Schody
Pomieszczenia położone na piętrach muszą być połączone schodami stałymi, które projektuje architekt (projekt schodów wchodzi w skład projektu budowlanego). Nie wszystkie rodzaje schodów są tak samo wygodne w użytkowaniu. Schody zabiegowe lub wachlarzowe są efektowne, ale nigdy nie będą tak wygodne, ani tak bezpieczne, jak tradycyjne schody proste (z tego powodu nie wolno ich projektować w zakładach opieki zdrowotnej). W domach jednorodzinnych lub mieszkaniach wielopoziomowych schody wykonuje się z żelbetu, drewna lub metalu. Najczęściej stosuje się żelbet, którego główne zalety to: trwałość, odporność na działanie ognia oraz możliwość dowolnego kształtowania.
Części schodów
Bieg – nachylona część schodów, składająca się ze stopni i biegnąca w jednym kierunku
Podest – pozioma płyta kończąca bieg na piętrze
Spocznik – pozioma płyta kończąca bieg na półpiętrze
Podniebienie – spodnia nachylona płaszczyzna biegu schodowego
Dusza – prześwit między biegami w schodach dwubiegowych powrotnych lub pusta przestrzeń w centrum innych schodów
Policzek – belka policzkowa, na której oparte są stopnie – wsuwane w policzek lub nasadzane górą
Stopnica – pozioma część stopnia, na której stawia się stopę
Podstopnica – pionowa część stopnia (schody bez podstopnic – to schody ażurowe)
Nosek (naczółek) – część stopnia wysunięta nad podstopnicą i zwiększająca w ten sposób jego płaszczyznę
Warunki, którym powinny odpowiadać schody w mieszkaniu
Podstawowe parametry schodów to: wysokość i szerokość stopnia oraz szerokość biegu. Szerokość stopnia jest to odległość między kolejnymi płaszczyznami pionowymi (podstopnicami). Powinna być taka, aby na stopniu dało się swobodnie postawić stopę. Wysokość i szerokość stopnia określają nachylenie całego biegu do poziomu, od nich więc zależy, czy schody są strome i wygodne w użytkowaniu. Im mniejsza liczba stopni w biegu przy takiej samej wysokości kondygnacji, tym większa wysokość stopnia i nachylenie biegu. Schody o zbyt wysokich stopniach lub zbyt dużej liczbie stopni są niewygodne.
Maksymalna liczba stopni w biegu schodów stałych łączących kondygnacje nadziemne wynosi 17 (zwykle jest ona mniejsza – od 10 do 12 stopni), a w biegu schodów zewnętrznych – 10 stopni. Maksymalna wysokość stopnia schodów w budynkach jednorodzinnych i mieszkaniach dwupoziomowych nie powinna przekraczać 19 cm. Stopnie powinno się pokonywać jednym krokiem i bez nadmiernego wysiłku, dlatego ich wymiary (szerokość s i wysokość h) muszą być dostosowane do przeciętnej długości kroku ludzkiego, która wynosi 60-65 cm. Do obliczeń stosuje się następującą zależność: 2h + s = 60÷65 cm. Widać stąd, że im większa wysokość stopni, tym mniejsza jest ich szerokość. Szerokość stopnia nie powinna być mniejsza niż 25 cm (dla schodów zabiegowych i wachlarzowych mierzy się ją w odległości 40 cm od poręczy balustrady).
Minimalna szerokość stopnia schodów zewnętrznych, przy wejściu głównym do budynku, wynosi 30 cm. Szerokość użytkową biegu mierzy się między wewnętrznymi krawędziami poręczy, a w przypadku balustrady jednostronnej – między wykończoną powierzchnią ściany i wewnętrzną krawędzią poręczy. W budynkach jednorodzinnych szerokość użytkowa biegów schodowych i spoczników powinna wynosić przynajmniej 80 cm. Ze względu na bezpieczeństwo balustrada musi być umieszczona wszędzie tam, gdzie schody są z jednej strony otwarte. Przy szerokich biegach często poręcz umieszcza się też od strony ściany ze względów użytkowych – korzystanie z takich schodów jest dużo wygodniejsze. Im bardziej strome są schody, tym wyższą projektuje się balustradę. W budynkach jednorodzinnych minimalna wysokość balustrady mierzona do wierzchu poręczy wynosi 90 cm.
