Rada Bezpieczeństwa ONZ
Rada Bezpieczeństwa ONZ - organ ONZ odpowiedzialny za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, decydujący w szczególności o autoryzacji działań militarnych, tworzeniu operacji pokojowych i nakładaniu sankcji międzynarodowych. Składa się z 15 członków, w tym 5 stałych (Chiny, Francja, Rosja, USA, Wielka Brytania) oraz 10 niestałych, wybieranych na dwuletnie kadencje przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Co roku wymienianych jest 5 członków niestałych, a państwa kandydujące muszą uzyskać 2/3 oddanych głosów. Członkowie niestali są wybierani wg klucza geograficznego: 5 miejsc przydzielonych jest Azji i Afryce, 2 - Ameryce Łacińskiej i Karaibom, 2 - Europie Zachodniej i innym krajom, 1 - Europie Wschodniej; nie można ubiegać się o reelekcję bezpośrednio po zakończeniu kadencji. Przewodnictwo w RB ONZ jest rotacyjne i zmienia się co miesiąc w kolejności alfabetycznej nazw państw członkowskich w języku angielskim. Państwo przewodniczące Radzie jest zobowiązane do neutralności w publicznych oświadczeniach.
Decyzje w ważnych kwestiach zapadają większością 9 głosów, przy czym wszyscy stali członkowie muszą głosować za lub wstrzymać się; nazywa się to zasadą "jednomyślności wielkich mocarstw", a potocznie - prawem weta mocarstw. RB ONZ może zebrać się w każdej chwili, toteż przedstawiciele członków muszą zawsze być obecni w kwaterze głównej ONZ w Nowym Jorku. RB ONZ może zbierać się również w innych miejscach - zdarzyło się tak w 1972 roku (Addis Abeba w Etiopii) i w 1973 roku (Panama). 31 stycznia 1992 roku doszło do pierwszego w historii spotkania RB ONZ w formule szczytu szefów państw i rządów. Po raz pierwszy w ogóle RB ONZ zebrała się w Londynie 17 stycznia 1946 roku.
Każde państwo może zgłosić do RB ONZ sytuację zagrażającą pokojowi. Przeważnie pierwszym krokiem Rady jest wówczas wezwanie stron do osiągnięcia porozumienia środkami pokojowymi; czasami podejmowane jest dochodzenie i działania mediacyjne, możliwe jest też powołanie specjalnego przedstawiciela albo zwrócenie się do sekretarza generalnego o podjęcie mediacji. W razie wybuchu walk Rada może wydawać wytyczne do osiągnięcia zawieszenia broni, wysyłać siły pokojowe i uchwalać środki przymusu, tj. sankcje ekonomiczne lub kolektywną akcję zbrojną. Państwa nie będące w danym momencie członkami Rady, a których interesów dotyczy omawiana kwestia, mogą uczestniczyć w debacie w Radzie bez prawa głosu, jeśli zezwoli na to Rada; podobnie jest w przypadku stron sporu będącego przedmiotem debaty.
Kompetencje RB ONZ zgodnie z Kartą NZ to:
- utrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie z zasadami i celami ONZ
- badanie sporów lub sytuacji mogących prowadzić do napięć międzynarodowych
- rekomendowanie sposobów regulowania takich sporów lub warunków ich rozstrzygania
- formułowanie planów ustanowienia systemu kontroli zbrojeń
- stwierdzanie istnienia zagrożenia dla pokoju lub aktu agresji i rekomendowanie podjęcia określonych działań
- wzywanie państw do zastosowania sankcji ekonomicznych lub innych środków nie zakładających użycia siły dla zapobieżenia lub zatrzymania agresji
- podejmowanie akcji militarnej przeciw agresorowi
- rekomendowanie przyjęcia nowych członków do ONZ
- wykonywanie funkcji powiernictwa ONZ w "obszarach strategicznych"
- rekomendowanie Zgromadzeniu Ogólnemu powołanie sekretarza generalnego
- razem ze Zgromadzeniem Ogólnym wybór sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
31 marca 2005 roku RB ONZ po raz pierwszy wykorzystała prawo do kierowania spraw do Międzynarodowego Trybunału Karnego, co przewiduje artykuł 13 statutu rzymskiego tworzącego MTK, przekazując sprawę konfliktu w prowincji Darfur w Sudanie.
Strona internetowa: http://www.un.org/sc/ |
