a nawet beczki lub balie napełnione wodą.
W bezpośrednim sąsiedztwie sauny trzeba też przewidzieć miejsce do przebrania się i wypoczynku. Optymalna wielkość małej sauny domowej, przeznaczonej dla rodziny składającej się z czterech osób, powinna być taka, żeby w kabinie zmieściły się dwie ławki (półki) o długości 1,8-2 m i głębokości 60 cm, umieszczone na dwóch poziomach: 60 i 110 cm.
Wysokość kabiny powinna wynosić przynajmniej 2 m. Najpopularniejsze wymiary kabiny sauny domowej to: 1,6x2 m i 2x2 m. Można też kupić saunę mniejszą. Na rynku dostępne są małe sauny jednoosobowe o wymiarach 1x1 m, 1,25x1,25 m lub 1,35x1,35 m oraz dwuosobowe, o przykładowych wymiarach 2x1,5 m. Wiele firm oferuje sauny wykonywane na zamówienie.
Warunki bezpieczeństwa i higieny
W pomieszczeniu, w którym będzie ustawiona kabina, musi działać sprawna wentylacja zapewniająca dopływ świeżego powietrza i odprowadzenie wilgoci. Otwór nawiewny powinien znajdować się nisko nad podłogą, na ścianie, przy której stoi piec, aby zapewnić jak najszybsze ogrzanie napływającego świeżego powietrza. Otwór wywiewny powinien być umieszczony jak najdalej od otworu nawiewnego (najlepiej pod sufitem w ścianie po przekątnej). Przy braku niezależnej wentylacji pomieszczenia (sytuacja taka często występuje przy adaptacji pomieszczenia o innym przeznaczeniu), należy przeprowadzić wentylację do sąsiednich, wentylowanych pomieszczeń.
Ze względu na oszczędność energii rozwiązanie z wentylacją pośrednią jest nawet bardziej korzystne, ponieważ powietrze pobierane z wnętrza mieszkania jest cieplejsze (do jego ogrzania potrzeba więc mniej energii), a odprowadzane gorące powietrze może być wykorzystane do ogrzewania innych pomieszczeń w budynku. Musi być też zapewniony swobodny obieg powietrza wokół kabiny sauny (dlatego między kabiną i ścianami budynku muszą być pozostawione kilkucentymetrowe odstępy).
Piec musi się znajdować na tej samej ścianie, co drzwi do sauny. Praca pieca powinna być sterowana termostatem, tak aby temperatura w kabinie nie mogła się podnieść powyżej 100°C. Drzwi do sauny muszą otwierać się na zewnątrz i nie mogą być wyposażone w zamek. Jeżeli sauna jest ogrzewana piecem gazowym lub węglowym, to spaliny muszą być odprowadzone do komina.
Nieosłonięte elementy konstrukcyjne oraz elementy wyposażenia sauny znajdujące się w środku kabiny nie mogą być wykonane z metalu i plastiku, ponieważ mogłyby stać się przyczyną poparzeń (z tego samego powodu do sauny nie wolno wnosić żadnych przedmiotów metalowych lub plastikowych).
Konstrukcja
Sauna tworzy zamkniętą, izolowaną cieplnie kabinę składającą się ze ścian, podłogi i sufitu. Dostępne na rynku sauny są najczęściej wykonane z elementów ściennych i sufitowych prefabrykowanych, izolowanych termicznie. Są one dostarczane w komplecie i na miejscu montowane. Ściany mogą być całkowicie zabudowane lub częściowo przeszklone.
Jako materiał do budowy kabiny stosuje się świerk skandynawski, cedr, jodłę kanadyjską, drewno afrykańskie. Często elementy przeszklone są ozdobione drewnianymi kratkami. Posadzki w saunie wykonuje się z terakoty. Można ją przykryć kratką drewnianą, co zapobiega ślizganiu się.
Piec
Podstawowym wyposażeniem sauny jest piec, który może być opalany drewnem, gazem lub elektryczny. Piece gazowe i węglowe wymagają podłączenia do komina, co ogranicza ich stosowanie. Najpopularniejsze są piece elektryczne. Moc dobieramy w zależności od wielkości kabiny (ok. 1 kW na m3 kubatury). Każdy piec musi mieć atest i znak bezpieczeństwa „B”.
Większe piece (o mocy powyżej 5 kW) wymagają napięcia zasilania 380 V, a więc prądu trójfazowego. Piec może być stojący lub zawieszony na ścianie. Większość pieców wymaga osłony, najczęściej drewnianej, która wchodzi w skład kompletu wyposażenia. W zależności od modelu piece są wyposażone w różne funkcje dodatkowe.