Nawierzchnia stopni musi być wykonana z materiału antypoślizgowego i trudno ścieralnego. Schody powinny być odporne na działanie ognia, aby w przypadku pożaru możliwa była ewakuacja. Najbardziej odporne na działanie ognia są schody żelbetowe, najmniej bezpieczne są stalowe, gdyż szybko się nagrzewają i stają się niedostępne w czasie pożaru. Schody drewniane powinny być zabezpieczone odpowiednim preparatem ogniochronnym.
Typy schodów
Zależnie od liczby biegów i kształtu w rzucie poziomym schody dzielimy na:
– jednobiegowe proste – mające tylko jeden bieg, którego kierunek się nie zmienia,
– dwubiegowe jednokierunkowe – w których z jednego biegu przechodzi się na drugi bez zmiany kierunku,
– dwubiegowe zwykłe (dwukierunkowe) – w których przy wchodzeniu na drugi bieg kierunek ruchu zmienia się na przeciwny; są najbardziej popularne,
– łamane – w których kolejne biegi (najczęściej dwa) ustawione są pod kątem prostym do siebie,
– dwubiegowe z podwójnym dolnym lub górnym biegiem,
– trójbiegowe,
– zabiegowe – wbudowane w róg budynku (między 2 lub 3 ściany), mające zmienną szerokość stopni,
– wachlarzowe – mające w rzucie poziomym kształt koła lub wielokąta; szerokość stopni jest zmienna (największa przy zewnętrznej krawędzi, najmniejsza przy wewnętrznej),
– kręte – mające w rzucie poziomym kształt pełnego koła.
Schody stałe
Schody wspornikowe mają cały bieg (płytę ze stopniami) lub pojedyncze stopnie umocowane jednostronnie (drugi koniec stopni jest wolny) w ścianie konstrukcyjnej. Ściana, w której osadzone są schody wspornikowe, musi spełniać określone warunki, m. in. nie powinno być w niej otworów pod i nad miejscem oparcia schodów. Ze względu na możliwe ugięcie oraz ewentualne nadmierne drgania szerokość biegu schodów wspornikowych zwykle ogranicza się do 1,2 m.
W schodach dwuwspornikowych bieg jest oparty na podłużnej (prostej lub krzywoliniowej) belce umieszczonej w środku jego szerokości. Wtedy belka jest rozpięta między stropami niższej i wyższej kondygnacji. Przy większej szerokości biegu schody dwuwspornikowe opiera się na dwóch belkach podłużnych biegnących w niewielkiej odległości od siebie.
W schodach policzkowych biegi są podparte z obu stron: a) na ścianach budynku, b) na podłużnych belkach (tak zwanych belkach policzkowych), c) z jednej strony na ścianie, a z drugiej na belce. Dzięki dwustronnemu podparciu schody policzkowe mogą być szersze niż schody wspornikowe. Często jednak przeszkodą w zaprojektowaniu schodów o takiej konstrukcji są względy architektoniczne – widoczne od dołu biegu, wystające belki policzkowe niezbyt ładnie wyglądają. Rozwiązaniem alternatywnym (spotykanym szczególnie często w schodach drewnianych) jest „wypuszczenie” belek do góry.
W schodach płytowych żelbetowych bieg ma postać płyty, która może być oparta albo na belkach spocznikowych, na których opierają się również płyty spocznikowe, albo na murach klatki schodowej (bez belek spocznikowych). Schody płytowe mogą być, jedno-, dwu- lub trzybiegowe oraz kręte. Jednak te ostatnie są rzadko spotykane, ponieważ bardzo trudno wykonać je w konstrukcji żelbetowej.
