organizacja międzynarodowa
organizacja międzynarodowa - forma współpracy międzynarodowej, wyróżniająca się posiadaniem stałych organów działających w imieniu organizacji. Według kryterium członkostwa dzielą się na:
-- organizacje międzyrządowe (IGOs - Intergovernmental Organizations), powstające na podstawie umowy międzynarodowej, których członkami są państwa;
-- organizacje pozarządowe (NGOs - Non-governmental Organizations), działające bez udziału rządów, zakładane przez osoby fizyczne i prawne pochodzące z różnych państw, na podstawie prawa o stowarzyszeniach państwa, w którym zarejestrowano statut organizacji.
Według kryterium geograficznego dzielą się na:
-- organizacje o charakterze powszechnym, tj. otwarte dla członków z wszystkich regionów świata, np. ONZ, Światowa Organizacja Handlu (WTO), Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl);
-- organizacje o charakterze regionalnym, dominujące liczebnie np. NATO, Unia Afrykańska, Organizacja Państw Amerykańskich;
-- istnieją także organizacje międzynarodowe, których członkostwo opiera się na pozageograficznych kryteriach, np. związkach kulturowych i historycznych (Commonwealth), religijnych (Organizacja Konferencji Islamskiej), poziomie rozwoju gospodarczego (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - OECD), ukierunkowania gospodarki (Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową - OPEC).
Według kryterium zakresu celów dzielą się na:
-- organizacje wszechstronne (ONZ, OPA, Unia Afrykańska);
-- organizacje wyspecjalizowane, zajmujące się konkretnymi dziedzinami życia społecznego (np. Europejska Wspólnota Węgla i Stali), wśród których znajdują się organizacje wyspecjalizowane ONZ (np. Międzynarodowa Organizacja Pracy - ILO, Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury - UNESCO).
Do realizacji celów organizacji międzynarodowej powoływane są organy, których może być od kilku do kilkudziesiąt (np. ONZ, Unia Europejska), w każdej organizacji istnieją jednak 3 organy podstawowe: zgromadzenie (organ plenarny, składający się z przedstawicieli wszystkich członków, podejmujący najważniejsze decyzje), rada (organ wykonawczy realizujący postanowienia zgromadzenia i zajmujący się bieżącą działalnością) oraz sekretariat (organ administracyjny).
Za przyczynę powstawania organizacji międzynarodowych uważa się rewolucję przemysłową oraz towarzyszący jej rozwój nauki, techniki i komunikacji, które ułatwiły kontakty w skali międzynarodowej i spowodowały wzrost wymiany międzynarodowej, co stworzyło potrzebę trwałej współpracy na szczeblu międzynarodowym. Za pierwsze organizacje międzynarodowe uznaje się Centralną Komisję Żeglugi na Renie (założona w 1815 roku), Europejską Komisję Dunaju (1856), Międzynarodową Unię Telegraficzną (1865) i Powszechny Związek Pocztowy (1874). Liczba organizacji międzynarodowych wynosiła 213 w 1909 roku, w 1951 roku - 1078, w 1989 roku - 2754 i w kolejnych latach wzrosła gwałtownie osiągając obecnie liczbę ponad 60 tysięcy, z czego zdecydowaną większość stanowią NGOs. Do najbardziej znanych NGOs należą Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, Amnesty International, Greenpeace i Oxfam. Pomimo wzrostu roli NGOs nadal zdecydowanie większą rolę w życiu międzynarodowym pełnią organizacje międzyrządowe. |