Można np. zaprogramować temperaturę i wilgotność powietrza, czas i rodzaj kąpieli (sauna mokra lub parowa), włączenie pieca z kilkugodzinnym wyprzedzeniem, automatyczne osuszanie sauny po kąpieli, intensywność zapachu ziół. Piece energooszczędne dopasowują moc do temperatury panującej w kabinie. Pracę pieca można programować w cyklu tygodniowym. Panele sterujące są wbudowane lub umieszczone na zewnątrz obudowy.
Piec może być też sterowany pilotem lub za pośrednictwem domowego komputera. Niektóre piece są tak zaprogramowane, że nie pozwalają na ustawienie szkodliwych dla zdrowia parametrów. W innych modelach istnieje możliwość zablokowania zmian parametrów pracy kodem zabezpieczającym.
Wyposażenie
Poza piecem w skład podstawowego wyposażenia sauny wchodzi termometr i wilgotnościomierz (higrometr). Ponieważ do sauny wchodzi się bez zegarka, może się też przydać klepsydra do kontroli czasu spędzonego w kabinie. Do polewania kamieni służą drewniane cebrzyki na wodę, z dopasowanymi do nich czerpakami. Firmy oferują całe zestawy akcesoriów przeznaczonych do saun.
W skład zestawu mogą wchodzić dodatkowo: sprzęt oświetleniowy (lampy zwykłe i halogenowe, urządzenia do światłoterapii np. efekt gwiaździstego nieba) i inhalacji, urządzenia imitujące odgłosy natury, zagłówki, podkolanniki, balie drewniane, szlafroki z nadrukami, olejki zapachowe, a nawet specjalne zestawy stereo przystosowane do wykorzystania w saunach.
Sauna w domu jednorodzinnym
Jeżeli saunę uwzględniono w projekcie budynku, przewidziano na nią od razu odpowiednie pomieszczenie, spełniające wszystkie warunki techniczne. Saunę nie przewidzianą w projekcie można ustawić w przestronnej łazience, pralni, piwnicy, na strychu, a nawet przeznaczyć na nią nieużywany pokój lub jego część (w pozostałej części pokoju można urządzić np. domową siłownię lub małe solarium). Łazienka i pralnia są wyposażone w wentylację nawiewno-wywiewną, ponieważ wymagają tego przepisy. Jeżeli sauna ma stanąć w pomieszczeniu bez wentylacji, trzeba przeprowadzić wentylację do sąsiedniego pomieszczenia wentylowanego.
W tym celu instaluje się kratkę w dolnej części drzwi. Można też wykorzystać sąsiadujący pion wentylacyjny (po konsultacji ze specjalistą – aby nie zaburzyć wentylacji innych pomieszczeń). Jeżeli sauna jest ustawiona na poddaszu, zużyte powietrze z pomieszczenia można odprowadzić przez dach lub przez ścianę bezpośrednio na zewnątrz budynku. Jeżeli w pomieszczeniu przeznaczonym na saunę stał kiedyś piec, można pomyśleć o zainstalowaniu w saunie pieca na drewno lub węgiel. Można wtedy wykorzystać nieużywany przewód dymowy (najpierw trzeba sprawdzić jego drożność). Przewód dymowy można też wykorzystać jako przewód wentylacyjny.
Kabiny infrared
Kabina infrared (IR) często jest mylona z sauną. Łączy je oddziaływanie ciepłem, które regeneruje i oczyszcza organizm. Jednak źródło oraz rodzaj ciepła są inne. W kabinach IR temperatura powietrza wynosi 37-60°C. Ciepło wytwarzane jest przez lampy podczerwieni. Wnika ono głęboko (do 4 cm) w ciało i rozgrzewa tkanki od wewnątrz, co powoduje przyspieszenie wielu reakcji zachodzących w organizmie. Seans w kabinie IR nie jest męczący – z takiej kąpieli mogą korzystać dzieci i osoby starsze. Do kabiny wchodzi się po kąpieli pod natryskiem, a seans trwa zwykle 15-30 minut. Nagrzewanie kabiny przed seansem trwa kilkanaście minut.
Można z niej korzystać nawet w ubraniu i przy otwartych drzwiach, zwykle w pozycji siedzącej – dlatego kabiny IR zajmują mniej miejsca niż sauny. Budowa kabiny IR jest podobna do budowy sauny. Z prefabrykowanych elementów montuje się pomieszczenie ze ściankami i sufitem oraz drzwiami. W środku montowane są niezbędne do jej funkcjonowania urządzenia i wyposażenie: ławki, oparcia, promienniki wytwarzające ciepło, lampy. Kabina zazwyczaj nie ma własnej podłogi – ustawia się ją na posadzce pomieszczenia, w którym będzie zainstalowana.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