Wykończenie powierzchni
Nie wszystkie rodzaje schodów wymagają wykończenia powierzchni. Nie jest ono konieczne w przypadku schodów drewnianych (poza ewentualnym lakierowaniem). Bez wykończenia pozostawia się nieraz schody metalowe, o ile mają powierzchnię stopni wykonaną w sposób uniemożliwiający ślizganie się (np. pokrytą nawierzchnią antypoślizgową). Natomiast schody żelbetowe w mieszkaniu zawsze wymagają dodatkowego wykończenia. Materiał wykończeniowy powinien być dostatecznie twardy i odporny na ścieranie. Okładziny wykonuje się z: drewna, kamienia naturalnego lub sztucznego (lastryko), płytek ceramicznych (terakota, gres, klinkier), wykładzin dywanowych lub z tworzyw sztucznych. Stopnice i podstopnice można wykonać z tego samego lub z różnych materiałów. Można też wykończyć tylko stopnice, a podstopnice jedynie pomalować farbą odporną na zabrudzenia.
Na okładziny drewniane, szczególnie dla schodów o dużej intensywności ruchu, najlepiej nadają się różne gatunki drewna twardego: buk, dąb, jesion, brzoza, wiąz, klon. W domkach jednorodzinnych, gdzie natężenie ruchu nie jest zbyt duże, na okładziny wykorzystuje się też drewno miękkie: sosnę lub świerk. Coraz częściej stosuje się drewno egzotyczne. Okładzina podstopnicy może być cieńsza, ponieważ prawie w ogóle się nie zużywa. Nie ma tutaj też ograniczeń co do gatunków drewna. Na okładziny kamienne najlepiej nadają się: marmur, granit, sjenit, piaskowiec. Jeżeli stopnie kamienne są śliskie, można je pomalować preparatami antypoślizgowymi lub przykleić wzdłuż krawędzi taśmy antypoślizgowe.
Na okładziny ceramiczne nadają się płytki o wyższych klasach ścieralności. Często stopnice i podstopnice wykańcza się innymi rodzajami płytek lub płytkami tego samego rodzaju, ale w innym kolorze. Wykładzina musi być zabezpieczona przed zsuwaniem się – najczęściej wzdłuż krawędzi łączących powierzchnie pionową i poziomą sąsiednich stopni umieszcza się specjalne profile.
Schody z gotowych elementów
Są przeznaczone do samodzielnego montażu (najczęściej dotyczy to przypadku modernizacji wnętrza istniejącego budynku – na przykład łączy się dodatkowymi schodami salon na parterze z pracownią lub sypialnią na piętrze). Każdy element schodów gotowych składa się ze stopnia i fragmentu balustrady; często materiały wykończeniowe można wybrać dowolnie.
Schody kręcone mają w rzucie poziomym kształt koła, prostokąta lub wielokąta (schody o rzucie kwadratu lub prostokąta nadają się szczególnie dobrze do zamontowania w rogu pomieszczenia). Składają się z pojedynczych stopni zamocowanych z jednej strony w środkowym słupie nośnym, a z drugiej strony nie podpartych (stanowią wówczas odmianę schodów wspornikowych) lub opartych na ściance albo na krzywoliniowej belce policzkowej (odmiana schodów policzkowych). Belka jest najczęściej oparta na dolnym i górnym stropie budynku.
W niektórych rozwiązaniach elementem nośnym jest balustrada z poręczą, która pełni rolę belki. Stopnie są wyposażone w otwory, przez które przechodzi środkowy słup. Słup (najczęściej stalowa rura) jest mocowany do stropu dolnego i górnego. Schody kończą się podestem leżącym na poziomie górnego stropu. Mogą też łączyć różne poziomy tej samej kondygnacji. Schody mogą być lewo- lub prawoskrętne (podczas wchodzenia słup środkowy znajduje się po lewej lub prawej stronie). Stopnie mają różne kształty: prostokątny, trójkątny, trapezowy.
Schody kręcone zajmują niewiele miejsca – można je ustawić praktycznie wszędzie (pod warunkiem, że wykona się otwór w stropie wyżej leżącej kondygnacji). Oferta rynkowa jest bardzo szeroka. Chociaż ładnie wyglądają, nie są zbyt wygodne, ponieważ ze względu na oszczędność miejsca są na ogół dosyć strome, a stopnie mają zmienną szerokość.
Schody modułowe są odmianą schodów dwuwspornikowych, w których środkowa belka nośna powstaje przez skręcanie pojedynczych elementów metalowych, do których następnie przykręca się stopnie. Najniższy i najwyższy element belki mocuje się do górnego i dolnego stropu. Z elementów można zmontować bieg o dowolnym kształcie (schody proste, zabiegowe, kręte na rzucie koła lub wielokąta). Możliwa jest także regulacja wysokości stopni.
Schody drewniane są najczęściej odmianą schodów policzkowych, w których belki policzkowe wypuszczone są do góry. Na rynku dostępne są schody ażurowe (schody bez podstopnic) lub pełne (z podstopnicami). Ze względu na kształt schody drewniane występują w wersji jednobiegowej, zabiegowej lub wachlarzowej.
Schody strychowe znajdują zastosowanie wszędzie tam, gdzie ze względu na brak miejsca niemożliwe jest zamontowanie schodów stałych, a więc przede wszystkim przy wyłazach dachowych i wyjściach na poddasze. Dzięki płynnej regulacji kąta nachylenia można je dopasować do wysokości pomieszczenia. Są dwu-, trzy- lub czteroczęściowe, składane, zsuwane lub złożone z segmentów, często chowane w drewnianej albo stalowej skrzyni zamocowanej w stropie. Schody składane nożycowe składają się podobnie jak harmonijka. Aby możliwy był montaż schodów strychowych, w stropie musi być wykonany otwór o odpowiedniej wielkości. W skład zestawu wchodzi też zwykle klapa zamykająca. Drabinka schodów może być drewniana lub aluminiowa.
Stopnie schodów gotowych są najczęściej: drewniane (z drewna klejonego z listewek), metalowe (z blachy stalowej lub aluminiowej, gładkiej, perforowanej, ryflowanej lub ażurowej kratki, mosiężne), betonowe, kamienne, ze szkła, z płyt poliuretanowych. Stopnie drewniane są lakierowane, woskowane lub bejcowane. Stopnie metalowe są ocynkowane lub lakierowane na różne kolory; mają często wykończenie z innych materiałów, takich jak: drewno, kamień, beton, płytki ceramiczne.
Ważne przy projektowaniu!
Jeżeli podczas obliczeń nie uwzględni się wylewek na obydwu poziomach budynku albo grubości wykończenia schodów i posadzek, wtedy wysokości pierwszego i ostatniego stopnia mogą się różnić od pozostałych. Bardzo ważne jest, aby schody były zaprojektowane i wykonane z dużą precyzją, gdyż nawet minimalne różnice w wymiarach stopni mogą spowodować, że człowiek będzie się na nich potykał.
Przy prawidłowym obliczeniu wysokości stopni w stanie surowym należy wziąć pod uwagę ostateczny poziom podłogi na obydwu kondygnacjach oraz grubość wykończenia stopni. W stanie surowym pierwszy stopień powinien być odpowiednio wyższy, a ostatni niższy.
Przykład: stopnie wraz z wykończeniem będą miały po 16 cm, podłoga na parterze – 15 cm, a na piętrze – 8 cm (różnica ta jest wynikiem różnej grubości ocieplenia na gruncie i na stropie). Wg tych danych wysokość skrajnych stopni powinna wynosić: - pierwszego (dolnego): 16 - 3 (grubość nakładki) + 15 (grubość podłogi) = 28 cm - ostatniego (górnego): 16 + 3 (grubość nakładki na niższym stopniu) - 8 (grubość podłogi) = 11 cm
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
